حضرت محمد مصطفي(ص) براي ابلاغ رسالت خويش و بيان افكار و انديشه‌هاي ناب خود كه متكي بر وحي بود و بايد به گوش مسلمانان مي‌رسيد و بر جان‌ها و دلهايشان مي‌نشست و آنان را به بندگي خداوند وامي‌داشت نيازمند يك رسانه بود. لذا به دستور شخص پيامبر(ص) مسلمانان در روزهاي جمعه در اجتماعي عظيم گرد هم مي‌آمدند تا آنچه را كه سعادت دنيا و آخرتشان در گرو درك و دريافت آن حقايق بود به درستي بشنوند و بفهمند. اين وسيله بي‌نظير و رسانه بي‌بديل نماز جمعه بود.
پيامبر عاليقدر اسلام دستور داد: مسلمانان در مسجد مدينه حضور يابند و براي شنيدن سخنان حيات بخش او با گوش جان توجه و دقت كنند و نماز را با همه اهميت و جايگاه رفيع و خطيري كه دارد از چهار ركعت به دو ركعت تقليل داد و اين يعني كسانيكه در اين منزلت قرار مي‌گيرند و خطيب جمعه مي‌شوند بايد بدانند در رفعت جايگاه و ابلاغ پيام، جانشين چه كسي هستند؟ چه سخني مي‌گويند؟ ذهن و زبان و انديشه و ادراكشان بايد چه پيامي را به مخاطب القا كند؟
شهيد آيت ا... مرتضي مطهري پيرامون نماز و خطيب جمعه مي‌نويسد:
«نماز جمعه بايد به جاي چهار ركعت، دو ركعت خوانده شود، احاديث و اخبار زيادي وارد شده و از مسلمات مي‌باشد كه دو ركعت از اين نماز به جاي دو خطبه قرار داده شده است...
اميرالمومنين علي (ع) مي‌فرمايد: خطبه، نماز است مادام كه امام خطبه مي‌خواند و مردم گوش مي‌دهند. حاضران بايد سكوت كنند، حرف خطيب را گوش بدهند تا خطيب از كرسي خطبه‌ها پايين نيامده مثل اين است كه همه در حال نماز مي‌باشند. البته با تفاوتي از قبيل اين كه روبه قبله نشستن ولااقل روبه قبله بودن خود امام كه خطبه مي‌خواند در اينجا واجب نيست. اين دوخطابه‌اي كه در آنجا فرض و واجب است به جاي دو ركعت نماز ظهر مي‌باشد...
در آن خطابه‌ها و سخنراني‌ها چه حرفهايي بايد زده شود؟ اول حمد و ثناي الهي، دوم درود بر خاتم‌الانبياء(ص) و ائمه دين(ع) سوم موعظه و يك سلسله مطالب لازم... ديگر آنكه آنچه در آفاق دوردست از قضاياي خوب و بد به حال مسلمين مي‌گذرد به مردم بگويد و به اطلاع آنها برساند...» 1
خطيب جمعه ضمن بيان مواعظ و سخنانش خود و حاضران را به تقوي و پرهيز كاري دعوت مي‌نمايد:
«تقوي در واقع نقش ترمز نيرومندي را دارد كه ماشين وجود انسان را در پرتگاه‌ها حفظ و از تندروي‌هاي خطرناك، باز مي‌دارد...
در احاديث اسلامي و همچنين كلمات دانشمندان تشبيهات فراواني براي تجسم حالت تقوي بيان شده است.
بعضي تقوا را به حالت كسي تشبيه كرده‌اند كه از يك سرزمين پر از خار عبور مي‌كند، سعي دارد دامن خود را كاملا برچيند و با احتياط گام بردارد، مبادا نوك خاري در پايش بنشيند، و يا دامنش را بگيرد... تقوا اين نيست كه انسان انزوا و گوشه گيري انتخاب كند، بلكه بايد در دل اجتماع باشد... بايد توجه داشت كه تقوا داراي شاخه‌ها و شعبي است... مانند تقواي مالي، سياسي، اجتماعي، و...»2
«اي بندگان خدا بدانيد كه تقوا، دژي محكم و شكست ناپذير است... از روزي بترسيد كه اعمال و رفتار انسان وارسي مي‌شود روزي كه پر از تشويش و اضطراب است و كودكان درآن روز پير مي‌گردند. اي بندگان خدا بدانيد كه نگهباناني بر شما گماشته‌اند و ديده بان‌هايي از پيكرتان برگزيده و حافظان راستگوئي كه اعمال شما را حفظ مي‌كنند و شماره نفس‌هاي شما را مي‌شمارند...
همانا تقوي، ترس از خدا، كليد هر در بسته و ذخيره رستاخيز و عامل آزادگي از هر گونه بردگي و نجات از هر گونه هلاكت است. در پرتو پرهيزكاري، تلاشگران پيروز، و پروا كنندگان از گناه رستگار و به هر آرزويي مي‌توانند ‌رسيد.» 3
حضرت علي (ع) مي‌فرمايد: «از نشانه‌هاي پرهيزگار اين كه از سخن زشت دور است... مردم را با لقب‌هاي زشت نمي‌خواند... و از محدوده حق خارج نمي‌شود.»4
امام خميني(ره) بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران به مناسبت‌هاي مختلف درباره وظايف ائمه جمعه و جماعات توصيه‌ها و سفارش‌هايي نموده‌اند كه به چند مورد آن اشاره مي‌گردد:
«در خطبه نماز جمعه مقدرات مملكت بايد بيان بشود؛ مسائل سياسي كه در مملكت جريان بايد پيدا كند، مسائل اجتماعي كه در مملكت بايد جريان پيدا كند، گرفتاري‌هاي مسلمانها، اختلافات مسلمان‌ها، در آن خطبه‌ها بايد طرح بشود و رفع بشود. جنايات امثال محمدرضاخان بايد در اين خطبه‌هاي جمعه گفته بشود و انتقاد بشود.
شما در نمازهاي جمعه، در جماعات، ساير آقايان در جماعاتشان، مردم را اطمينان بدهند كه پيروزي هست براي شما. مردم هم بحمدالله حاضرند در صحنه و مادامي كه اينطور انسجام هست بين مردم و گروه‌هاي مختلف، بين ارتش و مردم، بين روحانيون و ارتش، تا اين محفوظ باشد، ايران محفوظ است، هيچ نمي‌شود كه كاريش كرد. و من اميدوارم كه آقايان جديت كنند مردم را دعوت به تقوا، دعوت به آرامش، دعوت به توجه به مسائل.» 5
«سيدرضا اكرمي عضو شوراي مركزي جامعه روحانيت مبارز در خصوص ماهيت تريبون نماز جمعه به ايلنا گفت: نمازجمعه يكي از دستاوردهاي انقلاب اسلامي و تريبوني است كه متعلق به نظام، حكومت و مردم مي‌باشد و بايد با درايت حداكثر استفاده را از اين تريبون براي وحدت، تثبيت انقلاب و رشد جامعه برد. وي افزود: نمازجمعه محلي براي طرح مسائل جناحي و حزبي نيست نماز جمعه متعلق به نظام و مردم است.»
عموم مردم با حضور خود در مراسم عبادي سياسي نمازجمعه و يا از طريق رسانه‌ها در جريان محتواي خطبه‌هاي نمازجمعه كه در شهرها و مراكز استان‌ها به‌ويژه تهران ايراد مي‌گردد قرار مي‌گيرند و پيرامون مطالب و اظهارنظرهاي خطيب نماز جمعه بحث و بررسي مي‌نمايند. نه تنها در داخل كشور بلكه مكرر در رسانه‌هاي بيگانه آنرا پخش و منتشر و كلمات و جملات آنرا تفسير و تجزيه و تحليل مي‌نمايند.
در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران كه همگان موظف به رعايت اصول آن مي‌باشند آمده است:
«اصل بر برائت است و هيچكس از نظر قانون مجرم شناخته نمي‌شود مگر اينكه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد... هتك حرمت و حيثيت كسي كه به حكم قانون دستگير، بازداشت، زنداني يا تبعيد شده به هر صورت كه باشد ممنوع و موجب مجازات است...
قوه قضاييه قوه‌اي است مستقل كه پشتيبان حقوق فردي و اجتماعي و مسئول تحقق بخشيدن به عدالت... است.»6
با اين وصف آيا خطيب جمعه مي‌تواند نه تنها كسانيكه سالها بالاترين مقام اجرايي كشور را به عهده داشته‌اند حتي افراد معمولي و در سطح عادي نيز كه تاكنون در هيچ دادگاه صالحي محاكمه نشده و حكم بر محكوميت آنان صادر نشده است را با قريب به اين مضامين مورد خطاب قرار دهد و بگويد آيا خجالت نمي‌كشند كه حرف دشمن خارجي نظام را مي‌زنند و حرف بيگانگان را تكرار مي‌كنند؟
يا بگويد شكست خورده‌هاي سياسي كه يكي از آنها از همه گردن كلفت‌تراست و بقيه هم پشت سر او حركت مي‌كنند. يا روزي عده‌اي را دست نشانده استكبار و يا اسرائيلي وآمريكايي و انگليسي و نوكر بيگانگان بداند و يا بگويد از سوي دشمنان وطن ماموريت دارند كه در مملكت چنان و چنين بكنند يا گاهي به قوه قضاييه اعلام نمايد درباره اين فرد و گروه به آن صورت عمل كنيد تا جايي كه يكي از روزنامه‌هاي كثيرالانتشار بنويسد:
«طي روزهاي اخير تعداد زيادي از خوانندگان روزنامه در تماس‌هاي تلفني از نوع اظهارات... در نماز جمعه تهران و به ‌كار بردن تعبيرات زننده انتقاد كردند. آنها مي‌گويند خطيب جمعه در عين حال كه حق دارد از هر كس كه لازم مي‌داند انتقاد كند، بايد انتقادها با الفاظ و عباراتي متناسب با حرمت و قداست نماز جمعه باشد؛ زيرا خطبه‌هاي نماز جمعه به جاي دو ركعت نماز محسوب مي‌شوند و به‌كار بردن الفاظ نامناسب با جايگاه نماز منافات دارد. اين افراد، اين نكته را هم گفتند كه اگر... نمي‌توانند از عصباني شدن خودداري كنند، بهتر است از امامت نماز جمعه معاف شوند.»7
پرسشي مطرح است كه چگونه سوداگران مرگ، متجاوزان به عنف، اشرار و اراذل و اوباش، قاتلان و سارقان پس از محكوميت در دادگاه هم به مردم معرفي نمي‌شوند و نام آنان با حروف الف- ب... ي–ن اعلام مي‌گردد يا عكس آنها در رسانه‌ها تار نشان داده مي‌شود؟ كه البته اين روش صحيح و قانوني است، اما نام عده‌اي از مقامات اجرايي سابق بدون محكوميت در دادگاه صالحي با برچسب‌هاي متعدد ورد زبان‌هاست و گاه از بعضي از تريبون‌هاي رسمي عليه آنها كيفر خواست هم صادر مي‌شود.
اكنون در هر محفل و مجلسي كه سخن از تاريخ و شرح زندگي دولتمردان و فعالان سياسي ايران در بيش از سه دهه اخير به ميان مي‌آيد كثيري از آنان كه طي ساليان متمادي چندين دوره مقام رياست جمهوري، نخست وزيري رياست مجلس و يا وزارت و وكالت را به عهده داشته‌اند در عالم سياست مردود قلمداد مي‌شوند بدان اميد كه در30 سال بعد اگر آيندگان بخواهند تاريخ اجتماعي و سياسي مملكت را بررسي كنند با چنين وضعي روبرو نباشند.
حسن ختام مقاله به نقل جملاتي از فرمايش مولاي متقيان علي (ع) اختصاص مي‌يابد كه فرمود:«بسا سخن كه از حمله مسلحانه كارگرتر است، آنچه نمي‌داني مگو، بلكه همه‌ي آنچه را كه مي‌داني نيز مگو، زيرا خداوند بزرگ بر اعضاي بدنت چيزهايي را واجب كرده است كه از آنها در روز قيامت بر تو حجت مي‌آورد.» 8

پي نوشت‌ها:
1- «پيوند خطابه با اسلام»، استاد شهيدمرتضي مطهري، صفحه 7 تا 13
2- «شرح و تفسير لغات قرآن»، جعفر شريعتمداري، جلدچهارم، صفحه 714 و715
3- «نهج البلاغه»، ترجمه محمد دشتي(ره)، خطبه 157 و 230، صفحه 209 و 333
4- همان، خطبه 193، صفحه 289
5- «مجموعه آثار امام خميني(ره)»، صفحه 447 جلد 4 و صفحه 427 جلد 15
6- قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران – اصل 37و 39 و 156
7- روزنامه جمهوري اسلامي مورخ 27/10/91
8- «نهج البلاغه»، ترجمه محمد دشتي(ره)، حكمت 394 و 382

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا