روز گذشته چهارمین مرحله از اسناد خزانه اسلامی بانکی در نماد «سخاب4» در فرابورس ایران عرضه شد تا از این پس معاملات ثانویه این اوراق در بازار سرمایه انجام پذیرد. نکته جالب توجه اینکه روز گذشته، نرخ بهره کمتری به اوراق تازه وارد تعلق گرفت(نسبت به نرخ سود اوراق قبلی سخاب). دیروز نرخ سود موثر «سخاب4» در سطح 3/ 18 درصد قرار گرفت (عرضه‌های پیشین سخاب در این بازار همگی نرخ بهره حدود 19درصدی را کسب کرده بودند). اواخر ماه گذشته بخشنامه بانک مرکزی برای کنترل نرخ سود بانکی زمینه‌ساز کاهش نرخ سود در بازار بدهی شده بود در حال حاضرنیز با وجود ثبات سیاست‌های پولی، نرخ بهره اوراق بدهی همچنان در مسیر کاهشی قرار دارد. در عین حال بازدهی مثبت بازار سهام همزمان با رونق نسبی بازار بدهی، مهر باطلی بود بر انتقادهایی که بازار بدهی را به (دلیل نرخ سود بالا)عامل تضعیف بازار سهام و به تبع آن اقتصاد کشور می‌دانستند.

تداوم کاهش نرخ سود اوراق بدهی

نرخ سود در بازار بدهی در حالی روند کاهشی به خود گرفته است که برخی از تفکرات، عرضه‌های بیشتر در این بازار را عاملی برای افزایش نرخ سود می‌دانستند. این تفکر البته به دفعات در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» مورد نقد قرار گرفت؛ چرا‌که عرضه‌های بیشتر در بازار بدهی سبب تکامل بیشتر این بازار با حضور بازیگران بیشتری می‌شود. در عین حال همواره مازاد تقاضایی در این بازار دیده می‌شد. حال به واسطه عرضه اوراق جدید اسناد خزانه اسلامی بانکی، این انباشت تقاضا پوشش داده شده و وسیله‌ای برای تعادل نرخ سود در بازار بدهی بوده است. در این میان با وجود اینکه مصادف شدن عرضه «سخاب»ها در بازار سرمایه با کاهش نرخ سود بانکی، بر نرخ سود بازار بدهی اثرگذار بود اما از زمان عرضه اولین سخاب در فرابورس (15 شهریور) تاکنون با وجود ثبات سیاست‌های پولی، نرخ سود در میان اوراق بدهی موجود روندی کاهشی را در پیش گرفت. به‌طوری که «سخاب5» در اولین روز عرضه خود در فرابورس نرخ سود 2/ 19 درصدی را کسب کرده بود و این رقم برای «سخاب4» (عرضه شده در روز گذشته) به 3/ 18 درصد کاهش پیدا کرد.

حرکت بورس سهام در مسیر عادی خود

در این میان در حالی به موجب ورود معاملات ثانویه اسناد خزانه بانکی به بازار سرمایه شاهد توسعه نسبی بازار بدهی خواهیم بود که منتقدان همواره این بازار را به‌عنوان رقیبی برای بازار سهام معرفی می‌کردند و معتقد بودند رشد بازار بدهی می‌تواند سبب تضعیف اقتصاد و در صدر آن بازار سهام به‌عنوان ویترین اقتصاد شود. این در حالی است که بورس سهام نیز طی 7 روز معاملاتی اخیر (از آغاز عرضه سخاب5 تاکنون) به معاملات عادی خود ادامه داده و حتی توانسته بازدهی 2/ 0 درصدی را کسب کند.

راه طولانی بازار بدهی تا بلوغ

با عرضه 4 سررسید «سخاب»ها در فرابورس، تنها دو نماد «سخاب6» با ارزش بازاری 9 هزار و 639 میلیارد و 540 میلیون ریال و «سخاب7» به‌عنوان بزرگترین اوراق اسناد خزانه اسلامی بانکی با ارزش بازاری بالغ بر 38 هزار میلیارد ریال در انتظار ورود به بازار سرمایه هستند که به نظر می‌رسد طی روزهای آتی عرضه این دو سررسید نیز در این بازار انجام شود. در این میان با وجود اینکه به موجب ورود معاملات ثانویه اسناد خزانه بانکی به بازار سرمایه شاهد توسعه نسبی بازار بدهی خواهیم بود اما این بازار همچنان فاصله زیادی با استانداردهای بین‌المللی دارد. ارزش بازار بدهی (با احتساب 6 سررسید سخاب‌) 8/ 2درصد از تولید ناخالص داخلی و 7 درصد ارزش بازار سرمایه را از آن خود خواهد کرد. در این میان بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از 15 کشور نشان می‌دهد نسبت بازار بدهی به تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشورها بیش از 113 درصد بوده و نسبت آن به بازار سرمایه حدود 185 درصد است. موضوعی که نشان‌دهنده پتانسیل مناسب کشورمان برای توسعه هر چه بیشتر این بازار است. باید توجه داشت توسعه بازار بدهی نه تنها زمینه تعمیق بازار سرمایه هر کشوری را فراهم می‌آورد، بلکه در نهایت به رشد و رونق اقتصادی و گردش مالی در کلیت اقتصادی کشور می‌انجامد. بازار بدهی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی نظام جامع تامین مالی نقشی کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. در عین حال در شرایطی که کشور با کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی مواجه شده است، ضرورت توسعه بازار بدهی بیش از گذشته نمایان می‌شود. به جرات می‌توان ادعا کرد در حال حاضر بازار بدهی یکی از بازارهای مفقوده در نظام پولی و مالی ایران است و بدون توسعه مناسب این بازار نمی‌توان امید چندانی به عمق‌بخشی بازار سرمایه و همچنین بازار پول داشت. طبیعتا مسیر آینده اقتصاد و بازار سرمایه به‌عنوان ویترین اصلی اقتصاد، جسارت بیشتری را می‌طلبد و در این میان می‌توان از طریق توسعه روزافزون بازار بدهی چرخ رونق را به حرکت درآورد.

مزیت‌های بازار بدهی برای اقتصاد

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» بررسی شد، رشد و رونق اقتصادی کشور، تقویت تامین مالی شرکت‌ها، عمق‌بخشی به بازار سرمایه، افزایش شفافیت و متعادل شدن نرخ سود در گرو رشد و توسعه بازار بدهی است. بر این اساس از یکسو، انتشار اوراق بدهی در نهایت منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، به کارگیری نیروی کار بیشتر و افزایش تولید و صادرات می‌شود. موضوعی که در نهایت زمینه رشد و رونق اقتصادی را فراهم می‌آورد. در نگاهی دیگر آمارها مبین افزایش قابل توجه سهم بازار بدهی در تامین مالی از طریق بازار سرمایه است. بر این اساس در شرایطی که بازار بدهی به‌عنوان قدرتمندترین منبع تامین مالی شناخته می‌شود، نمی‌توان از رشد و توسعه بیشتر این بازار غافل شد. در عین حال با توجه به مکمل بودن بازار بدهی و بازار سرمایه، با توسعه روز افزون بازار بدهی شاهد تعمیق هر چه بیشتر بازار سرمایه خواهیم بود.

پیشینه «سخاب»‌ها

اواخر سال 95، اوراقی که پیش از این تنها از طریق فرابورس و تحت نظارت این نهاد مالی خرید و فروش می‌شد با تصمیم نادرست مقام سیاست‌گذار به‌عنوان رقیبی برای بازار سرمایه معرفی شد تا از عرضه اوراق جدید در بازار بدهی جلوگیری به عمل‌ آید. این اقدام نسنجیده اما نه تنها کمکی به کاهش نرخ سود در این بازار نکرد، بلکه بازاری غیرمجاز تشکیل داد که سفته‌بازان در آن به معامله و خرید و فروش اوراق موسوم به «سخاب» پرداختند. این اوراق دست به دست میان دلالان چرخید و آگهی فروش این اوراق سر از شبکه‌های اجتماعی و فروشگاه‌های مجازی درآورد. عدم شفافیت عرضه و تقاضای این اوراق سبب شد تا نرخ سودی به مراتب بالاتر از نرخ سود اوراق بدهی موجود در بازار سرمایه به «سخاب»ها اختصاص پیدا کند. بر این اساس در شرایطی که اوراق بدهی موجود در فرابورس با نرخ‌های معادل 20 تا 21 درصد در حال معامله‌ بودند، بازارهای غیرمتشکل به معامله اوراقی با سودهای بین 30 تا 37 درصد پرداختند. پس از آن، وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت دوازدهم تصمیم گرفت معاملات ثانویه این اوراق را به بازار سرمایه (فرابورس) منتقل کند. به این ترتیب پس از گذشت 6 ماه از توقف پذیرش اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه، 15 شهریورماه، فرابورس ایران شاهد آغاز عرضه اولیه «سخاب»ها بود. بر این اساس «سخاب5» که به گفته مدیرعامل فرابورس ایران از اطلاعات آماده‌تری برخوردار بود، در خط مقدم این اوراق قرار گرفت تا این بار بازدهی بدون ریسک را در بازاری شفاف تعیین کند. عرضه این اوراق در فرابورس ادامه پیدا کرد تا اینکه روز گذشته شاهد آغاز معاملات ثانویه چهارمین سخاب در بازار سرمایه بودیم. «سخاب4» با سررسید 20 دی 96 و ارزش بازاری بالغ بر 33هزار و 722 میلیارد و 690 میلیون ریال، دومین نماد بزرگ (پس از سخاب7) در میان اوراق اسناد خزانه اسلامی بانکی به شمار می‌رود. حضور «سخاب4» در بازار بدهی دیروز با نرخ 948 هزار و 462ریال کلید خورد و در ادامه معامله یک میلیون و 670هزار سهمی به ارزش یک هزار و 587 میلیارد تومان را تجربه کرد تا نرخ سود موثر این اوراق در سطح 3/ 18درصدی قرار گیرد.

منبع:دنیای اقتصاد -فاطمه اسماعیلی