یزدفردا:با همت سازمان اسناد و كتابخانه ملي استان يزد و با همكاري مركز بين المللي قنات و سازه هاي آبي سومين نشست از سلسله گفتگوهاي يزد شناسي با موضوع " يزد،آب،قنات "برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي سازمان اسناد و كتابخانه ملي استان يزد، در اين نشست علمي كه با حضور بيش از يكصد نفر از علاقمندان به تاريخ و فرهنگ  كهن يزد در محل سالن اجتماعات مركز بين المللي قنات برگزار شد. در ابتداي مراسم، رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي استان يزد در سخناني ضمن خير مقدم به حضار، با بيان برخي از دستاوردها و نتايج نشست هاي يزد شناسي گفت: غناي فرهنگي و تاريخ كهن يزد، گوياي همت، تلاش و اراده گذشتگان است و بايد در تعاملي گروهي و كوشش جمعي،گنجينه عظيم دانايي ها و توانايي هاي پيشينيان را به نسل جديد معرفي كنيم و ارتباط بين نسل ها را با استفاده از فرهنگ و تاريخ، به هم گره زنيم.
محمد رضا ملك ثابت با اشاره به اهميت موضوع نشست، يزد را مهد فرهنگ و ديار سخت كوشان معرفي كرد و افزود: اگر خواسته باشيم براي قنات شناسنامه اي در نظر بگيريم، به يقين سرزمين پهناور ايران مادر اين سازه شگفت انگيز بوده و يزد نيز زاينده ي اين شيوه استحصال آب و پرورنده فنون مرتبط با آن بوده است. وي وجود قنات هاي متعدد و همچنان جاري در استان يزد را،گواهي بر اين مدعا دانست و گفت: همت و تلاش يزدي ها در حفر قنوات، اين سرزمين تشنه را سيراب كرد و آثار اين اراده و كوشش ها ، همچنان زنده و جاري است.
رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي استان يزد با بررسي نتايج نشست قبلي، برپايي اين سلسله گفتگوها را گامي مهم در شناساندان يزد و تاريخ كهن ان دانست و افزود: در ماه هاي آتي نيز با همياري انديشمندان و يزد پژوهان وعلاقمندان به يزد، ابعاد ديگري از اين ديار را مورد بررسي قرار خواهيم داد. وي ابراز اميدواري كرد باحضور  سازمان ها و ارگان هاي مرتبط با هر موضوع در هر نشست، بتوانيم دستاوردهاي نشست را به صورت علمي  و عملي در اختيار مردم قرار دهيم.
در ادامه، استاد عبدالعظيم پويا، در سخناني، ضمن تشكر از بانيان و برگزاركنندگان اين نشست علمي، به تمدن قناتي يزد اشاره كرد و گفت: اگر بخواهيم تاريخ يزد را به خوبي بشناسيم بايد ابتدا تاريخ آب را بررسي كنيم، چون شناخت تاريخ يزد بدون شناخت تاريخ آب ميسر نيست. وي تلاش و همت پيشينيان را ستود و گفت: گذشتگان ما، با همت و خرد جمعي، بدون داشتن ابزاري مدرن، با حفر قنوات و استحصال آب زيرزميني، عمران و آباداني را در منطقه پايه ريزي كردند و يزد آباد امروز ماحصل اين زحمات مي باشد.
وي افزود: قنات ها رمز و رموز زيادي را در خود دارند و درس هاي زيادي در خصوص آداب و رسوم و عقايد گذشتگان را مي توان از روي آن فهميد. درس پشتكار، همياري، تعاون، دور انديشي، انجام كارهاي پرهزينه براي استفاده نسل هاي آينده، اعتقاد و تقدس آب و كشاورزي از درس هايي است كه از حفركنندگان قنات مي توان آموخت.
اين استاد دانشگاه و محقق و پژوهشگر، به ويژگي هاي آب قنات اشاره كرد و گفت: آب قنات، آبي متفاوت است و دليل اين تفاوت در فرهنگ و تلاشي است كه براي استحصال آن كشيده شده است. وي استفاده از چنين آبي كه با اخلاص و زحمت تهيه مي شده را باعث بركت و رحمت دانست و گفت: اگر امروز يزدي ها منشأ آباداني و عمران هستند به خاطر استفاده از آب قنوات بوده كه روحيه همت و تلاش و اراده در آنها زنده و جاويد مانده است.
در ادامه اين مراسم خانم دكتر چراغي در سخناني به بررسي تاريخي فنوات يزد پرداخت و افزود: آن چه بايد در اين زمينه به آن توجه داشت اين است كه نظري به مجموع چاه ها و مجاري زير زميني حفر شده و ميزان وقت و انرژي  كه در طول ساليان دراز براي حفاري هاي متعدد صورت گرفته و توجه به اين كه تمام اين قنات ها به دست كاوشگران زحمت كش بي نام و نشان اين سرزمين با كم ترين امكانات و بيش ترين خطرات حفر شده اند، مبين بزرگترين سرمايه ها و درحكم گنجينيه هاي با ارزش ، مفاخر ملي و ميراث فرهنگي كشورماست كه حاصل هزاران سال تلاش، تجربه و ممارست انسان ها است.
وي ايران را مهد قنات دانست و گفت: بنابر اسناد و مدارك موجود، در دوره هخامنشيان، در فلات مركزي ايران، با توجه به كمبود آبهاي سطحي، به فكر استفاده از آبهاي زير زميني افتادند و بدين ترتيب ايده اوليه حفر قنات مطرح شد. وي ايران را پرورنده اين شيوه دريافت آب دانست و با بررسي سير تاريخي آن به اثبات اين حقيقت پرداخت.
دكتر چراغي، قدمت قنوات يزد را بسيار زياد دانست و گفت: قنوات يزد عمري برابر با تاريخ كهن ايران دارند. وي ادامه داد: با اين كه چندين هزار سال از اختراع آن مي گذرد، با اين وجود هنوز هم اين روش استفاده از آب، در قسمت مهمي از روستاها و مناطق مسكوني و كشاوزي معمول و متداول است و حتي ركن اصلي كشت و زرع در نواحي خشك است.
وي قنات ده آباد يزد را از اولين قنوات حفر شده در يزد معرفي كرد و حفر آن را به زمان اسكندر نسبت داد و در عين حال افزود: متأسفانه كاوشهاي باستان شناسي در مورد قنوات در ايران انجام نشده كه اگر اين مهم عملي شود، تاريخ قنوات موجود در يزد، بسيار قديمي و عمري به گستره تاريخ غني ايران دارد. وي به بررسي ديدگاه هاي مورخان و تاريخ نويسان در مورد يزد و پيدايش نخستين قنات هاي يزد پرداخت و هدف ازحفر قنوات را تاسيس سازماني ماندگار براي استفاده عادلانه از آب دانست.
دكتر چراغي همچنين با اشاره به سنت حسنه وقف، وقف قنوات به منظور استفاده در امور عام المنفعه از سوي پيشينيان را، حاكي از درايت و ديانت آنان دانست كه موجب بركت و رحمت  در جامعه شده است. گفتني است خانم دكتر چراغي همه مباحث خود را كه مربوط به دوره هاي مختلف تاريخ ايران زمين بود با استفاده از پاورپونت هايي زيبا و دقيق ارائه دادند كه مورد استقبال حضار قرار گرفت.
مدير عامل شركت آب منطقه اي استان يزد، نيز در سخناني گفت: بايستي براي حفظ قنوات از نظر سازه اي تلاش كنيم. وي به تلاش و همت مسئولان كشوري در حفظ قنوات اشاره و افزود: بحمدا.. اعتبارات خوبي از سوي دولت به اين امر اختصاص داده شده كه جاي تقدير و تشكر دارد.
مهندس راعي افزود: بايستي قنوات را مرمت و ترميم كنيم و دقيق تر به پيرامون خويش بنگريم واز آنچه پيشينيان براي ما به يادگار باقي گذاشتتند آن چنان كه در خورشان بوده است محافظت كرده و به جهانيان ثابت كنيم كه ما ايرانيان امروز فرزندان خلف همان بزرگان هستيم.
وي همچنين با اشاره به برخي از قنات هاي موات و خشك شده، خاطرنشان كرد: مي توان با ترميم و بازسازي آنها، از اين كانال هاي زير زميني براي مصارف ديگر بهره برد. مهندس راعي ضمن استقبال از برگزاري  نشست هاي يزد شناسي؛ خواستار استمرار آن شد.
رئيس مركز بين المللي قنات و سازه هاي آبي نيز در سخناني ضمن تشكر از سازمان اسناد و كتابخانه ملي استان يزد در برپايي اين نشست به معرفي قنات هاي شاخص استان يزد پرداخت.
دكتر علي اصغر سمسار يزدي از قنات زارچ به عنوان ميراثي جهاني ياد كرد و افزود: قنات يا كاريز  يكي از شگفت انگيزترين كارهاي دسته جمعي تاريخ بشري است  كه براي رفع يكي از نيازهاي مهم و حياتي جوامع انساني، يعني آب رساني به مناطق كم آب و تأمين آب شرب انسان و زراعت و كشاورزي با كارگروهي و مديريت و برنامه ريزي بوجود آمده است.
وي متوسط بارندگي در يزد را 100ميلي متر عنوان كرد و افزود: قنوات فعال در استان يزد در سال 1384 به تعداد 3000 رشته قنات بوده كه اين تعداد در سالهاي 89-87 به 2907 رشته قنات فعال كاهش پيدا كرده  كه بدليل حجم كم نزولات جوي تعدادي از قنوات خشك شده است.
رئيس مركز بين المللي قنات و سازه هاي آبي در ادامه با بررسي چگونگي شكل گيري قنات زارچ، افزود: قنات زارچ طولاني ترين قنات در كشور مي باشد كه طول آن از مادرچاه تا مظهر قنات حدودأ 100كيلو متر است. وي حفظ و صيانت از اين ميراث ماندگار را گامي مهم در جهت اشاعه فرهنگ نياكان دانست و افزود: با يستي از نظم و انظباط گذشتگان درس بگيريم كه چگونه با حفر قنات و تقسيم اصولي آب آن بين افراد، در نهادينه كردن عنصر برنامه و هدف پيشتاز بوده اند.
وي توجه به سه عنصر اساسي حفظ، مرمت و بهره برداري را در راستاي نگهداري قنوات خواستار شد و افزود: راز ماندگاري قنوات در يزد، عنايت به همين موارد بوده كه همچنان مي توان طراوت و شادابي را در قنات هاي يزد مشاهده كرد.
  رئيس مركز بين المللي قنات و سازه هاي آبي تجربه و شعور پيشينيان را منطبق با مباحث جديد علمي نظير توسعه پايدار، بهره وري و همگرايي اجتماعي دانست و افزود: گذشتگان و نياكان ما با امكانات كم اما پشتكار و اراده قوي، ميراثي ماندگار براي نسل جديد به يادگار گذاشتند كه وظيفه همه ماست كه به خوبي از آن مراقبت نمائيم.
پخش تيزر مفهومي از مراحل حفر قنات و تلاش مقنيان يزدي براي ايجاد آن و نيز سخنان علمي همراه با اسلايد هاي مختلف دكتر سمسار از موارد قابل توجه بود.
سومين نشست يزدشناسي با موضوع "يزد،آب،قنات" باحضور بيش از يكصد نفر از علاقمندان به تاريخ و فرهنگ كهن يزد در ساعت 20  روز سه شنبه بيستم تيرماه سال جاري پايان پذيرفت و مقرر گرديد در چهارمين نشست از سلسله گفتگوهاي يزدشناسي در مردادماه همزمان با ماه مبارك رمضان، به موضوع "رمضان در فرهنگ يزد" پرداخته شود.
شايان ذكر است در حاشيه اين مراسم نمايشگاهي از اسناد قديمي مربوط به قنوات يزد جهت بازديد عموم دائر شده بود.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا