حمید یزدانیان"در بخش های قبلی این سلسله نوشتار به موضوع اعتدال در کار و تلاش ، اعتدال در انفاق و بخشش پرداخته شد. علیرغم تاکید های صریح  نظیر " وما خلقت الجن و والانس الا لیعبدون" "جن و انس را نیافریدم مگر برای عبادت"  تامل کوتاه در روایات وارده در این موضوع  نیز نشان می دهد که در مسئله عبادت و راز و نیاز با پروردگار نیز اسلام مشی اعتدالی دارد.

پیامبر اعظم (ص) فرمود:

این دین محکم و متین است. پس با ملایمت در آن درآیید و عبادت خدا را بر بندگان خدا با کراهت تحمیل نکنید که در این صورت مانند سوار درمانده‌ای هستید که نه مسافت را پیموده و نه مرکبی به جا گذاشته است.

امام صادق (ع) در روایتی، داستان مسلمانی که همسایه مسیحی خویش را مسلمان کرد ولی بر اثر وادارکردن او به عبادت‌های سنگین، یک شبه او را از دین خارج ساخت، بیان فرموده است.

مـرد مـسـيـحـى در همسايگى يك مسلمان زندگى مى كرد و بر اثر تعريف و تبليغ مرد مسلمان آن مسيحى به اسلام گرايش پيدا كرد و مسلمان شد. شب فرا رسيد و هنگام سحر همسايه مسلمان به سـراغ مـرد تازه مسلمان آمد، در زد و او را از خواب بيدار كرده ، به نماز شب و عبادت فرا خواند مـرد بـراى اوليـن بـار وضـو گـرفـت و هـمـراه مـرد مـسـلمـان بـه مـسـجـد رفـت و تـا صـبـح مشغول عبادت و نماز شد پس از نماز، مرد تازه مسلمان خواست به خانه برود، آن مرد مانع شد و گـفـت : خـوب اسـت بـه تـعـقـيـب نـماز و خواندن قرآن مشغول شويم و اگر نيت روزه كنى و روزه مـسـتـحـبـى بـگـيـرى خـوب است . پس از مدتى خواست به خانه برود، مرد گفت : چيزى به ظهر نمانده و او را نگه داشت تا نماز ظهر و سپس عصر را خواندند و باز مرد تازه مسلمان خواست به خانه اش برود. مرد مسلمان گفت : صبر كن تا غروب نمازمغرب و عشا را نيز بخوانيم . خلاصه او را تـا آخـر شـب نـگـه داشـت و هـر دو خـسته به خانه برگشتند. شب ديگر وقت سحر شد. مرد مـسلمان باز به در خانه تازه مسلمان آمد و از او خواست براى مسجد آماده شود. آن مرد تازه مسلمان گـفـت : مـن همان ديشب از اسلام استعفا دادم . من مرد فقيرى هستم و كار مى كنم برو يك فرد بيكار پيدا كن كه بتواند هميشه مشغول عبادت باشد. (وسائل الشيعه ، ج 11، ص 427)

نيز آن حضرت فرمود:

در سـنـيـن نـوجوانى ، در حالى كه از شدّت عبادت عرق از سر و صورتم مى ريخت ، به طواف خـانـه خـدا مـشـغول بودم . در اين حال پدرم مرا ديده و فرمود: جعفر! پسرم ، (اينقدر خودت را در زحمت نينداز) هر گاه خداوند بنده اى را به دوستى با خود برگزيند، او را وارد بهشت مى كند و عبادت كم او را مى پذيرد. (در عوض پاداش بزرگ و زياد به او عطا مى كند.( بحارالانوار، ج 71، ص 213)

امام صادق (ع ) از رسول خدا (ص ) نقل مى كند كه فرمود:

هر عبادتى را نخست شور و شوقى است كه پس از چندى به سستى مى گرايد. كسى كه نشاط و شوق عبادتش به سوى سنت و طريق من ختم گردد، هدايت يافته است و اگر در جهت مخالف رويّه من باشد گمراه خواهد شد و عملش نابود است . آگاه باشيد كه من نماز مى گزارم و مى خوابم ، روزه مى گيرم و افطار مى كنم ، مى خندم و مى گريم . بنابر اين هر كس از راه و روش من كناره گيرد از امت من نيست . (اصول كافى ، ج 2، ص 70)

در زبان شیرین فارسی نیز بارها به موضوع اعتدال و میانه‌روی اشاره شده است. سعدی علیه الرحمه می‌گوید:

رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود ** رهرو آن است آهسته و پیوسته رود

اما حال باید به این سوال پاسخ داد که چه نکته هایی می توان از این توصیه های دینی آموخت؟

1-  در جنبه فردی اعتدال در عبادت نیاز به فرهنگ سازی در جامعه احساس می گردد. دوستی را می شناختم مدت ها مشتری پر و پا قرص و محکم نماز جماعت صبح بود. نماز جماعت صبح علیرغم ثواب و برکات زیاد آن کمتر مورد توجه مومنین است ولی این دوست عزیز نه تنها خود مقید به اقامه نماز صبح خود به جماعت در مسجد محله بود بلکه با اصرار و اکره برخی دوستان را نیز با خود همراه می نمود. پس از مدتی کار به جایی رسید که نه تنها در نماز جماعت صبح شرکت نمی کرد بلکه سایر نمازها را نیز بعضا در منزل به جا می آورد. بر مبلغین ، نویسندگان و خطبا لازم و ضروری است که این مهم را به آحاد جامعه تذکر دهند و فرهنگ متقن دینی برای قاطبه جامعه تبیین گردد و مومنین متناسب با حال معنوی خود به عبادت بپردازند . عبادت با اکره ، روح انسان را آزرده می کند و زدگی نسبت به عبادت پدید می آورد. حجه الاسلام والمسلمین فاطمی نیا در سال های گذشته بحث مبسوطی در این زمینه داشتند و به شدت تاکید می کردند که وقتی حال دعا و نیایش را ندارید به واجبات اکتفا نموده و نفس خود را مجبور به عبادت بیشتر ننمایید که خطرات زیادی برای ارتقاء معنوی شما دارد.

2-  در جنبه حاکمیتی موضوع نیز ضرورت اعتدال در برنامه های معنوی ادارات و سازمان ها احساس می گردد. در حال حاضر رویه معقول و منطقی برای ساعات برنا مه های فرهنگی ، مذهبی سازمان ها و نهادها وجود ندارد. برخی در جانب افراط و برخی در جانب تفریط اند. سازمان هایی داریم که هنگام اذان ظهر جمعیت اندکی را در نمازخانه سازمان مشاهده می کنیم و به یک نماز سریع بدون تعقیبات اکتفا می نمایند و بالعکس دستگاه هایی را می بینیم که به دلیل فعال بودن بخش های فرهنگی آن ، وقت زیادی از کارکنان را گرفته و صرف امور فوق برنامه مذهبی می نمایند. این در حالی است که امور مربوط به ارباب رجوع معطل می ماند. امید است در دولت یازدهم با صدور بخشنامه ها و دستورالعمل هایی حساب شده و معقول در این حوزه نیز اعتدال حاکم گردد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا