رييس جمهور برابر با اصل 136 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران اختيار عزل وزرا را دارد و اخيراًً بر اساس همين ماده قانوني منوچهر متكي از وزارت امور خارجه بركنار شد.

اما عده اي از فعالان سياسي، نمايندگان مجلس و بسياري از مردم از نحوه بركناري متكي متعجب شدند.

شگفتي آنها اين است چگونه وزيري كه بيش از 5 سال سكان وزارت امور خارجه را به عهده داشته و در سفر خارج به نمايندگي از رييس جمهور با عالي ترين مقام يك كشور خارجي در حال مذاكره و ابلاغ پيام بوده است بايد خبر عزل و بركناري خود را از زبان رييس جمهور سنگال،- ميزبان خود- بشنود؟

بسياري گردش كار را اينگونه درست ندانسته و آن را با عرف ديپلماتيك سازگار نمي‌دانند و مي‌گويند اين گونه بركناري با اخلاق اجتماعي و فرهنگي ما هم خواني ندارد.

بعضي اظهار مي‌نمايند: نحوه بركناري متكي باعث سخيف شدن جايگاه وزارت امور خارجه و به خطر افتادن امنيت شغلي مديران ارشد اجرايي است و اخذ چنين تصميماتي آثار سويي براي ديپلماسي كشور دارد. يكي از روزنامه‌هاي حامي دولت مي‌نويسد:

عزل آقاي منوچهر متكي در حالي كه وي به عنوان وزير امور خارجه در ماموريت رسمي خارج از كشور به سر مي‌برد، اين توهم را در اذهان عمومي و طرف‌هاي خارجي پديد مي‌آورد كه كدام ضرورت و مسئله فوري، فوتي در كار بوده است كه آقاي دكتر احمدي نژاد حتي درنگ يك روزه و يا چند ساعته براي عزل وزير خارجه كابينه خويش را هم جايز ندانسته و نه فقط حكم عزل او را صادر كرده است بلكه لازم ديده خبر مربوط به صدور اين حكم را بلافاصله در اختيار رسانه‌ها نيز قرار دهد! چرا.. . ؟! در عرف شناخته شده سياسي، ‌عزل يك وزير در حال ماموريت– آنهم ماموريت خارجي وزير خارجه – علاوه بر آن كه نشانه بروز ناگهاني اخلال در سياست خارجي يك كشور تلقي مي‌شود، اهانت اشكار به شخصيت وزير عزل شده نيز هست و اين تلقي را – چه بخواهيم و چه نخواهيم– در پي خواهد داشت.. . عزل وزير خارجه در حال ماموريت خارجي معني ندارد! 1

نگارنده در اين ستون نظر خوانندگان را به بعضي از موارد و پرسش هايي كه در اين زمينه مطرح است جلب مي‌نمايد: مردم مي‌پرسند در واقع بايد حرف كدام يك را باور كرد؟ دولتمردان شاغل و يا وزير معزولي كه 260 نماينده مجلس از عملكرد وي قدرداني مي‌كنند؟

الف- آقاي احمدي نژاد كه (پنجشنبه دوم دي – 23 دسامبر) براي نخستين بار به سوال خبرنگار بي بي سي فارسي پاسخ مي‌داد، در تشريح نحوه بركناري آقاي متكي گفت: «بالاخره دفتر كار وزير امور خارجه يا در هواپيما يا در سفر يا در جاده هاست.»

او همچنين تاكيد كرد كه با آقاي متكي پيش از سفر او به سنگال صحبت كرده بود و اظهار شگفتي كرد كه آقاي متكي مطلع بودن از موضوع بركناري خود را تكذيب كرده است. آقاي احمدي نژاد گفت :« به نظر من آن نقل قولي كه از جانب ايشان [آقاي متكي] شده، نقل قول درستي نيست.2

محمدرضا رحيمي معاون اول رييس جمهور در جلسه معارفه علي اكبر صالحي سرپرست وزارت خارجه اظهار داشت: « رييس جمهور قبل از سفرمتكي به سنگال با وي درباره بركناري اش صحبت كرده و بعد از استراحتي كوتاه به يكي از امور در دولت دعوت مي‌شود.» 3

مشايي گفت:«همان طور كه آقاي احمدي نژاد در جلسه دولت توضيح دادند شنبه هفته گذشته آقاي احمدي نژاد با آقاي متكي اين موضوع را مطرح مي‌كنند كه قصد تغيير دارند و آقاي متكي هم خيلي خوب پذيرفتند و خيلي عادي گفتند مشكلي ندارند، منتهي براي اينكه كه گفته اند سفر به سنگال دارند و از قبل نيز قول اين سفر را داده بودند و مي‌خواستند بروند سنگال، ‌اين تغيير از نظر اجرايي و عملي مقداري عقب افتاد. روز يكشنبه من از آقاي احمدي نژاد پرسيدم، چكار كنيم، آقاي احمدي نژاد گفتند روز دوشنبه آقاي متكي بر مي‌گردند، بنابراين حكم را در روز دوشنبه اعلام كنيد، دفتر هم اين حكم را عصر دوشنبه اعلام كرد، ولي بعد گفتند و اعلام كردند كه متكي در سنگال بوده و ايشان را عزل كردند، در حالي كه اين خلاف واقع است و اصلاً معنا هم نداشت.»4

منوچهر متكي در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تكذيب ادعاهاي مطرح شده در مراسم توديع وزير امور خارجه مبني بر آگاهي قبلي وي در تعيين سرپرست وزارت امور خارجه، بر ضرورت رعايت صداقت در گفتار بويژه از سوي مسئولين تاكيد كرد. وي با اشاره به ديدار خود با احمدي نژاد در شب سفر به چند كشور و تبادل نظر با وي درباره موضوع اين سفرها، اظهار داشت هرگز در جريان تعيين فردي به فاصله 24 ساعت بعد از عزيمت به ماموريت و مضحك‌تر از آن تعيين روز توديع و معارفه قرار نگرفته است. 5

دفتر منوچهرمتكي در پاسخ به اظهارات مسئولان رياست جمهوري، توضيحات وي را به منظور آگاهي افكار عمومي به شرح ذيل در اختيار رسانه‌ها قرار داد:

1-آيا وزير امور خارجه قبل از سفر به سنگال در جريان زمان حتي تقريبي بركناري خود قرار گرفت؟ خير.

2- آيا وزير امور خارجه از جانشين خود و روز مراسم توديع (!) آگاه بوده است؟خير.

3- آيا رييس جمهور مي‌دانست وزير امور خارجه در اين ماموريت به حداقل دو كشور سفر مي‌كند؟ آري.

مقرر بود ماموريت وزير امور خارجه صبح روز يكشنبه 21/9/89 آغاز و با ورود به تهران حوالي ظهر روز چهارشنبه 24/9/89 پايان پذيرد. وزير امور خارجه خبر بركناري خود را روز دوشنبه در اثناي ملاقات با رييس جمهور سنگال و از زبان آنان مي‌شنود!6

مولاي متقيان حضرت علي بن ابي طالب(ع) مي‌فرمايد: ارزش مرد به اندازه همت اوست.

و راستگويي او به ميزان جوانمردي اش، و شجاعت او به قدر ننگي است كه احساس مي‌كند! و پاكدامني او به اندازه غيرت اوست.. . خداوند ترك (دروغ) را براي حرمت نگهداشتن راستي، واجب كرد.. . راستگو در راه نجات و بزرگواري است و اما دروغگو بر لب پرتگاه هلاكت و خواري است.. . (7) امام هشتم شيعيان حضرت رضا (ع) به وسيله پدر و اجدادش سخن رسول خدا (ص) را چنين روايت مي‌فرمايد: نگاه نكنيد به نماز بسيار خواندن و روزه بي شمار گرفتن و حج فراوان رفتن و نيكي چندان كردن و شب را به ذكر، زنده داشتن ولي نگاه كنيد به راستي در گفتار ودرستي در امانتداري.(8).

ب– در افكار عمومي پرسشي مطرح است كه بايد منوچهر متكي پاسخگوي آن باشد.

آيا در دوره بيش از پنج سال وزارت هيچ گاه به ذهنش خطور نمي‌كرده شايد همانند عده اي از روساي سازمانها و وزاري دولت نهم بركنار گردد و آيا از اتفاقات مذكور انتقادي نموده و يا عكس العملي نشان داده است؟

ضمناً آن طور كه گفته مي‌شود:« اگر در زمان وزارت منوچهر متكي بسياري از ديپلمات‌هاي با تجربه و ارزنده از وزارت امور خارجه تحت عنوان تحول و جوانگرايي و.. . كنار گذاشته شدند و يا نهاد رياست جمهوري بيش از حد در وزارت خارجه دخالت مي‌نمود.»9.. . چرا متكي شخصاٌ استعفا نداد تا به چنين وضعي دچار نشود؟و در نهايت آيا براي وزراي ديگر اين اتفاق خواهد افتاد؟

ج-آيا سخنان علي اكبر جوانفكر با متن نامه احمدي نژاد مبني بر اعلام بركناري منوچهر متكي سنخيتي دارد.

نامه رييس جمهور خطاب به منوچهر متكي:

جناب آقاي منوچهر متكي، سلام عليكم؛

بدينوسيله از زحمات و خدمات جنابعالي در دوران تصدي مسئوليت وزارتخانه امور خارجه تشكر و قدرداني مي‌كنم. اميدوارم اين زحمات در پيشگاه خداوند ماجور باشد و جنابعالي در كليه مراحل زندگي و خدمت به مردم عزيز ميهن اسلامي موفق و مويد باشيد. عزت و سعادت جنابعالي را از خداوندمنان خواستارم.10

بخشي از اظهارات علي اكبر جوانفكر در پاسخ به منوچهر متكي كه خود را «بنده خدا» ناميده بود:

بركناري «بنده خدا» از تصدي وزارت امور خارجه قطعا خلاف عرف سياسي و ديپلماتيك نيست. ايشان حتماً به ياد دارند كه يك بنده خداي ديگري در سال 1368 كه براي انجام فعاليت ديپلماتيك در خارج از كشور به سر مي‌برد به دليل اتخاذ مواضع خلاف سياست‌هاي اصولي نظام اسلامي هدف توهين حضرت امام (ره) قرار گرفت و ناگزير شد قبل از ورود به ايران ابتدا از سمتش استعفا بدهد و بعداً وارد ايران شود. اينگونه توبيخ‌ها قبلا هم وجود داشته و خلاف عرف نيست.11

پي‌نوشت‌ها:

1- كيهان، 23/9/89، صفحه 2

2- عصرايران، 3/10/89

3- روزنامه جمهوري اسلامي، صفحه 3

4- آرمان، 2/10/89، صفحه 3

5- خبرگزاري مهر، 28/9/89

6- عصر ايران، 3/10/89

7- حكمت 47و 252 و خطبه 86 نهج البلاغه ترجمه محمد دشتي، صفحه 453، صفحه 487 و صفحه 103

8- كتاب «دروغ» آيت‌ا... سيدرضا صدر به اهتمام باقر خسروشاهي، صفحه 24

9- مصاحبه جواد منصوريان سفير سابق ايران در چين با تهران امروز

10- آفتاب يزد، صفحه يك، 23/9/89

11- نقل از خبرگزاريها

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا