اختلاف به وجود آمده می‌تواند سبب شود تا انگیزه هجرت برای خرید از استان‌های دیگر تقویت شود؛ چرا که خریدار برای تهیه یک سبد معین از کالاها و خدمات، در برخی استان‌ها بهای بیشتری را باید بپردازد که این اختلاف در عددهای بالا، قابل ملاحظه است. اکنون یک سبد معین از کالاها و خدمات در ۶ ماه ابتدایی سال در استان کرمان کمتر از ۱۵ درصد گران شده و همین سبد در استان چهارمحال و بختیاری نزدیک به ۲۷ درصد رشد کرده است. بر اساس بررسی انجام شده، اگر روند حرکتی در استان‌ها در نیمسال دوم همانند نیمسال اول باشد، شکاف تورمی می‌تواند تا ۳۰ درصد بین استان‌های کشور ارتقا یابد.

روند تغییرات شاخص در نیمسال

مرکز آمار ایران، از ابتدای سال جاری، روند تغییر شاخص بهای مصرف‌کننده را به تفکیک استان‌های کشور منتشر کرد. در واقع حافظه داده‌ای تورم استانی از ابتدای فروردین سال جاری ذخیره شده است. قیاس ۶ ماهه کشور در مورد تورم چه تصویری به دست می‌دهد؟ شاخص بهای مصرف‌کننده کل کشور در ۶ ماه ابتدایی سال، ۸/ ۲۰ درصد رشد کرده است. رشد نیمساله شاخص کل در ماه‌های انتهایی سال تشدید شده و پس از جهش نرخ ارز، رشد شاخص نیز هموارتر شده است. اما چند استان بالای میانگین کشور و چند استان پایین این میانگین قرار دارند؟ محاسبات حاکی از این است که ۱۳ استان کشور، بیش از میانگین کشوری در ۶ ماه ابتدایی سال، دچار رشد قیمت در کالاهای مصرف خانوار شده‌اند.

رشدهای بیش از ۲۵ درصد: شدیدترین رشد شاخص بهای مصرف‌کننده، در بازه ۲۵ تا ۲۷ درصد قرار می‌گیرد. اما چه تعداد استان، چنین تورم بالایی را در نیم‌سال اول ۱۳۹۷ سپری کرده‌اند؟ در بین ۳۱ استان کشور، ۴ استان رشد بیش از ۲۵ درصدی شاخص را در ۶ ماه اول ثبت کرده‌اند؛ خراسان شمالی، کهکیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان و چهارمحال و بختیاری. شدیدترین رشد قیمتی مربوط به استان‌ چهارمحال و بختیاری است که شاخص بهای مصرف‌کننده ۵/ ۲۶ درصد در این استان با رشد مواجه شده است؛ یعنی ساکنان چهارمحال و بختیاری در پایان شهریور ماه، برای تهیه یک سبد معین از کالاها و خدمات، نسبت به پایان سال گذشته، نزدیک به ۲۷ درصد هزینه بیشتری پرداخت کرده‌اند. به تعبیری می‌توان گفت که تحولات اقتصاد ایران در سال ۹۷، بیشترین فشار را بر استان‌های کمتر برخوردار وارد کرده است.

بازه ۲۰ تا ۲۵ درصد: بیشترین فراوانی استان‌ها در بازه تورمی ۲۰ تا ۲۵ درصد قرار دارد. رشد شاخص بهای مصرف‌کننده در ۱۶ استان کشور در نیمسال نخست، در این بازه زمانی قرار داشته است. پرجمعیت‌ترین استان کشور با تورم ۶ ماهه ۲/ ۲۲ درصدی زیرمجموعه این دسته است. آذربایجان شرقی، فارس و خوزستان، ۳ استان پرجمعیت دیگری هستند که تهیه سبد معینی از کالاها و خدمات با ۲۰ تا ۲۵ درصد هزینه بیشتر، در شهریور ماه نسبت به اسفند ماه، قابل تامین بوده است. از نظر جغرافیایی نمی‌توان تمرکز خاصی را برای این بازه تورمی یافت.

بازه زیر ۲۰ درصد: اما در بازه ۶ ماهه نخست سال جاری، رشد شاخص در ۱۱ استان کشور، کمتر از ۲۰ درصد بوده است. در این بین استان‌های بزرگ مانند اصفهان و خراسان رضوی نیز قرار دارند. مطلوب‌ترین وضعیت تورمی در نیم‌سال اول، مربوط به استان کرمان است. شاخص بهای مصرف‌کننده در این استان از پایان اسفند تا پایان شهریور، ۸/ ۱۴ درصد رشد کرده است تا اهالی این استان، کمترین اثر را از افزایش قیمت‌ها در کل کشور پذیرفته باشند. در استان‌های با تورم زیر ۲۰ درصد، قم، هرمزگان، البرز، همدان و گیلان نیز به چشم می‌خورند. به نوعی می‌توان گفت که غالب استان‌های پهناور کشور، تورم زیر ۲۰ درصد را در ۶ ماه ابتدایی سال تجربه کرده‌اند. اختلاف ۶ماهه‌ای که بین استان‌های کشور به وجود آمده، از ۱۰ درصد نیز فراتر رفته است. در نتیجه ممکن است کالایی که در چهارمحال و بختیاری گران شده است، در استان کرمان با قیمت نازل‌تری قابل دستیابی باشد.

اختلاف قیمت از چهارمحال تا کرمان

اما با توجه به داده‌هایی که در ۶ ماه ابتدایی سال ثبت شده‌اند می‌توان تخمین زد که تا پایان سال چه روندی را استان‌ها و میانگین کشوری تجربه خواهند کرد. بیشترین تورم ۶ ماهه در استان چهارمحال و بختیاری حدود ۵/ ۲۶ درصد بوده است. اگر در ۶ ماه دوم سال نیز در این استان، رشد قیمت به همین منوال باشد، تورم نقطه به نقطه در این استان در پایان سال به ۶۰ درصد خواهد رسید. این بالاترین تورمی است که در بین استان‌های کشور در انتظار است. از آن سو، بهترین وضعیت را باید در استان کرمان جست‌وجو کرد که در ۶ ماه ابتدایی، روند معتدل‌تری را طی کرد. اگر به همین منوال در ۶ ماه دوم نیز شاخص بهای مصرف‌کننده در این استان حرکت کند، تورم نقطه به نقطه از مرز ۳۲ درصد در پایان سال فراتر نخواهد رفت. در نتیجه تفاوت زیادی بین ارقام تورم در پایان سال بین استان‌های کشور می‌تواند به وجود‌ آید؛ به گونه‌ای که ۳۰ درصد بین حسگر تورم از کرمان تا چهارمحال‌ و بختیاری می‌تواند اختلاف  رخ دهد. در صورت وقوع چنین نوسان تورمی بین استان‌ها، می‌تواند یک مهاجرت اقتصادی به وجود آید، به این معنی که برخی افراد برای تهیه کالاها و خدمات یکسان،  به استان‌های ارزان‌تر مراجعه کنند. در استان تهران اگر الگوی ۶ ماه ابتدایی در ۶ ماه دوم نیز تکرار شود، انتظار بر این است که تورم نقطه به نقطه در اسفندماه به نزدیک ۵۰ درصد برسد؛ یعنی اهالی تهران برای تهیه سبد معینی از کالاها و خدمات در انتهای سال جاری، باید ۵۰ درصد هزینه بیشتر نسبت به اسفند سال گذشته پرداخت کنند.

وضعیت در شهر و روستا

اما رشد تورمی در استان‌های کشور، در مناطق روستایی شدیدتر از مناطق شهری بوده است. مطابق بررسی مرکز آمار، در ماه گذشته تورم نقطه به نقطه کشور در مناطق روستایی ۱/ ۲۶ درصد بوده و در مناطق شهری ۷/ ۲۵ درصد گزارش شده است. در استان چهارمحال‌و بختیاری که روند ۶ ماهه قیمت‌ها از باقی استان‌ها پرشتاب‌تر بوده است، مناطق روستایی نقش پررنگ‌تری بازی کرده‌اند. علاوه بر این، نرخ تورم ماهانه خانوارهای روستایی در استان سیستان و بلوچستان، ۲/ ۱۱ درصد گزارش شده است، در حالی که تورم ماهانه مناطق شهری بیش از ۲/ ۱۰ درصد نبوده است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد که ساکنان مناطق روستایی کشور، بار بیشتری از افزایش قیمت‌ها را در ماه‌های اخیر تجربه کرده‌اند. از این نظر روستاهای چهارمحال و بختیاری، لرستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی بیشترین فشار را متحمل شده‌اند. تورم نقطه به نقطه در شهریور ماه برای استان‌های مذکور، بالای ۳۰ درصد بوده است.