امنیت اخلاقی از نگاه امام هادی(ع)

^{ياد داشت هاي وارده}

مقالات علمي فرهنگي در يزدفردا

يزدفردا :مختصري از بيوگرافي نويسنده
حجت الاسلام مهدي احمدي
از اهالي توابع شهرستان طبس ودر قم مشغول تحصيل مي باشد
سابقه پنج ساله كار پژوهشي. دو كتاب درباره شيخ محمد عبده و شيخ محمدجواد مغنيه و حدود 30 مقاله نتيجه فعاليتهاي پژوهشي اش مي باشدوآشنائي وي با دنياي مجازي از ديگر ويژگي هاي وي مي باشد قبلا مقاله امنیت اخلاقی از نگاه نبوی را در يزدفردا از اين نويسنده منتشر نموديم و وبلاك ذخيره خدا يادگار ديگري است از اين پژوهشگر جوان يزدي

امنیت اخلاقی از نگاه امام هادی(ع)

بر اساس تحقيقات پليس انگليس در هر شش تا بيست ثانيه يک مورد خشونت عليه زنان انگليسي در خانه صورت مي‌گيرد. در اين پژوهش که 28 سپتامبر 2000 انجام گرفت، بيش از 1300 پيام تلفني درباره خشونت عليه زنان در خانه دريافت شد.
سالانه حدود يکصد هزار زن آسيب ديده از خشونت‌هاي خانگي در لندن براي دريافت کمک‌هاي پزشکي تلاش مي‌کنند و هفده درصد از زنان آواره و بي خانمان نتيجه خشونت‌هاي خانگي هستند.
اليزابت استانکو¹ "مدير برنامه تحقيقاتي خشونت، در انجمن پژوهش‌هاي اجتماعي و اقتصادي انگليس" معتقد است ميزان واقعي خشونت‌هاي خانگي بر اساس گزارش‌هاي پليس به دست نمي آيد. به طور متوسط يک زن قبل از آنکه به پليس مراجعه کند، 35 بار مورد خشونت و تعرض شوهر فعلي يا قبلي خود قرار مي‌گيرد.
مجله ساندي تايمز چاپ لندن، در يک گزارش نوشت: بيش از نيمي از زنان رده‌هاي بالاي مشاغل حرفه‌اي و سي درصد از کارکنان امور اداري و دفتري در انگلستان و 77 درصد آنان در آمريکا با مزاحمت‌هاي مديران و همکارانشان در محيط کار رو به رو هستند.²در طول قرن بيستم آمار طلاق هفتصد درصد رشد داشته است که بيشتر آن در دهه‌‌هاي پاياني اين قرن رخ داده است. از هر پنج کودک آمريکايي که در سال 1986م به دنيا آمده‌اند ، سه نفر تا قبل از هيجده سالگي شاهد طلاق و جدايي والدين بوده‌اند.³
بر اساس آمار، 75 درصد کودکاني که فاقد نيروي کافي عقلاني و روحي ‌اند، از پدر يا مادر الکلي هستند.
کساني که در حين انعقاد نطفه مست هستند، 35 درصد عوارض الکليسم حاد را به فرزند خود منتقل مي‌کنند.⁴جالب است بدانيد که پنجاه درصد مرتکبين قتل، 8/77 درصد ضرب و شتم‌ها، 5/88 درصد سرقت‌ها و 8/88 درصد جرائم جنسي ، الکل مصرف کرده بودند و چهل درصد اطفال مجرم سابقه مصرف الکل داشته‌اند.⁵
زندگي بدون حضور خدا
به راستي، دليل پيدايش اين معضلات را کجا بايد جستجو کرد؟ امنيت اخلاقي را چگونه بايد به دست آورد؟
مهم‌ترين دليل بروز اين ناهنجاري را از زبان برخي دانشمندان غربي مي‌خوانيم:
ژوزف دي ميستر⁶در کتاب درس‌هايي از تاريخ به نقل از تاريخ داناني چون ويل دورانت⁷مي‌نويسد: تا پيش از زمان ما هرگز نشاني در تاريخ وجود ندارد که بتوان زندگي اخلاقي بدون کمک مذهب را از آن استنباط کرد. جرج آن گير⁸در همين زمينه مي‌افزايد: من به اين نتيجه رسيده‌ام که داشتن جامعه‌اي اخلاقي بدون اعتقاد به خدا ممکن نيست؛ چرا که بدون خدا همه چيز به "منِ انساني" وابسته مي‌شود و"من" به تنهايي بي معني است.⁹او هشدار مي‌دهد که امروزه ديگر آمريکايي‌ها بر مبناي اعتقادات اخلاقي و مذهبي خويش عمل نمي‌کنند و به آنچه زماني درست مي‌دانستند، جامه عمل نمي‌پوشانند. اکنون براي آمريکايي‌ها "من" ملاک همه چيز شده است؛ در حالي که اين فقط جوامع اخلاقي هستند که کارآمدي دارند. ¹⁰

فرهنگ تباهي
برهنگي و بدحجابي و ميل به خودنمايي در زنان، گسترش مشروبات الکلي و محصولات مختلف جنسي، ميل به سوء استفاده هر چه بيشتر از زنان در مردان، بي‌اهميت دانستن دستورهاي ديني و عادي‌سازي مخالفت با دين، مهم‌ترين عوامل انحطاط اخلاقي و در نتيجه عدم امنيت در جوامع غربي است.
عوامل فوق باعث شده است که :
1. حس شهوت و غريزه جنسي از کنترل خارج و جامعه به سمت مفاسد جنسي کشيده شود.
2. در پي تحريک غريزه جنسي، فحشا و تجاوز فزوني يابد و امنيت و عزت زنان را بيش از ديگر اقشار جامعه در خطر قرار دهد.
3. فرزندان نامشروع بسياري متولد شوند که سرپرست ندارند و تحت حمايت‌هاي ناچيز دولت قرار گرفته‌اند.
4. نظام مقدس خانواده از هم پاشيده شود و افزايش روند طلاق از يک سو و عدم ميل به ازدواج از سويي ديگر، جامعه را با بحران مواجه سازد.
5. جامعه به ابزار و وسايل تزئيني و آرايشي و جنسي، نياز کاذب پيدا کند و سرمايه زيادي صرف توليد ، خريد و فروش اين گونه کالاهاي غير ضروري شود.
6. افراد چنين جامعه‌اي از دغدغه‌هاي عالي انساني بازمي‌مانند و به دور از مسائل علمي، اجتماعي، سياسي و ...، در فساد غوطه‌ور مي‌شوند و روابط انسان‌ها نيز دچار خلل و از قالب انساني خارج مي‌شود.
7. زن در چنين جامعه‌اي از ارزش واقعي خود سقوط کند و در حد يک کالا و شيء درآيد و عروسکي در دست هوس‌بازان و سرمايه‌داران شود.

بيم ها و هشدارها
قسمتي از آمار تکان دهنده جامعه غربي بيان شد. آمار فساد در کشور ما با جامعه غربي قابل مقايسه نيست، اما آمار اعلام ‌شده، زنگ خطر و هشدار را به صدا درآورده است. در اين زمينه بايد به افزايش دوستي‌ها بين دختران و پسران بدون نظارت پدر و مادر و خارج از محدود? تعيين شده از سوي شرع مقدس و در نتيجه افزايش آمار طلاق، فرار از خانه، افزايش قاچاق و توليد مشروبات الکلي، حرکت‌هاي موذيانه براي کم اهميت جلوه دادن نقش دين در زندگي، مورد توجه قرار گيرند.
بديهي است که هر چه جامعه از مباني دين مبين اسلام دور و به مظاهر پست غربي نزديک شود، اين آمار نيز افزايش خواهد يافت.
تنها راهي که مي‌تواند جامعه را از اين خطرات مهلک برهاند، بازگشت به فرهنگ اصيل و ناب اسلام و سيره نوراني پيامبر و ائمه اطهار است. از اين رو، ما در اين مقاله ضمن توجه به وضعيت اخلاقي عصر امام هادي(ع)، رهنمودها و انديشه آن امام همام را در اين باره بيان مي‌کنيم.

وضعيت فرهنگي
اسراف در بيت المال، مي‌گساري و ترويج مفاسد اخلاقي در عصر امام هادي (ع) نمود زيادي داشت. متوکل عباسي مبلغ دو ميليون دينار براي ساخت کاخ جعفري هزينه کرد؛ در حالي که هفت کاخ ديگر نيز داشت.¹¹
در کاخ متوکل چهار هزار کنيز از نقاط مختلف دنيا حضور داشتند و متوکل با همه آنان معاشرت نزديک داشت و با يکي از آنان ارتباط تنگاتنگ داشت^.12
قاضي تنوخي که مسند قضاوت بصره را بر عهده داشت، وضع خليفه عباسي را در قالب شعري چنين ترسيم مي‌کند:
نشا بين طنبور وزق و مزهر
و في حجر شاد او علي صدر ضارب
يعني: (متوکل) ميان تار و تنبور و باده و عود و در دامن آوازه خوان يا روي سينه نوازنده به سر مي‌برد.¹³
ميگساري در آن دوران رايج شده بود و متوکل و وزيران و اطرافيان علناً آن را مرتکب مي‌شدند؛ حتي اهداي بطري‌هاي شراب در نظر آنها بالاترين هديه بود.
البته دامنه بي بند و باري به عموم مردم نيز کشيده شده بود. بي اعتنايي به امور ديني، ترويج مي‌گساري و شهوت‌راني در اشعار شاعران آن عصر انعکاس يافته است.¹⁴فساد متوکل عباسي به عنوان خليفه جامعه اسلامي و به تبع فساد توده مردم را مي‌توان در ماجراي زير ديد:
روزي امام به مجلس متوکل احضار شد و نزديک متوکل نشست. متوکل متوجه شد که جنس عمامه امام نفيس است. از روي اعتراض گفت: اين عمامه را چند خريده‌اي؟
امام فرمود: کسي که براي من آورده، به پانصد درهم خريده است.
متوکل گفت: اسراف کرده‌اي که عمامه‌اي با اين قيمت بر سر بسته‌اي؟!
امام فرمود: شنيده‌ام در همين روزها، کنيز زيبايي به هزار دينار سرخ¹⁵ خريده‌اي؟
متوکل پاسخ داد: آري، صحيح است.
امام فرمود: من براي شريف‌ترين عضوم هزينه کرده‌ام، ولي تو براي پست ترين عضوت! انصاف بده کدام اسراف است؟¹⁶
امام با اين پاسخ خويش، هم جواب گستاخي متوکل را داد و هم به اين نکته اشاره کرد که در اين گونه اعمال، دو گناه نهفته است: مخالفت با امر خدا و بي پروايي، هزينه کردن در راه گناه که مصداق اسراف است.

امنيت اخلاقي از نگاه امام هادي(ع)
در زمينه امنيت اخلاقي روايات اندکي از امام هادي (ع) نقل شده است و آنچه بيشتر در روايات آن امام همام ديده مي‌شود، مباحث اعتقادي و ولايت اهل بيت است که اين امر نشانگر اهميت اين مباحث در سلامت روحي و رواني جامعه و بيانگر اين مطلب است که ريشه همه فسادها، دوري مردم از اعتقادات اصيل و ولايت ائمه اطهار است.
نگاهي به روايات آن وجود قدسي مي‌تواند راهگشاي مشکلات امروز جامعه باشد.

ازدواج موقت
يکي از احکام حکمت آميز دين اسلام، تشريع ازدواج موقت است. اين حکم اسلامي بنا بر نياز‌ها و تفاوت‌هاي مرد و زن و به منظور حفظ امنيت اخلاقي جامعه وضع شده است. اسلام به جاي آنکه روابط جنسي را آزاد بگذارد، اين روابط را محدود ساخته است.
تجربه نشان داده است که هميشه مردان آماده به ازدواج از زنان آماده به ازدواج کمترند. از اين رو،اسلام براي برآوردن نيازهاي عاطفي و جنسي و کنترل و محدود ساختن آن، ضمن مخالفت با ارتباط‌هاي آزاد جنسي، ازدواج موقت را تحت شرايط خاص، تجويز کرده است.¹⁷امام هادي (ع) در جواب مردي درباره متعه فرمود:
"هي حلال مباح، مطلق لمن لم يغنه الله بالتزويج، فليستعفف بالمتعه فإن استغني عنها بالتزويج فهي مباح له اذا غاب عنها؛¹⁸ازدواج موقت براي کسي که به واسط? ازدواج دائم (از مسائل جنسي) بي‌نياز نشده، حلال و مباح است و هيچ گونه قيدي ندارد. پس اگر ازدواج نکرده است ( و نيازهاي جنسي آزارش مي‌دهند) عفت خود را با ازدواج موقت حفظ کند (و گرفتار ارتباط‌هاي بي حد و مرز نگردد)؛ اما مردي که همسر دارد، اگر دسترسي به همسر خود ندارد، ازدواج موقت براي او نيز مباح خواهد بود".
اين روايت به خوبي نشان مي‌دهد که فلسفه ازدواج موقت، بي‌بند و باري و هرزگي نيست.
از سوي ديگر، ممکن است جوّ حاکم بر جامعه به گونه‌اي باشد که انجام ازدواج موقت باعث بدبيني به دين اسلام و يا ائمه شود. امام هادي(ع) در نامه‌اي به بعضي از دوست‌داران خود نوشت:
"لا تلحّوا علي المتعه، انما عليکم اقامة السنّه فلا تشتغلوا بها عن فرشکم و حرائرکم فيکفرن و يتبرين و يدعون علي الامر بذلک و يلعنونا؛¹⁹
به سراغ ازدواج موقت نرويد، به شما سفارش مي‌کنم سنت را به پا داريد (و ازدواج دائم کنيد)، به خاطر انجام ازدواج موقت، همسران خود را فراموش نکنيد؛ زيرا آنان کفران نعمت مي‌کنند و بيزار مي‌شوند و بر کساني که اين دستور شرعي را داده‌اند، نفرين مي‌کنند و به ما نيز لعنت مي‌فرستند".
از اين حديث نکات زير قابل برداشت است:
1. جو حاکم و فرهنگ عمومي به شدت عليه عقايد شيعي بوده است.
2. اين بدبيني به حدي بوده که بيزاري جستن و لعن ائمه را در پي داشته است.
3. مردان متأهل با ازدواج‌هاي موقت از همسران خود رويگردان مي‌شوند و ميل کمتري به آنان نشان مي‌دهند. برآورده نشدن نيازهاي آنان هم باعث بدبيني مي‌شود.

ترويج فرهنگ ازدواج
از بين بردن عوامل منحرف کننده اجتماعي از يک سو و ترويج فرهنگ ازدواج از سوي ديگر، مي‌تواند نقش مهمي در سلامت جامعه ايفا کند.
امام هادي(ع) در يکي از خطبه‌هاي عقد ازدواج، پس از حمد و ثناي الهي و تأکيد بر اصول اعتقادي فرمود:
"اما بعد، خداي سبحان، دامادي (و خويشاوندي سببي) را دستاويز انس دل‌ها و فاميلي همسران قرار داد که با آن، خويشاوندي‌ها را به هم آميخت و آن را مايه دلسوزي و مهرباني قرار داد: "در اين نشانه‌هايي است براي عالمان".²⁰ خداي سبحان در کتاب خود مي‌فرمايد: " و او کسي است که از آب، انساني آفريد و او را (داراي خويشاوندي) نسبي و سببي قرار داد"²¹ و "به افراد بي‌همسر قوم خود و غلامان و کنيزان درستکارتان همسر دهيد!".²² همانا فلاني پسر فلاني ، کسي است که موقعيت اجتماعي و رفتار او را مي‌شناسيد. او مايل است در زندگي شما شريک شود. او دامادي شما را دوست دارد، به خواستگاري دختر شما فلاني دختر فلاني آمده است و چنين و چنان مقدار را مهريه دختر قرار داده است که نقد آن اين مقدار است و نسيه آن اين مقدار. وساطت ما را براي او بپذيريد و به خواستگار ما همسر دهيد، پاسخ نيک دهيد و سخن نيک به زبان آوريد، من از خدا براي خود و شما و همه مسلمانان مغفرت مي‌طلبم".²³

حجاب در حضور نامحرمان
امام هادي (ع) حجاب کامل زنان را در مقابل کودکاني که خوب و بد را نمي‌فهمند، ضروري نمي‌داند. اما از باز گذاشتن سر و بد حجابي در برابر مردان نامحرم، اگر چه رفت و آمد زيادي هم به خانه دارند، نهي فرموده است.²⁴

حرمت مسکرات
يکي از ابزارهايي که به امنيت اخلاقي جامعه صدمه زيادي مي‌زند، استفاده از مسکرات است که از گذشته‌هاي دور وجود داشته و همواره بشر را به سمت فساد کشانده است. يکي از مهم‌ترين دلايل حرمت شراب، اين است که عقل را زايل مي‌کند. به همين دليل، هر ماده‌اي که بر عقل انسان خدشه وارد کند و او را از حالت عادي خارج گرداند، مسکر و حرام است.
امام هادي(ع) در جواب نامه‌اي که در همين زمينه پرسش شده بود، فرمود:
"کل مسکر حرام؛²⁵هر چيز مست کننده‌اي حرام است".
از آنجا که مخالفت عمدي با حکم خداوند، با اين نيت که حکم خداوند را قبول ندارد باعث کفر انسان مي‌شود، امام هادي(ع) در جواب نامه‌اي که از شارب خمر پرسيده شده بود، فرمود: "شارب الخمر کافر".²⁶

نفي روابط آزاد جنسي
امام هادي (ع) در مقابل کساني که همجنس بازي را جايز مي‌شمردند، فرمود: "لعنة الله علي من فعل ذلک؛²⁷ خداوند کساني را که چنين کارهايي انجام مي‌دهند، لعنت کند".
و در حديث ديگري که از توبه همجنس بازان پرسيده شده بود، فرمود: "القتل؛²⁸ توبه‌اي جز مرگ براي او نيست".
اين برخورد شديد با روابط نامشروع، نشانه قدرت تخريب فراوان اين امور در زندگي بشر است.
ياد مرگ
اگر انسان معاد را فراموش کند و تنها همين زندگي پست بشري را ببيند، هيچ عاملي او را از غرق شدن در ورطه گناهان نگه نمي‌دارد.
ياد مرگ، شيطان و وسوسه‌هايش را دور مي‌کند. اهل بيت در روايات زيادي اين نکته را گوشزد کرده‌اند و سيره عملي امام هادي(ع) نيز گواه بر اين مدعاست.
متوکل در مجلس عيش خود هنگامي که از حضرت امام هادي (ع) خواست شعري بخواند، با اشعاري مواجه شد که امام مرگ را براي او يادآوري کرد و بدين سان مجلس شراب آنان دگرگون شد.²⁹

برخورد قاطع با متجاوزان
در ميان افراد جامعه، عده‌اي هستند که به دليل فراموشي خدا و قيامت، هنجارهاي جامعه را برنمي‌تابند؛ به گونه‌اي که تذکر و موعظه در اين گونه افراد تأثيري ندارد. امام هادي(ع) درباره اين افراد مي‌فرمايد:
"الحکمة لا تنجع في الطباع الفاسده ؛³⁰
حکمت، اثري در دل‌ها و قلب‌هاي فاسد نمي‌گذارد".
تنها راه مبارزه با اين گونه افراد، برخورد قاطع است.

پي نوشتها
1 . Eli Zabeth Stankoz
2 . فلسفه خلقت، تبعيض يا تفاوت، ديروز امروز فردا، طوبي کرماني، انتشارات بين المللي هدي، چ1، 1383، ص 121؛ به نقل از کيهان 28/9/70، ص 15.
3 . ww.Womenrc.com/howraw ماهنامه حوراء ، شماره 3، اسفند 1382 و فروردين 1383، "غرب و گرداب بحران اخلاقي"
4 . لقمه‌هاي حرام، سيد حسن موسوي خراساني، چ1، 1376، ناشر: مؤلف، ص 43.
5 . همان ، ص 44؛ به نقل از سمپوزيوم الکل، ص66.
6 . Joseph De Maistre
7 . Will Duront
8 . Georgie Ann Geyer
9 . اشاره به مکتب فکري منحرف اومانيسم است که انسان و لذت‌ها و خواهش هاي نفساني او را محور قرار مي‌دهد و همه امکانات و طبيعت و ... را براي لذت بيشتر انسان قلمداد مي‌کند. در حقيقت هدف را زندگي پست انساني مي‌داند و به معاد و زندگي اخروي و رسيدن به خدا معتقد نيست.
10 . مجله حوراء شماره 3، اسفند 1382 و فروردين 1383، "غرب و گرداب بحران جنسي".
11 . تحليلي از زندگاني امام هادي(ع) ، باقر شريف قرشي، ترجمه محمدرضا عطائي، کنگره جهاني حضرت رضا(ع)، چ 1، انتشارات آستان قدس رضوي، 1371ش، ص 434.
12 . همان، ص 432، به نقل از سير اعلام النبلاء ج8، ص153.
13 . همان، ص 476.
14 . رک: تحليلي از زندگاني امام هادي(ع)، ص477 ـ 480.
15 . گفتني است دينار از طلا و درهم از نقره است و هر دينار معادل ده درهم است.
16 . سيره عملي اهل بيت، حضرت امام علي هادي، سيد کاظم ارفع، چ 1، 1380ش، نشر تربيت ، ص 7، به نقل از لطائف الطوائف، ص 411.
17 . ر.ک : حقوق زن در اسلام، شهيد مطهري.
18 . موسوعة الامام الهادي، گروه حديث مؤسسه ولي عصر، زير نظر آيت الله خزعلي، چ 1، 1424ق، ج 2، ص 357.
19 . موسوعة الامام الهادي، ج3، ص 25، به نقل از الکافي ج5، ص453، ح 3.
20 . روم 22.
21 . فرقان 54.
22 . نور 32.
23 . فرهنگ جامع سخنان امام هادي(ع)، گروه حديث پژوهشکده باقرالعلوم، چاپ و نشر بين الملل، وابسته به اميرکبير، چ1، 1385، ص 280، به نقل از کافي، ج 5، ص 372، ح 6.
24 . موسوعة الامام الهادي، ج2 ، ص 356 و 357، به نقل از تحف العقول، ص 458؛ تهذيب الاحکام ج7،ص457، ح 1828.
25 . موسوعة الامام الهادي، ج 2، ص419.
26 . همان.
27 . همان، ج2 ، ص 439، به نقل از استبصار، ج4 ،ص222، ح 829.
28 . همان.
29 . سيره عملي اهل بيت، امام علي هادي، ص 12.
30 . چهل داستان و چهل حديث از امام هادي(ع)، عبدالله صالحي، نشر مهدي يار، چ 1، 1381، ص129، به نقل از اعلام الدين ، ص 311.