آنچه در ذیل می خوانید " خلاصه ای ازتوانمندیهای معدنی وصنعتی شهرستان طبس به قلم "محمد حسین اخوان صفار"عضو پایه ارشد سازمان نظام مهندسی معدن و بازنشسته شرکت ملی  فولاد ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

"هوالذی جعل لکم الارض ذلولافامشوافی منا کبها و کلوا من رزق و الیه النشور" (سوره الملک آیه15)

اوخدایی است که زمین را برای شما هموارگردانید. پس شما درپهنه آن حرکت کنید ،وروزی اورابخورید،که بازگشت خلق به سوی او است .

ضمن گرامی داشت سال 92 ،که سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی توسط رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله الامام خامنه ای اعلام گردیده است، و آرزوی توفیق روز افزون تمام خدمتگزاران صدیق نظام مقدس جمهوری اسلامی و درود به روان پاک شهدا،بویژه امام شهدا،معمار کبیر انقلاب اسلامی امام (ره).

گرچه آدمی به علت عدم استفاده صحیح از بهشت برین ، به زیستن در این کره خاکی محکوم گردید.ولی این امر موجب آن نشد تا چتر رحمانیت اورا شمول نباشد. بلکه برعکس امکانات سخت افزاری و نرم افزاری ،یعنی دو امتیاز بزرگ به او هدیه نمود.

1- در کره ای جای داد ،که تمام نیازمندی هایش را برای او ، در آن به ودیعه گذاشته بود.(سخت افزاری)

2- اهدای یکی از صفات ربوبیت خود به او،چیزی که تا کنون به هیچ یک ازمخلوقات خوداعطاننموده،عقل وخرد.(نرم افزاری)

تا با استفاده از آن بتواند بشناسد، کشف نماید، اختراع کند و در یک کلام ابداع نماید.

محیط عمل را آنچنان گسترده و با پراکنش وسیع قرارداد که هرچه بیشتر از تعقل و تدبر بهره جوید ،ضمن اینکه نزدیکی اش با او بیشتر خواهد شد ؛موجبات رونق و تعالی، شادابی و رفاه و آسایش بندگان او فزون تر خواهد گردید.

لذا گرچه در ابتدا بنظر وانمود می شد که انسان موجودی است تسلیم شده کره خاکی، ولی امروز همگان شاهدندو می بینند که چگونه با نرم افزار خویش(بهره مندی از منابع لایزال و دیعه الهی ، عقل و هوش و استعداد خود) نه تنها در برابرخشم طبیعت کمر خم ننمود و مقهور آن نگر دیده بلکه درزمان بروز حوادث مهارش مینماید.

بنابراین با این مقدمه دو هدف را پی میگیریم:یکی وجودنیاز های اولیه پیشرفت بشر در طبیعت .دوم اینکه هر ملتی که از عقل و خرد خود بیشتر در راه سود جستن آن بکار گمارد،بهروزی  بهتری خواهد داشت.

ازعدالتش به دور است کهدر مکانی امکانات مورد احتیاج را ارزانی ندارد و در مکانی دیگر و برای قشر خاص همه را منظور نماید.بلکه این انسان است که بایستی بوسیله نرم افزار خودکه در خرقه خلیفه الهی نهفته است، خود گنج های نهان را شناسایی کرده ودر بخدمت درآوردن آنها از هیچ کوششی دریغ ننماید تابااستیلای خود بر طبیعت فائق آید.دراینصورت با فراهم نمودن زمینه های رشد وتعالی مادی و معنوی بندگان او تا حدی جبران گذشته و فلاحی و خوشنودی بندگان او،که خرسندی اش را بهمراه خواهد داشت سبب شود.

مردم نجیب طبس ،جوانان عزیز،جویندگان علم ودانش، پیمودگان راه عقل و خرد،به پادارندگان شوروعشق به طبس،دلسوختگان به میهن و مذهب، آیا میدانید که با رفتن  در کسوت طلب علم و دانش شما مسئولیت زیادتری در بخش نرم افزاری دارید؟ وشماپذیرفته اید که بیشترین تفکر وتعقل را در مسیر رفع کاستی های هم نوعان خود بنمایید؟ میدانم که میدانید.میدانید که چشم امید آینده و انتظار جامعه و همچنین نسل های آتی به شما دوخته شده است و همچنین بخوبی میدانید که چنانچه به صورت صحیح در مسیر درست آن گام ننهید چه خواهد شد؟ودر صورتیکه خوب بنا گردد آیندگان با سرعتی مضاعف از زمان شما به جلو خواهند برد و هر نسل بر شتاب آن خواهد افزود؟ چونکه می دانید انّ مَع العُسر یُسرا و میدانید لَیس للاِنسان الّا ما سَعی و من یقین دارم و تردیدی ندارم زیرا چهره ها مصمم اند و عزم ها راسخ.

طبس شهر افسانه هاست شهری کویری به وسعت کویر، واوست که به کویر معنا میدهد، معنایی وسیع و گسترده.چون در طبس کویری ما، موادمعدنی وانرژیتیک: ازگسترش، وسعت، ازدیاد حجم، گستردگی ،تکثر وهمچنین  تنوع در محصولات زراعی،باغی، سیفی، گیاهان داروئی، به صورت کم نظیر و شاید بی نظیر موجود است . منابع معدنی با ذخایری به وسعت کویر نهفته دارد به شکلی که همه اش اعجاز است وشکوه،همه نگرانند از بی مهری و سکوت، همه حیرانند از بی تلاشی و سکون.گویا همه محتاجند به اعجاز دیگران، همه خودباخته اند و فریفته دیگران.خلاصه همه در خوابند و محتاج بیدار شوندگان، همه پای مینهند بر لعل لبش و ثنا گویند چون بیخبران.

اما در شهر طبس:او که در سرمای سوزناک زمستان خود را به نخل آراسته وبه نرگس رخ مینماید.در بهارش به عطر بهار نارنج فضا را معطر میکند ودر گرمای سوزان تابستانش با تنوع میوه های خوش طعم به پذیرایی بر میخیزد وبا دید کویری خود هر رهگذر را به تلاش و کوشش فرا میخواند که : کویر نگینی است بر تارک  تاریخ ایران وجهان، آنرا دریابید.

استعدادهای کشاورزی ان بر کسی پوشیده نیست( که با توجه به ضیق وقت مجال پرداختن به آن نیست.) از استعدادهای توریستی آن بخصوص برای آن مللی که از گرمای خورشید در بیشتر ایام سال محرومند میگذرم......

اما موضوع اصلی توانمندی های معدنی و صنعتی طبس است. با توجه به کمی وقت ناچارا سعی میکنم خلاصه صحبت نمایم.

ابتدا لازم است اشاره داشته باشم بر اینکه پس از شناسایی وجود ماده معدنی در یک مکان،دو مطلب بسیار مهم باید در نظر گرفته شود.نخست با توجه به کیفیت کانسار،را ه های مناسب سازی استفاده در صنعت را برای آن جست و ثانیا هر نوع ماده معدنی از ویژگی های منطقه ای خاص برخوردار است که معمولا به شرایط  تشکیل آن بستگی دارد.از طرفی مناسب سازی و فرآوری ذخایر جهت کاربرد در صنعت دارای یک بازه وسیع است واین مائیم که بایستی با توجه به شرایط کیفی و کمی ماده معدنی راهکار های مناسب سازی و بهینه سازی شیوه های صحیح آن را با تکیه بر عقل و خردمان، آنرادر یافته و بکار گیریم. وگرنه ممکنست انبوهی از ذخایر موجود بوده باشد ولی به دلیل عدم استفاده صحیح و اپتیماز نبودن آنها غیر مقرون به صرفه و غیر اقتصادی جلوه نماید.

معدن کاری عملی حساس و دارای پارامتر های خاص است که چنانچه رعایت نشود هزینه های جانبی زیادی روی دست معدن کار تحمیل مینماید مانند هزینه حمل مواد با ناخالصی، هزینه حمل خروج باطله از محل مصرف و.... که باعث میگردد معدن صرفه اقتصادی خود را از دست بدهد و یا ماده معدنی تلف شود.که این عمده مشکلاتی است  که امروزه معادن طبس را رنج میدهد و بایستی برای رفع آن به همت و فکر خود تلاش نمائید.

و اما توانمندیها:

1-ذغالسنگ: ما در طیس ازدو نوع ذغالسنگ کک شو و ذغالسنگ حرارتی بهرمندهستیم.

الف) معادن پرورده( زغالسنگ کک شو): باشنیدن نام طبس ، معادن ذغال سنگ آن در ذهن ها تداعی می نماید، شاید بهتر باشد که بگوییم شهر طبس را با زغالش می شناسند.زغال سنگ پروده از ویژگی های  منحصر بفرد کویری برخوردار است ، چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی. دارای ذخیره میلیارد تنی با قابلیت معدن شدن به شکل معادن برزگ ،متوسط و کوچک. با استعداد های بهره برداری ، فول مکانیزه، سمی مکانیزه، غیره مکانیزه است.که با هر نوع سرمایه ای سر سازگاری داشته و امکان توسعه و گسترش صنعت معدنکاری را به وسعت کویر فراهم نموده است. از نظر کیفیت ، کم نظیر و دارای بهترین کک دهی ، که قابلیت جای گزینی با زغال وارداتی و زغال های داخلی را دارد.

برخی صنایع وابسته که لازم است در کنار آن احداث گردد عبارتند از :

- زغالشویی: با شستشوی مناسب زغال سبب می گردد، تا زغال استحصالی از معادن جهت مصرفدرصنعت آماده گردد.

- کک سازی: با توحه به موقعیت شهر طبس و مبادی مصرف ، این عمل چنانچه در جوار معدن صورت پذیرد، عملیات معدانکاری را به مراتب سود آورتر خواهد نمود.واز خروج ماده خام جلوگیری وزمینه اشتغال پایدار فراهم میشود.

- قطران: استحصال مواد شیمیایی از پساب های صنعتی ، از آنجایی که زغال سنگ تنها ماده معدنی است که از نظر ترکیب مشابه نفت است لذا تفریبا تمام موادی که از نفت می توان گرفت از این ماده معدنی هم می شود استحصال نمود.

- عناصر کمیاب: نادر بودن عناصر کمیاب در طبیعت و وجود آن در زغالسنگ موجب گردیده است، تا جهت تامین آن ها با استفاده از تکنولوژی بازیافت به سوی زغالسنگ روی آورند.بویژه باتوجه به نیاز مبرم آنها برای صنعت هوافضا

- و....

با توجه به برنامه تولید انبوه از معدن پروده و پرخاکستر بودن آن لازم است از هم اکنون جهت مصرف محصولات میانی و باطله آن، برنامه ریزی و تحقیق شروع گردد.

معادن ناحیه مزینو(زغال سنگ حرارتی):درصنعت کشورما تاکنون جایی برای مصرف زغال سنگ حرارتی تعریف نگردیده بود. شاید ناشی از برخورداری از منابع هیدرو کربوری مایع و گاز ی فراوان در کشور دانست، ولی عدم از اطلاع وجود ذخایربا ارزش زغالسنگ حرارتی  درکشورنیزمی تواندیکی ازدلایلی باشد که سبب گردیده تا مورد بی مهری قرارگیرد.با کشف ذخایر میلیارد تنی درمناطق مزینو در چندسال اخیر ،موجب گردیده تا نظر مسئولین نسبت به این ماده معدنی با ارزش تغییر نماید.احداث نیروگاه حرارتی زغالسوز طبس بعنوان یکی از پارامترهای مصرف ان است . امید واریم بزودی شاهد شتاب بیشتر فعالیت و همچنین عملیات تجهیز معادن مر بوطه باشیم.دراینصورت بیشترین اشتغالزایی پایدار رادرمنطقه بهمراه خواهدداشت.

با احداث نیروگاه زغالسوز دو صنعت بزرگ درشهر طبس شاهد خواهیم بود. یکی پروژه صنعت معدنکاری با آن طیف وسیع خودش و دیگری صنعت تولید الکتریسیته از زغالسنگ وصنایع اقماری آن . نیروگاه زغالسوز طبس اولین نیروگاهی حرارتی در کشور خواهدبود،که سوخت مورد نیازش جامدودرمحل تامین می گردد. آن هم برای واحدی به میزان 1500 مگاوات و برای چندین سال پروژه ای و این نیز از خصوصیات کویر است. در کشورهای اروپایی از سوختن زغال سنگ علاوه بر تولید الکتریسیته ازخروجی های آن(SH2,NO)، موادی صنعتی  نظیر گچ با خلوص صد درصد،ازت واز خاکستر آن استفاده های عمرانی و..می کنند.با این عمل نه تنها از تخریب محیط زیست جلوگیری می شود، بلکه از نظر اقتصادی پروژه را با صرفه ترمی نماید.

با توجه به خصوصیات زمین شناسی مناطق مزینو و ذخایر فراوان آن امکان ایجاد طرح های زیادی برای استفتده زغالسنگ حرارتی فراهم می باشد. زیرا در مزینو شرایط بهره برداری به صورت روباز و بشکلهای معادن کوچک ، دستی و سنتی وجود دارد. این زغال را می توان به صورت بریکتدرآورده و جهت مصارف سوخت در منازل ، اماکن و مناطق صنعتی و....استفاده نمود. با توجه به آسان بودن نگهداری ، حمل و بالا بودن ارزش حرارتی این نوع زغال،کاملا قابل رقابت با سوخت مایع و گاز خواهد بود. بویژه برای مصرف در مناطق کوهستانی ،سردسیر و جنگلی کشورازارزش بیشتری برخورداست . این موضوع زمانی اهمیت زیاد پیدا می کند که دانسته باشیم صنعت معدنکاری مان شدیدا به چوب وابسته است، از طرفی سالانه بیش از300000مترمربع چوب ازدرختان جنگلی جهت مصارف سوخت قطع میگردد، بر اهمیت موضوع به مراتب می افزاید.

فراوری این زغال با هدف استفاده در صنایع باطری سازی، لاستیک سازی، کاغذ سازی و...و همچنین تولید کربن اکتیویته عناصر کمیاب دارای کاربرد می باشد.

خاک های صنعتی ، بالکلی،سنگ ها ی تزیینی و خاک های نسوز رسی:

این مواد معدنی نیز دارای ذخیره ای است به وسعت کویر که تعداد معدودی از آنها بهره برداری به صورت غیر مهندسی و اصولی انجام می گیرد. با توجه به هزینه و رنجی که متحمل می گردند متاسفانه دارای مشکلات عدیده ای زیرهستند که لازم است هرچه سریع تر برای رفع آن اقدام گردد:

- بهینه نمودن استخراج

- فراوری نمودن مواد معدنی در محل

- تفکیک مواد برحسب نوع میزان میزال های موجود، جهت استفاده در مصارف خاص.

-بازاریابی وفروش بهینه

با حذف هزینه های سربار ناشی از حمل و همچنین مبادی مصرف نه تنها موجب رونق صنعت معدنکاری برای این مواد خواهیم گردید، که سبب سود آوری بیشتر برای صاحبان معادن و اشتغال خواهد شد.

مصارف عمده آن ها عبارتند از : استفاده در صنعت سرامیک، گل حفاری ، صافی( برای فرایند پاکسازی و تصفیه-فولر)، آجرهای سفال مرغوب ، آجرهای شاموتی و قلیایی.

باریت: چندین معدن باریت نسبتا فعال وجود دارد ، که از در صد خلوص بسیار بالایی بر خوردار است در صورتی که به آن توجه کنندو مشکلاتی که برای سایر معادن اعلام شد، را رفع نمایند و اقداماتی جهت فراوری صورت گیرد، موجب رونق آن نیز خواهد شد.از این ماده معدنی در صنایع رنگ سازی ، تهیه لاک، سخت کردن و سیقل دادن مواد پلاستیکی، در حفاری ها ، صنعت شیشه سازی ، ساخت دیواره راکتورهای اتمی جهت جلوگیری از خروج اشعه X ، تهیه فلز باریم و مصارف پزشکی استفاده می گردد.

مواد اولیه سیمان

برای گرفتن مجوز احداث کارخانه سیمان تلاشی گسترده برای یافتن مواد مورد نیاز آن صورت گرفت و نتایج با ارزشی بدست آمد. کمپلکس های از تمام مواد لازم برای خوراک کارخانه سیمان در مجاورت هم و با در صد خلوص بسیار بالا همچنین با تناژهایی به وسعت کویر کشف شد. و آن هم نه فقط برای سیمان سیاه ،که حتی برای سیمان سفید، و این بسیار باارزش است. و با اینکه که کارشده ،ولی متاسفانه مدت مدیدی است ، که این پروژه مورد بی مهری قرارگرفته وعملیات آن کند شده است.که جادارد از مسئولین محترم در خواست گرد تا نسبت به رفع مشکلات آن کهعمدتا اقتصادی است همتی مضاعف نموده وازهیچ کوششی دریغ نفرمایند.تاهرچه زودتر این اولین پروژه بزرگ صنعتی بخش خصوصی شهرستان ببار نشیند.

سایر توانمندی های شهرستان طبس

معادن بنتونیت مرغوب-کائولن- ماسه ریخته گری با دانه بندی و گردشدگی بسیار مناسب- کلسیت با خلوص99%- گچ- فلورین بدون ناخالصی- سنگ های ساختمانی در انواع مختلف –سنگ آهن و. .. همه با ذخایری به وسعت کویر از ودیعه های سخت افزاری است که در اینجا نهفته است.و این ندای کویر و کویری است که همه را به تلاش و جدیت می طلبد برای کشوری آباد و آزاد. در صورت بهره برداری از این منابع نه تنها موجب استغال زایی پایدارافراد زیاد به صورت مستقیم در صنایع معدنی فراهم می شود بلکه موجب اشتغال جمعی زیادی از همشهریان  در کارهای جنبی آن نیز سبب خواهدشد.

شایان ذکراست در شهرطبس تمام این زیربناها تقریبا آماده یا در شرف آماده شدن می باشد

- برخوردار بودن از فرودگاه نسبتا بزرگ و آماده به خدمت

- داشتن راه آهن و بهره مندی از نعمت حمل و نقل ریلی

- استفاده از حد اکثر زمان کاری در سال (تمام ایام سال قابل کار است)

- برخوردار بودن از مرکزیت مولد صنعت (نیروگاه زغالسوز+پست برق 400کیلوولت)

- خط انتقال انرژی گازطبیعی

- وجود مردمانی کویری، سخت کوش ، قانع (نیروی کار ارزان)

- وجود آب مورد نیاز صنعت (سدهای سه گانه و وجود سفره های آبی)

-و.......

به امید آنکه با درایت و تلاش شما عزیزان همه همت کنیم در مسیر بازگشت به خویشتن و گام برداریم در مسیر عمران و رونق اقتصادی آن ، با چهره های مصمم وعزم راسخ کویری انشا ا...

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا