سياتيک (علائم، علت‌ها، تشخيص)

 در ادامه بحث آسيب‌هاي ورزشي، اكنون با سياتيك، علل بروز و چگونگي تشخيص و درمان آن آشنا مي‌شويم:
سياتيك نامي براي مجموعه‌اي از علائم (Syndrome) مي‌باشد كه با دردي كه در طول عصب سياتيك منتشر مي‌شود، مشخص مي‌گردد. عصب سياتيك بلندترين و بزرگترين عصب بدن است. اين عصب كه پهناي آن به اندازه پهناي يك انگشت مي‌باشد، از قسمت پاييني ستون فقرات شروع مي‌شود،‌ سپس از قسمت پايين كمر به سمت باسن و پس از آن به سمت پاها پيش مي‌رود و در حدود زانو به دو قسمت تقسيم مي‌شود. هر پا عصب سياتيك مخصوص به خود دارد.

علائم سياتيك چيست؟

درد سياتيك در سرتاسر عصب سياتيك و يا در قسمت عمقي باسن، همراه با دردي كه به سمت پاها و گاهي تا انگشتان پيش مي‌رود، حس مي‌شود. گاهي درد با احساس سوزش، مورمور شدن يا كرخت شدن و گاهي با ضعف عضلاني همراه مي‌شود.
درد سياتيك معمولاً در يك زمان مشخص فقط در يك پا حس مي‌شود. گاهي اوقات، حسي مانند يك شوك‌الكتريكي در طول عصب حس مي‌شود. دامنه درد از يك درد ملايم تا درد غير قابل تحمل متغير است. درد سياتيك اغلب هنگامي كه عطسه و يا سرفه مي‌كنيد يا هنگام استفاده از توالت، يا در هنگام نشستن، حس مي‌شود و ممكن است با درد كمر و قسمت‌هاي پاييني پشت همراه شود.
بيشتر مشكلات سياتيكي، در عرض چند هفته بهبود يافته و منجر به آسيب‌هاي دائم نمي‌شود. اگر پس از چند هفته درد شما بهبود نيافت به پزشك خود مراجعه كنيد. اگر كنترل ادرار و مدفوع خود را از دست داديد و يا مشكلاتي از قبيل درد مزمن، ضعف ماهيچه‌ها و احساس كرخت شدن داريد، فوراً اقدامات پزشكي را انجام دهيد.

علت اين درد چيست؟

1ـ فتق ديسك (HERNIATED DISK)
يكي از معمول‌ترين دلايل سياتيك، فتق ديسك است. فتق به معناي برآمدگي و تورم است. صفحات بين مهر‌ه‌اي، صفحاتي اسفنجي هستند كه لايه‌اي را بين مهر‌ه‌هاي ستون فقرات ايجاد مي‌كنند. اين صفحات لايه‌ پوشاننده‌ محكمي از جنس غضروف دارند كه آنها را در بر مي‌گيرد و داراي يك مركز ژلاتيني نرم هستند كه مانند يك شوك‌گير (SHOCK ABSORBER) عمل مي‌كند. اگر لايه بيروني ديسك، به دليل كهولت سن و يا آسيب ديدن ضعيف شود، قسمت مركزي نرم آن مي‌تواند از همان قسمت، متورم و برآمده شود. اين عارضه به عنوان فتق ديسك يا پارگي ديسك (HERNIATED OR RUPTURED DISK) شناخته شده است.
اگر هر يك از 5 جفت ريشه‌هاي عصبي كه اساس عصب سياتيك را تشكيل مي‌دهند، به وسيله اين صفحات برآمده و متورم،‌ فشرده شوند، ممكن است منجر به افزايش درد در سراسر عصب سياتيك شود.
نه تنها فتق ديسك به ريشه عصب فشار وارد مي‌كند، بلكه مواد شيميايي و نرمي كه از قسمت مركزي ديسك به بيرون ترشح مي‌شود نيز ريشه‌ عصب را تحت تأثير قرار داده و سبب التهاب مي‌شود.
2ـ برآمدگي استخواني (OSTEOPHYTES)
خار استخواني يا استئوفيت، رشد زياد استخوان به سمت لبه مفاصل است. خار استخوان در جاهايي كه غضروف از بين رفته است (مثلاً در آرتريت) و يا دو استخوان كه در تماس با هم هستند و روي هم مي‌لغزند، ايجاد مي‌شود.
در تلاش براي محافظت از بدن، استخوان جديد در قسمت لبه مفاصل تشكيل مي‌شود. اين اتفاق همان خار استخواني (BONE SPURS) است. استخوان‌هاي برآمده به خودي خود دردناك نيستند، ولي متأسفانه اين استخوان‌هاي برآمده ممكن است با استخوان‌ها و اعصاب اطراف، تماس داشته و منجر به مشكلاتي شوند.
در ستون فقرات، استخوان‌هاي برآمده مي‌توانند فضايي را كه به طور معمولي براي اعصاب ايجاد شده است، اشغال كنند كه نتيجه آن سياتيك است.
3ـ PIRIFORMIS SYNDROME
سندرم پيريفرميس يك علت نامعلوم سياتيك است. PIRIFORMIS ماهيچه‌اي است كه در قسمت عمقي زير ماهيچه سريني باسن قرار دارد. نقش اين ماهيچه چرخش خارجي استخوان باسن و حفظ تعادل و توازن آن است. عصب سياتيك دقيقاً از زير اين ماهيچه عبور مي‌كند. سندرم پيريفرميس هنگامي رخ مي‌دهد كه ماهيچه پيريفرميس سفت و محكم و يا دچارگرفتگي (SPASM) يا آماس شود. وقتي اين اتفاق مي‌افتد به عصب سياتيك كه در زير اين ماهيچه است فشار وارد مي‌شود. تقريباً از هر 7 نفر، يك نفر عصب سياتيك به جاي اينكه از زير ماهيچه عبور كند از ميان آن عبور مي‌كند و اين افراد مستعد مشكلات مربوط به عصب سياتيك خواهند بود.
4ـ تنگي مجراي مهره ناحيه كمر
(LUMBAR SPINAL STENOSIS)
STENOSIS يعني تنگ و باريك شدن و LUMBAR SPINAL STENOSIS به معناي تنگ و باريك شدن فضا‌هاي در بردارنده اعصاب ناحيه كمر مي‌باشد و اين باعث فشار آوردن بر عصب مي‌شود كه ممكن است موجب احساس درد در كمر، درد در طول عصب سياتيك و ضعف عضلاني شود. اگر اين فضاي مهره‌اي در شما نيز تنگ باشد شما هم اكثر اوقات مستعد چنين دردي خواهيد بود و به محض راه رفتن احساس درد كمر و كرختي در پاي خود مي‌كنيد. افراد مسن نسبت به جوان‌ترها بيشتر تحت تأثير اين عارضه قرار دارند.
5ـ SPONDYLOLISTESIS
در اين قمست يك مهره روي مهره پاييني خود مي‌لغزد و ستون مهره‌ها را از حالت طبيعي خود خارج كرده، منجر به وارد شدن فشار به عصب سياتيك مي‌شود.
در بزرگسالان مهره 4 و 5 كمري (L4 , L5) بيشتر تحت تأثير قرار مي‌گيرند كه درنتيجه مهره 4 روي مهره 5 حركت مي‌كند.
اسپونديلوليستزيس معمولاً به دنبال بيماري‌هاي مزمن ستون فقرات مثل ورم مفاصل (ARTHRITIS) رخ‌مي‌دهد.
6ـ بارداري (PREGNANCY)
بارداري نيز مي‌تواند يكي از علل فشار بر عصب سياتيك باشد.

علل ديگر:

سياتيك ممكن است بر اثر توده‌‌هايي روي طناب نخاعي و يا ريشه‌ي اعصاب ايجاد شود. احساس درد در كمر كه به قسمت باسن و پاها گسترش مي‌يابد، از دست دادن كنترل ادرار و مدفوع يا ضعف ماهيچه‌اي ممكن است نتيجه تومورهاي نخاعي باشند. هم‌چنين آسيب به ستون فقرات (مثلاً در تصادف) ممكن است منجر به سياتيك شود.

سياتيك چگونه تشخيص داده مي‌شود؟

پزشك، تاريخچه پزشكي‌ شما را در نظر گرفته و يك تست فيزيكي، به خصوص از پاها و ستون فقراتتان، به عمل مي‌آورد. ممكن است از شما درخواست شود كه حركات مختلفي را انجام دهيد تا پزشك بتواند قدرت ماهيچه‌اي، انعطاف‌پذيري و رفلكس شما را چك كند. اشعه X به طور معمول استفاده نمي‌شود، چرا كه اين اشعه فتق ديسك و يا آسيب‌هاي عصبي را نشان نمي‌دهد، اما اشعه X قادر به نمايش اسپونديلوليستزيس و صفحات تنگ و باريك شده مي‌باشد. گاهي اوقات سي‌تي‌اسكن يا MRI براي نمايش موشكافانه علل سياتيك به كار مي‌رود.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا