به لحاظ تاريخي شهرهاي هرات و مروست از آبادي هاي بسيار قديمي فلات ايران هستند كه سابقه سكونت در آنها به قبل از ورود آريائيها به ايران بر مي گردد و پس از تسخير اين منطقه بود كه اسامي آريايي هرات و مروست برآنها نهاده شد .
منطقه هرات و مروست در قرون گذشته جزیی از مملکت فارس بوده که پایتخت آن شهر استخر بوده است. این منطقه در دوره ساسانیان به علت واقع شدن بین یزد و کرمان و فارس از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. آثار و ابنیه تاریخی باقیمانده خود شاهدی بر این مدعا است. در آثار اسلامی ( مسالک الممالک استخری، صوره الارض ابن حوقل، معجم البلدان یاقوت حموی، تاریخ کرمان پاریزی و فارسنامه ناصری از دو شهر هرات و مروست به نیکی یاد شده است.
ابن بلخی در کتاب خود در مورد هرات، توابع آن و مروست می نویسد: « صاهه (چاهک) و هراه(هرات)" دو شهرک اند. هوای آن معتدل و آب روان و هر دو آباد است.
اين منطقه پس از دست بدست شدن هاي طولاني ميان استانها و حكام يزد ، كرمان و فارس سالها جزء استان فارس ماند در قرن اخير ابتدا به استان يزد ملحق و در سال 1334 از يزد جدا و جزء استان كرمان و بعد از آن مجدداً بعد از 25 سال (سال 1359) به استان يزد ملحق شد.
باستاني پاريزي در مورد قدمت هرات و مروست مي نويسد هرات و مروست نام دو آبادي معروف نزديك شهربابك است و از آباديهاي بسيار قديمي است . می توان حدس زد که آریائیان پس از مهاجرت به داخل ایران نام آبادیهای تاره خود رابه یاد آبادیهای قدیمی خود گذاشتند و هرات و مروست نیز به نام آبادی هرات (Aria) معروف و مروست هم به نام مرو تجدید نام گذاری شده باشد
در سال هفتصدو چهل و دو هجري در دوران آل مظفر در كرمان اعراب فارس كه هرات محدوده ييلاق آنان شمرده مي شد به شهربابك ، رفسنجان و انار حمله كرده و سپس بواسطه شكستي كه از امير مبارزالدين يكي از حاكمان آل مظفر خورده اند به هرات عقب نشيني نموده اند اعراب فارس ساكن هرات در دوره هاي صفوي نيز قدرت زيادي داشته اند بطوريكه در سال 915 هجري قمري محمد خان شيباني از همين طايفه سه هزار سوار از هرات جهت تسخير و تاراج كرمان به اين شهر روانه نمود .
سِرپرسي سايكس نيز در سفر نامه خود از هجوم اعراب فارس بر اطراف هرات در دوره قاجار ذكر كرده است بعد از گذشتن از شهربابك و رباط به ناحيه هرات رسيديم كه در يكي از قسمتهاي حاصلخيز ايران قرار گرفته و قراء معروف قاسم آباد ، فتح آباد و قصبه بزرگ تاج آباد كه متجاوز از دو هزار نفر جمعيت دارد در همين حوالي واقع شده است حاكم اين منطقه مرد بي لايق بي عرضه اي بود زيرا موقعي كه مشاراليه به ملاقات ما آمد خبر رسيد كه عربها در چهار مايلي به غارت پرداخته اند و ما تصور كرديم كه وي پس از اطلاع از اين حادثه بلادرنگ عازم سركوبي متمردين خواهد شد ما به عنوان همكاري حاضر شديم كه در مقابله با اشرار به او كمك كنيم ولي او با نهايت خونسردي تشكر كرد و گفت فعلاً عجله اي نيست ، فردا .
از مهمترین آثار باستانی و تاریخی این شهرستان می توان به قلعه کبری واقع در بالای کوه سرچشمه با فاصله ۵ کیلومتری شهر هرات، قدمگاه علی در ۵ کیلومتری غرب هرات، بقعه تاریخی پیر غیب با سنگ نوشته های به خط میخی در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غربی هرات (منطقه بوروییه)، مسجد فتح آباد در ۵ کیلومتری شمال شرقی هرات نام برد. شایان ذکر است بسیاری از آثار باستانی شهر هرات بر اثر سیل ویرانگر سال ۱۳۶۵ از بین رفته است.
بقعه ای است شبیه به بقعه دوازده امام فهادان جنب زندان اسکندر یزد این بقعه که نمای بیرونی و اندرونی آن کاملا نسخه ای کپی شده از بقعه دوازده امام فهادان یزد است که در نزدیکی قلعه زیبا منحصر به فرد شهرمروست واقع شده است .
این بقعه دارای هشت ظلع با ارتفاعی حدود 22متر می باشد که محرابی زیبا البته دود اندود آن را تزئین نموده است و بدنه داخل و بیرونی آن با گاه گل پوشیده شده است و البته گنبد آن نیز تنها با کاهگل عایق کاری شده است و میهمان کبوترهای زیبایی است که برفراز این گنبد ماوا گزیده اند .
و البته ناگفته پیداست که از این محل برای تدریس علوم دینی و علوم روز استفاده می شده است .
قدمت آن هم اگر با قلعه مروست همزمان باشد به دوران اسلامی باز می گردد والبته نظر کارشناسان میراث فرهنگی در این رابطه در دسترس ما نبود.
عکس از مجید دهقانی زاده -سید حسین دشتی-ج
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 22,نوامبر,2024