زندگی در فضا می‌تواند سبب دگرگونی‌های فراوان بر زنان و مردان فضانورد شود. محققان هنوز اطلاعات کافی درباره عنصر‌های تشکیل دهنده اتمسفر سیاره‌های دیگر ندارند و این مواد ناشناخته می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت انسان‌ها باشند.

بنابر آمار‌ها تا کنون حدود ۵۶۴ انسان به فضا سفر کرده اند که از این تعداد حدود ۶۵ نفر را زنان تشکیل داده اند. اولین زنی که به فضا سفر کرده است والنتینا تروشکووا، فضانورد روس بوده که در سال ۱۹۶۳ به فضا سفر کرده است.

اولین فضانورد زن آمریکایی که حدود ۲۰ سال بعد در سال ۱۹۸۳ به فضا سفرکرد سالی راید بوده است.

محققان به تازگی به مطالعه درباره تفاوت‌های زندگی در فضا بین زنان و مردان پرداخته اند. به گفته محققان احتمالاً زنان در زمان اولیه ورود به فضا دچار بیماری و کسالت می‌شوند این در حالی است که مردان معمولاً پس از بازگشت به زمین دچار مشکل می‌شوند.

مردان فضانورد معمولاً پس از بازگشت از سفر فضایی دچار مشکل‌هایی در حواس بینایی و شنوایی خود هستند. زنان فضانورد بیشتر دچار مشکل کنترل فشار خون می‌شوند و به این دلیل بیشتر دچار احساس ضعف و بی حالی در زمان اقامت درفضا می‌شوند.

کارشناسان اعتقاد دارند زندگی در فضا دگرگونی‌هایی در زمینه هورمونی وفیزیولوژیکی درمردان و زنان به وجود می‌آورد.

یکی از مشکل‌های بانوان فضانورد در زمان سفر‌های فضایی و اقامت درایستگاه فضایی بین المللی، قاعدگی ماهانه است. درسال‌های پیشین محققان تمهیداتی برای فضانوردان زن برای دارا بودن قاعدگی طبیعی در زمان سفر فضایی در نظر می‌گرفتند، اما امروزه بیشتر بانوان فضانورد از قرص‌های ضد بارداری در طول اقامت در فضا استفاده می‌کنند که سبب می‌شود دچارمشکل خاصی نشوند.

استفاده از این قرص‌های ضد بارداری سبب مشکل‌های خاصی در آنها نمی‌شود، زیرا فضانوردان زن پس از گذراندن آزمایش‌های فراوان گزینش می‌شوند و از ساختار فیزیکی سالم برخوردار هستند.

در فضا، ادرار انسان به هدر نمی‌رود، ادرار بازیافت می‌شود و از آن آب آشامیدنی به دست می‌آید. زندگی در فضا همچنین سبب ناباروری در انسان نمی‌شود. بسیاری از فضانوردان پس از بازگشت از فضا صاحب فرزند شده اند و فرزندانی سالم به دنیا آورده اند.

آزمایش بر روی فضانوردان نشان داده است کیفیت و تعداد اسپرم مردان فضانورد پس از اتمام ماموریت فضایی کاهش می‌یابد، اما پس از مدتی اقامت در زمین کیفیت اسپرم دوباره به حالت طبیعی باز می‌گردد و بسیاری از فضانوردان پس از بازگشت به زمین دارای فرزند شده اند.

زندگی در فضا می‌تواند سبب دگرگونی‌هایی دربدن انسان شود، از جمله سبب تسریع در فرآیند پیری انسان می‌شود. تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد.

به تازگی گروهی از دانشمندان نوعی تجهیزات علمی ابداع کرده اند که می‌تواند برای کمک به سلامت فضانوردان و بررسی وضعیت سلامت آن‌ها در فضا مورد استفاده قرار گیرد.

دانشمندان استرالیایی اعلام کرده اند این تجهیزات علمی می‌تواند برای آزمایش مایعات بدنی فضانوردان از جمله تعریق و بزاق آنها مورد استفاده قرار گیرد و به این ترتیب وضعیت سلامت آنها را در اختیار محققان قرار دهد.

زمانی که افراد در جریان سفر‌های فضایی به سر می‌برند هیچ پزشک، اتاق عمل جراحی یا تخت ایزوله و محیط کاملاً بهداشتی وجود ندارد. میزان دارو‌ها کم است و چنانچه فرد به مراقبت‌های اورژانسی جدی نیاز پیدا کند چاره‌ای جز انتقال فوری او به زمین نیست.

فضانوردان معمولاً از بین سالم‌ترین افراد انتخاب می‌شوند، اما در جریان سفر‌های طولانی مدت فضایی از جمله سفربه سیاره مریخ یا فضای عمیق امکان ابتلای فضانوردان به انواع بیماری‌های جسمانی و روانی وجود دارد.

دانشمندان درتلاش هستند تا شیوه‌های غیرتهاجمی جدیدی برای شناسایی بیماری‌های فضانوردان ابداع کنند تا در مراحل اولیه بیماری بتوانند مشکل‌های سلامت فضانوردان را شناسایی و اقدام‌های لازم را به کار بندند.

در سفینه‌ها یا ایستگاه‌های فضایی به میزان کافی آب وجود ندارد به همین دلیل امکان استفاده از آب برای انجام آزمایش یا ضد عفونی کردن تجهیزات وجود ندارد و دانشمندان در جست و جوی راهکار‌های جدیدی برای ضدعفونی کردن تجهیزات آزمایشگاهی هستند.

پس از اتمام ماموریت آپولو ۱۱، فضانوردان نتوانستند در زمان ورود به سفینه تمامی لباس‌های خود را ضدعفونی کنند و به همین دلیل بخشی از خاک و هوای کره ماه وارد سفینه آنها و پس از آن وارد زمین شد.

به گفته ادوین آلدرین که دومین فردی است که بر روی کره ماه قدم نهاده، بوی ماه مانند زغال سوخته یا خاکستر شومینه است و می‌تواند حاوی میکروب و عنصر‌های آلی باشد.

فضانوردان ماموریت آپولو در زمان سفربه کره ماه دچار مشکل‌های سلامت شدند، از جمله در اثر استشمام بوی اتمسفر کره ماه سیستم ایمنی بدن آنها واکنش نشان داده و علامت هایی، چون تب یونجه در آنها پیش آمده است.

کارشناسان اعلام کرده اند در خاک کره ماه که به نام رگولیت مشهور است انواع مواد شیمیایی، چون دی اکسید سیلیکون، اکسید آهن و اکسید کلسیم وجود دارد.

بنا برمطالعه‌های انجام شده، دی اکسید سیلیکون بسیار سمی است و می‌تواند سبب ابتلای افراد به بیماری‌های ریوی خطرناک شود. این ماده بر روی زمین بیشتر درسایت‌های حفاری به ویژه در فسیل‌های سنگی وجود دارد.

زندگی در فضا به دلیل خطر‌های فراوان برای انسان می‌تواند سبب افزایش استرس شود، همچنین تنوع کم مواد خوراکی برای تغذیه انسان می‌تواند سبب دریافت کم مواد مغذی و انواع ویتامین و مواد آلی و ابتلای انسان به انواع بیماری‌ها شود.

اگر انسان‌ها بخواهند روزی در سیاره‌هایی جز زمین، چون ماه و سیاره مریخ به زندگی بپردازند لازم است تا لباس‌های فضانوردی جدیدی برای آنها تهیه شود.

زیرا امکان دارد اتمسفر این سیاره‌ها حاوی موادی باشد که حتی از پوشش لباس‌های فضانوردی هم عبور و به پوست بدن انسان به ویژه چشم‌ها راه یابد و سبب ابتلای انسان به بیماری‌های ناشناخته شود.

دانشمندان افزون بر لباس‌های فضانوردی، باید راهکار‌هایی برای محافظت از پایگاه‌های زیستی فضانوردان تهیه کنند تا مانع از ورود آلودگی به درون پایگاه و ابتلای فضانوردان و گردشگران فضایی به انواع بیماری‌ها شود.