زرتشتیان از دیرپاترین اقوام دینی ایرانی, این سرزمین باستانی و اهورایی هستند، که هنوز هم از پس قرن های حادثه خیز, همچنان بر همان دین و آیین و آداب نیاکانی خود مانده اند و در کنار هم میهنان مسلمان خود، روزگار را به خوبی به سر می کنند.

     امّا این داستان برای یزد دیرین و کهن، حکایتی ماندگارتر یا به گفتۀ شهریار هیربد، "راز ماندگار" تری است. شاید بارها مردم ایران از خود پرسیده اند: چرا یزد، کرمان، شیراز و اهواز از شهرهای عمدۀ زرتشتی نشین ایران هستند؟ (تهران، حدیث دیگری دارد. زیرا تقریبأ تمامی آن ها مهاجران شهرهای یزد و کرمان و دیگر ولایات هستند). شاید پاسخی این چنین برای خود یافته اند: به دلیل خوی مردم دار و مهربان مردمان آن دیار است.

     سده هاست مسلمان و زرتشتی و کلیمی یزد، دیوار به دیوار و در کنار هم به خوبی و خوشی زندگی می کنند، به هنگام دشواری های اجتماعی همچون : سیل و قحطی و شهربندان دست در دست هم به یاری یکدیگر شتافته اند و در سده های پرآشوب، همیشه پیروان این ادیان در کنار هم به آرامش زیسته اند، آنان برای هم گرمابه , مدرسه ,آب انبار, بیمارستان و... ساخته اند . (شمار موقوفات زرتشتیان به رغم جمعیّت کم آنان ، کمتر از مسلمانان نیست).

     در شهر یزد، بارها حاج شیخ غلامرضا فقیه به در خانۀ مسلمان و زرتشتی و یهودی، یکسان آرد و آذوقه می برد و در بمبئی، تنها پناهگاه مسلمانان همانا پارسیان (زرتشتیان) هندوستان بودند، دلیل آن هم چیزی نبود جز هم خونی.

     مسلمانان و زرتشتیان به تفاریق ایّام، نیاکانی یگانه داشتند که گروهی دین جدید را پذیرفتند و گروهی بر دین خود ماندند، امّا این دلبستگی همیشه وجود داشته است. هر ساله در آیین محرّم، گروهی از زرتشتیان در حسینیّه ها حاضر می شوند ، زیرا برای امام حسین احترام خاصّی قائل هستند( همسر وی شهربانو زرتشتی بوده وزرتشتیان حضرت امام حسین را داماد خود می دانند) و گروهی برای زیارت امام رضا (ع) راهی مشهد می شوند و نذر می کنند و به حضرت عبّاس, ابوالفضل (ع) علاقۀ وافری دارند.

     پس از این مقدّمۀ ناگزیر، گذری بر کتاب مانای "راز ماندگار" می شود که با تلاش و کوشش خستگی ناپذیر پژوهشگر شایسته، شهریار هیربد فراهم گشته است، می شود. از حدود ده سال پیش که دوستی نگارنده با هیربد گُل گرفت او را پژوهشگری دید کنجکاو، کوشا، پیگیر و ریزبین با همان ویژگی های یزدی ها که انسان هایی سختکوش هستند. از همان زمان وی بیان می داشت که در کار گردآوری فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم زرتشتیان یزد است، امّا نگارنده هیچ گاه گمان نمی برد روزی اثری ببیند بدین |پر و پیمانی و ارجمندی. در مروری گذرا دیده شد که هیچ نکتۀ فرهنگی، ادبی، هنری، اجتماعی و تاریخی از چشم گیرای او نیافتاده است و ازینرو نگارنده را به تحسین وا داشته است.

      این خرسندی دوجانبه بود . یکی آنکه پس از خواندن کتاب شگفت زده شده بود از این همه غنای فرهنگی نزد زرتشتیان استان یزد که سال ها به همان آیین پاک ایرانی مانده و به پاسداشت فرهنگ غنی و پربار این سرزمین می پردازند. آیین هایی که بازتابی است از انسان مداری، مردم داری، محبّت و نوعدوستی و دیگر تلاش و کوشش نویسنده که همه را گرد آورده و در این مجموعه فراهم کرده است. کتاب "راز ماندگار" ، تاریخ پزشکی و گیاه پزشکی، تاریخ مشاغل سنّتی و بومی، تاریخ ادبیّات، فرهنگ، هنر و موسیقی، تاریخ آثار باستانی، معماری، مدارس و بنگاه های خیریّه و مردمی و در یک کلام ، تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زرتشتیان ایران و یزد است و در دیگر سو، فرهنگ نام آوران زرتشتی، فرهنگ آداب و رسوم، جشن ها، فرهنگ واژگان بومی، فرهنگ صنایع دستی، خوراک و پوشاک و در یک کلام، فرهنگ هنرهای از یاد رفته و آداب و سنّت های بر باد رفته است.

     امید که نویسنده کوشای آن ، از پا ننشسته همچنان به گردآوری اسناد و تاریخ زرتشتیان بپردازد و چاپ بعدی آن باز هم از این پربارتر باشد.

کتاب نامبده در سه جلد از سوی انتشارات پاپلی در سال 1393 چاپ شده است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا