اندر فواید گوش

حسین مسرت /نویسنده و پژوهشگر

گوش انسان را چندین فایدت حاصل است که برخی به وصف ناید ، آنچه در وصف آید بر دو قسم باشد ؛ مادّی و معنوی.
قسم یک: فواید مادّی
     نخست :از برای گذاشتن ستون های عینک باشد.
    دویم :آنکه نجّاران بر صدر آن قلم و اهل دود سیگار گذارند.
    سیم :وسیلۀ تنبیه باشد که برخی از آموزگاران جهت تنبیه دانش آموزان تنبل آن را گرفته ، کشانده ، با لگد همراه نموده ، به بیرون از کلاس پرتاب کنند و برخی دیگر با گذاشتن سنگ ریزه و مالش دادنش ، چنانکه گویا هرچه بر مالش و رانش آن بیفزایند شاگرد متنبه تر خواهد شد . هذاالبیت:
    وگرنه چنانت دهم گوش پیچ
   تو دانی که هیچی و کمتر زهیچ
   چهارمین فایدت :در زینت زنان باشد که بدان گوشواره آویزند و سعدی علیه الرحمه را چنان به شوق آرند که گوید:
   وین پری پیکران حلقه به کوش
    شاهدی می کنند و جلوه گری
   برخی از برده داران نیز به نشانۀ وابستگی بردگان خود، بر گوش و بینی آنان گوشوار بیاویزند . مولوی راست:
     گوش و هوش خر چه باشد سبزه زار
    مر خران را هیچ دیدی گوشوار
    قسم دو: فایدۀ معنوی
   نخست :در ناسزا از آن بهره جویند و گویند: دراز گوش.
    دویم: گروهی از مردم ، آن هنگام که مطلبی مطابق میلشان نباشد ، یکی را در کرده و دیگری را دروازه، یاخود را به کری می زنند و آن را می خارانند و یا بالاتر آنکه درونش پنبه می گذارند و این عضو را بدهکار به هیچ حرفی نمی کنند و بیچاره را وا می دارند تا بگویند:
     گوش اگر گوش تو ، ناله اگر ناله من
     آنکه البته به جایی نرسد فریاد است
    جمعی آن را همراه سر می جنبانند که راه راست را برایشان آرزو می شود.
    امّا جماعت کلک زن و شیّاد در معامله، یا آن را از ته می برند یا درآن آب می ریزند ، چنانچه جلالی یزدی می گوید:
      بود در طالع ما گوش بری شیرین کار
    این بلایی است که با بخت قرین آمده بود
    گاه کنف شدن ، برخی آن را آویزان می بینند و شاعر اگر آن را بی مصرف ببیند چنین می سراید:
گوش خر بفروش و دیگر گوش خر
کاین سخن را در نیابد گوش خر
وای به حال کسی که نتواند پشت آن راببیند. برخی بر این باورند که آدمی از راه همین عضو فربه می شود.فضولان گوش را همراه سر به آب می دهند یا چنان تیزش می کنند یا چنان پهن می گشایند که سنایی می گوید:
گوش خر در خور است با سر خر
تو فضول از میانه بیرون بر
بعضی نیز با صدای نه چندان زیبای خود ،گوش را خراش می دهند.
آن کس که از روزگار پند گیرد ،گویند گوشمالی شده، سنایی نیز چنین خواسته:
مالشی بایست ما را زان که بربط را همی
گوشمالی شرط باشد تا در آید در نظر
و وای به حال کسانی که گوش ایستاده و گوش خوابانیده و آنچه را شنیده ،گوش به گوش رساند و به آن هایی که گوشی هستند می گویند و خدای ناکرده گوش شیطان کر می شود به آنچه نباید بشنود ،پس باید گوش به زنگ این افراد بود و به آن ها گفت : گوش ما از این حرف ها پر است.