یزفردا:تاریخچه ایجاد خطوط هوایی و تجاری سازی پروازتا ورود اولین هواپیما تا تاسیس نخستین خط هوایی ایران

ایتدا هواپیما و انواع آن را بشناسیم تا خطوط هوایی

تعریف هواپیما و انواع آن:هواپيما ماشيني است كه با استفاده از یک موتور پرواز می كند. هواپيماها برای حمل انسان ها و بارها در مسيرهاي طولاني مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع هواپيماها

انسان ها انواع هواپيماهايي مي سازند كه با سرعت هاي متفاوت پرواز مي كنند و كارهاي مختلفی انجام مي دهند.

هواپيماهاي مسافربري هواپيماهاي بزرگي هستند كه به وسيله شركت هاي هواپيمايي مورد استفاده قرار مي گيرند. بيشتر خطوط هوايي مسافران و برخي از محموله ها را حمل مي كنند. بيشتر هواپيماهاي مسافربري با سرعت 800 تا 970 كيلومتر (500 تا 600 مايل) در ساعت پرواز مي كنند. سريع ترين هواپيماها، هواپيماهايي هستند كه با سرعت مافوق صوت –سريع تر از صوت- حركت مي كنند. آنها با سرعتي بيش از 2180 كيلومتر (1350 مايل) در ساعت سفر مي كنند.

بزرگ ترين هواپيماهاي مسافربري، چهار موتور جت دارند. هواپيماهاي سه موتوره و دوموتوره كوچك تر پروازهاي كوتاه تري انجام مي دهند. بعضي از هواپيماهاي كوچك تر، موتورهايي با ملخ (توپي گردنده) به جاي موتور جت دارند. ملخ ها پره هايي را مي گردانند.

هواپيماهاي سبك، هواپيماهاي كوچكي با دو تا شش صندلي هستند. آنها مي توانند از فرودگاه هاي كوچك بلند شوند يا در آنها فرود آيند.

بيشتر هواپيماهاي سبک ملخ دارند. برخي متعلق به كساني هستند كه از آنها براي سفر استفاده مي كنند. بقيه براي مشاغل بخصوصي مورد استفاده قرار مي گيرند. به عنوان مثال انسان ها از آنها براي بازرسي خطوط برق، جنگيدن با آتش هاي جنگل، بذرپاشي گياهان، حمل محموله ها، عكس گرفتن از هوا و آموزش پرواز استفاده مي كنند.

هواپيماهاي نظامي انواع زيادي از كارها را براي نيروهاي مسلح انجام مي دهند. بمب افكن ها اهدافشان را در زمين هدف قرار مي دهند. جنگنده ها در هوا به هواپيماهاي ديگر حمله مي كنند. جنگنده بمب افكن ها هر دو كار را انجام مي دهند.

هواپيماهاي بخصوصي هم انواع غير معمولي از كارها را انجام مي دهند. هواپيماهاي دريايي (قایق های پرنده) مي توانند از آب بلند شوند و در آب فرود آيند. هواپيماهاي سمپاش براي پاشيدن کود يا سم پاشي محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار مي گيرند.

هواپیما مهم ترین پیشرفت در امر حمل و نقل در تاریخ بشر بوده است. اختراع هواپیما و توسعه خطوط تجاری مسافری اثر شگرفی بر سفرهای با مسافت طولانی داشته است. پیش از آن اختراع راه آهن بر امکان سفر به نقاط دور اثر گذاشته بود.

نخستین خط هوایی، Deutsche Luftschiffahrts AG بود که نخستین بار در 16 نوامبر 1909 راه اندازی شد و بیشتر به Delag شناخته می شد. مرکز فرماندهی آن در فرانکفورت آلمان قرار داشت و هدف آن به کار انداختن بالن های zeppelin (نوع آلمانی بالن های بزرگ) بود.

بالن های zeppelin که به نام طراح آن نام گذاری گردید، نقش مهمی در هوانوردی اولیه داشته و مسافران بسیاری را در سراسر اروپا و در طول آتلانتیک جابه جا نمود. محبوبیت zeppelin نقطه عطفی در هوانوردی تجاری در سال 1929 بود، به خصوص زمانی که Graf zeppelin - که نوع بزرگ تر zeppelin اولیه بود- پروازی تاریخی به دور دنیا در 21 روز و 7 ساعت و 31 ثانیه انجام داد. Graf zeppelin تا سال 1940 پرواز کرد. طی سال های 1928 و 1940 پانصد پرواز را کامل نموده و 13100 مسافر را جا به جا کرد.

نخستین سرویس هوایی زمان بندی شده توسط یک هواپیمای تجاری، دراول ژانویه 1914 صورت گرفت. این سفر به وسیله خط  St. Petersburg-Tampa Airboat انجام شد. این کار مخاطره آمیز، به نظر موفقیت آمیز بود اما به دلایلی نامعلوم، خط هوایی تنها تا پایان مارس همان سال به فعالیت ادامه داد. در طول فعالیت آن، 1024 مسافر جا به جا شد.

نخستین پرواز تجاری بین المللی در 10 ژانویه 1919 از لندن به پاریس صورت گرفت. این پرواز به وسیله نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا جهت رفت و آمد صاحب منصبان دولتی برای حضور در کنفرانس صلح پاریس صورت گرفت.

همچنین در تلاشی که در آمریکا انجام گرفت، سرویس مسافری به وسیله خطوط هوایی Ryan برای پرواز از لوس آنجلس به سن دیگو راه اندازی شد.

هواپیمای تجاری جت که در سال 1958 معرفی شد، پیشرفت مهمی محسوب می شود که اثر زیادی بر مسافرت از طریق هوا داشته است. سرعت زیاد این هواپیما، مدت پرواز را کاهش داد و مردم درک بهتری از سفر پیدا کردند. در نتیجه، تعداد بیشتری از مردم شروع به سفر از راه هوا کردند. بعدها هم مدل های بزرگ تر آن ساخته شد که هزینه سفرهای طولانی را کاهش داد. به این ترتیب ساخت و به کارگیری هواپیماهای با بدنه بزرگ یک پیشرفت مهم محسوب می شد. نخستین هواپیما از این دست هواپیماها، بوئینگ 747 بود که در 22 ژانویه 1970 با خطوط هوایی پان امریکن ورلد وارد سرویس شد. این هواپیما 58 صندلی در قسمت درجه یک و 304 صندلی در بخش متوسط داشت. به دلیل بزرگی و پرهزینه بودن در پروازهای کوتاه، این هواپیما جهت پرواز در مسافت های طولانی طراحی شده بود.

کونکورد (Concord) فراصوتی شاید جالب ترین هواپیما از این دست هواپیماها باشد. این هواپیما کار مشترک بریتانیا و فرانسه بود. نخستین پرواز کنکورد در سال 1969 صورت گرفت اما در سال 1976 وارد سرویس شد. در نتیجه طراحی و آزمایش آن سال ها به طول انجامید. این هواپیما با سرعت 1332 مایل در ساعت پرواز کرده و قادر بود از اروپای غربی تا نیویورک را در در حدود سه ساعت طی کند. لازم به ذکر است که کونکورد بسیار پر هزینه است.

تمامی این پیشرفت ها تأثیر بسیار شگرفی بر زندگی بشر داشته به نحوی که سفر انسان ها را به نقاط دور در مدت کم و در شرایط راحت فراهم آورده و سبب پیشرفت در صنایع مرتبط با توریسم هم شده است.

در ازای این برنامه، دست‏اندرکاران این هواپیما با فروش مبلغ گزاف بلیت، نمایش مختصری داده بودند.

تا سال‏ها بعد، پروازها غالبا نمایشی بود و هواپیماها برای این منظور به ایران می‏آمدند. همچنین تا نیمه سال 1301 شمسی در تهران زمین مشخصی برای فرود و برخاستن هواپیما وجود نداشت تا آن که در پی درخواست دولت انگلستان برای فرود هواپیما، دولت ایران زمینی در جنوب تهران برای این کار اختصاص داد. پس از مدتی خطوط هوایی ایجاد شد و پس از انجام مذاکراتی با شرکت‏های اروپایی، اولین سرویس هوایی آذر 1303 شمسی دایر شد. به دنبال آن نخستین گام برای تاسیس هواپیمایی ملی ایران برداشته شد.

تاسیس ایران ایر

گروهی از بازرگانان ایرانی سال ۱۹۴۲، نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران را با نام «ایرانین ایرویز» تأسیس کردند. این شرکت به جابه‌جایی مسافر و بار در مسیرهای داخلی و منطقه‌ای می‌پرداخت و علاوه بر آن یک پرواز هفتگی باری نیز به اروپا انجام می‌داد. ناوگان آن از تعدادی هواپیمای داگلاس دی‌سی ۳ تشکیل شده بود. بعدها تعدادی هواپیمای دی‌سی ۴ و ویسکانت نیز به ناوگان ایرانین ایرویز اضافه شد.

سال ۱۹۵۴، یک شرکت هواپیمایی خصوصی دیگر به نام «پرشین ایرسرویسز» (پاس) در تهران تشکیل شد. پاس فعالیت‌های خود را در زمینه حمل بار آغاز کرد و بعدها به حمل مسافر در مسیرهای داخلی منتهی به تهران نیز پرداخت. این شرکت سال ۱۹۶۰ پروازهای بین‌المللی خود را در مسیرهای اروپایی آغاز کرد. این مسیرها شامل تهران ـ لندن، تهران ـ پاریس، تهران ـ ژنو و تهران ـ بروکسل می‌شد. این پروازها با استفاده از هواپیماهای دی‌سی ۷ اجاره شده از شرکت سابنا انجام می‌گرفت.

بیست‌و‌چهارم فوریه سال ۱۹۶۲، دو شرکت ایرانین ایرویز و پرشین ایرسرویسز در یکدیگر ادغام شده و شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما)، با نام بین‌المللی ایران ایر (IRAN AIR) تأسیس شد. این شرکت ملی اعلام شد و تمام امکانات و پرسنل دو شرکت مذکور را در اختیار گرفت. در همان زمان نشان هما برای این شرکت تازه تأسیس طراحی شد.

هما پروازهای خود را با بهره‌گیری از هواپیماهای داگلاس دی‌سی ۳، دی‌سی ۶، ویکرز ویسکونت و آورویورک آغاز و سال ۱۹۴۶ به عضویت کامل یاتا درآمد.

لوگوی هما، برتر در جهان

طراحی آرم شرکت هما پاییز ۱۳۴۰ برگرفته از سرستون پرنده‌نمایی در تخت جمشید که سه خصلت متفاوت داشت، سر عقاب، گوش‌های گاو و یال‌های اسب، توسط ادوارد زهرابیان انجام شد. رنگ‌آمیزی هواپیماهای هما به این شکل است که بدنه‌ای کاملا سفید با کلمه ایران ایر به رنگ آبی پررنگ بالای پنجره مسافران و نشان هما به رنگ آبی پررنگ روی دم هواپیما که یک نوار آبی رنگ بالای آن قرار دارد. مدل هواپیماهای هما توسط یک شرکت آلمانی تهیه شده است. آژانس خبری حمل و نقل هوایی (skift) در گزارش سال ۲۰۱۳ خود، ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی دنیا را معرفی کرد. در این بین لوگوی هواپیمایی ملی ایران «هما» به دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هوایی جهان انتخاب شد.

اولین پرواز

اولین پرواز هما با هواپیماهای جت سال ۱۹۶۵ با استفاده از یک فروند بوئینگ 100-727 در مسیر تهران ـ بیروت انجام شد. پس از آن این شرکت تصمیم به تبدیل تمام ناوگان خود به هواپیماهای جت گرفت. با شروع دهه ۷۰ عصر طلایی هما نیز آغاز شد. سال ۱۹۷۱ تعدادی بوئینگ 100-737 و سال ۱۹۷۴ تعدادی بوئینگ 200-727 وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گرانقیمت بوئینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و اس پی از سال ۱۹۷۵ آغاز شد.

در میانه دهه 70 میلادی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می‌داد، در این دوره هواپیمایی ملی ایران فقط در مسیر تهران ـ لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک سال ۱۹۷۵ با بهره‌گیری از بوئینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه هیث‌رو لندن آغاز شد. با خرید بوئینگ‌های ۷۴۷ اس‌پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران ـ نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه‌اندازی کرد.

هشتم اکتبر ۱۹۷۲ هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن به امضا رساند. البته این هواپیماها هرگز به ناوگان هما وارد نشدند. سال ۱۹۷۸ هما شش فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به‌کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال هما به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس‌آنجلس و سیدنی بود.

سال‌های پایانی دهه 70، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به شمار می‌رفت. سال ۱۹۷۶ هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت.

 ناوگان خطوط هوایی ایران شامل خطوط هوایی aseman،Airtour،Mahan،هواپیمایی قشم،Taban،Caspian،Kish،هواپیمایی سپاهان (هسا)،ناوگان هواپیمایی اترک،ata،NIOC،هواپیمایی معراج  هستند.
            
        منابع"

اینترنت

  aviationnews.ir

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا