امام خميني (ره) از تولد تا ارتحال

يزدفردا :هر آنچه از او گفته شود باز كم خواهد بود از كسي كه جهان را دگرگون نمود وبه اسلام جان دوباره بخشيد و پيروان و همراهانش تكرار كردند كربلاي نويني را كه با هيچ قاعده مادي نمي توان آن را توجيه نمود

پيشينه تاريخی

سال 1320 ه . ق از نيمه مي گذشت خيانت و سر سپردگي سلاطين قاجار و همزماني آن با دخالتهاي آشكار دولت انگليس و روسيه تزاري در ايران دردناكترين شرايط را پديد آورده بود .بخشهاي وسيعي از خاك ميهن اسلامي طي قراردادهاي ننگين به بيگانگان واگذار شده و در داخل كشور نيز ناامني و بي عدالتي و فساد حكومت بيداد مي كرد. فتواي روحاني بزرگ و مجاهد آيت الله العظمي شيرازي در نهضت تنباكو و فريادهاي اصلاح طلبانه سيد جمال الدين اسدآبادي و قيامهاي علما در ايران و نجف عليه استعمار انگليس ، اقتدار روحانيت اسلام را آشكار ساخته بود. دولت بريتانيا كانون خطر را شناخته بود از اين رو موجي از روحانيت ستيزي و سياست زدائي از دين ، با انواع شيوه ها به راه افتاد و در اين ميان فراماسونرها و غربزدگان نوظهور تحت لواي روشنفكري آتش بيار اين معركه در داخل كشور بودند. مظفرالدين شاه قاجار نيز كه پايگاهي براي خود در مردمش نمي ديد چشم اميد به دربار روس و انگليس دوخته بود .

از ولادت تا هجرت به قم
امام خميني (ره) از تولد تا ارتحال هديه يزدفردا به رهروان راه او

در چنان شرايطي در روز بيستم جمادي الثاني 1320 ه . ق مطابق با 30 شهريور 1281 ه . ش ( 24 سپتامبر 1902 م ) در شهرستان خمين از توابع استان مركزي ايران در خانواده اي اهل علم و در خانداني از سلاله زهراي اطهر سلام ا... عليها روح ا... الموسوي الخميني تولد يافت . كسي كه سالها بعد ، مسير تاريخ ايران و اسلام را عوض كرد .
پدر ايشان آيت ا... مصطفي موسوي – از معاصرين مرحوم آيت ا... ميرزاي شيرازي – بود كه پس از آنكه سالياني چند در نجف اشرف علوم و معارف اسلامي را فرا گرفته و به درجه اجتهاد نايل آمده بود به ايران بازگشت و در خمين ملجاء مردم و هادي آنان در امور ديني بود هنوز بيش از پنج ماه از ولادت « روح ا...» نمي گذشت كه طاغوتيان و خوانين تحت حمايت عمال حكومت ايشان را كه در مقابل زورگوئي هايشان به مقاومت برخاسته بود به شهادت رساندند . بستگان شهيد براي اجراي حكم الهي قصاص به تهران ( دارالحكومه وقت ) رهسپار شدند و بر اجراي عدالت اصرار ورزيدند تا قاتل قصاص گرديد .
بدين ترتيب روح ا... دوران كودكي و نوجواني را تحت سرپرستي مادر مومنه اش ( بانو هاجر ) كه خود از نوادگان آيت ا... خوانساري ( صاحب زبده التصانيف ) بود و همچنين نزد عمه مكرمه اش ( صاحبه خانم ) سپري كرد . اگرچه در سن 15 سالگي از نعمت وجود آن دو عزيز نيز محروم گرديد .
حضرت امام از سنين كودكي و نوجواني با بهره گيري از هوشي سرشار ، قسمتي از معارف متداول روز و علوم مقدماتي و سطح حوزه هاي دينيه ، از آن جمله ادبيات عرب ، منطق ، فقه و اصول را نزد معلمين و علماي منطقه نظير( آقا ميرزا محمود افتخار العلماء ، ميرزا رضا نجفي خميني ، شيخ علي محمد بروجردي ، آقاشيخ محمد گلپايگاني و مرحوم آقا عباس اراكي و بيش از همه نزد برادر بزرگش آيت ا... سيد مرتضي پسنديده ) فرا گرفت و در سال 1298 ه . ش عازم حوزه علميه اراك شد

تحصيل و تدريس

امام خميني (ره) از تولد تا ارتحال هديه يزدفردا به رهروان راه او اندكي پس از هجرت آيت ا... العظمي حاج شيخ عبدالكريم حايري يزدي – رحمه ا... عليه ( نوروز 1300 ه . ش و رجب المرجب 1340 ه . ق ) امام خميني (س ) نيز رهسپار حوزه علميه قم گرديد و به سرعت مراحل تحصيلات تكميلي علوم حوزوي را طي كرد كه مي توان از فرا گرفتن تتمه مباحث كتاب مطول ( در علم معاني و بيان ) نزد مرحوم آقا ميرزا محمد علي اديب تهراني ، تكميل دروس سطح نزد مرحوم آيت ا... سيد محمد تقي خوانساري و بيشتر نزد مرحوم آيت ا... سيد علي يثربي كاشاني و دروس خارج فقه و اصول نزد آيت ا... حايري يزدي – رض – نام برد .
ايشان همزمان با فراگيري فقه و اصول ، به يادگيري رياضيات ، هيئت و فلسفه نزد مرحوم حاج سيد ابوالحسن رفيعي قزويني و ادامه همين دروس به اضافه علوم معنوي و عرفاني نزد مرحوم ميرزا علي اكبر حكمي يزدي پرداخت . عروض و قوافي و فلسفه اسلامي و فلسفه غرب را نزد مرحوم آقا شيخ محمد رضا مسجد شاهي اصفهاني و اخلاق و عرفان را نزد مرحوم آيت ا... ميرزا جواد ملكي تبريزي و عالي ترين سطوح عرفان نظري و عملي را به مدت شش سال نزد مرحوم آيت ا... آقا ميرزا محمد علي شاه آبادي – اعلي ا... مقاماتهم – فرا گرفت .
پس از رحلت آيت ا... العظمي حايري يزدي با تلاش امام خميني (س) و جمعي ديگر از مجتهدين ، آيت ا... العظمي بروجردي – رض – به عنوان زعيم حوزه علميه ، عازم قم گرديد . در اين زمان ، امام خميني (س) به عنوان يكي از مدرسين و مجتهدين صاحب رأي در فقه ، اصول و فلسفه و عرفان و اخلاق شناخته مي شد . حضرت امام طي سالهاي طولاني در حوزه علميه قم به تدريس چندين دوره فقه ، اصول ، فلسفه ، عرفان و اخلاق اسلامي در مدرسه فيضيه ، مسجد اعظم ، مسجد محمديه ، مسجد حاج ملاصادق ، مسجد سلماسي و ... همت گماشت و در حوزه علميه نجف نيز قريب 14 سال در مسجد شيخ اعظم انصاري ( ره ) معارف اهل بيت وفقه را در عالي ترين سطوح تدريس نمود . در نجف بود كه براي نخستين بار مباني نظري حكومت اسلامي را در سلسله درسهاي ولايت فقيه بازگو نمود . از بركات سالها تدريس امام خميني (س) تربيت صدها و بلكه به اعتبار مدت طولاني – هزاران عالم و فرزانه اي بوده است كه هر يك روشني بخش حوزه هاي دينيه و راهبر مصادر امور انقلاب و نظام جمهوري اسلامي بشمار مي روند

مبارزات و قيام 15 خرداد

امام خميني (ره) از تولد تا ارتحال هديه يزدفردا به رهروان راه او مبارزات ايشان از نوجواني و با مقابله با برخي خوانين و اشرار ستمگر كه در پناه حكومت مركزي به غارت اموال و نواميس مردم مي پرداختند ، آغاز و سير تكاملي آن به موازات تكامل ابعاد روحي و علمي ايشان از يكسو و اوضاع و احوال سياسي و اجتماعي ايران و جوامع اسلامي از سوي ديگر در اشكال مختلف ادامه يافته است .
كودتاي رضاخان در سوم اسفند 1299 شمسي كه بنا بر گواهي اسناد بوسيله انگليسها حمايت و سازماندهي شده بود . ديكتاتوري پديد آورد كه سياست داخلي آن بر سه اصل « حكومت خشن نظامي و پليسي » ، « مبارزه همه جانبه با مذهب و روحانيت » و « غرب زدگي » پايه ريزي شده بود و در تمام دوران سلطنتش استمرار داشت .
در چنين شرايطي روحانيت ايران براي دفاع از اسلام و حفظ موجوديت خويش به تكاپو افتاد . آيت الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حايري به دعوت علماي وقت قم از اراك به اين شهر هجرت كرد ، اندكي پس از آن هم
امام خميني (س) با هجرت به قم عملاً در تحكيم موقعيت حوزه نو تأسيس قم مشاركتي فعال داشت .
رضا خان علاوه بر انواع تضييقات براي روحانيون ، طي دستور العملهاي رسمي مجالس روضه و خطابه هاي مذهبي را تعطيل كرد . تدريس امور ديني و قرآن در مدارس و اقامه نماز جماعت را ممنوع و زمزمه هاي كشف حجاب بانوان مسلمان ايراني را آغاز كرد ، روحانيت متعهد ايران نخستين قشري بود كه با آگاهي از اهداف پشت پرده به مخالفت و اعتراض برخاست . امام خميني (س) علاقه خاصي به پيگيري مسايل سياسي و اجتماعي داشت و بر همين اساس با حضور در متن جريان از نزديك با مسائل مبارزه و چگونگي ستيز روحانيت و رضا خان آشنا مي شد در اين ميان مبارزات روحاني مجاهد آيت الله مدرس تأثير خود را بر روح پرشور امام بر جاي مي نهاد .
هنگامي كه رضاخان براي از هم پاشيدن حوزه علميه قم فرمان برگزاري امتحانات دولتي براي روحانيون را صادر كرد امام خميني (س) به افشاي اهداف پشت پرده و مخالفت با آن برخاست . متاسفانه در اين ايام روحانيت ايران در پي تبليغات وسيع رسانه هاي دولتي و شرايط پيش آمده بعد از نهضت مشروطيت دچار انزواگرايي شده بود به گونه اي كه تدريس و تدرس رشته هائي چون عرفان و فلسفه از سوي بعضي كج انديشان و راحت طلبان مقدس مآب مهجور و مطرود معرفي شد و امام خميني (س) ناگزير به تغيير مكان درس وتدريس در خفا گرديد . محصول اين تلاشها پرورش شخصيتهائي چون علامه آيت ا... مطهري بود . پس از رحلت آيت ا... العظمي حايري ( 10 بهمن 1315 ه . ش ) حوزه علميه قم را خطر انحلال تهديد مي كرد . علماي متعهد به چاره جوئي پرداختند . شخص امام در دعوت از آيت ا... بروجردي براي هجرت به قم و پذيرش مسئوليت خطير زعامت حوزه مجدانه تلاش كرد ايشان كه دريافته بود تنها نقطه اميد به رهائي در بيداري حوزه هاي علميه و پيش از آن تضمين حيات حوزه ها و ارتباط معنوي مردم با روحانيت مي باشد . در تعقيب هدفهاي ارزشمند خويش در سال 1328 طرح اصلاح اساسي ساختار حوزه علميه را با همكاري آيت ا... مرتضي حايري تهيه و به آيت ا... بروجردي پيشنهاد كرد كه البته تلاش همان خناسان و مقدس مآبها مانع اجراي اين طرح شد .
در شهريور 1320 كشور ايران در جريان جنگ جهاني دوم به اشغال قواي متجاوز متفقين در آمد رضا شاه با همه ادعاهايش ذليلانه از تخت سلطنت به زير كشيده شد و از كشور اخراج گرديد . فرمان سلطنت از سفارت انگليس و با چراغ سبز روسها به نام محمدرضا پهلوي صادر گرديد . امام خميني (س) اينك فرصت را مغتنم شمرد و با تدوين و انتشار كتاب كشف الاسرار ( 1322 ه . ش ) فجايع سلطنت 20 ساله پهلوي را افشا كرد و با دفاع از اسلام و روحانيت و پاسخگوئي به شبهات و هجمه هاي منحرفين پرداخت و در همين كتاب ايده حكومت اسلامي و ضرورت قيام براي تشكيل آن را مطرح ساخت . سال بعد نخستين بيانيه سياسي حضرت امام خميني (ره) كه در آن آشكارا علماي اسلام و جامعه اسلامي را به قيام عمومي فراخوانده بود صادر شد كه انگيزه و انتشار آن بيدارباشي براي طلاب جوان بود و بدين ترتيب به تدريج حلقه اي از ياران همفكر در جمع شاگردان امام شكل گرفت . بنابه اسناد و خاطرات موجود حضرت امام خميني (س) در تمام دوران زعامت آيت ا... بروجردي (ره) سعي خويش را مصروف حمايت از اقتدار مرجعيت ، انتقال اطلاعات سياسي و هشدارهاي به موقع ، جلوگيري از نفوذ عناصر كج فهم و در همين حال ارتباط با عناصر سياسي موجه در تهران نظير آيت ا... كاشاني و پيگيري مستمر مذاكرات مجلس شوراي ملي و نشريات معتبر وقت مي كرده و تحولات جاري را به دقت زير نظر داشته اند .
در جريان انتخابات دوره شانزدهم مجلس ، آيت ا... كاشاني از سوي مردم تهران انتخاب گرديد و همكاري ائتلاف جناح روحاني آيت ا... كاشاني با جبهه ملي كفه را به نفع طرفداران نهضت ملي شدن صنعت نفت و به زيان شاه سنگين كرد . دكتر مصدق رهبر جبهه ملي با بهره مندي از همين حمايتها به صدارت رسيد . قيام 30 تير 1331 در تهران شكل گرفت و ايران پيروزي ملي شدن صنعت نفت را جشن گرفت ولي بزودي ناسازگاري در جبهه ائتلاف رخ نمود و اختلافات بين فدائيان اسلام و آيت ا... كاشاني و رهبران جبهه ملي تا مرز روياروئي توسعه يافت . فقدان رهبري واحد ، نفوذ عناصر ناصالح و نبود اهداف مشترك سياسي و فرهنگي از جمله موانعي بود كه صرف نظر از تحركات آمريكا و فشارهاي خارجي ادامه مسير نهضت را ناممكن ساخت . آنچه از مجموعه پيامها و سخنراني هاي بعدي امام خميني (س) استنباط مي شود اين است كه آن حضرت از ابتدا بر ناپايداري ائتلاف پيش آمده واقف بود .
سرانجام كودتاي 28 مرداد بوقوع پيوست . فدائيان اسلام دست از مبارزه نكشيدند ولي دو سال بعد رهبران آن در دي ماه سال 1334 پس از محاكمه به جوخه اعدام سپرده شدند و تلاشهاي امام خميني (س) و ديگر علما در جلوگيري از اعدام آنان به نتيجه نرسيد . شاه و دربار او بعد از كودتا در شرايطي متفاوت با دوره قبل بطور كامل در اختيار آمريكا قرار گرفتند و دولت انگليس جاي خود را به آمريكا داد . بافت اجتماعي و اقتصاد سنتي كشاورزي ايران مانعي عمده براي اصلاحات آمريكا در ايران به حساب مي آمدند و طرح اصلاحات ارضي گامي آزمايشي براي تغيير اين شرايط بر زمينه سازي براي تصويب اصول انقلاب سفيد شاه بود .
دهم فروردين سال 1340 آيت ا... العظمي بروجردي رحلت كرد و امام خميني (س) پس از رحلت ايشان ، علي رغم استقبال حوزه علميه و مردم همچون ادوار گذشته زندگي خويش كوچكترين قدمي براي مرجعيت خود برنداشت . اين در حالي بود كه تحرير فتواي امام خميني (س) برتمام ابواب كتاب عروه الوثقي 5 سال قبل از رحلت آيت ا... بروجردي پايان يافته بود و در همين سالها نيز حاشيه امام خميني (س) بر كتاب وسيله النجاه – بعنوان رساله عمليه – نگارش يافته بود .
پس از رحلت آيت ا... بروجردي ، رژيم شاه شتاب بيشتري به اصلاحات مورد نظر آمريكا داد و همزمان كوشيد تا امر مرجعيت را به خارج از ايران منتقل كند . لايحه انجمن هاي ايالتي و ولايتي كه به منظور قانوني كردن حضور عناصر بهائي در مصادر كشور انتخاب شده بود به تصويب كابينه اسداله علم رسيد ( 16 مهر 1431 ) امام خميني (س) به همراه علماي بزرگ قم و تهران به محض انتشار خبر دست به اعتراضات همه جانبه زدند كه موجي از حمايت را در اقشار مختلف مردم برانگيخت . رژيم شاه ابتدا دست به تهديد و تبليغات عليه روحانيت زد ولي دامنه قيام رو به فزوني نهاد در برخي شهرها بازارها تعطيل و مردم در مساجد به حمايت از حركت علما گرد آمدند . يكماه و نيم پس از آغاز ماجرا ، دولت يك گام عقب نشست و با ارسال پاسخ مكتوب شاه و نخست وزير در صدد توجيه و دلجوئي ا ز علما برآمد . اما امام خميني (س) سرسختانه مخالفت كرد ايشان معتقد بود كه دولت مي بايست رسماً لايحه را لغو كند و خبر آنرا انتشار دهد . سرانجام رژيم شاه تن به شكست داد و رسماً در 7 آذر 1341 هيأت دولت مصوبه قبلي را لغو و خبر آنرا به علما ء اطلاع داد . امام خميني (س) لغو مصوبه در پشت درهاي بسته را كافي ندانست و بر ادامه قيام تأكيد ورزيد فرداي آنروز خبر لغو لايحه انجمنهاي ايالتي و ولايتي در روزنامه هاي دولتي منعكس شد و مردم نخستين پيروزي خود را پس از ملي شدن صنعت نفت جشن گرفتند .
با وجود شكست شاه در ماجراي انجمن ها ، فشار آمريكا براي انجام اصلاحات مورد نظر ادامه يافت . شاه در ديماه 1341 ه . ش اصول شش گانه اصلاحات خويش را برشمرد و خواستار رفراندم شد . امام خميني (س) بار ديگر مراجع و علماي قم را به نشست و چاره جويي و قيام دوباره فرا خواند و سرانجام بر اثر اصرار و مقاومت ايشان در مقابل برخي محافظه كاران قرار شد مراجع و علماء مخالفت با رفراندم را صريحاً اعلام و شركت در آنرا تحريم كنند . حضرت امام خميني (س) بيانيه اي كوبنده صادر كرد و متعاقب آن بازار تهران تعطيل شد و مأمورين پليس به تجمع مردم حمله بردند در آستانه رفراندم تحميلي ابعاد مخالفت مردمي فزوني گرفت . رفراندم غير قانوني در شرايطي كه به جزكارگزاران رژيم كسي ديگر در آن شركت نداشت برگزار شد . امام خميني (س) با سخنرانيها و بيانيه هاي خويش همچنان به افشاگري دست مي زد از آن جمله مي توان به اعلاميه 9 امضائي اشاره كرد كه در آن ضمن برشماري اقدامات خلاف قانون اساسي شاه و دولت ، سقوط كشاورزي و استقلال كشور و ترويج فساد و فحشاء بعنوان نتايج قطعي اصلاحات شاهانه پيش بيني شده بود . با پيشنهاد امام خميني (س) عيد باستاني نوروز سال 1342 در اعتراض به اقدامات رژيم تحريم شد . در اعلاميه امام خميني (س) از انقلاب سفيد شاه به انقلاب سياه تعبير و همسوئي شاه با اهداف آمريكا و اسرائيل افشا شد . شاه كه براي انجام اصلاحات آمريكا به مقامات واشنگتن اطمينان داده بود ، تصميم به سركوبي قيام داشت براي همين مأمورين مسلح رژيم در روز دوم فروردين كه مصادف با شهادت حضرت امام جعفر صادق عليه السلام بود اجتماع طلاب علوم ديني در مدرسه فيضيه را برهم زدند و به كشتار و جرح طلاب پرداختند . در پي اين حوادث منزل امام خميني (س) در قم هر روز شاهد حضور مردم انقلابي بود كه براي حمايت از علماء و ديدن آثار جنايت رژيم به قم مي آمدند . امام خميني (س) در اجتماع مردم بي پروا از شخص شاه بعنوان عامل اصلي جنايات و هم پيمان با اسرائيل ياد ميكرد و مردم را به قيام فرا مي خواند .
در 14 فروردين 1342 آيت ا... العظمي حكيم طي تلگرافي به علما خواستار هجرت آنان به نجف شد . اين پيشنهاد كه براي حفظ جان و كيان حوزه ها مطرح شده بود با خشم رژيم شاه از جانبداري علماي نجف و كربلا از قيام علماي ايران مواجه شد حضرت امام خميني (س) بدون اعتناء به تهديد رژيم پاسخ تلگراف آيت ا... حكيم را ارسال نمود و در آن تأكيد كرد كه هجرت علماء و خالي كردن حوزه علميه قم به مصلحت نيست .
امام خميني (س) در پيامي ( تاريخ 12 /2/1342 ) به مناسبت چهلم فاجعه فيضيه در همراهي علماء و ملت ايران در روياروئي سران ممالك اسلامي و دول عربي با اسرائيل غاصب تأكيد ورزيد و پيمانهاي شاه واسرائيل را محكوم كرد و بدين ترتيب در آغاز قيام خويش نشان داد كه نهضت اسلامي در ايران از مصالح امت اسلامي جدا نيست و محدود به مرزهاي جغرافيائي ايران نيست .
قيام 15 خرداد
ماه محرم 1342 كه مصادف با خرداد بود فرارسيد . روز عاشورا جمعيت صد هزار نفري در تهران با در دست داشتن عكسهائي از امام به تظاهرات عليه رژيم شاه پرداختند . عصر همان روز ( 13 خرداد ) امام خميني (س) نطق تاريخي خويش را كه آغازي بر قيام 15 خرداد بود در مدرسه فيضيه قم ايراد كرد . بخش عمده اي از سخنان ايشان به نتايج زيان بار سلطنت دودمان پهلوي و افشاي روابط پنهاني شاه و اسرائيل اختصاص داشت بار ديگر فرمان خاموش كردن صداي قيام صادر شد . نخست جمع زيادي از ياران امام دستگير و خود ايشان نيز در سحر گاه 14 خرداد در حاليكه مشغول نماز شب بودند دستگير شدند و غروب آنروز به زندان قصر تهران منتقل شدند .با انتشار خبر دستگيري امام در شهر قم سيل جمعيت با شعار « يا مرگ يا خميني » به سوي منزل قائد خويش به حركت در آمدند و در كنار حرم حضرت معصومه به رگبار نيروهاي نظامي شاه بسته شدند . در صبحگاه 15 خرداد خبر دستگيري رهبر انقلاب به تهران ، شيراز ، مشهد و ديگر شهرها رسيد و وضعيتي مشابه قم پديد آمد . امام خميني (س) پس از 19 روز حبس در زندان قصر به زنداني در پادگان نظامي عشرت آباد منتقل شد . ايشان در حبس از پاسخ گفتن به سوالات بازجويان با اعلام اينكه هيئت حاكمه ايران و قوه قضائيه آنرا غير قانوني مي داند ، اجتناب ورزيد . پس از دستگيري امام خميني (س) اعتراضات گسترده اي از سوي روحانيت و اقشار مختلف مردم در سراسر كشورآغاز و خواستار آزادي رهبر خويش شدند ، شاه نيز كه در صدد عادي جلوه دادن اوضاع بود در 11 مرداد 1342 امام را به منزلي تحت محاصره نيروهاي امنيتي در منطقه داووديه تهران منتقل كرد .و به دنبال آن خبرهاي جعلي مبني بر تفاهم مراجع تقليد با مقامات دولتي منتشر ساخت كه با مخالفت شديد علماي وقت مواجه گرديد .
سرانجام رژيم شاه با اين تصور كه شدت امر در ماجراي 15 خرداد مردم را متنبه و وادار به سكوت كرده در شامگاه 18 فروردين 43 بدون اطلاع قبلي امام خميني (س) را آزاد و به قم منتقل ساخت . سه روز از آزادي امام نمي گذشت كه ايشان طي سخنراني ديگري به تفصيل ابعاد قيام 15 خرداد پرداختند و هر گونه تفاهم با رژيم را رد كردند ايشان در اين سخنراني بار ديگر عليه روابط پنهاني شاه و اسرائيل افشاگري كردند و بدين ترتيب مهر بطلاني بر همه تصورات و تبليغات رژيم زدند .

هجرت

شاه تحت فشار آمريكا در انجام اصلاحات ديكته شده كاخ سفيد مصمم بود . از اين رو برداشتن موانع حقوقي و قانوني براي حضور نيروهاي آمريكائي در ايران و تضمين امنيت آنها شرط اوليه بود . تصويب لايحه كا پيتولاسيون ( مصونيت سياسي و كنسولي اتباع آمريكائي در ايران ) گامي مهم در اين زمينه بود در اين ماجرا نيز امام خميني (س) براي انجام رسالت به قيامي دوباره برخاست . روز چهارم آبان كه روز تولد شاه و برگزاري جشنهاي فرمايشي به همين مناسبت بود به عنوان روز افشاگري از سوي امام خميني (س) انتخاب شد . ايشان بي اعتنا به تهديدها در جمع كثيري از روحانيون و مردم قم طي نطقي به محاكمه دخالتهاي غير قانوني هيئت حاكمه امريكا در كشور اسلامي ايران و افشاي خيانتهاي شاه پرداخت .اين افشاگري ، ايران را در آبان سال 43 در آستانه قيامي دوباره قرار داد . رژيم شاه با تجربه اي كه از بازداشت امام خميني (س) در داخل كشور داشت سرانجام تصميم به تبعيد ايشان به خارج كشور گرفت كماندوهاي مسلح در سحرگاه 13 آبان امام را دستگير و به تركيه تبعيد كردند با انتشار خبرتبعيد امام موجي از اعتراضات جلوه گرشد . آيت الله حاج آقا مصطفي خميني نيز كه در روز تبعيد امام بازداشت شده بود پس از چندي در 13 دي ماه به تركيه نزد پدر تبعيد گرديد . اقامت امام در تركيه 11 ماه به درازا كشيد در اين مدت رژيم شاه با شدت عمل بي سابقه اي بقاياي مقاومت در ايران را در هم شكست و در غياب امام خميني دست به اصلاحات آمريكا پسند زد . حضرت امام خميني (س) دراقامت اجباري در تركيه تدوين كتاب بزرگ تحريرالوسيله را آغاز براي نخستين بار در آنروزها ، احكام مربوط به جهاد ، دفاع و امر به معروف و نهي از منكر را به عنوان تكاليف شرعي مطرح ساختند .

تبعيد امام خميني (ره) از تركيه به عراق
روز 13 مهر ماه 1344 حضرت امام خميني (س) به همراه فرزندشان آيت الله حاج آقا مصطفي خميني از تركيه به كشور عراق تبعيد شدند . علل عمده اين تغيير محل عبارت بود از : فشارهاي مداوم جامعه مذهبي از داخل و خارج كشور ، تلاش رژيم براي عادي جلوه دادن اوضاع ، فشارهاي جامعه مذهبي تركيه و از همه مهمتر فضاي ساكت و سياست ستيز آن ايام در حوزه نجف و وضعيت رژيم حاكم بر بغداد كه به تصور شاه مي توانست فعاليتهاي امام خميني (س) را محدود كند .
گفتگوي كوتاه امام با نماينده اعزامي عبدالسلام عارف رئيس جمهور عراق و رد پيشنهاد مصاحبه راديو تلويزيوني از سوي امام از همان آغاز ثابت كرد كه او شخصيتي نيست كه اصالت مبارزه الهي خويش را وجه المصالحه رژيمهاي حاكم بر بغداد و تهران قرار دهد . حضرت امام به منظور اصلاح و تغيير تدريجي شرايط در عراق و تربيت نسلي كه پيام و آرمان او را دريابند ، سلسله درسهاي خارج فقه خويش را با وجود همه مخالفتها و كارشكنيها در مسجد شيخ انصاري نجف آغاز كرد . حوزه درسي ايشان كه تا زمان هجرت به پاريس ادامه داشت همواره به عنوان يكي از برجسته ترين حوزه هاي درسي نجف از لحاظ كيفيت و كميت شاگردان شناخته مي شد .
با تبعيد امام خميني (س) و قلع و قمع شديد مخالفين ، سياه ترين دوران حكومت پليسي شاه آغاز شد . در اين سالها تلاش عمده ساواك به استناد اسناد و مدارك ، بر قطع ارتباط امام با مقلدين و جلوگيري از پرداخت شهريه و وجوهات شرعي به ايشان متمركز شده بود . در عين حال هدايت جريانات داخل دربار و حتي تعيين وزرا و امراي ارتش و تنظيم لوايح حساس دولتي نيز در سفارت آمريكا و در مواردي سفارت انگليس صورت مي گرفت . امام خميني (س) در تمام دوران پس از تبعيد ، علي رغم دشورايهاي پديد آمده ، ارتباط خويش را با مبارزين حفظ نموده و آنان را در هر مناسبتي به پايداري در پيگري اهداف قيام 15 خرداد فرا مي خواند . ايشان در 27 فروردين 1346 در نامه اي سر گشاده به امير عباس هويدا . نخست وزير شاه ، ضمن برشماري فجايع رژيم شاه ، نسبت به جبهه گيري شاه در برابر دولتهاي اسلامي هشدار داد . همچنين در پيامي به مناسبت جنگ شش روزه اعراب و اسرائيل ، فتواي انقلابي خويش ، مبني بر حرمت هر گونه رابطه تجاري ، سياسي دولتهاي اسلامي با اسرائيل و همچنين حرمت مصرف كالاهاي اسرائيلي در جوامع اسلامي را صادر كرد كه لطمه اي جدي به روابط رو به توسعه شاه و اسرائيل وارد ساخت . اوايل سال 1448 اختلافات بين رژيم شاه و حزب تازه تأسيس بعث عراق بر سر مرز آبي دو كشور شدت گرفت . حزب بعث كوشيد تا از دشمني امام خميني (س) با رژيم ايران در آن شرايط بهره گيرد و از سوي ديگر شاه مترصد بود تا استقلال نهضت امام را مخدوش جلوه دهد . اما امام خميني (س) با هوشمندي در مقابل هر دو رژيم ايستاد و پيامي بر رد هر گونه مصالحه بين ايشان و حزب بعث را به اطلاع حسن البكر رئيس جمهور عراق رساند .
اكنون پس از چهار سال تدريس و روشنگري امام در نجف علاوه بر مبارزين داخل كشور ، مخاطبين زيادي در عراق ، لبنان و ديگر بلاد اسلامي نهضت امام را الگوي خويش مي دانستند . حضرت امام سلسله درسهاي خويش در باره حكومت اسلامي يا ولايت فقيه را در بهمن 1348 آغاز كرد . انتشار مجموعه اين درسها در قالب كتابي با همين عنوان شور تازه اي به مبارزه مي داد . در اين كتاب دورنماي مبارزه و هدفهاي نهضت ترسيم شده بود و مباني فقهي ، اصولي و عقلي حكومت اسلامي و مباحث تئوريك مربوط به شيوه هاي حكومت اسلامي از زبان رهبري انقلاب ارائه مي شد .

امام خميني (ره) و استمرار مبارزه (1356 – 1350 )
نيمه دوم سال 1350 اختلافات رژيم بعثي عراق و شاه بالا گرفت و به اخراج و آواره شدن بسياري از ايرانيان مقيم عراق انجاميد .امام خميني (س) طي تلگرافي به رئيس جمهور عراق شديداً اقدامات اين رژيم را محكوم نمود و حتي تصميم به خروج ازعراق را داشتند كه اجازه خروج به ايشان داده نشد .
از سوي ديگر همزمان با افزايش توليد و بهاي نفت از سال 1350 روابط تجاري و سياسي ايران نيز با امريكا و اسرائيل گسترش پيدا كرد . در جريان جنگ چهارم اعراب و اسرائيل در حاليكه شاه بعنوان حامي مقتدر اسرائيل شناخته مي شد امام خميني طي پيامي ( آبان 1352 ) بر وجوب حمايت مادي و معنوي ملل اسلامي از مبارزين فلسطيني فتوا داد .
اواخر اسفند سال 1353 شاه با تشكيل حزب درباري « رستاخيز » اعلام كرد كه تمام ملت ايران بايد عضو اين حزب شوند . امام خميني بلافاصله طي فتوايي شركت در آن را بر عموم ملت حرام كردند . فتواي امام و برخي ديگر از علماء اسلام باعث شد رژيم شاه پس از چند سال رسماً شكست اين حزب را اعلام كند . شاه در ادامه سياستهاي مذهب ستيز خود در اسفند 1354 وقيحانه تاريخ رسمي كشور را از مبدأ هجرت پيامبر اسلام به مبدأ سلطنت شاهان هخامنشي تغيير داد و بار ديگر با فتواي امام به حرمت استفاده از اين تاريخ و استقبال مردم ، رژيم شاه ناگزير از لغو اين تاريخ در سال 1357 شد .
سرانجام با امضاي موافقنامه 1975 در الجزاير ، خصومتهاي دو رژيم ايران و عراق كه به زيان ثبات مورد نظر آمريكا در خليج فارس ارزيابي شده بود ، پايان يافت ، اين توافق شرايطي به مراتب دشوارتر از گذشته در مسير مبارزات امام خميني (س) پديد مي آورد . علي رغم كمكهاي مالي گسترده شاه به جمهوريخواهان در جريان انتخابات رياست جمهوري آمريكا ، دموكراتها به كاخ سفيد راه يافتند ( 1355 ) . متعاقب سياست هاي حزب دموكرات ، شاه در ايران سياست « فضاي باز سياسي » را اعلام و دست به تغييرات ظاهري و جابجايي مهره ها زد . گرچه اسناد و مدارك نشان مي دهد كه هيچگونه تغييري در روند حمايتي همه جانبه آمريكا از شاه بروز نكرده و شاه همچنان عامل اساسي براي حفظ منافع آمريكا در منطقه خليج فارس به شمار مي رفت .

اوج گيري انقلاب اسلامي در سال 1356 و قيام مردم
شهادت آيت الله حاج آقا مصطفي خميني در اول آبان 1356 ، نقطه آغازي بر خيزش دوباره حوزه هاي علميه و قيام جامعه مذهبي ايران بود . امام خميني (س) در همان زمان به گونه اي شگفت اين واقعه را از الطاف خفيه الهي ناميد . رژيم شاه با درج مقاله ايي توهين آميز عليه امام در روزنامه اطلاعات انتقام گرفت . اعتراض به اين مقاله ، به قيام 19 دي ماه قم در سال 56 منجر شد و البته در شرايطي كاملاً متفاوت با 15 خرداد سال 42 در سراسر كشور همگاني شد .
مانورها و ترفندهاي سياسي و نظامي شاه با صدور بيانيه هاي افشاگرانه امام خميني و دستورالعملهاي مبارزاتي ايشان خنثي مي شدند . جايگزيني يك تكنوكرات غربزده به نام جمشيد آموزگار به جاي هويدا نخست وزير 13 ساله شاه ، كمكي به حل بحران رژيم نكرد شريف امامي كه يكي از پيشكسوتان جريان استعماري فراماسونري در ايران بود با شعار « دولت آشتي ملي » روي كار آمد در زمان دولت او بود كه كشتار بي رحمانه مردم بوسيله نيروهاي نظامي در ميدان شهدا ( ژاله ) تهران در روز 17 شهريور اتفاق افتاد امام خميني (س) نهضت خويش را بر اساس تقدم انقلاب فرهنگي و آنگاه دست زدن به انقلاب و تحول اجتماعي به وسيله خود مردم رهبري مي كرد . در انقلاب اسلامي ايران ، مساجد و مراكز مذهبي پايگاه اصلي حركت و تجمع مردم بود . احزاب و جمعيتهاي سياسي ايران هيچگاه به عنوان يك جريان موثر در تعيين و تغيير مسير مبارزات ملت ايران شناخته نمي شدند و ناگزير از دنباله روي حركت وسيع و بسيار شتابان مردم بودند .

هجرت امام خميني (ره) از عراق به پاريس
در ديدار وزراي خارجه ايران وعراق در نيويورك تصميم به اخراج امام خميني (س) از عراق گرفته شد . روز 12 مهر 1357 امام خميني (س) نجف را به قصد مرز كويت ترك گفت دولت كويت با اشاره رژيم ايران از ورود امام به اين كشور جلوگيري كرد حضرت امام خميني پس از مشورت با فرزندشان ( حجت الاسلام حاج سيد احمد خميني ) تصميم به هجرت به پاريس گرفتند و در روز14 مهر ايشان وارد پاريس شده و دو روز بعد در نوفل لوشاتو مستقر شدند ايشان در طول اقامت 4 ماهه خويش در پاريس طي مصاحبه ها و ديدارهاي مختلف ديد گاههاي خويش را پيرامون حكومت اسلامي و هدفهاي آتي نهضت براي جهانيان بازگونمودند .
دولت شريف امامي دوماه بيشتر دوام نياورد . شاه رياست كابينه را به دولت نظامي « ازهاري » سپرد كشتارها رو به فزوني نهاد اما تأثيري در قيام مردم نداشت . راهپيمائي هاي گسترده و ميليوني در روز تاسوعا و عاشورا در تهران و ديگر شهرها برگزار شد كه به رفراندم غير رسمي مردم عليه سلطنت شاه شهرت يافت . شاپور بختيار آخرين مهره آمريكا بود كه براي تصدي پست نخست وزيري به شاه پيشنهاد شد متعاقب آن ژنرال هايزر ( معاون فرماندهي سازمان ناتو ) براي جلب حمايت نظاميان و سامان دادن به دولت به تهران آمد . پيامهاي امام خميني (س) مبني بر وجوب ادامه مبارزه ، طرحهاي رژيم را نقش بر آب ساخت امام خميني (س) در دي ماه 57 شوراي انقلاب را تشكيل داد . شاه نيز پس از تشكيل شوراي سلطنت و اخذ راي اعتماد براي كابينه بختيار در روز 26 دي ماه از كشور فرار كرد .

انقلاب اسلامی ايران

اوايل بهمن 57 خبر تصميم امام در بازگشت به كشور منتشر شد در عين حال هنوز دولت دست نشانده شاه سرپا و حكومت نظامي برقرار بود . اقدامات فراواني از تهديد به انفجار هواپيما گرفته تا وقوع كودتاي نظامي براي تعويق سفر ايشان صورت گرفت . اما امام خميني (س) طي پيامهايي گفته بود مي خواهد در اين روزها در كنار مردمش باشد دولت بختيار با هماهنگي ژنرال هايزر فرودگاههاي كشور را به روي پروازهاي خارجي بست ولي پس از چند روز ناگزير از پذيرفتن خواست ملت شد . سرانجام امام خميني (س) بامداد 12 بهمن 1357 پس از 14 سال دوري از وطن وارد كشور شد . سيل جمعيت از فرودگاه به سوي بهشت زهرا مزار شهيدان انقلاب روانه شد تا سخنان تاريخي امام را بشنود . در همين نطق بود كه امام خميني (س) فرمود : « من به پشتيباني اين ملت دولت تعيين مي كنم .» 16 بهمن 57 امام خميني (س) آقاي مهندس مهدي بازرگان را بعنوان رئيس دولت موقت انقلاب تعيين نمود .اين انتخاب با راهپيمائيهاي گسترده در سراسر كشور حمايت شد .

سرنگوني نظام شاهنشاهي و پيروزي انقلاب اسلامي ( يوم الله 22 بهمن ) :
روز 19 بهمن 1357 پرسنل نيروي هوائي در ( مدرسه علوي تهران ) با امام خميني (س) بيعت كردند ، بسياري از سربازان و درجه داران ارتش با فتواي امام به صفوف ملت پيوستند . روز 20 بهمن همافران تهران دست به قيام زدند . كه مردم به حمايت از آنان وارد صحنه شدند . روز 21 بهمن پايگاههاي پليس و مراكز دولتي يكي پس از ديگري به دست مردم سقوط كردند . بختيار جلسه اضطراري شوراي امنيت را تشكيل داد و فرمان اجراي كودتاي طراحي شده از سوي هايزر را صادر كرد . سيل جمعيت به فرمان امام به خيابانها ريختند و حكومت نظامي عملاً لغو شد بدين ترتيب آخرين مقاومتهاي رژيم شاه در هم شكسته شد و خورشيد پيروزي انقلاب اسلامي در ايران طلوع كرد .
تشكيل حكومت اسلامي و جبهه گيري دول استعماري :
پيروزي انقلاب اسلامي از ديدگاه صاحب نظران زلزله اي ويرانگر براي جهان غرب بود كه موجي از خيزشهاي رهايي بخش را در كشورهاي اسلامي و جهان سوم به حركت درآورد . انقلاب اسلامي ايران در زماني كه مناطق مختلف جهان بين دو قدرت شرق و غرب تقسيم شده بود با شعار «نه شرقي ، نه غربي » به پيروزي رسيد و براي نخستين بار در عصر حاضر دين را به عنوان عاملي حركت زا در پهنه مبارزات ملتها مطرح مي ساخت . به همين جهت از صبحدم 22 بهمن 1357 خصومت با نظام نوپاي اسلامي در پهنه اي گسترده آغاز شد . جبهه دشمنيها را آمريكا رهبري مي كرد و دولت انگليس و شوروي و برخي دول اروپائي ديگر ، به همراه تمامي رژيمهاي وابسته به غرب در آن مشاركت فعال داشتند . امريكا درصدد بود با دامن زدن به اختلافات داخلي فرصت را براي سرنگوني نظام اسلامي فراهم سازد . ضعف دولت موقت آقاي بازرگان كه اكثريت آنها را محافظه كاران ملي گرا تشكيل مي دادند و روحيه مماشات آنها ، باعث شد تا گروهكهاي ضد انقلاب با استفاده از كمكهاي خارجي به سرعت سازماندهي شده و در گنبد و كردستان و ديگر مناطق دست به تشنج آفريني بزنند . از سوي ديگر امريكا واروپا با كاهش چندين برابري نفت ، اقتصاد به ارث رسيده از رژيم شاه را كه كاملاً وابسته به درآمدهاي نفتي بود ، دچار اختلال فراوان كردند .
با وجود همه مشكلات ، امام خميني (س) حاضر به مصالحه نشد و با تشكيل نهادهاي انقلابي به ترميم ضعف هاي دولت موقت وتضمين ادامه انقلاب پرداخت . مردم ايران نيز كه فداكارانه در صحنه انقلاب ايستاده بودند در رفراندم 12 فروردين 1358 ، با 2/98 درصد آراء به استقرار نظام جمهوري اسلامي جواب مثبت دادند و متعاقب آن انتخابات پياپي براي تدوين و تصويب قانون اساسي و انتخاب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي برگزار گرديد .
انقلاب دوم ، تسخير لانه جاسوسي آمريكا در ايران
روز 13 آبان 1358 گروهي از دانشجويان به نام « دانشجويان مسلمان پيرو خط امام » به نشانه اعتراض به ملاقات آقاي بازرگان با برژينسكي مشاور امنيت ملي كاخ سفيد در الجزاير، سفارت آمريكا در تهران را اشغال كرده و جاسوسان آمريكايي را بازداشت كردند . سندهاي بدست آمده از سفارت پرده از اسرار جاسوسي ها و دخالتهاي بيشمار امريكا در ايران و ديگر كشورها برمي داشت . يك روز پس از اين واقعه دولت موقت آقاي بازرگان ، به اميد اينكه امام خميني (س) دانشجويان را براي تخليه محل اشغال ، تحت فشار بگذارد ، استعفا داد . امام خميني (س) با پذيرفتن استعفا ، فرصت را براي حاكميت نيروهاي انقلابي و كوتاه كردن دست محافظه كاران از دست نداد و اين حركت انقلابي دانشجويان را انقلابي بزرگتر از انقلاب اول ناميد .
پس از اين ماجرا ، ايران اسلامي رسماً از سوي امريكا و اقمار آن تحريم و محاصره اقتصادي ، سياسي شد . طرح عمليات آزاد كردن جاسوسان بازداشت شده كه در زمان رياست جمهوري بني صدر اتفاق افتاد با واقعه معجزه آساي صحراي طبس به شكست انجاميد . ابوالحسن بني صدر كه در انتخابات اولين دوره رياست جمهوري ايران (5/11/ 1358 ) از رقباي خود پيشي گرفته بود . از آغاز بنا را بر مخالفت با جناح خط امام و سازش و زد وبند هاي سياسي با كشورهاي قدرتمند گذاشت . در دوران رياست جمهوري او خاك ايران بر اثر تجاوز نظامي گسترده عراق اشغال شد . عوامل وابسته به رئيس جمهور با استفاده از موقعيت بني صدر به عنوان فرمانده كل قوا در كار دفاع كارشكني مي كردند . سرانجام امام خميني (س) طي حكمي كوتاه در 20 خرداد 1360 بني صدر را از فرماندهي كل قوا عزل و متعاقب آن مجلس شوراي اسلامي رأي به بي كفايتي وي داد . از اين پس منافقين رسماً دست به اقدامات براندازي و فعاليتهاي تروريستي زدند . حزب جمهوري اسلامي كه با همت بزرگاني مثل حضرات آقايان : خامنه اي ، دكتر بهشتي ، دكتر باهنر ، هاشمي رفسنجاني و موسوي اردبيلي و به منظور سازماندهي نيروهاي مومن به راه امام و مقابله با تحريكات گروهكهاي سياسي ضد انقلاب تشكيل شده بود ، در رأس حملات تروريستي منافقين قرارداشت . در فاجعه 7 تير ، دكتر بهشتي به همراه 71 تن از كارآمدترين عناصر نظامي اسلامي ( در مقر حزب جمهوري اسلامي ) و دو ماه بعد در 8 شهريور 1360 آقاي محمد علي رجائي رئيس جمهورو حجت الاسلام دكتر محمد جواد باهنر نخست وزير بر اثر انفجار بمب به شهادت رسيدند.
تصميم سريع و قاطع حضرت امام در انتخاب و نصب افراد به جاي شهيداني كه از مديريت نظام گرفته مي شدند ، نقش بسيار مؤثري در سامان دادن امور و مأيوس كردن دشمن داشت . حضرت امام از آغاز نهضت خويش بارها به مردم آموخته بود كه انقلاب اسلامي وابسته به اشخاص نيست ، حافظ انقلاب خدا و ايمان مردم خداجوست . اما نكته قابل تأمل آنكه در برابر همه فجايعي كه اتفاق افتاد امريكا و سازمانهاي بين المللي نه تنها سكوت كردند بلكه به تروريست ها پناه و امكان ادامه حيات دادند و دقيقاً به همين دليل بود كه امام خميني (س) هيچگاه مبناي ارزيابي و مواضع خويش را داوري دولتهاي بيگانه و سازمانهاي بين المللي قرار نمي داد و معتقد بود كه اين سازمانها جز ابزاري در اختيار سلطه گران بين المللي نيست .

جنگ تحميلی

شكست طرحهاي براندازي نظام جمهوري اسلامي ، هيئت حاكمه امريكا را در سال 1359 به سمت تجربه راه حل نظامي تمام عيار سوق مي داد . شرايط آن روز جهان مانع از اقدام يكجانبه امريكا مي گرديد . انتخاب عراق به عنوان آغاز گر جنگ ، انتخابي بسيار حساب شده بود . اين كشور متحد شوروي و بلوك شرق شناخته مي شد و بطور طبيعي آنها را در حمايت از صدام در كنار امريكا و اروپا قرار مي داد .همچنين عراق در صورت لزوم مي توانست تا مدتها با ثروت ملي خود ، جنگ عليه ايران را اداره كند . روحيه قدرت طلبي صدام وخصومتهاي مرزي دو كشور در گذشته شرايطي ايده آل براي امريكا پديد مي آورد تا به صدام براي تجاوز به ايران چراغ سبز نشان دهد .
به هر حال ارتش عراق در روز 31 شهريور 1359 تجاوز گسترده نظامي خويش را عليه ايران آغاز كرد . ماشين جنگي صدام كه از مدتها قبل به كمك دولت فرانسه و كارتلهاي اسلحه سازي آمريكايي و انگليسي و تجهيزات نظامي روسي آماده اين تجاوز شده بود به سرعت كيلومترها در خاك ايران پيشروي كرد و مناطقي وسيع از پنج استان ايران را اشغال كرد . ايران در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته بود و دو راه بيشتر نداشت : يا تصميم به مقاومت در جنگي نابرابر ؛ با اشاره به اينكه ارتش ايران بعد از حوادث انقلاب دوران اوليه بازسازي خود را مي گذراند و سپاه پاسداران انقلاب هم كه به فرمان امام خميني (س) تشكيل شده بود ، در آغاز راه بود و نيرو و تجهيزات و تجربه كافي نداشت و يا تسليم شدن در برابر خواستهاي آمريكا و در نهايت دست كشيدن از انقلاب و اسلام . امام بي درنگ فرمان مقاومت صادر كرد و در اولين تحليلهايش طي سخناني آمريكا را عامل اصلي جنگ و حامي و تحريك كننده صدام خواند و به مردم اطمينان داد اگر به دفع تجاوز دشمن به عنوان يك تكليف شرعي بپاخيزند ، شكست دشمن قطعي است .

چرا جنگ ادامه يافت ؟
نيروهاي عراقي قبل از رسيدن به هدفهاي تعيين شده با دفاع مردم ايران مواجه شدند . واقعيتهاي محاسبه نشده و تلخ براي آمريكا كم كم هويدا شد . دور تازه اي از فشارهاي سياسي بر ايران با سردمداري كاخ سفيد آغاز شد . آنها به جاي محكوم كردن اين تجاوز آشكار جمهوري اسلامي را تحت فشار گذاشتند كه آتش بس پيشنهادي را بپذيرد . ايران براي سد پيشروي دشمن در سخت ترين شرايط دفاع مي كرد و چندين هزار كيلومتر مربع از خاك ايران هنوز در اشغال دشمن بود . ضمن اينكه صدام در هيچ يك از پيشنهادات نه تنها تضميني براي عقب نشيني به مرزها نداده بود بلكه رسماً مدعي بود كه مناطق وسيع اشغال شده و مناطق ديگر كه هنوز به اشغال درنيامده اند مي بايست به خاك عراق ملحق شوند ! . واقعيت اينست كه كشورهايي كه دم از آتش بس مي زدند . خواستار صلح نبودند ، بلكه شعار صلح طلبي را به عنوان اهرمي براي منزوي ساختن ايران بكار مي بردند . آنها اگر در ادعاهايشان صادق بودند كافي بود به جاي تحريم تسليحاتي و اقتصادي و نفتي جمهوري اسلامي ايران ، كمكهاي خود را به صدام متوقف مي كردند . امام خميني (س) عزم خويش و ملت را براي ادامه دفاع تا عقب نشيني متجاوز به مرزهاي شناخته شده و جبران خسارت وارده اعلام مي داشت . پس از عزل بني صدرو حاكميت خط امام بر اركان اجرايي كشور سلسله عمليات آزادسازي مناطق اشغال شده بوسيله سپاه اسلام شتاب گرفت . در سومين سال جنگ . پس از عمليات بيت المقدس كه در سوم خرداد 1361 منجر به آزادسازي بندر مهم و استراتژيك خرمشهر از دست قواي متجاوز عراقي گرديد ، رهبري و ملت ايران چاره اي جز ادامه دفاع مقدس خود نداشتند ؛ هنوز قسمتهايي از خاك ايران در اشغال قواي متجاوز بود و صدام با دلگرمي از حمايتهاي بي دريغ دولتهاي بزرگ جهان به تقويت مجدد و حمله نظامي مي انديشيد ، نه صلح و توقف يكجانبه جنگ از سوي ايران . كشور را در برابر هجومهاي بعدي عراق بي دفاع مي ساخت . آمريكا تنها راه باقيمانده را بين المللي كردن بحران جنگ مي دانست ، بر همين اساس جنگ موسوم به جنگ نفتكشها ، آغاز شد . ناوهاي جنگي فرانسه ، انگليس ، آمريكا و روسيه به آبهاي خليج فارس وارد شدند . مأموريت نيروهاي اعزامي ، جلوگيري از صدور نفت ايران و توقف و بازرسي كشتيهاي تجاري و جلوگيري از صدور كالاهاي اساسي به جمهوري اسلامي بود و اين مسائل همه به خاطر آن بود كه اينك در ماه هاي آخر جنگ هشت ساله ، سپاه اسلام در موضعي كاملاً برتر قرار گرفته بود و دشمن را در اكثر مناطق اشغال شده به پشت مرزهايش فراري داده بود . آمريكا در آخرين اقدام تجاوز كارانه اش هواپيماي مسافر بري ايران را كه حامل 290 مسافر بود ( 12/4/1367 ) بر فراز خليج فارس سرنگون و كليه مسافرين آن را قتل عام كرد . صدام نيز كارنامه جرايمش را با بمباران شيميايي شهر عراقي حلبچه به پايان رسانيد . قطعنامه 598 شوراي امنيت از تصويب گذشت اين قطعنامه قسمت عمده نقطه نظرات و شرايط قبلي ايران براي ترك نبرد را كه از آغاز دفاع خويش بر آنها اصرار مي ورزيد ولي سازمانهاي بين المللي به اميد پيروزي صدام زير بار نمي رفتند ، پذيرفته بود . در پيام امام خميني (س) معروف به پيام قبول قطعنامه ( 29/4/1367 ) كارنامه جنگ تحميلي و ابعاد آن به روشني بازگويي شده و خطوط آينده نظام در همه زمينه ها و از آن جمله مواجهه با ابرقدرتها و پايداري بر اهداف انقلاب ترسيم شده است . بدين ترتيب جنگ تحميلي 8 ساله به پايان رسيد و جمهوري اسلامي حضور خود را به عنوان يك قدرت با ثبات و غير قابل شكست در پهنه بين المللي به اثبات رسانيد و پيام خويش را ابلاغ نمود .

نامه امام به گورباچوف

گورباچف آخرين صدر هيئت رئيسه اتحاد جماهير شوروي دست به اصلاحات و تغييراتي در قطب كمونيستي جهان زده بود . تحليلگران سياسي و رهبران جهان غرب هيچيك باور نداشتند كه اين تحولات نظام الحادي 70 ساله كمونيسم را در شوروي از بيخ و بن برخواهد كند . حداكثر چيزي كه در آن شرايط پيش بيني مي شد آن بود كه رهبران كرملين نظام تازه اي از اردوگاه كمونيسم با رهبريت محدودتر شوروي پديد آورند . ولي امام خميني (س) در همان ايام در تاريخ(11/10/1367) طي نامه اي خطاب به گورباچف چنين پيش بيني كرد : « از اين پس كمونيسم را بايد در موزه هاي تاريخ سياسي جهان جستجو كرد » امام خميني (س) در همين نامه ژرف ترين تحليل ها كه نشانگر تسلط ايشان بر ارزيابي شرايط سياسي آن روز جهان است را ارائه كرد و به وضوح نسبت به در غلطيدن روسها به سمت سرمايه داري غرب و فريب خوردن از آمريكا هشدار داده است . امام خميني (س) با پيش كشيدن مسائل عميق فلسفي و عرفاني از گورباچف خواست كه به جاي اميد بستن به ماده پرستي غرب ، به خدا و مذهب روي آورد .

حکم ارتداد سلمان رشدی

جنگ عراق و ايران كه پايان يافت رهبران سياسي غرب تهاجم تازه اي عليه اسلام انقلابي آغاز كردند . آنان دريافتند كه حركت اسلامي رو به رشد را نمي توان از طريق نظامي متلاشي ساخت . جبهه جديد ، جبهه جنگ رواني فرهنگي و ايدئولوژيك بود .
ماجراي تدوين و انتشار وسيع كتاب مبتذل « آيات شيطاني » نوشته سلمان رشدي و حمايت رسمي دولتهاي غربي از آن سرآغازي بر فصل تهاجم فرهنگي بود . اگر جامعه اسلامي در مقابل توهينهاي اين كتاب به پيامبر عظيم الشأن اسلام از خود مقاومت نشان نمي داد . پس از آن مباني ديني و مقدسات اسلامي با انواع شيوه ها مورد هجوم قرار مي گرفت و بدين ترتيب جهان اسلامي و حركتهاي اسلامي از درون بي هويت شده و در مقابل هجوم فرهنگ و ايدئولوژي غرب خلع سلاح مي گشتند . امام خميني (س) با درك عميق از اين مسئله در تاريخ ( 25/11/1367 ) در ضمن چند سطر كوتاه با صدور حكم ارتداد و اعدام سلمان رشدي و ناشرين مطلع از محتواي كفر آميز اين كتاب ، انقلابي ديگر بر پا كرد و با متحد شدن مسلمانان در برابر غرب ، موجوديت جامعه اسلامي ، به عنوان يك امت واحده جلوه گر شد

سال های آخر عمر و رحلت امام

صرف نظر از حالات عرفاني امام در اين سالها ، ويژگيهايي نيز در پيامها ، سخنرانيها و نوع مواضع و برخوردهاي سياسي او وجود دارد كه آنها را با موارد پيشين متفاوت مي سازد. يكي از حوادثي كه آثار آن بر روح و خاطره امام سنگيني مي كرد ،شهادت مظلومانه حجاج بيت الله الحرام در كنار خانه خدا و در مراسم حج سال 1366 پس از پيروزي انقلاب بود ، امام خميني با صدور پيامهاي سالانه در مراسم حج بر وجوب توجه مسلمين به مسائل سياسي جهان اسلام و برائت از مشركين به عنوان ركن حج تأكيد مي كرد . همه ساله آئين برائت از مشركين با حضور ده ها هزار زائرايراني وشركت مسلمانان انقلابي از كشورهاي ديگر برگزار مي شد . تأثير فوق العاده اين اقدامات سبب شد تا آمريكا فشار خويش را بر دولت سعودي براي جلوگيري از آن افزايش دهد .در روزجمعه ششم ذيحجه سال1407 هجري قمري هنگاميكه بيش از 150 هزار زائر در خيابانهاي مكه براي شركت در مراسم برائت از مشركين حركت مي كردند مأمورين دولت سعودي با انوع سلاحهاي سرد وگرم به سركوبي تظاهر كنندگان پرداختند . در اين واقعه حدود 400 نفر از حجاج شهيد ، تعداد زيادي مجروح وعده اي دستگيرشدند .
بي تفاوتي دولتهاي اسلامي در قبال تجاوز اسرائيل به جنوب لبنان وسركوبي مسلمانان بپاخاسته فلسطين در سرزمينهاي اشغالي وبدتر از آن رويكرد دولتهاي عربي به سمت سازش با اسرائيل، رنجهاي ديگري بود كه بر قلب امام سنگيني ميكرد .
در پهنه مسائل داخلي نيز شرايطي كه منجربه بركناري قائم مقام رهبري از سوي امام خميني ( در تاريخ 8/1/68 ) گرديد از جمله حوادث ناگوارديگربود نخستين مجلس خبرگان در جلسه تيرماه 1362 ، آيه الله منتظري را به عنوان قائم مقام رهبري برگزيده بود. امام خميني در آخرين نامه اي كه خطاب به وي نوشت ومنجر به پذيرش استعفا و بركناري او از قائم مقام رهبري گرديد اين نكته را تصريح كرده بود كه او ازابتدا با انتخاب آقاي منتظري به عنوان رهبر آينده نظام اسلامي مخالف بوده و ايشان را فاقد طاقت لازم براي پذيرش اين مسئوليت سنگين و خطير مي دانسته است در اين نامه تصريح شده بودكه عدم موضعگيري امام خميني در مقابل انتخاب مجلس خبرگان به اين دليل بوده كه اونمي خواسته در محدوده وظايف قانوني مجلس دخالت كند .
در پيامها و سخنرانيهاي سالهاي آخر عمر امام ، مجموعه ارزشها و آرمانهايي كه اساس نهضت براي تحقق آنها پايه ريزي شده بود ،يادآوري و اولويتهاي نظام و انقلاب جهاني اسلام براساس اين آرمانها ترسيم شده است . وصيت نامه سياسي . الهي حضرت امام كه در تاريخ 26 بهمن1361 بر همين مبنا نوشته شده گوياي آگاهي عميق ايشان از نيازهاي جاري و آتي جوامع اسلامي و احساس مسئوليت او در اين رابطه است . ازجمله ويژگيهاي پيامهاي اخير تأكيد امام بر ضرورت توجه مسلمين به دو نوع برداشت متقابل از اسلام است . در يك سوي «اسلام آمريكايي» است كه در پناه آن حكومت هاي وابسته به بيگانگان سر كار مي آيند و به نام اسلام رو در روي مسلمانان واقعي قرار گرفته و در همان حال با اسرائيل و آمريكا ، دشمنان اسلام طرح تسليم ودوستي مي ريزند و در سوي ديگر «اسلام ناب »است كه با نثار خون مجاهدان و تلاش بي وقفه عالمان متعهد در طول تاريخ از گزند پيرايه و تحريفات مصون مانده است و يگانه راه رهايي ممالك اسلامي از وضعيت اسفبار كنوني است.

رحلت امام خميني : وصال يار، فراق ياران :
امام خميني هدفها و آرمانها و هر آنچه را كه مي بايست ابلاغ كند گفته بود ودر عمل نيز تمام هستيش را براي تحقق همان هدفها بكارگرفته بود . اينك در آستانه نيمه خرداد 1368 خود را آماده ملاقات عزيزي مي كرد كه تمام عمرش رابراي جلب رضاي او صرف كرده بود . ساعت 20/22 بعد از ظهر روز شنبه سيزدهم خرداد ماه سال 1368 لحظه وصال بود . قلبي از كار ايستاد كه ميليونها قلب را به نور خدا احياء كرده بود . وقتي كه خبر رحلت منتشر شد ، سرتاسر ايران وهمه كانونهايي كه در جهان با نام و پيام امام خميني آشنا بودند ، يكپارچه گريستند .
روز14 خرداد 1368 ، مجلس خبرگان رهبري تشكيل گرديد و پس از قرائت وصيتنامه امام خميني توسط حضرت آيه الله خامنه اي ، بحث وتبادل نظر براي تعيين جانشين امام خميني و رهبر انقلاب اسلامي آغاز شد وپس از چندين ساعت ، سرانجام حضرت آيه الله خامنه اي ( رئيس جمهوروقت ) كه از شاگردان امام و از چهره هاي درخشان انقلاب اسلامي و از ياران 15 خرداد بود ودر همه فراز و نشيبهاي نهضت ، در جمع ديگر ياوران انقلاب جانبازي كرده بود ، به اتفاق آراء براي اين رسالت خطير برگزيده شد اين انتخاب سريع و شايسته اميدهاي ضد انقلاب را بر باد داد و عصر امام خميني در پهنه اي وسيعتر از گذشته آغاز شد .

سلام عليه يوم ولد و يوم مات ويوم يبعث حيّاً

آرمان ها و اهداف امام

امام خميني مسلماني شيعه مذهب وسخت معتقد به وحدت امت اسلام( قطع نظر از گرايشهاي مذهبي آنان ) درمقابل استعمارگران و دشمنان اسلام بود. قيام اصلاح طلبانه امام وپيامهاي او تنها به جامعه ايران و ديگر جوامع اسلامي محدود نمي شد از اينرودر اغلب پيامهاي عمومي خويش مستضعفين و ملتهاي در بند جهان سوم را به قيام عليه مستكبرين فرا مي خواند. امام خميني بارها تأكيد ميكرد كه انقلاب اسلامي با هدفهاي سلطه گرايانه سران و هيئت حاكمه آمريكا و غرب دشمني دارد نه با ملتهاي اين ممالك كه خود قرباني استعمار نوين اند .
امام خميني (س) فيلسوفي الهي ، عارفي رباني ، فقيهي اصولي و مرجع تقليد مردم و در عين حال رهبر انقلاب اسلامي و بنيانگذار جمهوري اسلامي در ايران بود . ايشان با مباني فلسفه غرب آشنا و با مباحث فلسفه اسلامي در هر دوگرايش اشراقي و مشائي تسلط كامل داشت . شايد بتوان گفت بينش فلسفي امام تا حدودي متمايل به فلسفه شهودي و اشراقي نزديك به سبك تلفيقي مرحوم ملاصدرا – البته با تفاوتها و امتيازاتي – بود – عرفان امام خميني (س) مبتني بر آيات قرآني ، احاديث بزرگان دين وآموخته هاي عمل اولياء خدا ودر چارچوب شرع مطهر اسلام بود ايشان با تصوف منفي كه دين وآئين را ذكر و ورد منحصر كرده و پرهيز از انجام مسئوليتهاي سياسي و اجتماعي را ترويج نمايد به شدت مخالف بود . ايشان همچنين مجتهدي برجسته در فقه و اصول بود و براي آنها اصالتي ويژه قائل بود و از آميزش برداشتهاي كلامي و فلسفي و عرفاني با احكام فقهي در مراحل استنباط احكام پرهيز داشت . امام خميني پويائي فقه و اصول را لازمه نگرش اجتهادي مي دانست و معتقد بود كه عنصر زمان و مكان نقشي بس تعيين كننده در اجتهاد دارند ، او در عين حال معتقد بود كه پويايي فقه هرگز به معناي بي ثبات كردن روش استنباط و اجتهاد مصطلح نيست .ايشان فقه را تئوري واقعي وكامل اداره انسان ، از گهواره تا گورمي دانست وبر همين اساس نظريه «تشكيل حكومت اسلامي بر اساس ولايت فقيه در زمان غيبت » را مطرح و براي تحقق آن سالها مجاهده كرد . در اين نظريه « اكثريت » برمدار « حق» مشروعيت مي يابد و به تبع آن وجوب اعمال ولايت منوط به فراهم بودن شرايط آن و از آنجمله پذيرش عمومي است كه در جريان طبيعي مستقيم و يا از طريق انتخاب خبرگان منتخب ملت جلوه گر مي شود .در اين نوع حكومت حضورمردم و مشاركت در صحنه نظام اسلامي به عنوان يك تكليف شرعي تضمين مي شود . در ديدگاه امام خميني استقرار صلح واقعي در جهان با وجود قدرتهاي سلطه گر مستكبرو پذيرش موجوديت و سلطه آنان خيالي خام بيش تلقي نمي شود ايشان در باره ماهيت دولت غاصب اسرائيل و منشأ آن مي فرمود : « آمريكا اين تروريست بالذات ،دولتي است كه سرتاسر جهان را به آتش كشيده و هم پيمان او صهيونيسم جهاني است كه براي رسيدن به مطامع خود، جناياتي مرتكب مي شود كه قلمها از نوشتن و زبانها از گفتن آن شرم دارند .ايشان همچنين با نامگذاري آخرين جمعه ماه مبارك رمضان به عنوان « روز قدس » از تمام مسلمانان جهان خواست تا وقتيكه قدس در چنگال دشمن است . همه ساله در اين روز ، همبستگي خود رابا مبارزين فلسطيني اعلام دارند . امام تنها راه نجات قدس را تكيه بر ايمان به خدا وروي آوردن به مكتب شهادت وجهاد مسلحانه تا محو كامل اسرائيل مي دانست .
اما در وراي تعليم وتربيت ، حضرت امام عملاً ونظراً استادي نمونه بود .او تربيت و تزكيه را مقدم بر تعليم و آموزش مي ديد ومعتقد بود كه دانش با همه شرافتش آنگاه كه توأم با تزكيه نفس نباشد همچون ابزاري در خدمت هدفهاي شيطاني به كار گرفته خواهد شد .
يكي از مهمترين دست آوردهاي نهضت امام خميني در ايران بازيابي نقش زنان در پهنه فعاليتهاي اجتماعي بود و اين تحول پديد آمده در جامعه زنان ايراني بيش از هر چيز نتيجه نگرش امام به شخصيت ومنزلت زن و دفاع او از حقوق زنان بود .ايشان مي فرمود: « از { نظر } حقوق انساني تفاوتي بين زن و مرد نيست زيرا كه هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خويش را همچون مرد دارد. »
توصيه ها وجهت گيري مواضع اقتصادي امام خميني عموماً بر پايه اجراي عدالت واولويت دادن به حقوق محرومين ومستضعفين جامعه بود .اوخدمت به محرومين را بالاترين عبادت مي ناميد وآنان را ولي نعمت خود وجامعه ميدانست . زندگي و معيشت امام خميني نمونه اي كامل از زهد و قناعت و ساده زيستي بود ايشان معتقد بود رهبر مي بايست زندگيش همسان معمولي ترين قشر جامعه و حتي پائين تر از آن باشد .
و سخن آخر اينكه هر چند دنياي استكبار ورسانه هاي گروهي غرب سالهاست تبليغات گسترده خود را براي مخدوش كردن چهره امام و انقلاب آغاز كرده اند اما مطمئناً آفتاب حقيقت ، ابرهاي تيره جنجال و فريب را خواهد شكافت .

پايان

يزدفردا