سومین روز معاملاتی بورس تهران در هفته جاری با غلبه تقاضا بر عرضه سهام و در نتیجه رشد شاخص کل به پایان رسید. نماگر بازار سهام پس از تجربه ریزش دو روز ابتدای هفته، دیروز با رشد 83 واحدی (معادل 1/ 0 درصد) مواجه شد و در پایان معاملات در ارتفاع 79 هزار و 744 واحدی قرار گرفت. بررسی‏ها نشان می‏دهد شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال رشد حدود 3/ 3 درصدی را به ثبت رسانده است. شاخص کل هم‏وزن اما با رشد بیش از 5/ 12 درصدی در این بازه زمانی، در حال تجربه یکی از رکوردهای تاریخی خود بوده است.

در جریان معاملات روزهای اخیر در بورس تهران، تقابل دو دسته از معامله‏گران به خوبی مشهود است. گروهی از سهامداران در سمت خرید سهام و برخی از آنها در سمت فروش فعال هستند. رفتار متفاوت این معامله‏گران از چند عامل نشات می‏گیرد. از ابتدای سال تحت تاثیر فضای پیش از انتخابات شاهد ورود نقدینگی به بازار سهام بودیم. هر چه به برگزاری انتخابات نزدیک شدیم، روند ورود این نقدینگی کند‏تر شد. حالا که کمتر از دو هفته به برگزاری بزرگ‌ترین رویداد سیاسی سال جاری باقی مانده است، به نظر می‏رسد جریان ورود نقدینگی به بازار سهام متوقف شده است. کند‏تر شدن و توقف جریان ورود پول به بازار سهام موجب شده است، برخی معامله‏گران ریسک گریز دلایل و انگیزه‏های خود را برای ماندن در بازار سهام از دست بدهند. از این رو این معامله‏گران راه خروج از معاملات را پیش گرفته‏اند. برخی معامله‏گران نیز که در روزهای ابتدایی سال وارد معاملات سهام (به‌ویژه نمادهای کوچک) شده بودند، حالا با شناسایی سود تصمیم به فروش گرفته‏اند.

گروهی دیگر اما با رصد شرایط پیرامون بازار بیشتر نظاره‏گر معاملات هستند و تصمیم خود برای خرید یا فروش را به پس از برگزاری انتخابات موکول کرده‏اند. در مقابل این استراتژی، رویکرد سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیرتر وجود دارد. این گروه از معامله گران از فرصت فروش ریسک گریزها استفاده کرده‌ و با خوش‌بینی نسبت به اثر‏پذیری رشد عمومی قیمت سهام از نتیجه انتخابات راه خرید سهام را پیش گرفته‏اند. به نظر می‏رسد دو‌‌دستگی این معامله‏گران در بازار سهام تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری با فرض عدم تغییر خاصی در دیگر متغیر‏های اثرگذار در بورس تهران به همین روال ادامه یابد. علاوه‌بر این رصد وضعیت بازارهای جهانی نیز از چشم معامله‏گران دور نمانده است. هر چند قیمت‏ها در بازار‏های جهانی در یک روند رو به نزول حرکت کردند. با این‌حال به غیر از سهام شرکت‌های پالایشی که به ریزش قیمت نفت در ابتدای هفته جاری واکنش منفی نشان دادند، سایر نمادهای کالایی با نوسانات شدید قیمتی مواجه نشدند. دلیل این موضوع به سطوح قیمتی کنونی کالاها در بازارهای جهانی باز‌می‌گردد که همچنان نسبت به پیش‏بینی بودجه شرکت‌ها و میانگین قیمت آنها در سال گذشته بالاتر است.

رصد فعالیت حقیقی و حقوقی

در جریان معاملات روز گذشته، در مجموع حدود 5/ 14 میلیارد تومان نقدینگی از پرتفوی حقوقی‏ها به پرتفوی حقیقی‏ها منتقل شد. این موضوع هر چند نشان می‏دهد حقیقی‏ها مشارکت بالایی در معاملات سهام داشته‏اند، اما بررسی ریز معاملات روز گذشته نشان می‏دهد که بخش عمده‏ای از تغییر مالکیت سهام به نفع سهامداران خرد، عمدتا به‌دلیل انتقال سهام از سوی معامله‏گران حقوقی به حقیقی در دو نماد بوده است. در جریان معاملات روز دوشنبه، در نماد «چکارن» سهام با ارزش بیش از 5/ 7 میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‏ها به سبد سهام حقیقی‏ها منتقل شد. در نماد «خساپا» نیز دیروز مالکیت حدود 23 میلیارد تومان سهم به نفع حقیقی‏ها تغییر کرد. صرف‌نظر از دلایل اقبال معامله‏گران خرد به این دو نماد (در ادامه گزارش به بررسی این دلایل پرداخته شده است)، اگر میزان تغییر مالکیت این دو نماد را در نظر نگیریم، تغییر مالکیت در بیشتر سهم‏ها به نفع بازیگران حقوقی است. رصد روند فعالیت معامله‏گران نشان می‏دهد، نمادهای شاخص‌ساز (به‌طور مثال فولادمبارکه و مپنا) در شرایط کنونی بیشتر مورد توجه سهامداران حقوقی بوده‏اند. دیروز در نماد«رمپنا» حقوقی‏ها مشارکت 98 درصدی در خرید سهم داشتند. نتیجه داد و ستد‏ها در این نماد نیز در نهایت «رمپنا» را در رتبه دوم جدول نمادها با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه شاخص کل قرار داد. در فولاد نیز دیروز معامله‏گران حقیقی در نقش فروشنده و حقوقی‏ها در نقش خریدار ظاهر شدند. این نماد هر چند در ساعاتی از معاملات افت قیمت را تجربه کرد اما در پایان بازار با رشد کمتر از یک درصدی بیش از 23 واحد، شاخص کل را ارتقا داد.

اقبال حقیقی‏ها به «خساپا» و «چکارن»

دیروز در نماد معاملاتی شرکت سایپا حدود 190 میلیون سهم از سبد سهام حقوقی‏ها به پرتفوی حقیقی‏ها منتقل شد. به نظر می‏رسد پس از افت‏های اخیر قیمت «خساپا» توجه معامله‏گران خرد به این نمادها جلب شده است. «خساپا» که در روزهای نخست اردیبهشت ماه، قیمت 140 تومانی را نیز تجربه کرده بود، حالا در سطح 124 تومانی قرار گرفته است، به نظر می‏رسد پس از ناکامی این سهم در شکست سقف‏های مقاومتی طی هفته‏های گذشته و افت قیمتی این سهم بار دیگر توجه چارتیست‏ها به این سهم جلب شده است. در این میان اقبال سهامداران خرد به سهام این شرکت مانع از ریزش قیمتی «خساپا» شد. 80 درصد خرید «خساپا» دیروز از سوی معامله‏گران حقیقی و 84 درصد از فروش سهام این شرکت از سوی حقوقی‏ها رخ داد. درحالی‌که «خساپا» با ارزش معاملات بیش از 36 میلیارد تومانی، بیشترین ارزش معاملات را در میان سایر نمادهای بورسی به ثبت رساند، شاهد تغییر مالکیت بیش از 190 میلیون سهم از حقوقی به حقیقی در این نماد بودیم. در نهایت خساپا با افت 3/ 2 درصدی به‌کار خود پایان داد. خساپا دیروز دومین نماد اثر‏گذار منفی در محاسبه شاخص کل بود.

نماد معاملاتی شرکت کارتن ایران روز گذشته شاهد توجه چشمگیر حقیقی‏ها بود. نماد «چکارن» از ابتدای سال جاری با رشد قیمتی 48 درصدی از 323 تومان به 480 تومان رسیده است. سنت جدیدی که در معاملات بسیاری از نمادهای بورسی و فرابورسی مشاهده می‏شود رشدهای افسارگسیخته این نمادها پس از عبور از سقف‏های تاریخی است. به نظر می‏رسد پس از تثبیت قیمتی «چکارن» بالاتر از سقف تاریخی، هیجان بیش از پیشی میان معامله‏گران برای خرید این سهم ایجاد شده است. این رفتار که به عادت چارتیست‏ها تبدیل شده در بسیاری از نمادها طی ماه‏های اخیر مشاهده شده است، به این ترتیب شکستن مانع پایانی قیمتی در مسیر صعودی مانند مهیا شدن زمین مسابقه جدید برای جولان نقدینگی معامله‏گران محسوب می‏شود. درحالی‌که اتفاق بنیادی به حمایت از این رشدها نیامده و احتمال ریزش قیمتی این نمادها وجود خواهد داشت.

حقیقی‏های شتاب زده

در پی ایجاد فضای نسبتا مناسب در بازار سهام کشور از ابتدای سال جاری، گروهی از معامله‏گران به سودای کسب سود درصدد خرید سهام برآمدند. به عبارت دیگر برخی معامله‏گران (به‌ویژه حقیقی‏ها) در پی ورود نقدینگی به معاملات سهام در تلاش بودند از قافله‏ای که برای کسب بازدهی از سهام دورخیز کرده‏اند، عقب نمانند (این موضوع در نمادهای کوچک به وضوح قابل مشاهده بود). این امر در شرایطی رخ داد که برای رشد عمومی قیمت بسیاری از نمادهای کوچک از ابتدای سال‌جاری تاکنون دلیل بنیادی خاصی وجود نداشته است.

در این باره باید گفت، در سال‏های اخیر طرفداری از نوسان‏گیری در بورس به‏ویژه نزد افراد حقیقی و سهامداران خرد افزایش پیدا کرده است. در جریان معاملات روزهای اخیر در بورس تهران نیز هجوم حقیقی‏های شتاب‏زده به معاملات بازار سهام تجربه شد. بسیاری از این معامله‏گران نه برای ورود و نه برای خروج خود دلیل بنیادی خاصی را مد نظر قرار نمی‏دهند. (مصداق این موضوع در سهام بسیاری از نمادهای کوچک بورس در شرایط فعلی به چشم می‏خورد.) این موضوع سبب می‏شود، در برخی نمادها ورود بی‏محابای این گروه از سهامداران به رشد چشمگیر قیمتی منجر شود.

از آنجا که این سهامداران برای خروج خود از سهام شرکت‌ها نیز جایی را در نظر نگرفته‏اند، به نظر می‏رسد درنهایت توشه‏ای جز زیان نداشته باشند؛ چرا‌که این رشدها عموما پشتوانه بنیادی خاصی نداشته‏اند. در این باره کارشناسان معتقدند فعالان حقیقی بورس تهران باید بدانند هر چند كنترل نوسانات بازار از عهده آنها خارج است اما تدوین استراتژی سرمایه‏گذاری و تعیین نقاط ورود و خروج به لحاظ قیمتی و همچنین پایبند بودن به آن (فارغ از شرایط و جو روزانه معاملات) كاری است كه از عهده تك‏تك افراد ساخته است و در صورتی كه این روش جایگزین رویکرد هیجانی و تقلید از جو بازار و نوسانات روزمره شود، می‏توان به کسب بازدهی معقول و رضایت‏بخش در بلندمدت امیدوار بود.

در بازار چه گذشت؟

در جریان معاملات دیروز، بورس تهران بیش از 956 میلیون برگه سهم و حق‌تقدم را به ارزش بیش از 280 میلیارد تومان در بیش از 73 هزار نوبت معاملاتی دست به دست شد. از این میزان حدود 208 میلیارد تومان به معاملات خرد سهام اختصاص داشت. نماد معاملاتی شرکت‌های خدمات انفورماتیک، مپنا، فولاد مبارکه، پتروشیمی پردیس و ارتباطات سیار بیشترین تاثیر مثبت را در محاسبه شاخص کل داشتند. در مقابل معاملات منفی نمادهای آسان پرداخت پرشین و سایپا مانع رشد بیشتر این متغیر شد. روز دوشنبه گروه‏های خودرو، فلزات اساسی و فنی مهندسی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‏های صنعت قرار گرفتند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای حمل‌ونقل خلیج‌فارس، الکتریک خودرو شرق، شهد ایران، پست بانک، پارس سویچ، لامیران و کشاورزی و دامپروری مگسال بود. در مقابل نمادهای لیزینگ ایرانیان، کاغذ‏سازی کاوه، کاشی الوند، کابل البرز، لبنیات کالبر، صنایع لاستیکی سهند و عمران و توسعه فارس با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات نشستند. دیروز سهامداران برای خرید سهام کارتن ایران، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، اوراق سلف بنزین ستاره خلیج‌فارس، اوراق مشارکت کارکنان نفت، واحدهای صندوق کیان، اوراق سلف موازی برق سنندج و واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر بیشترین تقاضا را ثبت کردند. در مقابل در اوراق سلف بنزین ستاره خلیج‌فارس، اوراق مشارکت ملی نفت ایران، اوراق سلف موازی بنزین سنندج مپنا، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق سلف موازی برق ماهتاب گستر، سهام کاغذ‏سازی کاوه و اوراق صکوک و بنا گستر سنگین‌تر عرضه‌ها شکل گرفت.