زمانی سکته مغزی معادل مرگ یا ناتوانی طولانی بود، با تلاش دست اندرکاران و مدیران متعهد، زیرساختارهای لازم برای درمان سکته مغزی با حداقل عوارض مهیا شده است، با این شیوه درمانی به روز دنیا بیماران حداقل آسیب را متحمل میشوند، به یاری خداوند با روش موسوم به TPA  یا همان داروی حل کننده لخته اولین بیمار سکته مغزی در یزد درمان شده و اکنون پس از طی دوره درمانی به زندگی عادی خود بازگشته است.
به منظور آشنایی با نحوه درمان نوین تی پی آی با بانو "دکتر الهه تقوایی" "متخصص مغز و اعصاب" و همچنین نماینده انجمن سکته مغزی ایران گفتگوی اختصاصی داشته ایم، گفتگویی که مطالعه آن میتواند زمانی به عنوان نجات دهنده خود یا عزیزانتان باشد.


* یزدفردا : شیوه نوین درمان سکته مغزی چیست؟
دکتر الهه تقوایی :  پس از بروز سکته مغزی، تنها کافیست با با 115 تماس بگیرید تا بیمار به مرکز درمانی منتقل شود، در صورتی که بیمار مبتلا به سکته مغزی در زمان طلایی یا همان سه تا چهار ساعت و نیم اول پس از شروع علائم مراجعه کند به شرط داشتن شرایط می تواند داروی "حل کننده لخته خونی" را استفاده کرد. این دارو شانس بهبودی را افزایش می دهد، تاثیر قابل توجهیی در کاهش ناتوانی پس از سکته مغزی دارد والبته هرچه دارو سریع تر تزریق شود پاسخ مطلوبتری حاصل می گردد.
از هر 4 بیمار درمان شده با این دارو، دریک بیمار، پس از 2تا 6 ماه عوارض سکته مغزی  به صورت کامل برطرف شده و عملکرد فرد به حالت قبل از سکته مغزی برگشته است در هر حال بیمار اینکه بعد از چهار ساعت و نیم از شروع علایم مراجعه کند به هر علتی شرایط دریافت دارو را ندارد، باید تحت درمان قرار گیرد و ار آسیب بیشتر جلوگیری شود و بیمار از لحاظ ورم مغزی،سطح هوشیاری، اختلال در بلغ و عواض دیگر زیر نظر قرار می گیرد تا عوراض و خطرات به حداقل ممکن برسد، لذا هرگاه متوجه سکته مغزی فرد شدید، حتما با 115 تماس بگیرید، فراموش نکنید هر ثانیه می تواند حیات بخش باشد.

 
*سکته مغزی چگونه رخ می دهد؟
در صورت نرسیدن خون و اکسیژن به قسمتی از بافت مغز در زمان کوتاهی، آسیب غیر قابل برگشتی در سلولهای مغزی ایجاد می گردد، که باعث بروز علایم مختلفی می شود.

*در حالت عمومی، چه عواملی باعث بروز سکته مغزی میشود؟
-سکته مغزی غیر خونریزی دهنده که در اثر بسته شدن رگ داخل مغز توسط لخته خونی ایجاد می شود و  85 درصد از موارد سکته مغزی شامل می شود.
-سکته مغزی خونریزی دهنده که اثر پاره شدن رگ خونی  ضعیف در فرد اتفاق می افتد.
-سکته مغزی گذارا در اثر بسته شدن موقت جریان خون مغز توسط لخته خونی ایجاد می شود که زمانی که جریان خون دوباره برقرار می شود علائم بیماری برطرف میشود. سکته مغزی گذرا بسیار اهمیت دارد،نشان می دهد سکته مغزی اصلی به زودی اتفاق می افتد.


*وضعیت سکته مغزی در ایران و جهان در چه رتبه ایست؟
- سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر در ایران است و اولین علت ناتوانی طولانی مدت در جهان و ایران است
- هر 5 دقیقه یک نفر در ایران گرفتار سکته مغزی می شود.
-هرساله در ایران  100 هزار نفر دچار سکته مغزی می شوند.
- بیست درصد سکته های مغزی در افراد کمتر 55 سال اتفاق می افتد.
-شیوع سکته مغزی در کشورهای در حال توسعه یافته رو به افزایش است.

*علائم سکته مغزی را به بیان ساده توضیح دهید؟
باتوجه به نوع سکته مغزی و قسمتی از بافت بدن که دچار صدمه می شود ممکن است نشانه سکته مغزی متفاوت باشد، گاه نشانه ها خفیف و جزیی است که در صورتی که یکی از نشانه ها رخ داد، احتمال بروز سکته مغزی است:
- ضعف و بی حسی ناگهانی در یک طرف بدن.
- بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت.
- ناتوانی در تکلم و درک صحبت اطرافیان.
- بروز ناگهانی سردردهای شدید و بدون علت.
- اختلال ناگهانی در تمرکز.
- اختلال ناگهانی تکلم.
- سرگیجه ناگهانی و اختلال در تعادل و شکل راه رفتن.
- دوبینی ناگهانی.
- تاری ناگهانی دریک یا دو چشم.
-اختلال در بلغ بیمار خوردن مایعات یاغذا دچار سرفه می شود .
-بی اختیاری افراد ادارا و مدفوع .
-کاهش سطح هوشیاری.


*آزمون تشخیص اولیه  سکته مغزی  توسط اطرافیان چیست ؟
آزمون سکته مغزی به شناسایی علایم و نشانه های این بیماری کمک می کند. این آزمون از جزئیات زیر تشکیل شده است:
از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورت بی حس است؟
از فرد بخواهید دست هایش را بالا ببرد. آیا یک دست پایین است؟
از بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند. آیا در به یاد آوردن و بیان کلمات با دشواری روبرو است؟
در این صورت احتمال دهید که شخص دچار سکته مغزی شده است



*چه کسانی بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند
افرادی که دارای شرایط زیر هستند بیشتر در معرض خطر هستند:
- سن بالا.
- درارای فشارخون بالا.
- چاق.
- با کلسترول بالا.
-  مبتلایان به دیابت.
- استعامل دخانیت، سیگار، قلیان، پیپ، مواد مخدر، روانگردانها پ
- مصرف مشروبات الکلی.
- نداشتن فعالیت بدنی مناسب و کم تحرکی.
- داشتن تغذیه نامناسب .
- مصرف بیش از اندازه چربی، نمک.
- عدم مصرف سبزیجات، میوه جات، غلات.
- سابقه شخصی سکته مغزی و سکته قلبی.
- سابقه خانوادگی در سکته مغزی.
- بروز سکته مغزی گذارا که نشانه سکته مغزی کامل است.


*عوامل غیرقابل تغییر برای جلوگیری از سکته مغزی چیست؟
-سن: خطر سکته با افزایش سن افزایش می‌یابد و افراد 55 سال به بالا بیشتر از بقیه در خطر هستند.
-جنسیت: مردان بیشتر از زنان در خطر سکته مغزی می‌باشند. زنان معمولا در سنین بالاتری نسبت به مردان دچار سکته مغزی شده و خطر مرگ پس از سکته مغزی در آنها بیشتر است.
-سابقه : فردی که خود یا خانوادگی سابقه سکته مغزی یا سکته قلبی دارند.
احتمال بروز سکته مغزی در این افراد بیشتر است، با اینهمه می توان با رعایت اصول پزشکی احتمال سکته مغزی را به حداقل رساند.



*اقدامات اولیه در مواجهه بابیمار سکته مغزی چیست؟
در صورت بروز هریک از علائم سکته مغزی در خود یابستگان بهترین اقدام تماس با اورژانس است:
- خونسرد باشید و زمان را ازدست ندهید.
- فورا با 115 تماس بگیرید
- تارسیدن اورژانس بیمار را آرام نگه دارید
- اجازه حرکت کردن به بیمارندهید
- اگر بیمار هوشیار نیست بیمار را به پهلو بخوابانید
- در صورت  امکان بیمار را در حالت نیم نشسته قرار دهید و اگر در حالت درازکش می باشد سرش را 20 تا 30 درجه بالاتر از تنه قرار دهید
- دقت کنید خودتان هیچگونه اقدامی جهت کاهش فشار خون بیمار انجام ندهید
-  اجازه خوردن و آشامیدن به بیمار ندهید.
- از خوددرمانی و مصرف هر گونه دارو یا گیاهان دارویی خودداری کنید.
- تا حد امکان، به جز اورژانس، بیمار را با خودروی شخصی به بیمارستان منقل نکنید.


*شیوه نوین درمان سکته مغزی چیست؟
زمانی که  با 115 تماس بگیرید بیمار به مرکز درمانی منتقل می شود، در صورتی که بیمار مبتلا به سکته مغزی در سه تا چهار ساعت و نیم اول پس از شروع علائم مراجعه کند به شرط داشتن شرایط می تواند داروی "حل کننده لخته خونی" را استفاده کرد. این دارو شانس بهبودی را افزایش می دهد، تاثیر قابل توجهیی در کاهش ناتوانی پس از سکته مغزی دارد والبته هرچه دارو سریع تر تزریق شود پاسخ مطلوبتری حاصل می گردد، از هر 4 بیمار درمان شده با این دارو، دریک بیمار، پس از 2تا 6 ماه عوارض سکته مغزی  به صورت کامل برطرف شده و عملکرد فرد به حالت قبل از سکته مغزی برگشته است در هر حال بیمار اینکه بعد از چهار ساعت و نیم از شروع علایم مراجعه کند به هر علتی شرایط دریافت دارو را ندارد، باید تحت درمان قرار گیرد و ار آسیب بیشتر جلوگیری شود و بیمار از لحاظ ورم مغزی،سطح هوشیاری، اختلال در بلغ و عواض دیگر زیر نظر قرار می گیرد تا عوراض و خطرات به حداقل ممکن برسد، لذا هرگاه متوجه سکته مغزی فرد شدید، حتما با 115 تماس بگیرید، فراموش نکنید هر ثانیه می تواند حیات بخش باشد.

*عوارض سکته مغزی کدام است؟
سکته مغزی باعث ناتوانی موقت یا دائم می شود که بیشتر به زمان انتقال بیمار به بیمارستان بستگی دارد، هر میزان سریع تر باشد عوارض کم رنگ تر است از طرفی به مدت زمان فقدان خون در مغز و  بخش آسیب دیده هم بستگی دارد
-فلج شدن و از کار افتادگی بخشی از بدن.
- از بین رفتن توان راه رفتن یا عدم تعادل در راه رفتن.
-اختلال در تلکم
- اختلال در بلع غذا و مایعات.
-از دست دادن حافظه و مشکل ذهنی.
-ایجاد مشکلات احساسی.
-احساس درد در قسمتهایی از بدن که تحت تاثیر سکته قرار گرفته است.

*مراقبتهای لازم پس از ترخیص بیمارستان به دنبال سکته مغزی چیست؟
نکته اساسی بایدتمام مراقبتها، تجویز و مصرف دارو و فیزوتراپی زیر نظر متخصص مغز و اعصاب صورت گیرد، هر نوع خوددرمانی باعث تجدید سکته مغزی یا بروز اختلالات می شود.
پزشک متخصص  براساس پارامترهای بیمار، برای جلوگیری از وقوع مجدد سکته مغزی بیمار داروهایی تجویز می نماید، تا بیمار استفاده نماید، عوامل خطر مانند دیابت، فشار خون، کلسترول بالا، چاقی و موارد دیگر احتمال سکته مغزی  را زیاد می کند، مصرف دخانیات، قلیان، سیگار، پیپ، مواد مخدر، روانگردانها  و مشروبات الکلی باید قطع شود، رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی مناسب داشته باشد، که تمام مراقبتها باید زیرنظر و با توصیه متخصصین انجام شود.


 *ضرورت انجام توانبخشی در بیمارستان به سکته مغزی چیست؟
 با توجه به ایجاد اختلال جدید در فرد و بهبود عملکرد مغزی باید بیمار مبتلا به سکته مغزی در اولین فرصت ممکن بازتوانی را شروع نماید تازمانی که نیاز  است باید ادامه دهد،حتما بعد از ترخیص از بیمارستان باید بازتوانی را ادامه دهد در صورت داشتن اختلال تکلم و اختلال بلع بیمار باید از خدمات گفتار درمانی بهره مند شود، به طور حتم تمام بازتوانی ها باید با مشورت و زیرنظر متخصصین انجام شود.


اقدامات لازم در بیمار سکته مغزی احتمال تعادل و اختلال در راه رفتن چیست؟
برخی بیماران مبتلا به سکته مغزی بعلت ضعف اندامها، اختلال تعادل یا اختلالات بینایی دچار ناتوانی هایی می باشند در این بیماران علاوه بر توانبخشی باید مواردی توجه شود موانع فیزیکی به ویژه در منزل تا حدامکان حذف شود مثلا مکان رفت و آمد بیمار باید مسطح باشد، اشیا سخت و غیرضروری در منزل حذف شود ممکن است با عدم تعادل بیمار با آن برخورد و صدمه ببنید برای همین اقداماتی صورت گیرد تا بیمار بتواند به راحتی در منزل تردد کند و خطری وی را تهدید نکند.

راههای پیشگیری از سکته مغزی چیست؟
-کنترل دیابت.
-پایین نگه داشتن فشار خون.
- درمان خروپف .
-کنترل فشار خون.
-درمان بیماریها قلبی.
-کنترل کلسترول بالا .
-دوری کردن از دخانیات، سیگار، قلیان، پیپ، چپق ،مواد مخدر،روانگردانها و مشروبات الکی.
-تغذیه سالم .
-داشتن فعالیت بدنی و ورزش .
-استفاده از داروهای اختصاصی برای برخی افردا با تجویز پزشکان متخصص.


تغذیه و رژیم غذایی بیمار سکته مغزی را تشریح کنید؟
رژیم غذایی بیماران با توجه به شرایط فردی و وجود علائم بیماریهای از جمله فشارخون و دیابت متفاوت است اما به عنوان عمومی موارد زیر اهمیت دارد،
-استفاده از آب خالص در طی روز.
-مصرف زیاد میوه و سبزیجات.
-استفاده از غذاهای حاوی غله  و نانهای سبوس دار.
-مصرف ماهی دوبار در هفته.
-مصرف لبنیات کم چرب.
-استفاده حداقلی از گوشت قرمز و جایگزینی مصرف گوشت سفید.
-استفاده از روش طبخ غذا به صورت بخارپز، آب پز و  یا پخت با حداقل روغن.
-عدم استفاده روغن حیوانی و نباتی
- استفاده از روغن کنجد، روغن زیتون و کانولا.
-عدم مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع شده.
-پرهیز از انتخاب محصولات غذایی حاوی چربی های ترانس .
-مصرف نمک در حد 2و نیم گرم در روز معادل یک قاشق چای خوری.
-عدم  استفاده از سویس و  کالباس؛ غذاهای آماده ، غذاهای کنسرو شده ، غذاهای حاوی نمک فروان خودداری شود.
-استفاده حداقلی نوشابه های شیرین.
-در افراد مبتلا به فشار خون مصرف مواد حاوی پتاسیم در کاهش فشار خون میوه ها مانند موز،زردآلو، انجیر، کریپ، هلو، سبزیجات شامل کلم بروکلی، سیب زمینی، گوجه فرنگی، کرفس قارچ، ماهی ،غلات و حبوبات و از تخم کتان برای کاهش کلسترول استفاده شود.


فعالیت بدنی  مناسب  برای بیماران سکته مغزی چیست؟
ورزش باید متناسب با وضعیت جسمی فرد باشد، باید به طور منظم و حداقل هفته ای سه بار انجام شود، پیاده روی سریع از جمله ورزشهای مناسب است، دوچرخه سواری و شنا در رده های بعدی اهمیت دارد.


مهمترین  راههای پیشگیری از بروز سکته مغزی کدام است؟
-ورزش و تحرک روزانه.
-ترک سیگار، عدم استعمال قلیان، پیپ، عدم مصرف مواد مخدر و روانگردان.
-کنترل دیابت.
-کنترل کلسترول .
-کنترل اضافه  وزن.
-کنترل فشار خون بالا.
-تغذیه سالم و دوری از چربی و نمک.



آیا میتوان امیدوار بود که سکته مغزی با حداقل عوارض باشد و بیماربه زندگی عادی خود برگردد؟
گرچه هنوز سکته مغزی اولین علت ناتوانی طولانی مدت در جهان و ایران است با اینهمه می توان با تشخیص به موقع؛ تماس با اورژانس ، برای بیمار این فرصت طلایی را فراهم آورد که دوباره به زندگی عادی خود برگرد، سرعت عمل، دقت در انتقال و همچنین رعایت اصول کمک اولیه به بیمار سکته مغزی شرط این موضوع است، این نکته را فراموش نکنیم هر ثانیه ای،درمان بیمار سکته مغزی زودتر آغاز شود، احتمال بروز عوارض کمتر و جزیی است، فراموش نکنیم که گاه علائم و نشانه های سکته مغزی حاد نیست و بسیار جزیی است لذا به صدای سکته مغزی که همان نشانه سکته مغزی گوش بدهیم. با تشکر از دست اندرکاران و مدیر  یزدفردا که همیشه در امر اطلاع رسانی پیشرو و متفاوت بوده اند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا