ترقی نژاد

درباره محمد كریم پیرنیا

یزدفردا "امیر ترقی نژاد:چند روز پیش با آقای عالیشوندی مدیرکل ارشاد یزد و چند تن از همکاران سری به دانشکده هنر ومعماری زدیم در آنجا تازه اطلاع یافتیم که مقبره محمد كریم پیرنیا ازاساتید وپیشکسوت هنر معماری در آنجاست.بنابراین این گزارش که با تلخیص از منابع گوناگون می باشد به همه همکاران من در حوزه اطلاع رسانی تقدیم می شود.

.محمد كریم پیرنیا در سال 1299 شهر یزد متولد شد . وی پس از اخذ دوره دبستان و دبیرستان با یك آزمو ن در دانشكده هنر های زیبا در رشته معماری قبول شد و شرو ع به كسب علم نمود .محمد كریم پیرنیا دردورا ن كودكی به این علت كه پدرش به یزد تبعید شده بود و اجازه خروج از این شهر را نداشتند تا بعد كه این امكان فراهم شد وبرای كارهایی كه باید انجام می دادبه اكثر نقاط كشور مسافرت كرد . یزد زمستانهای بسیار سرد وتابستانهای گرمی دارد .

درآن زمان مردم اعم از اعیان و طبقه پایین از پانزدهم اردیبهشت به كوهستانهای اطراف می رفتند كه هوای مطلوبی دارد و تا آخر تابستان آنجا می ماندند . اكثر مردم از خودشان جایی برای این مدت اسكانشان نداشتند و معمولا باغهایی را اجاره می كردند . پدر بزرگ او هم مثل سایر مردم باغی را اجاره می كرد وبه آنجا می رفتند .یزد واقعا یكی از شهر های آرام دنیاست ، اما به علت كمبود آب دراین منطقه ، بین مردم در گیری پیش می آمد و حتی گاهی قتل هایی هم اتفاق می افتاد . در همان باغی كه اجاره می كردند ، كنار جوی آب ، چاهی درست كرد و به تقلید از قناتها ی یزد ،‌با درست كرد ن چند پشته ، آب را به بالا می كشاند و به قول مقنی ها ،‌آ ب آفتابی شد . در آنجا باغ و خیابانی درست كرده بود و به جای درخت ،عدس كاشت و با قوطی كبریت شروع به خشت زدن كرد و با همین خشت ها استخری درست كرد .به قدری این عمل مورد توجه قرار گرفت كه مردم برای تماشای آن می آمدند . اواخر تابستان هم كه ما باغ را ترك می كردند ، صاحب باغ اطراف مزرعه ای را كه اومی ساخت ،خاركریز كرد تا آب آن را از بین نبرد . خلاصه طوری بود كه علاوه بر بچه ها ،بزرگتر ها هم از این كار او خوششان می آمد .
محمد كریم پیرنیا دوران دبستان را درمدرسه اسلام و بعد از تاسیس مدرسه دولتی به دلیل با لا بودن كیفیت این گونه مدارس نسبت به مدرسه های قدیمی ، «در مدرسه نمره دو »ادامه تحصیل داد . دوران تحصیل را در «دبیرستان ایرانشهر » یزد كه فقط دوره علمی داشت گذراند . بعد از طی دوره علمی دریزد برای ادامه تحصیل به تهران رفت .در كنكور اولین دوره «دانشكده هنرها زیبا » به دلیل علاقه ای كه به هنر معماری كشور خود داشت شركت كرد و قبول شد.
. .تمام دوستان محمد كریم پیر نیا كه در دانشگاه با وی بودند بعد ها جزو هنرمندان ممتاز نه تنها ایران ، بلكه در جهان بودند .محل دانشكده آن موقع در «مدرسه هروی » (علوم قدیمه ) و مدرسه سپهسالار بود . این دو مدرسه را با تغییراتی كه در آنها انجام شده بود ، به دانشكده هنر های زیبا تبدیل كرده بودند . دانشكده هنرهای زیبا در آن سالها فقط سه رشته معماری ، نقاشی ،مجسمه سازی داشت و برای شركت در دوره معماری ، دیپلم كامل متوسطه لازم بود اما برای رشته نقاشی و مجسمه سازی سیكل اول متوسطه كافی بود .مجسمه سازی به دلیل اینكه داوطلب زیادی نداشت ، به تدریج تعطیل شد .
باوقوع مسائل شهریور 20 دانشكده به زیر زمین دانشكده فنی منتقل وبعد ها به ساختمان فعلی انتقال داده شد كه البته سا ختمان آن هنوز تكمیل نشده وبه شكل فعلی كه وجود دارد ، نبود . شخصی بودبه اسم استاد مندلی كه چون با سواد بود به او مندلی می گفتند . ایشان اهل میبد بود . ملا مندلی اطلاعات عجیب و غریبی درسینه اش داشت . بعد ازاینكه از مدرسه بر می گشتنددور ایشان جمع می شدندو اوبه قول خودش «نكیر » می كرد ، یعنی با سر انگشت یا چوب خطهایی روی زمین می كشید و توضیحاتی خاصه در مورد «هنجار »می داد . هنجار واقعا مثل یك كامپیوتر كارهای عجیب و غریبی می كرد .به هر حال از ملا مندلی كسب اطلاعات می كردو گاهی هم می شد كه پاسبانی می آمد و جمع آنهارابه هم می زد و ازملامندلی می خواست كه دیگر معركه نگیرد ولی هیچ كس اجازه نمی داد و درمكانی دیگر جمع شان را تشكیل می دادند و از وجود ملامندلی استفاده می كردند . وی وقتی كه همین موضوع هنجارو كاربرد آن را برای مرحوم دكتر محسن هشترودی گفت ایشان خیلی تعجب كرد و می دانید كه ایشان هم به ریاضیات غربی و هم ریاضیات شرقی مسلط بود . دكتر هشترودی می گفت كه چنین چیزی رانه در ریاضیات غرب و نه درشرق ندیده است ،و این رامختص معماران قدیمی ایران می دانست كه سینه به سینه نقل شده است .ایشان علاقمند بود كه برای به جاماندن هنجار ،به طور مشترك كاری انجام دهند ولی متاسفانه به علت فوت ایشان این كار میسر نشد . بعد از این باز هم به دنبال كسی بود كه اینكار را پی گیری كند تا دكتر پیرنیا ی ریاضی دان ، برای این كار اعلام آمادگی كرد ولی متاسفانه ایشان هم مرحوم شد .
هم دوره ای ها و همکاران : از همدوره ایهای محمد كریم پیرنیا می توان به مهندس زهره بزرگمهر و مهندس معماریان كه زحمت چاپ بعضی از كتابهای او را كشیده بودند اشاره كرد .
محمد كریم پیرنیا از این دوران چنین یاد می كند: بعد از بازنشسته شدن تجربیات و تحقیقات چندین ساله ام را خواستم روی كاغذ بیاورم ، ولی متاسفانه به علت لرزش دست و بعد هم از كار افتادن آن ، میسر نشد .اما تعدادی زیادی از نوارهای صحبتهای بنده در دانشگاههای تهران ، شهید بهشتی و فارابی و «میراث فرهنگی » موجود است كه دوستان زحمت پیاده كردن آنها را كشیده اند .
.زمان و علت فوت : محمد كریم پیرنیا درسال 1376 دارفانی را وداع گفت .
مشاغل و سمتهای مورد تصدی : محمد كریم پیرنیا مدتها معاونت «حفاظت آثر باستانی »را به عهده داشت و كار ترمیم و تعمیر آثارباستانی بود .