یزدفردا:تحقیقات نشان می‌دهد عمده یارانه‌های پنهان مستقیم به خانوار‌های پردرآمد می‌رسد؛ برای نمونه، از مجموع ۱۲۳ هزار میلیارد تومان بنزین، حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) است.
 مجلس شورای اسلامی و دولت دوباره درگیر بحث یارانه شده اند. سخن از یارانه نقدی نیست حرف از یارانه های پنهان است. مجلس به دنبال راهی برای حذف یا کاهش یارانه "پنهان" است. براساس گزارش‌ها میلیارد‌ها دلار یارانه پنهان در اقتصاد ایران توزیع می‌شود.
 
به گزارش یزدفردا به نقل از فرارو، نمگایندگان مجلس روز دوشنبه یک جلسه غیرعلنی درباره "حذف یارانه ها" برگزار کردند. در این جلسه، اما وزرای دولت غایب بودند که با انتقاد علی لاریجانی روبه رو شد.

قرار بود در این نشست محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و برودجه، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی، رضا اردکانیان وزیر نیرو، محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی، رضا رحمانی وزیر صنایع و معادن، محمد شریعتمداری وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی حضور داشته باشند، اما هیچ یک از ان‌ها در جلسه حاضر نشدند و معاونان خود را به مجلس فرستادند.

رئیس مجلس نیز پس از این جلسه اعلام کرد که برای تغییر وضعیت یارانه‌ها تصمیمی گرفته نشده و بررسی‌ها در این باره تا زمان بررسی بودجه سال ۹۹ ادامه خواهد یافت. لاریجانی تاکید کرد "در این زمینه به هیچ وجه نباید فشاری به مردم بیاید و تولید لطمه بخورد."
 

احتمال افزایش قیمت بنزین

حتما یکی از مسائل مهم در این جلسه بحث افزایش قیمت بنزین و دیگر حامل‌های انرژی بوده است. چرا که حامل‌های انرژی بیشترین یارانه را به خود اختصاص می‌دهند.

ماه هاست که بحث افزایش قیمت بنزین ذهن مسئولان کشور را درگیر خود کرده، اما هنوز نتوانسته اند به جمع بندی نهایی در این باره برسند.

موضوع حذف سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین پیش از این اقدامات اعتراضی به دنبال داشته و مطرح شدن آن باعث شلوغی جایگاه‌های سوخت شده است.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند افزایش قیمت بنزین موج افزایش قیمت‌ها و تورم بیشتر را به دنبال خواهد داشت.

با این حال به نظر می‌رسد تنگنا‌های مالی باعض شده است که دولت و مجلس دوباره به فکر حذف یارانه‌ها بیافتند. اسدالله عباسی سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس روز سه شنبه در این باره گفت: «قیمت حامل‌های انرژی مثل نفت، گازوئیل، بنزین، نفت گاز، و آب و برق به نسبت فوب خلیج فارس ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد، ولی عادلانه توزیع نمی‌شود. به طوری که مصرف انرژی ثروتمندان ۲۳ برابر بیشتر از سایر اقشار است. یا در مورد یارانه دارو مصرف ثروتمندان ۱۹ و نیم درصد بیشتر است و این نیازمند ساماندهی است.»

به گفته این نماینده در جلسه غیر علنی مجلس "سازمان برنامه و بودجه و کارگروهی به ریاست آقای مصری مباحثی را مطرح کرد و کمیسیون‌ها نیز مواردی را مورد بحث قرار دارند. انتظار ما این است که دولت در مورد پرداخت یارانه بر اساس قانون هدفمندی عمل کند."

اسدالله عباسی درباره وضعیت پرداخت یارانه در کشور گفت: «یارانه‌ها به چند گروه تقسیم می‌شوند. ۱۰۰ هزار میلیارد تومان آن از بودجه سنواتی به صورت نقدی پرداخت می‌شود، بخشی از آن حکمی دارد، ولی مبالغش پیش بینی نشده است که حدود ۱۴۰ هزار میلیارد تومان است و بخشی ۷۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات است که از طریق بانک‌ها پرداخت می‌شود و بین هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان تا هزار و ۸۰۰ هزار میلیارد تومان هم یارانه پنهان است.»

همزمان با بحث‌ها پیرامون کاهش پرداخت یارانه از طرق مختلف دوباره شایعات درباره احتمال افزایش قیمت بنزین بالا گرفته است. با این حال زنگنه وزیر نفت در این باره گفت: «وزارت نفت برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد.»علی لاریجانی می گوید باید کاری کرد که مردم و تولید آسیب نبینند

بی عدالتی در تخصیص یارانه

یارانه‌ها به دو گروه عمده پرداخت می‌شوند: اول تولیدکنندگان؛ این پرداخت‌ها به دلیل سیاست حمایتی دولت جهت ارائه کالا و خدمات تولید به قیمتی پایین‌تر از ارزش بازاری یا بهای تمام شده آن‌ها مستقیم به بنگاه‌های اقتصادی پرداخت می‌شوند.

دوم مصرف کنندگان: این پرداخت‌ها به منظور حمایت از گروه‌های خاصی از مردم به صورت نقدی یا غیرنقدی انجام می‌شود. پرداخت‌هایی به عنوان یارانه، طبقه بندی می‌شوند که به افراد غیرکارکن دولت انجام شده و در برابر انجام کار صورت نگرفته باشند.

فروردین ماه امسال دفتر اقتصاد کلان معاونت هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور منتشر شده که در آن میزان یارانه پرداختی آشکار و پنهان برآورد شده است.

در مقدمه این گزارش آمده است، دو وظیفه عمده دولت‌ها، ارائه کالای عمومی و اجرای سیاست‌های بازتوزیعی جهت حمایت از قشر‌های کم برخودار است. سیاست‌های بازتوزیعی با هدف افزایش عدالت اجتماعی و حمایت از قشر‌های آسیب پذیر انجام می‌پذیرند و یارانه در واقع ابزار اجرای این سیاست هاست.

اما همین گزارش آمار و اطلاعاتی ارائه کرده که نشان می‌دهد عدالت اجتماعی با شیوه کنونی پرداخت یارانه ایجاد نشده و نمی‌شود.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد، برآورد «میزان یارانه‌های پنهان پرداخت شده» توسط دولت در بودجه بالغ بر ۶۴۹ هزار میلیارد تومان است. بیش از ۹۲ درصد، معادل حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان از کل یارانه پنهان مربوط به حامل‌های انرژی شامل فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی و برق است.

این گزارش میزان یارانه های آشکار را نیز اعلام کرده است "میزان یارانه‌های بودجه‌ای احصا شده ۱۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ است. مجموع یارانه‌های فرابودجه‌ای از محل صندوق‌های فرابودجه ای، منابع نهاد‌های عمومی غیردولتی و شرکت‌های دولتی ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در سال تخیمن زده می‌شود. در نتیجه، جمع یارانه‌های آشکار به ۲۴۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد."

برآورد انجام شده در این گزارش نشان می‌دهد، در سال ۱۳۹۸، مجموع یارانه آشکار و پنهان برابر ۸۹۰ هزار میلیارد تومان، معادل ۱۰.۹ میلیون تومان یارانه اعطایی به ازای هر فرد و تقریباً ۲.۲ برابر بودجه سالانه کشور است.

گزارش مزبور نتیجه می‌گیرد "سازوکار توزیع یارانه‌ها ـ. که باید منجر به بهبود شاخص‌های رفاهی شود ـ. کارایی مناسبی ندارد و اصابت آن به قشر‌های هدف اندک است، به طوری که منابعی که با هزینه فراوان و در بعضی موارد به بهای ایجاد ناپایداری در نهاد‌های مالی کشور تأمین می‌شوند در نهایت اثر متناسبی بر افزایش رفاه قشر‌های آسیب پذیر ـ. که عموما هدف طرح هستند ـ. ندارند. "

تحقیقات نشان می‌دهد عمده یارانه‌های پنهان مستقیم به خانوار‌های پردرآمد می‌رسد؛ برای نمونه، از مجموع ۱۲۳ هزار میلیارد تومان بنزین، حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) است.

در کالا‌های اساسی که عمدتا باید دهک‌های پایین از آن استفاده کنند و بیشتر از یارانه آن‌ها بهره ببرند، سهم سه دهک نخست حدود ۶.۵ هزار میلیارد تومان و سهم سه دهک بالا حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان است. در مجموع باید گفت، از میان ۲۴۹ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان مستقیم، ۱۵.۸ هزار میلیارد تومان به سه دهک کم درآمد می‌رسد و رقم ۱۲۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پردرآمد می‌شود.


این وضعیت در بخش‌هایی دیگری که یارانه پرداخت می‌شود هم وجود دارد. در بخش کشاورزی، صنعت و حتی مصارف خانگی حامل‌های انرژی مانند برق، گاز و آب بیشتر دهک‌های ثروتمند جامعه از یارانه‌ها سود می‌برند.بیشترین یارانه پنهان در حوزه انرژی پرداخت می شود

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره یارانه پنهان انرژی

همزمان با تلاش مجلس در رابطه با ساماندهی یارانه‌های پنهان و آشکار، مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از وضعیت تخصیص یارانه‌های پنهان در حوزه انرژی منتشر کرد.

این گزارش مفصل ۴۵ صفحه‌ای حاوی نکات و جزییات یارانه پنهان در حوزه مختلف انرژی است. این گزارش درباره امار‌ها پیرامون یارانه پنهان تشکیک کرده است.

گزارش مرکزی پژوهش‌های مجلس می‌گوید: «در روش مرسوم محاسبه یارانه پنهان، فرض شده است کل انرژی مصرف شده در داخل کشور می‌تواند در خارج کشور به فروش برسد، همچنین در مورد حامل‌هایی مانند بنزین که قیمت‌های جهانی دارند می‌توان قیمت فوب خلیج فارس را به‌عنوان قیمت مرجع در نظر گرفت، اما در مورد حامل‌هایی مانند گاز طبیعی و برق که قیمت منطقه‌ای دارند تعیین نرخ مرجع دشوار می‌شود. نرخ ارز مبنای تبدیل قیمت فروش انرژی موضوعی به‌شدت اختلاف‌برانگیز است و بخش زیادی از یارانه پنهان که به این روش محاسبه می‌شود چیزی جز تأثیرات افزایش نرخ ارز نیست بدون آنکه در مصرف واقعی مردم تغییر محسوسی صورت گرفته باشد.»

این گزارش سعی کرده توجه منتقدان پرداخت یارانه را به نکات مهمی جلب کند، از جمله اینکه حذف این یارانه‌ها ممکن است به تولید کشور ضربه بزند. بر اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس "با توجه به سهم خانوار از مجموع یارانه هیدروکربوری در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵، بیش از سه‌چهارم یارانه ضمنی هیدورکربوری به غیر خانوار اختصاص داشته و در واقع انرژی ارزان مهم‌ترین روش حمایت دولت از بخش تولید در ایران است؛ لذا هرگونه سیاستگذاری درباره تغییر این روش منوط به توجه به تبعات و آثار افزایش قیمت انرژی بر بخش تولید است."

این گزارش سعی کرده اولویت‌ها را هم در نظر بگیرد، در نتیجه توضیح داده است: «بخش کشاورزی در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ کمترین سهم و و نیروگاه‌ها بیشترین سهم را از یارانه هیدروکربوری داشته‌اند. از مجموع یارانه هیدروکربور‌های مصرف شده در کشور در سال ۱۳۹۵، نیروگاه‌ها با ۳۳ درصد، بخش خانگی با ۲۴ درصد، بخش صنعت با ۲۱ درصد و بخش حمل‌ونقل با ۱۵ درصد به ترتیب بیشترین سهم‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در نتیجه، اولویت سیاستگذاری در مورد یارانه انرژی باید اول نیروگاه‌های کشور و سپس بخش خانگی باشد.»

در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده است: "سهم بنزین از مجموع یارانه فراورده‌های نفتی، ۸ درصد و سهم نفت‌گاز حدود ۶۸ درصد است؛ بنابراین سیاستگذاری در مورد بنزین با هدف اصلاح و کاهش یارانه انرژی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد و به‌رغم آنکه سهم دهک اول از یارانه انرژی ۵/۰۶ درصد بوده و از سایر دهک‌ها کمتر است، نسبت یارانه انرژی به هزینه کل خانوار در این دهک، با ۱۵ درصد بیشترین مقدار را به خود اختصاص می‌دهد، به آن معنی که معیشت دهک اول به نسبت سایر دهک‌ها به مراتب به یارانه انرژی وابستگی بیشتری دارد."

بر اساس این گزارش از مجموع ۸۷/۶ میلیون لیتر بنزین مصرفی در روز در سال ۱۳۹۶، سهم خودرو‌های شخصی و وانت‌ها به‌ترتیب ۵۳/۴ و ۱۸/۴ میلیون لیتر در روز است. ضمن اینکه سهم موتورسیکلت‌ها نیز ۵ میلیون لیتر در روز است. در واقع، خودرو‌های سواری (شامل خودرو‌های شخصی، دولتی و تاکسی‌های اینترنتی) فقط ۶۰ درصد مصرف بنزین را به خود اختصاص داده‌اند و سیاستگذاری صحیح درباره بنزین مستلزم توجه به این موضوع است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همچنین می‌افزاید: «در سال ۱۳۹۷، یارانه گاز، گازوئیل، برق، بنزین و آب به ترتیب برابر با ۱۹/۴، ۱۲/۸، ۱۳/۶، ۱۰/۵، ۰/۶ است که با کسر مبلغ ۷/۶۶ میلیارد دلار یارانه گاز طبیعی سوخت نیروگاهی با هدف اجتناب از احتساب مضاعف، در مجموع حدود ۴۹/۲۴ میلیارد دلار قابل برآورد است.»
 
  • نویسنده : یزدفردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا