به طور مشخص، سه کاندیدای صاحبنام «علی‌اکبر ولایتی»، «محمدباقر قالیباف» و «غلامعلی حداد عادل» هم‌پیمان شدند که در یک ائتلاف سه‌گانه، فضای انتخابات را در اردوگاه اصولگرایان گرم کنند. خاستگاه سیاسی این سه نفر، دقیقاً یکسان نبود و تمایلات سیاسی‌شان نیز با یکدیگر انطباق نداشت، به همین دلیل سیاست‌ورزان کارکشته از همان نخست پیش‌بینی می‌کردند که این ائتلاف به انجام نخواهد رسید و دست‌کم دو نفر از این سه نفر حاضر به کناره‌گیری نخواهند بود.

یک ائتلاف دیگر در اصولگرایان

تشکل‌های سنتی اصولگرا که به لحاظ تشکیلاتی اکثریت جناح خود را شامل می‌شوند، با ائتلاف سه‌گانه قالیباف، ولایتی و حدادعادل، دو برخورد متفاوت داشتند. گروهی بر آن بودند که می‌توانند دیگر اصولگرایان را نیز به این ائتلاف متصل کنند و تعداد آنها را از سه نفر به پنج نفر یا بیشتر برسانند و گروه دوم که از واقعگرایی بیشتری برخوردار بودند، دریافتند که ائتلاف مزبور، رقیب قدرتمندی است که می‌خواهد روند حرکت اصولگرایان را در مسیری قرار دهد که خودش می‌خواهد.

نهایتاً ائتلاف سه‌نفره، حرف دیگر اصولگرایان را نخواند و جناح سنتی اصولگرا ناگزیر شد ائتلافی دیگر را پایه‌ریزی کند.

محمدرضا باهنر، محمدحسن ابوترابی، منوچهر متکی، یحیی آل‌اسحاق و مصطفی پورمحمدی ائتلافی پنج‌گانه را تشکیل دادند. آنها نیز مانند ائتلاف سه‌نفره، پیمان بستند که هر کدام‌شان در نظرسنجی‌ها برتر بود، بماند و سایرین به نفع او کناره‌گیری کنند. فعالیت سیاسی هر پنج نفر آغاز شد. پورمحمدی و متکی بیش از دیگران رخ نمودند اما خبر فعالیت «تبلیغاتی» سه نفر دیگر نیز از نگاه رسانه‌ها دور نماند.

آغاز ثبت‌نام کاندیداها در وزارت کشور، پایان ائتلاف را رقم زد. چهار عضو ائتلاف در تصمیمی بهت‌آور به سود محمدحسن ابوترابیفرد کنار رفتند. برخلاف ائتلاف قالیباف، حداد و ولایتی که هر سه نفرشان ثبت‌نام کردند، از ائتلاف پنج نفره، فقط ابوترابیفرد به وزارت کشور رفت. عمر ائتلاف اما چندان نپایید و ابوترابی‌فرد در اقدامی پیش‌دستانه و قبل از اعلام صلاحیت نامزدها، کنار کشید و میدان را برای ائتلاف سه‌گانه رقیب خالی گذاشت.

شوک هاشمی به ائتلاف سه‌گانه

آیتالله هاشمی‌رفسنجانی، صرف‌نظر از نتیجه انتخابات 24 خرداد، از جهات مختلف پدیده انتخابات سال 1392 است. یکی از این جهات، شوک شدید بر ائتلاف سه‌گانه است. در محافل سیاسی به سرعت شایع شد که دست‌کم دو نفر از سه عضو ائتلاف، انگیزه‌شان را برای ادامه رقابت از دست داده‌اند. این شایعات، چه درست و چه نادرست، فضای حاکم بر گفتمان سیاسی نامزدهای عضو ائتلاف را تغییر داد. یکی، دو نفر با ادبیات تند به هاشمی رفسنجانی حمله کردند و بعضاً رفتارهای ملایم‌تر اما انتقادی مشاهده شد. به همان اندازه که ورود هاشمی، بر ائتلاف سه‌گانه تاثیر گذارد، خروجش از عرصه انتخابات نیز فضا را متحول کرد. فضایی که انتظار می‌رفت به سوی یک انتخابات دوقطبی پیش برود (و یک قطب آن به احتمال قوی یکی از اعضای ائتلاف سه‌گانه باشد) دوباره به حال سابق برگشت.

تعریف تازه ائتلاف

پس از تأیید نشدن صلاحیت هاشمی‌رفسنجانی و امیدواری دوباره ائتلاف سه‌گانه برای رسیدن به پاستور، دکتر علی‌اکبر ولایتی اعلام کرد که تا پایان خواهد ماند و به سود هیچ‌کس کنار نخواهد رفت. برخی وابستگان اعضای سه‌گانه ائتلاف ابراز داشتند که ائتلاف، به قوت خود باقی است و سرانجام یک نفر در صحنه باقی خواهد ماند. حداد عادل و قالیباف نیز به اشاره و تصریح، سخن ولایتی را تکرار کردند و سرانجام کار به جلسه‌ای موکول شد که آیت‌الله مهدوی‌کنی در آن حضور داشته باشد. نتیجه این جلسه، تعریف تازه‌ای از ائتلاف را در ادبیات سیاسی جا انداخت؛ «هر سه نفر می‌مانند و هرکس رئیس جمهور شد، دو نفر دیگر او را یاری می‌دهند».

ائتلاف نامزدهای دیگر

پنج نامزد دیگر انتخابات، از ابتدا هم قائل به ائتلاف نبوده‌اند. محمد غرضی که تأیید صلاحیتش توسط شورای نگهبان، امری غریب به نظر می‌رسید، صراحتاً گفته است با کسی ائتلاف نمی‌کند. محسن رضایی نیز تکلیف خود را ماه‌ها پیش روشن کرده و گفته بود تا آخر می‌ماند. سعید جلیلی که همچون هاشمی‌رفسنجانی در دقایق آخر نامزد کرد، قرابتی با سایر کاندیداها ندارد اما در محافل سیاسی گفته شده است از میان حسن روحانی و محمدرضا عارف، یک نفر کناره‌گیری خواهد کرد. پیش از این، عارف گفته بود فقط به سود هاشمیرفسنجانی یا خاتمی کنار خواهد رفت و حسن روحانی نیز ترک کردن عرصه را مشروط به حضور هاشمی‌رفسنجانی کرده بود.

عارف متمایل به اصلاح‌طلبان معتدل است و حسن روحانی در اردوگاه اصولگرایان میانه قرار دارد و شباهت‌های چندانی بین آنها قابل مشاهده نیست. از سویی آنها رقیب مشترکی ندارند که خطرآفرین باشد و انگیزه‌شان برای ائتلاف را تقویت کند.

به این ترتیب به نظر می‌رسد هر هشت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، برای وزن‌کشی آمده‌اند. این وزن‌کشی در آرایش سیاسی آینده کشور به‌درد همه جناح‌های سیاسی خواهد خورد.