با آغاز 6 ماه دوم سال و سرد شدن تدریجی هوا، باید در رژیم غذایی نیز تغییراتی ایجاد کرد. در این زمینه ، حضرت امام رضا(ع) توصیه های بسیار ارزشمندی دارند که برای اطلاع بیشتر شما خوانندگان با دکتر سیدسعید اسماعیلی پزشک و محقق طب اسلامی در این باره گفت وگویی کردیم.
 
این محقق طب اسلامی با اشاره به این که ماه اول پاییز «ایلول» نام دارد، می افزاید: در این ماه غلبه سودا زیاد می شود. زیرا باتوجه به این که سودا سرد و خشک است و طبع پاییز نیز سرد و خشک است، در افراد غلبه سودا بیشتر مشاهده می شود. برای جلوگیری از غلبه سودا و بیماری های ناشی از آن، حضرت امام رضا(ع) توصیه هایی دارند که از جمله آن استفاده از مسهل هاست. داروهایی که فرد استفاده می کند و به دنبال آن دچار اسهال می شود.
 
وی می افزاید: حضرت امام رضا(ع) توصیه می کنند که سردی ها را در فصل گرم و گرمی ها را در فصل سرد مصرف کرده و در فصل معتدل بهار و پاییز از غذای معتدل استفاده کنید. بنابراین نباید در فصل بهار و پاییز غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد را مصرف کرد. وقتی وارد فصل زمستان شدیم، می توانیم میزان مصرف گرمی ها را افزایش دهیم. رعایت این نکات برای افراد مسن اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا با افزایش سن، مزاج سردتر می شود و پرهیز از مصرف سردی ها در فصل های سرد ضروری تر است. هر چند در سنین جوانی هم رعایت این نکات مهم است اما گاهی حرارت مزاجی جوانان این سردی را جبران می کند. بار دیگر بر این نکته تاکید می کنیم که باید از میوه های فصل استفاده شود.
 
اسماعیلی با اشاره به اینکه اگر فعالیت بدنی و ورزشی در فصل سرد سال بیشتر شود، می تواند به بدن ما انرژی بیشتری برساند و سردی مزاج را کاهش دهد، گفت: به ویژه در فصل زمستان، ورزش متعادل رطوبت اضافه بدن را دفع می کند و کاهش این رطوبت در پیشگیری از بیماری های عفونی مانند سرماخوردگی، سینوزیت، عفونت گوش و… موثر است. هر چه رطوبت بیشتر باشد زمینه بروز این گونه عفونت ها افزایش پیدا می کند. در فصل های سرد سال، نوشیدن آب به ویژه آب سرد ناشتا مضر است و بهتر است از نوشیدنی هایی که طبع گرم تری دارد مانند شربت عسل استفاده کرد. همچنین مصرف دم نوش های گیاهی با طبع گرم مانند آویشن، بابونه و استوخودوس هم مفید است. افرادی که سوداوی هستند، می توانند در فصل پاییز از دم کرده گل گاوزبان استفاده کنند.

تدابیر مهم در فصل پاییز
 
خودداری از مصرف غذاهای بسیار گرم:

مزاج این فصل، همان طور که ذکر شد، خشک است و از هر عملی که موجب افزایش خشکی بدن می شود، باید پرهیز کرد. از جمله این موارد می توان به غذاهای بسیار گرم، گوشت های مانده، گوشت شکار و ادویه جات با گرمی زیاد اشاره کرد.
 
پرهیز از زیاده روی در نزدیکی:

 افراط در نزدیکی جنسی، هر چند که در هر زمانی برای جسم و روح مضر است، ولی در فصل پاییز ضرر بیشتری دارد، زیرا مقاربت جنسی از خشکی افزاهای بسیار قوی است.
 
پرهیز از نوشیدن آب سرد:

 آب سرد موجب ضعف حلق و تارهای صوتی می شود و با توجه به شیوع زیاد بیماری های تنفسی فوقانی در این فصل، بهتر است از نوشیدن آن پرهیز شود.
 
پرهیز از قرار دادن سر در معرض مستقیم هوا:

در فصل پائیز سر خود را بپوشانید زیرا سر بدون پوشش به ویژه در اوایل صبح که هوا سرد است، موجب بسته شدن منافذ پوستی می شود. بسته شدن این منافذ، سبب می شود که بخارات دفع نشود و تجمع آن ها در سر باعث بروز برخی بیماری ها، از جمله نوعی زکام و سرفه می شود.
 
دوری از مکان سرد:

اجتناب از خوابیدن در مکان سرد و حمام با آب سرد، به دلیل بسته شدن منافذ پوستی و عوارض ناشی از آن که باید از این کار پرهیز کرد.
 
خودداری از استفراغ:

در این فصل از انجام هر عملی مثل قی، که موجب تحریک خلط ها می شود، باید پرهیز نمود. قی در این فصل زمینه را برای بیماری های تب دار فراهم می کند.
 
تعادل در مصرف میوه ها:

 زیاده روی در مصرف میوه های فصل مضر است و باید از این کار خودداری شود. از میوه های مناسب این فصل می توان به سیب، به و گلابی اشاره کرد.
 
پرهیز از اعراض نفسانی:

اعراض نفسانی، به ویژه غم و اندوه، در هر فصلی ضرر است، ولی در فصل پاییز به ویژه برای افرادی که زمینه بیماری های سوداوی دارند، ضرر بیشتری دارد و باید تا حد امکان از این موارد پرهیز نمود و به اموری مشغول شد که موجب سرور و شادی شود.
 
رطوبت بدن:

به دلیل خشکی فصل و تأثیر آن روی بدن، لازم است از عواملی که موجب تری بدن می شود، کمک گرفت. یکی از این عوامل، حمام کردن است که برای رطوبت بخشی مناسب، بهتر است یک روز در میان، استحمام با آب نیم گرم انجام گیرد؛ زیرا آب بسیار گرم باعث تحلیل رطوبت و افزایش خشکی بدن می شود. همچنین می توان برای رطوبت بیشتر از وان آب نیم گرم به مدت نیم ساعت استفاده کرد. چرب کردن بدن با روغن بنفشه و بادام نیز از مواردیست که به افزایش رطوبت بدن و کاهش خشکی آن کمک موثری می کند.
 
استفاده از عطر:

در این فصل بهتر است برای تقویت روح از عطرها و بوهای خوش و ملایم استفاده کرد.
 
غذاهای مناسب فصل:

در این فصل، بهتر است غذاهای با گرمی معتدل مصرف شود. گوشت ها، گوشت بره و مرغ چاق مفید هستند. از شیرینی ها نیز آن چه از شکر، مغز بادام و پسته تهیه شده باشد، مناسب است.
 
تغذیه مناسب پاییزی از نگاه طب سنتی
 
فصل پاییز به دلیل داشتن مزاج سرد و خشک مطابق با طبع سوداوی است. برای همین افراد سودایی که مزاج سرد و خشک دارند در این فصل دچار مشکل می شوند.
 
در اول فصل پاییز به علت سردی هوا، بلغم کمی مانده و صفرا از جوشش و طغیان افتاده و در عوض سودا غالب می شود.
 
در این فصل املاح وارد شده به بدن به صورت رسوب به علت خنکی شب ها و افزایش صفرا وارد خون می شود. به همین علت مصرف مواد مسهل برای دفع مواد قلیایی خون (سودا) که شور و تلخ است مناسب است.
 
در طب سنتی حتی برای بیماری ها هم طبع در نظر گرفته اند به عنوان مثال در بهار که طبع گرم تر دارد افزایش جوش های پوستی و دمل شیوع بیشتری دارد. از این رو شاهد هستیم در فصل پاییز نیز بیماری های سرد مثل سرماخوردگی، بیماری های مفصل، بیماری های عصبی، استرس و افسردگی بیشتر می شود.
 
از آنجایی که تغییر فصل ها با تغییراتی در تمام حیات از جمله انسان همراه است تدابیر خاص مناسب هر فصل ضروری است.
 
با توجه به این که طبع پاییز سرد و خشک است مصرف موادی که باعث سردی یا خشکی بدن می شوند باید محدود شود چون تأثیر منفی این فصل را افزایش می دهند. موادی مانند سیر و غذاهای حاوی ادویه جات مثل سوسیس و کالباس و غذاهای حاوی نمک زیاد مثل انواع شورها و غذاهای حاوی آب غوره و سرکه و آب لیمو مثل ترشیجات باعث کاهش رطوبت بدن و افزایش خشکی و سودا می شوند؛ از این رو در مصرف آن ها باید دقت نمود.

مهر، آبان، آذر
 
در ماه مهر که ابتدای فصل پاییز است بهتر است استحمام کمتر شود، خربزه و خیار کمتر میل شود، گوشت های معتدل مثل بره و بزغاله مصرف شود و گوشت گاو نباید خورده شود. خوردن انواع مسهل برای سبک شدن مزاج توصیه می شود. در ابتدای این ماه انجام حجامت توصیه شده است.
 
در ماه آبان که سردی هوا محسوس تر است حتماً باید از قرار گرفتن در مکان های سرد به خصوص اوایل و اواخر روز اجتناب نمود (به مدت طولانی). مواد مسهل نباید مصرف شود و مصرف انار و میوه فصلی توصیه می شود تا مزاج به خشکی نرود. بهتر است آب کمتر میل شود. مصرف مواد غذایی با طبع گرم همچنان مفید است. در این ماه ورزش ها و حرکت های سنگین مناسب است.
 
در ماه آذر که سردی هوا غالب شده است استحمام کمتر شود. نوشیدن آب در شب مفید نیست و در اول صبح آب گرم بسیار مناسب است. در پوشاندن بدن از باد و سرما باید دقت کامل شود.

افسردگی فصلی
 
روان پزشکان سال هاست به تأثیر نور در تشدید برخی بیماری ها پی برده اند و معتقدند برخی انواع افسردگی مثل افسردگی فصلی در فصول پاییز و زمستان به علت کاهش نور دریافتی بدن و در پی آن کاهش هورمون ملاتونین مغز رخ می دهد. امروزه با گسترش شهرنشینی و کمبود نور آفتاب در آپارتمان ها، تنش ها در فصول سرد افزایش می یابد از این رو رعایت یکسری نکات به بهبود این وضعیت کمک می کند. مثلاً پیاده روی سبک حدود 10 دقیقه در نزدیک ترین پارک، کنار زدن پرده ها و استفاده از همان نور اندک، استفاده از مواد غذایی با طبع گرم (گوشت بوقلمون گرم بوده و ماده آرام بخش تولید می کند) و استفاده از غذای سبک هنگام شب. با رعایت این نکات کوچک تغییرات مهمی در زندگی شما رخ می دهد.
 
سرماخوردگی در پاییز
 
از شایع ترین بیماری های این فصل سرماخوردگی است. در طب سنتی ترشحاتی که از بینی خارج می شود زکام و ترشحات پشت حلق را نزله می نامند. این ترشحات باید از سر و بینی پاک شوند و به هیچ وجه نباید مانع خروج این مواد شد. متأسفانه امروزه با بروز اولین نشانه های سرماخوردگی مصرف آنتی هیستامین و قرص سرماخوردگی مانع خروج این مواد شده و مدتی بعد سرماخوردگی به صورت حادتر و همراه با عفونت برگشت می کند که به دلیل سرکوب اولیه که نامناسب بوده است، اتفاق می افتد.
 
در روزهای اول زکام حمام رفتن و تعریق در حمام مضر است ولی در روزهای آخر مفید است. پس از استحمام هم حتماً سر را باید پوشاند.
 
مصرف حریره ای که با نشاسته، شکر و روغن بادام شیرین تهیه شده باشد بسیار مفید است. همچنین آش حاوی اسفناج و ماش پوست کنده و نیز آش جو با عناب یا حریره حاوی سبوس گندم، مغز بادام و عسل همگی مناسب هستند.
 
بخور با ترکیبی از شوید، بومادران، بابونه و آویشن بسیار مفید است و باعث خروج سریع تر مواد دفعی و سبکی سر می شود.
 
در مراحل اولیه احساس بروز سرماخوردگی قرقره کردن آب ولرم همراه نمک یا جوش شیرین، نوشیدن فراوان مایعات گرم و شیرین، استفاده از هوای آزاد در محیط بیرون و تنفس عمیق و استفاده از بخورهای گیاهی مثل بخور اکالیپتوس توصیه می شود.

مصرف این مواد در پاییز مفید است و توصیه می شود
 
گوشت بره، شتر، بلدرچین، گندم (نان، جوانه، در آش و سوپ )، نخود و لوبیا (با خیساندن نفخ آن گرفته شود)، سیب، مواد غذایی آب پز و یا کبابی (سرخ کردنی بسیار کم)، میوه های شیرین و آبدار (انار شیرین و انگور شیرین)، کشمش، مویز، بادام، زرده تخم مرغ (آب پز یا عسلی)، شیره خرما و انگور، مربای بالنگ، به، سبزیجات، چغندر، ترب، هل و دارچین، انجیر، شیر با عسل، شیر برنج، فرنی و کنجد.

مصرف این مواد در پاییز باید به حداقل برسد
 
غذاهای آماده و حاضری، غذاهای فریز شده و مانده، سرخ کردنی های مانده، انواع سس، انواع کنسرو، پنیر پیتزا، انواع تنقلات بسته بندی شده، کاکائو، قهوه، نسکافه، چای پر رنگ، مواد حاوی افزودنی و نگه دارنده، بادمجان، گوشت گاو و گوساله، ماهی شور و دودی، آب لیمو، آب غوره، سرکه، پنیر شور، ماست و دوغ و کشک، نان باگت یا خمیر، قارچ، گوجه فرنگی، میوه های ترش (لیموترش، گریپ فروت، انار ترش و پرتقال)، عدس، لوبیا سبز، گوجه فرنگی، ترشیجات.

چگونه در پاییز رژیم بگیریم؟
 
لاغر شدن نیاز به تغییر سبک زندگی، تغذیه ی درست و ورزش منظم دارد. اما اگر با رسیدن فصل پاییز قصد دارید چند کیلو کم کنید می توانید روی مواد غذایی معرفی شده در این مطلب حساب کنید. این مواد غذایی کم کالری اند، به شما احساس سیری طولانی مدتی می دهند و در سوزاندن کالری ها به شما کمک می کنند. توصیه می کنیم با مصرف زیاد این مواد غذایی به استقبال فصل سرما و خوش اندام تر شدن بروید.
 
چغندر
 
چغندر یکی از سبزیجاتی است که حاوی بیشترین میزان قند است اما با این حال کالری کمی دارد یعنی حدود 50 کالری در هر فنجان. اگر چغندر را با سبزیجات دیگر میل کنید یک ماده غذایی لاغری بی نظیر مصرف کرده اید.
 
بروکلی
 
بروکلیِ عزیز سرشار از فیبر و مواد مغذی است که هر دو برای سلامت شما لازم و ضروری است. علاوه بر این بروکلی کم کالری است و به شما احساس سیری طولانی مدتی می دهد. زمانی که گرسنه نباشید هم که خودتان بهتر می دانید، کمتر به سراغ پرخوری می روید.
 
زغال اخته
 
زغال اخته کم کالری و ��اوی گلوسیدهای کمی است اما در عین حال سرشار از فیبر است. نصف فنجان زغال اخته حاوی 25 کالری است. شاید به دلیل طعم ترش آن کمتر تمایل به مصرف این ماده غذایی داشته باشید. توصیه می کنیم زغال اخته را به عنوان مثال به سالادهایتان اضافه کنید و از خواص آن بهره ببرید.
 
کرفس
 
افرادی که قصد لاغری دارند کرفس زیادی می خورند به خاطر این که یک ماده غذایی کم کالری است. دو شاخه کرفس حاوی حدود 95 درصد آب است. کرفس سرشار از فیبر است و همین فیبرها یک ماده مغذی سالم ساخته است.
 
قارچ
 
قارچ اشتها برانگیز و مغذی و در عین حال کم کالری است. هر نصف فنجان قارچ حاوی 10 کالری است. این ماده غذایی پرطرفدار کمابیش فاقد چربی است و منبع خوب فیبرها، پتاسیم، سلنیوم، ریبوفلاوین، تیامین، اسیدفولیک، ویتامین B6 و زینک (روی) است.
 
باید بدانید دو هفته مصرف منظم قارچ خام باعث کاهش وزن خواهد شد. در واقع بیشتر ستاره های سینما برای لاغری رژیم غذایی حاوی قارچ خام را دنبال می کنند.
 
کلم
 
کلم سرشار از فیبر بوده و کم کالری است. هر فنجان کلم برگ خرد شده حاوی 20 کالری است. کلم ها جزو سبزیجات بسیار مغذی محسوب می شوند و برای افرادی که قصد لاغری دارند یک ماده غذایی فوق العاده است.
 
کدو تنبل
 
کدو تنبل یک ماده غذایی لاغر کننده بسیار مؤثر است. این کدوی گرد و قلمبه کم کالری بوده و در عین حال سرشار از فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی است. باید بدانید که کدو تنبل حاوی میزان زیادی بتاکاروتن است.
 
کلم بوک چوی
 
کلم بوک چوی یک کلم چینی است. هر فنجان کلم پخته حاوی 20 کالری است. این کلم سرشار از آب و انواع فیبرها است و باعث ایجاد احساس سیری طولانی مدت می شود. به این ترتیب شما را در مسیر لاغری قرار می دهد.
 
کاهو
 
اگر به لاغری و زیبایی اندام خود اهمیت می دهید کاهو را دریابید. کاهو کم کالری است و احساس سیری طولانی مدتی ایجاد می کند به خاطر این که سرشار از فیبر است. بسیاری از ستاره های هالیوودی برای لاغری از این ماده غذایی استفاده می کنند.
 
بلال
 
احتمالاً خواندن این آیتم شما را هم یاد شیر بلال و بوی زغال انداخت. باید بدانید هر بلال متوسط حاوی 83 کالری است. این ماده غذایی خوشمزه سرشار از پتاسیم و تیامین است و حاوی میزان قابل توجهی فیبر و پروتئین می باشد. بلال جلوی اشتهای زیاد را می گیرد و سیری طولانی مدتی ایجاد می کند.
 
فلفل تند طعم تندی به غذاها می دهد و در عین حال کم کالری است. اگر می خواهید متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدنتان را تحریک کنید به سراغ فلفل تند بروید.
 
هویج فرنگی
 
هویج فرنگی یک ماده غذایی نشاسته ای مغذی و کم کالری و سرشار از فیبر است. در هر نصف فنجان از این هویج 60 کالری وجود دارد. هویج فرنگی شما را سیر می کند و جلوی پرخوری را می گیرد.
 
فلفل تند
 
فلفل تند طعم تندی به غذاها می دهد و در عین حال کم کالری است. اگر می خواهید متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدنتان را تحریک کنید به سراغ فلفل تند بروید. این ماده غذایی پرطرفدار به سوزاندن چربی ها کمک کرده و احساس سیری طولانی مدتی هم ایجاد می کند.
 
گلابی
 
گلابی سرشار از فیبر است که به کنترل دستگاه گوارش کمک می کند. این ماده غذایی حاوی فیبری به نام پکتین است که احساس سیری طولانی مدتی ایجاد می کند و جلوی پرخوری را می گیرد.
 
سیب
 
یک عدد سیب یک میان وعده ایده آل محسوب می شود. سیب خوش طعم و کم کالری است. یک عدد سیب 140 گرمی به زحمت 90 کالری دارد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا