آیا کاهش قیمت دلار بعد از برجام مقطعی است؟

یک کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به کاهش قیمت ارز در آستانه اجرای برجام و لغو تحریم ها گفت: «در کوتاه مدت به هیچ وجه این انتظار وجود ندارد قیمت دلار به سه سال گذشته برگردد و کاهش فعلی قیمت دلار مقطعی و کوتاه مدت و ناشی از هیجانات روانی بازار است.»

بازار طلا و ارز در آستانه زمان اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، روندی نزولی به خود گرفت. از نخستین ساعات روز شنبه، قیمت دلار 35 تومان و سکه 8 هزار و 500 تومان کاهش یافته است. قیمت طلای 18 عیار نیز امروز 720 تومان کاهش یافته و 93 هزار و 750 تومان قیمت دارد. همچنین هم‌اکنون در بازار ارز هر دلار آمریکا 3610 تومان است. این در حالی است که پیش از این عبده تبریزی مشاور وزیر مسکن گفته بود قیمت ارز به هیچ وجه پایین نخواهد آمد.

آیا با اجرای برجام و لغو تحریم ها قیمت دلار کاهش خواهد یافت یا این کاهش قیمت مقطعی و ناشی از هیجانات بازار است؟

کاهش قیمت دلار مقطعی است
دکتر هادی حق شناس کارشناس مسائل اقتصادی گفت: «قیمت ارز در کشورهایی که پول رسمی آنها دلار نیست تابعی از نسبت نرخ تورم در آن کشور و کشورهایی است که بیشترین معاملات تجاری را با آن ها دارند. مثلا اگر فرض کنیم در سال جاری میانگین نرخ تورم ایران 10 درصد باشد چون کشورهایی که ما از آنها کالا وارد می کنیم میانگین نرخ تورم آنها 5 درصد است، دلار باید 5 درصد در ایران گران بشود.»

وی ادامه داد: «لذا اگر با این شرایط دلار گران نشود به این معناست که دولت با تزریق دلارهای نفتی یا هر منبع ارزی دیگر جلوی افزایش قیمت دلار را گرفته است که اگرچه این کار ممکن است حتی چند سال هم ادامه پیدا بکند اما اگر به هر دلیلی مشکل ارزی جدیدی ایجاد شود آنگاه این تثبیت قیمت دلار مانند فنر جهش پیدا خواهد کرد و جبران سنواتی که قیمت دلار تعدیلی نداشته خواهد کرد.»

وی افزود: «لذا این اصل مسلم و علمی علم اقتصاد است که پول هم مثل سایر کالاها دارای قیمت است و قیمت آن هم متاثر از تورم است. به عبارت ساده تر تا زمانی که در اقتصاد ایران تورم وجود دارد و رشد اقتصادی نیز در حدود 1 تا 3 درصد است باید انتظار افزایش قیمت دلار را داشته باشیم.»

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: «زمانی اقتصاد ایران می تواند انتظار افزایش قیمت دلار را نداشته باشد که اولا نرخ تورم سالانه آن زیر 5 درصد بشود و دوم هیچ شوک اقتصادی بر اقتصاد ایران تحمیل نشود و سوم میانگین نرخ رشد اقتصادی سالانه بیش از میانیگن نرخ رشد اقتصادی بلند مدت یا همان 4 درصد باشد. یعنی در این حالت می توان انتظار کاهش قیمت دلار را داشت.»

حق شناس اظهار کرد: «قیمت فعلی نرخ دلار هر عددی است مابه ازای آن پول در کشور چاپ شده است. وقتی نقدینگی 800 هزار میلیارد تومان است و در گذشته نقدیگی حدود 25 درصد بود و امسال هم نقدینگی عدد دو رقمی است، اگر کل منابع ارزی بلوکه شده وارد کشور شود حداکثر دو الی سه درصد یعنی نهایت 100 تا 200 تومان می تواند منجر به نوسانات ارزی شود.»

وی افزود: «لذا در کوتاه مدت به هیچ وجه این انتظار وجود ندارد قیمت دلار به سه سال گذشته برگردد و کاهش فعلی قیمت دلار مقطعی و کوتاه مدت و ناشی از هیجانات روانی بازار است.»

کاهش قیمت دلار به اراده دولت بستگی دارد
اما دکتر آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: «ما تا پیش از این شاهد بودیم که تحریم ها به عنوان یکی از دلایل اصلی برای افزایش قیمت ارز عنوان می شد؛ لذا اکنون انتظاری که مردم دارند این است که با لغو تحریم ها نرخ ارز نیز کاهش یابد.»

وی ادامه داد: «منتهی مشکلی که اکنون وجود دارد این است که با کاهش قیمت نفت، درآمدهای نفتی کاهش یافت است که عملا تاثیر لغو تحریم ها را کمتر می کند.»

وی افزود: «در کنار این موضوع اراده بانک مرکزی نیز مهم است که قصد دارد قیمت ارز کاهش یابد یا خیر؛ چراکه مسلما دولت نمی تواند اجازه دهد قیمت دلار کمتر از نرخی که در بودجه سال آینده تعیین کرده شود و اصلا معلوم نیست دولت ارز کافی در اختیار دارد یا خیر.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «بنابراین در مجموع احتمال افزایش قیمت دلار کم است مگر اینکه قیمت نفت زیر 25 دلار شود و این کمبود منتهی به سوداگری شود وگرنه اکنون تقاضای موثر برای دلار کم است و بیشتر سوداگری است.»

وی ادامه داد: «درباره کاهش قیمت دلار نیز همانطور که عرض شد اراده بانک مرکزی مهم است. قسمتی از دلارهای بلوکه شده مربوط به دولت و قسمتی دیگر مربوط به بانک مرکزی است که ظاهرا دولت پیش از این سهم خود را از بانک مرکزی به صورت ریالی دریافت کرده و لذا بانک مرکزی اکنون دلار را با قیمتی کمتر از آنچه که به دولت فروخته بود دریافت نمی کند؛ مگر اینکه دولت مصلحت ببیند که نرخ دلار کاهش یابد که به نظر من هم باید کاهش یابد تا هزینه تولید کاهش یابد.»

بغزیان در پاسخ به این سوال که لغو تحریم ها چه تاثیری بر بازار ارز می گذارد؟، گفت: «با لغو تحریم ها سوداگری در بازار ارز کم می شود و نوعی ثبات در اقتصاد کشور برقرار می شود ولی در کنار اینها قیمت نفت و کسری بودجه دولت مطرح است که می تواند با نرخ ارز بالاتر این کسری تامین شود که اگرچه از این طریق مشکل دولت در کوتاه مدت حل می شود اما در بلند مدت رکود تورمی با کاهش قیمت ارز حل خواهد شد که هزینه تولید را که به دلیل افزایش نرخ ارز افزایش یافته بود کاهش می دهد.»

وی ادامه داد: «لذا بهترین کاری که دولت می تواند انجام دهد این است که ارزهای آزاد شده را با نظارتی که خواهد داشت به سمت تولید هدایت کند تا قیمت تمام شده تولید پایین بیاید.»

بغزیان با بیان اینکه کاهش قیمت نفت، شکل گیری تنش با عربستان و موضوع برجام که آیا اجرایی می شود یا خیر از دلایل افزایش نرخ ارز در هفته های قبل بود گفت: «لذا اکنون که قیمت نفت به کف خود رسیده و تنش میان ایران و عربستان در حال کاهش است و برجام نیز به روز اجرا رسیده قیمت ارز در روز شنبه کاهش یافت.»

وی افزود: «لذا از این به بعد پیرامون نرخ ارز فقط بحث اراده دولت در هدایت وجوه آزاد شده به سمت تولید مطرح است و اینکه حرکتی نشود که سوداگری را تقویت کند.»