یزدفردا:معادلسازی کلمات راهکار و روشی بوده که تمام ملت ها در برابر ورود کلمه بیگانه به زبان خود به کار می بستند دلیل آن را می توان نوعی دفاع از هویت ملی و مقابله با فرهنگ بیگانه دانست این مسئله در تمام دوران ها جاری بوده و امروزه تنها فرم و شکل آن تغییر یافته است با ورود اسلام به ایران کلمات زیادی از عربی به فارسی وارد شد البته بسياري از آنها به مرور تغییر تلفظ دادند.

این مسئله به تفاوت ترکیب بندی ساخت کلمه باز می گشت امروزه معادلسازی کلمات بر دوش فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و کلمات زیادی توسط این نهاد معادلسازی می شود اما دلیل اصلی خوب استقبال نکردن مردم از آنها چیست؟ اين مسئله بيشتر به سختي تلفظ  و نامانوس بودن با زبان متداول امروز باز مي گردد البته در اين ميان نبايد از رعايت نشدن احتمالی زيبايي كلمه در ساخت آن نیز غفلت ورزيد. موارد ذیل مثالهایی از این دست هستند.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل کلمات «اتیکت»، «انیمیشن» و «بی ینال» را «بها نما»، «پویا نمایی» و«دو سالانه» معرفی کرده است.

 معادلهایی برای کلمات بیگانه در زبان فارسی قرار می‌دهند دلیل آن را می‌توان در مقابله با فرهنگ بیگانه و جلوگیری از ورود فرهنگی دیگر به کشور جستجو کرد یکی از راههای ورود فرهنگ بیگانه استفاده از کلمات آن زبان است اما تنها به این دلیل منحصر نمی‌شود و ورود واژه بیگانه به زبانی تنها راه نفوذ فرهنگ به آن کشور به شمار نمی‌رود. اما آنچه اهمیت بیشتری برای معادلسازی دارد مسئله سختی تلفظ است که به دلیل تفاوت الگوی واژه سازی اتفاق می‌افتد این تفاوت الگوی واژه‌سازی حتی در زبان‌هایی چون فارسی و انگلیسی که از یک ریشه زبانی هستند نیز دیده می‌شود. اما این مسئله در کلمات «اتیکت»، «انیمیشن» و «بی ینال» تا چه اندازه وجود دارد؟

 
1-«اتیکت»: معادل «بها نما» را برای این کلمه قرار داده‌اند این کلمه  از ترکیب اسم و بن فعل مضارع «نمودن» ساخته شده است و اژه های دیگری چون «نمایش»نیز در ترکیب با این فعل در زبان امروز وجود دارد و ساخت واژه با این بن فعل مسئله جدیدی محسوب نمی‌شود. این معادل در زبان فارسی به‌کار نمی‌رود و کاربرد آن بیش از آنکه به مسئله تطابق معنایی بازگردد به جنبه زیباشناسی واژه مربوط می‌شود مسئله‌ای که می‌تواند حتی کلمه‌ای غلط را در زبان رواج دهد یا باعث رایج نشدن کلمه‌ای درست در یک زبان شود باوجود آنکه این مسئله اهمیت زیادی دارد اما چندان در معادل‌سازی ها مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
 
2-«انیمیشن»: معادل «پویا نمایی» را برای این کلمه قرار داده‌اند این کلمه از اسم بن فعل مضارع «نمودن» و «یاء» مصدری ساخته شده است مجموع این کلمات بر معنای کلمه لاتین دلالت می‌کند اما باز هم کاربرد کلمه لاتین را در زبان فارسی به میزان بیشتری مشاهده می‌کنیم. این مسئله به کاربرد زیاد کلمه لاتین بازمی‌گردد از این نوع ترکیب کلمه «آب نما» را نیز در زبان امروز داریم از این مسئله نیز نمی‌توان غافل بود که فعل «نمودن» در زبان فارسی نیز کاربرد دارد و از جمله آن می‌توان به کاربرد فعل امر آن در شعر حافظ اشاره کرد:
 
 چه قیامت است جانا که به عاشقان نمودی          دل و جان فدای رویت بنما عذار ما را

 
3-«بی ینال»: معادل «دو سالانه» را برای آن وضع کرده‌اند. این معادل در زبان امروز به عنوان قید یا صفت به‌کار می‌رود و کمتر می‌توان آن را در معنای اسم مشاهده کرد. این کلمه لاتین در زبان فارسی کاربرد ندارد و این مسئله به سختی تلفظ آن برای فارسی زبانان بازمی‌گردد که در تفاوت الگوی واژه سازی در زبان مبدا با زبان فارسی اتفاق افتاده است. میزان مصوت‌ها در یک واژه انگلیسی نسبت به فارسی بیشتر است و همین مسئله سبب سختی تلفظ کلمه‌ای انگلیسی برای فارسی زبانان می‌شود از نمونه‌های آن می‌توان به تفاوت تلفظ کلمه «لوستر» در این دو زبان اشاره کرد.

گاهی فرهنگستان زبان و ادب فارسی چندین معادل برای یک کلمه می سازد اما تنها یک یا دو معادل آن به کارمی رود . آن هم به دلیل تطابق معنایی بیشتر آن معادل نسبت به سایر معادلها با کلمه لاتین است. این تطابق معنایی به دلیل آنکه معنای کلمه لاتین در بین تمام مردم جا افتاده است اهمیت بیشتری دارد همین مسئله که مردم در هنگام به کارنبردن یک معادل یعنی چه را مطرح می کنند و آن را طنز گونه می پندارند همین تطابق معنایی را نشان می دهد. از طرفی ذهن و ضمیر فارسی زبانان با ادبیاتشان آشناست هرچند مشکلات امروز جامعه سبب شده مردم کمتر به ادبیات بپردازند اما باز هم این قرابت در آنها وجود دارد و در هنگام ورود زبان عربی به فارسی مرکزی چون فرهنگستان زبان و ادب فارسی وجود نداشت و مردم به گونه ای خودشان معادلسازی می کردند این نشان می دهد معادلسازی برای این مردم فرهیخته کار آسانی نیست که یک شبه اتفاق بیفتد اما در مورد معادلهای کلمات « اتوماتیک»، « انسرینگ ماشین» و « بیلان» این مسئله چگونه است؟
4-« اتوماتیک»: معادل « خودکار و خودبه خود» را برای آن قرارداده اند. کلمه « خودکار» از ترکیب دو اسم ساخته شده است و در ساخت کلمه « خود به خود» علاوه بر این دو حرف اضافه را نیز مشاهده می کنیم . هردو معادل به یک میزان به کارنمی روند . معادل « خودکار» بیشتر در معنای اتوماتیک به کارمی رود و این مسئله به دلالت معنایی کلمه بازمی گردد. 
 
5-« انسرینگ ماشین »: معادل « پیام گیر» را برای آن ساخته اند این معادل از ترکیب اسم و بن مضارع فعل « گرفتن » ساخته شده است. ترکیب این فعل با اسم در کلماتی چون دست گیر نیز دیده می شود و از همین اسم فعل مرکب « دست گیری کردن » را نیز در زبان فارسی داریم. کلمه « پیام گیر » در زبان فارسی جا افتاده است و مردم واژه لاتین را به کارنمی برند این مسئله به سهولت تلفظ کلمه معادل بازمی گردد. سختی تلفظ کلمه لاتین برای فارسی زبانان به دلیل تفاوت الگوی هجایی دو زبان اتفاق می افتد و این مسئله در مورد  کلمه « انسرینگ » نیز صدق می کند.
 
6-« بیلان » معادل آن را « تراز نامه » قرار داده اند که از ترکیب دو اسم ساخته شده است و از کلمه « تراز » فعل مرکب « تراز کردن » را نیز داریم. این معادل در زبان فارسی به کار می روند هرچند کاربرد کلمه لاتین بیشتر است. و این مسئله به تطابق معنایی کلمه باز می گردد زیرا ذهن مردم نمی تواند میان معنای کلمه لاتین و معادل آن ارتباطی پیدا کند زیرا کاربرد این ترکیب در زبان فارسی سابقه ندارد.
 
  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا