«حدود ۲۵‌درصد آب ایران مجانی است. آنگونه که مسئولان وزارت نیرو می‌گویند، ۲۴.۸‌درصد از حدود ۷‌میلیارد مترمکعب آب مصرفی در ایران هیچ درآمدی برای وزارت نیرو ندارد.

هدایت فهمی، کارشناس سابق منابع آب وزارت نیرو در این‌باره به شهروندآنلاین توضیح می‌دهد: «در واقع اگر متوسط قیمت فروش هر مترمکعب آب را با احتساب یارانه حدود ۷۰۰تومان در نظر بگیریم، می‌توان ادعا کرد که آب بدون درآمد چیزی حدود یک‌هزار و ۲۲۵‌میلیارد تومان به دولت خسارت وارد می‌کند.»

هدایت فهمی می‌گوید: «این خسارت البته جدای از یارانه پنهانی است که در این بخش پرداخت می‌کند.»

به گفته قائم‌مقام آبفای استان تهران، قیمت تمام‌شده تولید آب برای دولت بین هزار تا ۲۲۰۰ تومان است، درحالی که متوسط درآمد حاصل از فروش هر مترمکعب آب برای دولت تنها ۷۰۰ تومان است. در واقع اگر قرار باشد هزینه تمام‌شده آب بدون درآمد را برای دولت درنظر بگیریم (با احتساب متوسط هزینه ۱۵۰۰ برای هر مترمکعب) به عدد ۲.۶‌هزار‌میلیارد تومانی می‌رسیم که اگر بخواهیم حداقل مزد کارگران را یک‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تومان در نظر بگیریم، در واقع آب بدون درآمد چیزی معادل دستمزد یک‌سال حدود ۱۴۵‌هزار کارگر را حیف و میل می‌کند.»

هدررفت واقعی چیست؟

تلفات آب به آن معنا نیست که شبکه به‌طور کامل فرسوده است و کل این ۲۴.۸‌درصد در کشور از دسترس خارج می‌شود. در هدررفت آب با دو بخش هدررفت ظاهری و واقعی مواجه هستیم. هدررفت واقعی بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع است که بدون آن که مصرف شود، به صورت نشت‌های مختلف از شبکه به هدر می‌رود و شامل نشت از خطوط انتقال، نشت از شبکه توزیع، نشت از انشعابات، نشت از مخازن شبکه و سرریز از مخازن شبکه می‌شود.

هدررفت ظاهری که بین ۱۰ تا ۱۲‌درصد از آب بدون درآمد را تشکیل می‌دهد، بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع است که به صورت‌های مختلف توسط مشترکین مصرف می‌شود، ولی درآمدی برای شرکت‌ها ندارد. به عبارت دیگر، این بخش از آب ظاهرا به هدر می‌رود، ولی به انواع مختلف ازجمله مصارف غیر مجاز، خطای مدیریت داده‌ها و سیستم و عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری مصرف می‌شود. در واقع اگر متوسط درآمد حاصل از فروش هر مترمکعب آب را چیزی حدود ۷۰۰ تومان درنظر بگیریم، دولت تنها در این بخش حداقل ۴۹۰‌میلیارد تومان درآمد از دست داده است.

فهمی می‌گوید: «شبکه توزیع فرسوده منجر شده که بین ۱۳ تا ۱۵‌درصد از آب عرضه‌شده در کشور هیچ درآمدی برای دولت نداشته باشد، البته بخش زیادی از آبی که در شبکه توزیع هدر می‌رود، دوباره به ذخایر آب‌های زیرزمینی کشور بازمی‌گردد، اما بار مالی سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند. یک حساب کتاب ساده نشان می‌دهد که اگر از هدررفت آب در شبکه توزیع جلوگیری شود، حدود ۷۳۵‌میلیارد تومان برای دولت صرفه مالی به همراه خواهد داشت.»

آب بدون درآمد در کشور‌های پیشرفته ۱۰ تا ۱۵‌درصد

البته جالب است بدانید که آب بدون درآمد تنها مختص ایران نبوده و طبق گفته‌های کارشناس سابق وزارت نیرو در همه جای دنیا ۱۰ تا ۱۵‌درصد آب شرب هدر می‌رود. او با اشاره به هزینه بالای جلوگیری از هدررفت آب گفت: «به ازای هر درصد کاهش هدررفت آب باید هزار‌میلیارد و ۶۰۰ تومان هزینه کرد.»

فهمی با اشاره به این که میزان تلفات آب در استان‌های مختلف متفاوت است، افزود: «میزان تلفات آب در تعدادی از استان‌ها بیشتر و در تعدادی دیگر کمتر از ۲۵درصد است؛ به‌عنوان مثال در استان یزد و اصفهان ۱۷‌درصد و در استان خوزستان نزدیک به ۳۵‌درصد است.»

دولت چقدر یارانه آب پرداخت کرده است

در حال حاضر متوسط آب بهای خانگی شهری در ایران حدود ۷۰۰ تومان به ازای هر متر مکعب است. این در حالی است که به گفته قائم‌مقام آبفای استان تهران، قیمت تمام‌شده تولید آب برای دولت بین هزار تا ۲۲۰۰ تومان است.

در واقع اگر قرار باشد دولت آب را به متوسط قیمت تمام‌شده (یعنی ۱۵۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب عرضه کند) باید چیزی حدود ۸۸۰‌میلیارد تومان درآمد از محل فروش آب کسب کند که اگر ۲۰‌درصد آن‌که معمولا در شبکه تلف می‌شود یا تحت عنوان رایگان توزیع می‌شود را از آن کسر کنیم، به عدد ۷۰۴‌میلیارد و ۴۰۰‌میلیون تومان می‌رسیم، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که آب‌بهای دریافتی آب و فاضلاب در نیمه نخست امسال تنها ۳۲۸‌میلیارد و ۷۲۰‌میلیون تومان بوده است؛ به عبارتی می‌توان ادعا کرد که دولت در ۶ماه تنها ۳۷۵‌میلیارد و ۶۸۰‌میلیون تومان یارانه آب پرداخته است.»