به گزارش خبرنگار مهر، قانون خدمت وظیفه پس از 27 سال دارای تغییرات اساسی شد. آخرین بار این قانون در سال 1363 اصلاح و بازنگری شده بود. قانونی که در آبان ماه سال 90 در مجلس شورای اسلامی تصویب و براساس آن 36 ماده از 92 ماده قانون اصلاح و 30 ماده نیز الحاقی شد.

با توجه به تغییرات اساسی در قانون خدمت وظیفه عمومی و اعلام جزئیات مهمترین تغییرات، گفتگویی با سرهنگ حجت الله واعظی نژادمعاون قوانین و مقررات سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی انجام دادیم که در زیر می خوانید.

* خبرگزاری مهر- گروه اجتماعی:خدمت سربازی در کشور از چه زمانی آغازشد و اولین قانون مربوط به سربازی چه زمانی به تصویب رسید؟

ــ سرهنگ حجت الله واعظی نژاد معاون قوانین و مقررات سازمان وظیفه عمومی: سربازگیری در ایران که در طول تاریخ نام‌های مختلفی داشته تاریخچه‌ای طولانی دارد اما به طور مشخص می‌توان گفت اولین قانون سربازی در ایران با عنوان «قانون سربازگیری» در سال 1294 به تصویب مجلس شورای ملی رسید که بر اساس این قانون، قشون‌گیری دولت ایران بر مبنای بنیچه صورت می‌گرفت. این روش تا سال 1300 که ارتش منظم تشکیل شد برقرار بود و از ابتدای تشکیل ارتش، مسئله سربازگیری و نحوه احضار سربازان تغییر یافت.

* قانون چندبار تا امروز تغییر کرده است؟

-این قانون در سالهای 1304، 1310، 1317، 1322، 1324، 1334، 1342، 1343، و 1347 بنا به ضرورت دستخوش تغییراتی شد و نهایتاً در سال 1350، قانون خدمت وظیفه عمومی که نسبت به ادوار گذشته، قانون جامع‌تری بود به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

قانون در طی 13 سال با اصلاحاتی همراه بود که با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییرات نوین تاریخ کشور ایران، در قانون خدمت وظیفه عمومی نیز تغییرات اساسی ایجاد شد.اولین قانون خدمت وظیفه عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تاریخ 29 مهر 1363 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به مدت 27 سال به اجرا درآمد و آخرین قانونی بود که قبل از قانون اصلاح اخیر به مرحله اجرا در می‌آمد.

*چه عوامل وضرورت‌هایی باعث شد که قانون خدمت وظیفه عمومی در سال 1390 مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد؟

-آخرین قانون مربوط به سال 63 بود و 27 سال از اجرای آن می‌گذشت و طی این مدت این قانون بارها از سوی مجلس شورای اسلامی اصلاح و قوانین جدیدی به صورت ماده واحده به آن الحاق شده بود. از طرفی این قانون پاسخگوی نیازها و شرایط فعلی جامعه و نیروهای مسلح نبود و لازم بود که به طور اساسی مورد بازنگری و اصلاح قرارگیرد.

بنابراین مهمترین ضرورت‌های اصلاح قانون وظیفه عمومی را می‌توان به ایجاد یکپارچگی، انسجام و جامعیت در قانون خدمت وظیفه عمومی به خاطر تغییرات متعدد و پراکندگی‌های بسیاری که در قانون ایجاد شده بود، به روزرسانی قانون متناسب با شرایط و مقتضیات جامعه و نیاز نیروهای مسلح عنوان کرد.

* فرایند و مراحل بازنگری و اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی به چه شکلی شد و در چه تاریخی به تصویب رسید؟

- بحث بازنگری و اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی از سال 1384 در دستور کار ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان وظیفه عمومی قرار گرفت که پس از بررسی‌های کارشناسی ابتدا در قالب لایحه و سپس در قالب طرح در مجلس شورای اسلامی دنبال شد و پس از فراز و نشیب‌های طولانی نهایتاً در تاریخ 22 آبانماه سال گذشته در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

*هدف از اصلاح قانون و رویکردهای جدید چه بود؟

- مهمترین رویکردهای حاکم بر اصلاح قانون وظیفه عمومی که به عنوان مزیت‌های قانون جدید نیز می‌توانیم از آن یاد کنیم عبارتند از:خوشایند سازی خدمت سربازی در ابعاد مختلف. این که شرایطی فراهم شود همه جوانان با اشتیاق و علاقمندی به خدمت مقدس سربازی بروند و در جامعه نیز نگاه و رویکرد مثبت‌تری نسبت به خدمت سربازی ایجاد شود.

ارتقای جایگاه و منزلت اجتماعی سربازان در سطح جامعه و نیروهای مسلح. توجه ویژه به مسائل تربیتی و بهداشت روانی سربازان در طول خدمت.اهمیت دادن به موضوع آموزش و توانمندسازی سربازان در طول مدت خدمت با استمرار آموزشهای نظامی و انتظامی و اجرای آموزشهای فنی و حرفه‌ای، آموزش مهارتهای فردی و اجتماعی و غنی سازی اوقات فراغت. ارتقای سطح خدمات رفاهی و معیشتی و افزایش حقوق و مزایای سربازان.

توجه ویژه به موضوع به‌کارگیری بهینه سربازان و استفاده از آنها برابر تخصص، مهارت و تحصیلات.توسعه عرصه‌های خدمتی سربازان و به کارگیری در عرصه‌های مختلف علمی،‌ آموزشی، بهداشتی، درمانی، تولیدی، و سازندگی کشور.
ایجاد تسهیلات مناسب‌تر برای مشمولان جهت ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها.

حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه مانند معلولان و مددجویان و خانواده‌های دارای شرایط خاص و نیازمند حمایت، با پیش‌بینی معافیت‌هایی برای این قشر از جامعه.
پاسداشت فداکاریها و خدمات ارزشمند ایثارگران دفاع مقدس با پیش‌بینی تسهیلات و معافیت‌هایی برای فرزندان ایثارگران.

 * قانون جدید از نظر کمی و کیفی نسبت به قانون قبلی چه میزان تغییر کرده است؟

- قانون خدمت وظیفه عمومی که در حال حاضر مبنای عمل است و در حال اجرا می‌باشد 92 ماده دارد که از مجموع 92 ماده، 26 ماده آن مربوط به قانون سال 63 است و تغییری پیدا نکرده، 36 ماده اصلاحی است و 30 ماده الحاقی دارد که با این وصف، قانون خدمت وظیفه عمومی با تغییرات حدود 70 درصدی‌همراه‌بوده‌است.

*سن مشمولیت در قانون چه تغییری کرده است

- در قانون سابق سال تولد در سن 18 سالگی ملاک عمل برای تعیین سن مشمولیت بود. ولی در قانون جدید، ماه تولد ملاک است.

به عبارتی، برابر قانون سابق، هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین سالی که طی آن سال به سن 18 سالگی تمام می‌رسید مشمول خوانده می‌شد ولی براساس قانون جدید، هر فرد ذکور ایرانی در ماهی که طی آن ماه به سن 18 سال تمام می‌رسد مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهد بود.

به عنوان مثال فردی که متولد اسفند 1373 می‌باشد برابر قانون سابق از اول فروردین سال 91 مشمول می‌شد ولی بر اساس قانون جدید، از اول اسفند 91 وارد سن مشمولیت می‌شود.

* مشمولان چه میزان برای معرفی خود زمان دارند

- در قانون جدید ضوابط شفاف‌تر و آسان‌تری برای مهلت معرفی مشمولان تعیین شده است.در مجموع به دو قاعده کلی در ارتباط با آخرین مهلت معرفی مشمولان که در قانون جدید ذکر شده می‌توان اشاره کرد.

قاعده اول: مشمولانی که قبل از سن مشمولیت یعنی قبل از 18 سالگی از مدرسه ترک تحصیل می‌کنند یا فارغ‌التحصیل می‌شوند،‌ پس از این که به سن 18 سال تمام رسیدند موظفند ظرف 6 ماه جهت تعیین تکلیف وضعیت مشمولیت، خود را از طریق دفاتر پلیس + 10 به مراکز وظیفه عمومی معرفی کنند در غیر این صورت وارد غیبت می شوند.

قاعده دوم: دانش‌آموزان و دانشجویان و طلاب علوم دینی که در حین تحصیل، به سن مشمولیت رسیده یا می‌رسند تازمانی که برابر مقررات و سقف تعیین شده به تحصیل ادامه می‌دهند از معافیت تحصیلی برخوردار می‌شوند و در صورت ترک تحصیل، انصراف، اخراج یا فراغت از تحصیل، حداکثر یک سال مهلت دارند که خود را معرفی کنند در غیر این صورت وارد غیبت می‌شوند.

*سقف تحصیلی دانش آموزان،طلاب علوم دینی و دانشجویان چه میزان است

- یکی از مهمترین تغییراتی که در قانون جدید ایجاد شده و کاربرد زیادی دارد، تعیین سقف تحصیلی برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان، دانشجویان و طلاب علوم دینی است. برابر تبصره (1) ماده (33) قانون، حداکثر معافیت تحصیلی برای دانش‌آموزان تا سن 20 سال تمام و در هر یک از مقاطع تحصیلی کاردانی 5/2 سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته 3 سال، کارشناسی پیوسته 5 سال، کارشناسی ارشد پیوسته 6 سال، دکترای پزشکی پیوسته 8 سال و دکترای تخصصی 6 سال تعیین شده است.

البته در مواقع ضروری با تشخیص و اعلام کمیسیون موارد خاص دانشگاه‌ها،‌ حداکثر یک سال به سقف تحصیل دانشجویان اضافه می‌شود.

*چه امور اداری و خدماتی نیازمند کارت پایان خدمت است

-برابر ماده (10) قانون خدمت وظیفه عمومی که در قانون سابق نیز وجود داشت و در قانون جدید مورد تأکید قرار گرفته، انجام برخی از امور در مورد مشمولان وظیفه عمومی، مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان است.
این امور عبارتند از:

الف- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

ب- دریافت هرگونه وام و کمک‌های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق بانک‌ها و وزارت‌‌خانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

ج- کاندیدا شدن برای انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و انجمن‌های قانونی.

د- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر.

ﻫ- صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکت‌های تعاونی.

ز- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

ح- استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، روز مزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و نهادهای قانونی و شرکت‌های دولتی.

*چه تغییراتی در ماده 10 قانون به وجود آمد؟

- تغییراتی که در ارتباط با این ماده در قانون جدید صورت گرفته این است که عبارت «بانک‌ها» به بند (ب) اضافه شده و بند (و) که در ارتباط با ثبت نقل و انتقال اموال در دفاتر اسناد رسمی بود حذف شده است. برابر قانون جدید، ثبت هرگونه نقل و انتقال اموال از سوی مشمولان در دفاتر اسناد رسمی مانعی ندارد. تغییر مهم دیگری که در ارتباط با ماده (10) در قانون جدید صورت گرفته، تعیین مجازات برای متخلفان از اجرای این ماده است که در قانون سابق وجود نداشت.

* در قانون مجازاتهایی برای بکارگیری سربازان متخلف درنظر گرفته شده است

- برابر تبصره (3) ماده (10)، متخلفان از مقررات این ماده به محاکم قضایی معرفی می‌شوند. مجازات این گونه افراد برای بار اول پرداخت هزینه سالانه یک سرباز طبق قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامی دولت است و بار دوم علاوه بر جریمه فوق، سه ماه انفصال از خدمت و برای بار سوم و بالاتر انفصال دائم از خدمات دولتی تعیین شده است.

یکی از دغدغه های کارمندان استخدامی نیروهای مسلح مدت تعهد بود. در این باره چه تغیراتی در قانون داشتیممدت تعهد کارمندان استخدامی در نیروهای مسلح به عنوان جایگزین خدمت دوره ضرورت برابر قانون جدید شش سال است. در حالی که در قانون سابق این مدت 9 سال بود. همچنین در گذشته به این افراد پس از پایان تعهد کارت معافیت داده می‌شد ولی برابر قانون جدید چنانچه کارمندان مذکور پس از اتمام شش سال تعهد خدمتی به هر عنوان از خدمت رها شوند از کارت پایان خدمت دوره ضرورت برخوردار شده و چنانچه قبل از اتمام تعهد، ‌از خدمت رها شوند به نسبت هر چهار ماه خدمت انجام شده یک ماه از خدمت دوره ضرورت آنان کسر می‌شود که بحث کسر خدمت برای کارکنان پیمانی در نظر گرفته شده است.

*یکی از مشکلات دوره خدمت وظیفه اعتیاد سربازان بود. در این باره چه اقداماتی انجام شده است

-در قانون جدید وظیفه عمومی، به موضوع سالم سازی فضای خدمتی سربازان توجه شده و به همین خاطر مقرراتی در ارتباط با نحوه برخورد با مشمولان و سربازان معتاد وضع شده است. برابر تبصره (3) ماده (39) قانون، مشمولانی که به مواد مخدر اعتیاد دارند باید به هنگام معاینه اولیه شناسایی شوند و توسط واحد‌های وظیفه عمومی برای ترک اعتیاد به مدت حداکثر شش ماه به مراکز ترک اعتیاد معرفی گردند. همچنین برابر تبصره (4) همین ماده، نیروهای مسلح نیز مکلف شده‌اند در حین خدمت، کارکنان وظیفه‌ای را که به مواد مخدر اعتیاد دارند شناسایی و از سایر سربازان جدا کنند.ضمن مراقبت ویژه، اقدامات لازم را برای ترک اعتیاد و درمان آنها انجام دهند. قانون گذار برای ضمانت اجرای این موضوع، تأکید کرده این افراد پس از پایان خدمت قانونی از خدمت ترخیص می‌شوند اما صدور کارت پایان خدمت منوط به ارائه گواهی ترک اعتیاد خواهد بود.

*آیا آموزش نظامی برای تمامی افراد مشمول لازم است

- برابر قانون جدید وظیفه عمومی، علاوه بر مشمولانی که به خدمت اعزام می‌شوند تمامی مشمولانی که از انجام خدمت معاف می‌ شوند نیز باید آموزش‌های نظامی و انتظامی مورد نیاز را طی کنندکه به محض تصویب آیین‌نامه مربوط و فراهم شدن ساز و کار اجرایی آن، بحث آموزش مشمولان معاف از خدمت نیز به مرحله اجرا گذاشته می شود.

* یکی از مشکلات متعهدان خدمت در دستگاههای نظامی اخراج از این سازمان ها بود. برای این موضوع چه فکری شده است؟

- برابر قانون جدید وظیفه عمومی، برای افرادی که به عنوان استخدام تعهد خدمتی در اختیار دستگاه‌های غیر نظامی قرار می‌گیرند پس از انجام کامل تعهد، کارت پایان خدمت صادر می‌ شود. در حالی که در گذشته به این افراد کارت معافیت داده می‌شد.همچنین چنانچه افراد متعهد خدمت، قبل از اتمام مدت تعهد به تشخیص سازمان به کارگیرنده به صورت غیر ارادی از خدمت برکنار شوند، مدت خدمت انجام شده به تناسب جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد.در قانون جدید تأکید شده که تمامی متعهدان خدمت باید قبل از بکارگیری، دوره‌های آموزش نظامی مورد نیاز را در نیروهای مسلح طی کنند.

*در ابتدای گفتگو اشاره کردید که یکی از مزیت های قانون جدید وظیفه عمومی, پیش بینی تسهیلات بیشتر برای مشمولان برای ادامه تحصیل آنان می باشد. به طور مشخص این تسهیلات شامل چه موضوعاتی است؟

- تسهیلاتی که در قانون جدید وظیفه عمومی در ارتباط با ادامه تحصیل مشمولان پیش بینی شده قابل توجه است. یکی از این تسهیلات، مهلت معرفی مشمولان پس از فراغت از تحصیل است که در قانون سابق شش ماه بود اما در قانون جدید به یکسال افزایش پیدا کرده است و مشمول می تواند در مهلت یکساله ای که در اختیار دارد با آمادگی بیشتر در مقطع بالاتر در دانشگاه قبول شده و ادامه تحصیل دهد.

مورد بعدی, حذف شرط ورود به دانشگاه از طریق شرکت در کنکور برای صدور معافیت تحصیلی است. به عبارتی در قانون سابق صرفاً برای مشمولانی معافیت تحصیلی صادر می شد که از طریق شرکت در کنکور سراسری وارد دانشگاه می شدند اما در قانون جدید این شرط بر داشته شده و برای افرادی که در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مورد تایید (چه از طریق کنکور و چه بدون کنکور) پذیرفته می شوند در صورت داشتن سایر شرایط مانند نداشتن غیبت و ... معافیت تحصیلی صادر می شود.

* دانشجویان مشمول چه تسهیلاتی برای ادامه تحصیل دارند؟

-تسهیلات دیگری که برای دانشجویان مشمول, در قانون جدید پیش بینی شده، اجازه انصراف از تحصیل برای یک بار در طول مدت تحصیل است یعنی دانشجویان مشمول در طول مدت تحصیل از دیپلم تا دکترای تخصصی یک بار حق انصراف دارند و در اینصورت معافیت تحصیلی آنان تمدید می شود.

همچنین برابر قانون جدید، دانشجویان می توانند قبل از انجام خدمت سربازی, تا مقطع دکترا تخصصی ادامه تحصیل دهند در حالی که برابر مقررات گذشته امکان ادامه تحصیل صرفاً تا دکترای عمومی فراهم بود و فقط افرادی که عضو هیئت علمی بودند می توانستند در مقطع دکترا تخصصی نیز ادامه تحصیل دهند.

*برای ادامه تحصیل مشمولان در خارج از کشور چه تغییراتی ایجاد شد؟

-در قانون جدید وظیفه عمومی که مطابق با قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور است فقط به مشمولان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر و معادل آن در حوزه های علمیه که علاقمند به تحصیل در خارج از کشور هستند اجازه داده شده که در صورت داشتن شرایط برای ادامه تحصیل, به خارج از کشور مسافرت کنند.

*این شرایط چیست؟

-اول اینکه در مقطع کارشناسی ارشد یا بالاتر پذیرفته شوند و شرط بعدی این است که دانشگاه و رشته تحصیلی آنان مورد تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت باشد. شرط سوم این است که بیش از یکسال از تاریخ فراغت آن ها در مقطع قبلی نگذشته باشد و وارد غیبت نشده باشند. در این صورت افراد می توانند با سپردن تضمین های لازم برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت کنند.

*ایرانیان خارج از کشور چگونه می توانند ادامه تحصیل دهند؟

-براساس ماده 37 قانون،ایرانیان مقیم خارج و ماموران ثابت دولت در خارج از کشور که در مدارس ایرانی یا موسسات خارجی که مورد تائید وزارت آموزش و پرورش است درس می خوانند اگر به سن مشمولیت برسند می توانند از معافیت تحصیلی دانش آموزی برخوردار شوند. ایرانی هایی که در خارج از کشور تحصیل می کنند، ادامه تحصیل آنها در مراکزی که مورد تائید وزارت علوم و بهداشت بوده، بلامانع است.

*یکی از مشکلات اخیر در خصوص خدمت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم بود. آیا این مشکل رفع شده است؟

- براساس قانون گذشته افراد پس از پنج سال گذراندن دوره تعهد و دیدن آموزش نظامی کارت پایان خدمت دریافت می کردند. اما با توجه به اینکه وزارتخانه مسئول تامین هزینه آموزش بود، باید هزینه ها تامین می شد. به دلیل عدم تامین هزینه بسیاری از این افراد آموزش نظامی را ندیدند. با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح تمامی افرادی که تا 31 شهریورماه امسال تعهد خود را به پایان رسانده اند با اخد تعهد برای گذرندان دوره آموزش کارت پایان خدمت دریافت کردند.
ابته افرادی که از ابتدای سال به خدمت گرفته شده اند ابتدا باید دوره آموزشی را طی کنند.

* تغییرات زیادی در مورد معافیتها رخ داده است. مهمترین تغییرات چیست؟

- بیشتر تغییرات در بخش معافیت کفالت، تغییر در شرایط معافیت است که شفاف تر شده است.به عنوان مثال در معافیت کفالت پدر, نیازمندی پدر به مراقبت به دلیل بیماری یا نقص عضو و یا کهولت سن در قانون تصریح شده است. در حالیکه این شرط در قانون سابق نبود بلکه در آیین نامه اجرایی ذکر شده بود. در معافیت کفالت جد و جده, وجود فرزند پدر بزرگ و مادر بزرگ اعم از دختر و پسر مانع معافیت است. در حالیکه در مقررات سابق فقط وجود فرزند پسر مانع بود.

* آیا معافیت جدیدی به قانون اضافه شده است؟

-در قانون جدید سه مورد دیگر از جمله معافیت مشمولی که همسرش فوت کرده و از او دارای فرزند صغیر بوده تا زمانیکه ازدواج مجدد نکرده است. معافیت مشمولی که همسرش بعد از ازدواج معلول شده و نیازمند مراقبت باشد.معافیت یکی از فرزندان یا یکی از برادران سربازی که در حین خدمت سربازی فوت کرده باشد، اضافه شده است.

* اگر بخواهیم نگاه کلی به معافیت ها داشته باشیم،قانون جدید باعث افزایش دامنه معافیتها یا کاهش آن شده است؟

- در مجموع می توان گفت که در قانون جدید یکسری معافیت ها اضافه شده به عبارتی در این قانون دامنه معافیت ها افزایش پیدا کرده است مانند معافیت مدد جویان و معافیت فرزندان ایثارگران که از نظر کمی افزایش داشته است.

*معافیت مدد جویان شامل چه مواردی است؟

-همان طور که گفتم در این قانون به منظور حمایت از جامعه معلولان و مدد جویان و خانواده هایی که نیازمند حمایت هستند یک سری معافیت ها با عنوان معافیت مددجویان پیش بینی شده که شامل این موارد است.
معافیت یکی از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام (ره) و سازمان بهزیستی هستند. معافیت مشمولانی که حداقل یک فرزند معلول دارند.

معافیت تنها پسر خانواده های تحت پوشش که دارای سه فرزند دختر یا بیشتر هستند.

معافیت مشمولانی که با معلولان اناث دارای معلولیت جسمی- حرکتی ازدواج می کنند که در این مورد به . مشمولان پنج سال

معافیت موقت داده می شود و درصورت استمرار ازدواج پس از پنج سال, معافیت موقت تبدیل . به معافیت دایم می شود.

*در معافیت فرزندان ایثارگران که در قانون آمده چه نکات جدیدی وجود دارد؟

- قانونگذار برای پاسداشت فداکاری ها و خدمات ارزشمند ایثارگران دفاع مقدس, یک سری معافیت ها برای فرزندان ایثارگران پیش بینی کرده است. البته این معافیت ها قبلا نیز تحت عنوان عنایات مقام معظم رهبری وجود داشت که سالیانه تمدید می شد ولی در قانون جدید وظیفه عمومی, ضمن اینکه این معافیت ها دائمی شده مقداری نیر افزایش یافته است.

این معافیت ها شامل موارد زیر است:
برابر قانون فرزندان شهدا و جاویدالاثرها از انجام خدمت دوره ضرورت معاف هستند.

به ازای هر 24 ماه آزادگی و هر 25 درصد جانبازی و هر 30 ماه سابقه حضور در جبهه, یک نفر از فرزندان ایثارگران معاف می شود. در صورتی که ایثارگران یاد شده فاقد فرزند ذکور باشند یک نفر از برادران آنها از انجام خدمت سربازی معاف می شود.

تمامی مشمولان جانباز دارای حداقل 10 درصد جانبازی از انجام خدمت معاف هستند.

 یک فرزند خوانده قانونی ذکور جانبازی که صاحب فرزند نمی شود از انجام خدمت معاف است.

 مشمولانی که با جانبازان اناث دارای حداقل 25 درصد جانبازی ازدواج کنند به صورت موقت از خدمت معاف . . می شوند و پس از گذشت پنج سال از استمرار ازدواج از معافیت دائم بهره مند می شوند.

*در قانون جدید چه تسهیلاتی برای سربازان در نظر گرفته شده است؟

-خوشبختانه قانونگذار به این موضوع توجه مناسبی داشته و امتیازات و تسهیلات خوبی برای کارکنان وظیفه مانند افزایش حقوق و مزایا, حق عائله مندی برای سربازان متأهل, افزایش امکانات زیست, خوراک, پوشاک و بهداشت و درمان, پیش بینی فوق العاده مناطق عملیاتی و مناطق محروم و بد آب و هوا, پرداخت مستمری به خانواده تحت تکفل سربازان, پوشش بیمه درمانی و بیمه عمر و حوادث پیش بینی کرده است.

همچنین برابر قانون, وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی موظف شده اند با همکاری شهرداری ها, خدمات و تسهیلات لازم نظیر استفاده از ورزشگاه ها, قطارها, اتوبوس ها, گردشگاه ها, سینما ها و موزه ها را برای کارکنان وظیفه در حین خدمت فراهم کنند که امیدواریم با همکاری دولت و تامین بودجه و اعتبار لازم, سربازان از این امتیازات برخوردار شوند.

*مجازات سربازان غایب چیست؟

- در قانون جدید وظیفه عمومی همانطور که امتیازات پر رنگ دیده شده, تنبیهات و مجازات ها هم پر رنگ است. مثلاً در ارتباط با مشمولان غایب, در قانون سابق مدت غیبت اثری در میزان تنبیه نداشت. یعنی تنبیه فردی که یکماه غیبت داشت با فردی که چند سال غیبت داشت یکی بود که این چندان منطقی و عادلانه نبود اما در قانون جدید, میزان تنبیه و مجازات بر اساس میزان غیبت تنظیم شده است.

به طور مثال مشمولانی که مدت غیبت اولیه آنها در زمان صلح تا سه ماه باشد, سه ماه اضافه خدمت خواهند داشت و چنانچه مدت غیبت آنان بیشتر از سه ماه باشد به شش ماه اضافه خدمت تنبیه می شوند. مشمولانی که مدت غیبت اولیه آنان از یک سال تجاوز کند علاوه بر شش ماه اضافه خدمت, فراری محسوب شده و به مراجع قضایی معرفی می شوند.

*برای بکارگیرندگان مشمولان غایب چه مجازات هایی پیش بینی شده است؟

-برابر قانون جدید, چنانچه افرادی, مشمولان غایب را در وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی استخدام کنند به مجازات هایی مانند کسر حقوق از شش ماه تا یک سال و در صورت تکرار به انفصال دایم از خدمت محکوم می شوند و همچنین کسانی که به نحوی مشمولان غایب را در موسسات دولتی و غیر دولتی از قبیل کارخانه ها, شرکت ها, آموزشگاه ها, بنگاه ها, مغازه ها و تعمیرگاه ها بکارگیری نمایند به پرداخت هزینه سالانه یک تا سه سرباز محکوم می شوند.

*مدت خدمت دوره ضرورت در قانون جدید چند ماه تعیین شده است؟

-مدت خدمت دوره ضرورت در قانون جدید همانند قانون سابق 24 ماه تعیین شده است و در صورتی که مشمولان مازاد یا کمتر از تعداد مورد نیاز باشند, ستاد کل نیروهای مسلح با کسب اجازه از فرماندهی معظم کل قوا این مدت را به کمتر یا بیشتر تغییر می دهد که در حال حاضر مدت خدمت دوره ضرورت کمتر از مدت قانونی آن است.

مدت خدمت دوره ضرورت در سال 91 به شرح زیر است
مدت خدمت کارکنان وظیفه مامور به دستگاه های غیر نظامی (امریه) : 24 ماه
مدت خدمت کارکنان وظیفه در نیروهای مسلح و یگان های حفاظت در مناطق عادی : 21 ماه
مدت خدمت در مناطق جنگی و امنیتی درگیر : 18 ماه
مدت خدمت در مناطق امنیتی غیر درگیر و مناطق عملیاتی و محروم و بد آب و هوا : 19 ماه

*به عنوان سوال آخر گفته می شود افرادی که قبل از خرداد ماه به خدمت اعزام شده اند 18 ماه خدمت می کنند این موضوع صحت دارد؟

-خیر. در قانون از ابتدای سال 91 مدت خدمت وظیفه در مناطق عادی 21 ماه است. افرادی که در گذشته از خدمت فرار کرده بودند و تا تاریخ سوم خرداد خود را معرفی می کردند مشمول اضافه خدمت نشده و میزان خدمت آنها همانند گذشته 18 ماه محسوب می شود. گفتگو از مجید غمخوار

اجباری شدن دوره آموزشی قبل از گرفتن معافیت غیرپزشکی، شرایط تحصیل در خارج از کشور، سقف سنی معافیت تحصیلی، مجازاتهای بکارگیری سربازان غایب، الزام سربازان معتاد به ترک اعتیاد و ... مهمترین محورهای گفتگو مهر با معاون قوانین و مقررات سازمان وظیفه عمومی است.

به گزارش مهر، قانون خدمت وظیفه پس از 27 سال دارای تغییرات اساسی شد. آخرین بار این قانون در سال 1363 اصلاح و بازنگری شده بود. قانونی که در آبان ماه سال 90 در مجلس شورای اسلامی تصویب و براساس آن 36 ماده از قانون سابق  اصلاح و 30 ماده نیز الحاقی شد.

با توجه به تغییرات اساسی در قانون خدمت وظیفه عمومی و اعلام جزئیات مهمترین تغییرات، گفتگویی با سرهنگ حجت الله واعظی نژادمعاون قوانین و مقررات سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی انجام دادیم که در زیر می خوانید:

خدمت سربازی در کشور از چه زمانی آغازشد و اولین قانون مربوط به سربازی چه زمانی به تصویب رسید؟

سربازگیری در ایران که در طول تاریخ نام‌های مختلفی داشته تاریخچه‌ای طولانی دارد اما به طور مشخص می‌توان گفت اولین قانون سربازی در ایران با عنوان «قانون سربازگیری» در سال 1294 به تصویب مجلس شورای ملی رسید که بر اساس این قانون، قشون‌گیری دولت ایران بر مبنای بنیچه صورت می‌گرفت. این روش تا سال 1300 که ارتش منظم تشکیل شد برقرار بود و از ابتدای تشکیل ارتش، مسئله سربازگیری و نحوه احضار سربازان تغییر یافت.

* قانون چندبار تا امروز تغییر کرده است؟

-این قانون در سالهای 1304، 1310، 1317، 1322، 1324، 1334، 1342، 1343، و 1347 بنا به ضرورت دستخوش تغییراتی شد و نهایتاً در سال 1350، قانون خدمت وظیفه عمومی که نسبت به ادوار گذشته، قانون جامع‌تری بود به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

قانون در طی 13 سال با اصلاحاتی همراه بود که با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییرات نوین تاریخ کشور ایران، در قانون خدمت وظیفه عمومی نیز تغییرات اساسی ایجاد شد.اولین قانون خدمت وظیفه عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تاریخ 29 مهر 1363 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به مدت 27 سال به اجرا درآمد و آخرین قانونی بود که قبل از قانون اصلاح اخیر به مرحله اجرا در می‌آمد.

*چه عوامل وضرورت‌هایی باعث شد که قانون خدمت وظیفه عمومی در سال 1390 مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد؟

-آخرین قانون مربوط به سال 63 بود و 27 سال از اجرای آن می‌گذشت و طی این مدت این قانون بارها از سوی مجلس شورای اسلامی اصلاح و قوانین جدیدی به صورت ماده واحده به آن الحاق شده بود. از طرفی این قانون پاسخگوی نیازها و شرایط فعلی جامعه و نیروهای مسلح نبود و لازم بود که به طور اساسی مورد بازنگری و اصلاح قرارگیرد.

بنابراین مهمترین ضرورت‌های اصلاح قانون وظیفه عمومی را می‌توان به ایجاد یکپارچگی، انسجام و جامعیت در قانون خدمت وظیفه عمومی به خاطر تغییرات متعدد و پراکندگی‌های بسیاری که در قانون ایجاد شده بود، به روزرسانی قانون متناسب با شرایط و مقتضیات جامعه و نیاز نیروهای مسلح عنوان کرد.

* فرایند و مراحل بازنگری و اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی به چه شکلی شد و در چه تاریخی به تصویب رسید؟

- بحث بازنگری و اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی از سال 1384 در دستور کار ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان وظیفه عمومی قرار گرفت که پس از بررسی‌های کارشناسی ابتدا در قالب لایحه و سپس در قالب طرح در مجلس شورای اسلامی دنبال شد و پس از فراز و نشیب‌های طولانی نهایتاً در تاریخ 22 آبانماه سال گذشته در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

*هدف از اصلاح قانون و رویکردهای جدید چه بود؟

- مهمترین رویکردهای حاکم بر اصلاح قانون وظیفه عمومی که به عنوان مزیت‌های قانون جدید نیز می‌توانیم از آن یاد کنیم عبارتند از:خوشایند سازی خدمت سربازی در ابعاد مختلف. این که شرایطی فراهم شود همه جوانان با اشتیاق و علاقمندی به خدمت مقدس سربازی بروند و در جامعه نیز نگاه و رویکرد مثبت‌تری نسبت به خدمت سربازی ایجاد شود.

ارتقای جایگاه و منزلت اجتماعی سربازان در سطح جامعه و نیروهای مسلح. توجه ویژه به مسائل تربیتی و بهداشت روانی سربازان در طول خدمت.اهمیت دادن به موضوع آموزش و توانمندسازی سربازان در طول مدت خدمت با استمرار آموزشهای نظامی و انتظامی و اجرای آموزشهای فنی و حرفه‌ای، آموزش مهارتهای فردی و اجتماعی و غنی سازی اوقات فراغت. ارتقای سطح خدمات رفاهی و معیشتی و افزایش حقوق و مزایای سربازان.

توجه ویژه به موضوع به‌کارگیری بهینه سربازان و استفاده از آنها برابر تخصص، مهارت و تحصیلات.توسعه عرصه‌های خدمتی سربازان و به کارگیری در عرصه‌های مختلف علمی،‌ آموزشی، بهداشتی، درمانی، تولیدی، و سازندگی کشور.
ایجاد تسهیلات مناسب‌تر برای مشمولان جهت ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها.

حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه مانند معلولان و مددجویان و خانواده‌های دارای شرایط خاص و نیازمند حمایت، با پیش‌بینی معافیت‌هایی برای این قشر از جامعه.
پاسداشت فداکاریها و خدمات ارزشمند ایثارگران دفاع مقدس با پیش‌بینی تسهیلات و معافیت‌هایی برای فرزندان ایثارگران.

 * قانون جدید از نظر کمی و کیفی نسبت به قانون قبلی چه میزان تغییر کرده است؟

- قانون خدمت وظیفه عمومی که در حال حاضر مبنای عمل است و در حال اجرا می‌باشد 92 ماده دارد که از مجموع 92 ماده، 26 ماده آن مربوط به قانون سال 63 است و تغییری پیدا نکرده، 36 ماده اصلاحی است و 30 ماده الحاقی دارد که با این وصف، قانون خدمت وظیفه عمومی با تغییرات حدود 70 درصدی‌همراه‌بوده‌است.

*سن مشمولیت در قانون چه تغییری کرده است

- در قانون سابق سال تولد در سن 18 سالگی ملاک عمل برای تعیین سن مشمولیت بود. ولی در قانون جدید، ماه تولد ملاک است.

به عبارتی، برابر قانون سابق، هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین سالی که طی آن سال به سن 18 سالگی تمام می‌رسید مشمول خوانده می‌شد ولی براساس قانون جدید، هر فرد ذکور ایرانی در ماهی که طی آن ماه به سن 18 سال تمام می‌رسد مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهد بود.

به عنوان مثال فردی که متولد اسفند 1373 می‌باشد برابر قانون سابق از اول فروردین سال 91 مشمول می‌شد ولی بر اساس قانون جدید، از اول اسفند 91 وارد سن مشمولیت می‌شود.

* مشمولان چه میزان برای معرفی خود زمان دارند

- در قانون جدید ضوابط شفاف‌تر و آسان‌تری برای مهلت معرفی مشمولان تعیین شده است.در مجموع به دو قاعده کلی در ارتباط با آخرین مهلت معرفی مشمولان که در قانون جدید ذکر شده می‌توان اشاره کرد.

قاعده اول: مشمولانی که قبل از سن مشمولیت یعنی قبل از 18 سالگی از مدرسه ترک تحصیل می‌کنند یا فارغ‌التحصیل می‌شوند،‌ پس از این که به سن 18 سال تمام رسیدند موظفند ظرف 6 ماه جهت تعیین تکلیف وضعیت مشمولیت، خود را از طریق دفاتر پلیس + 10 به مراکز وظیفه عمومی معرفی کنند در غیر این صورت وارد غیبت می شوند.

قاعده دوم: دانش‌آموزان و دانشجویان و طلاب علوم دینی که در حین تحصیل، به سن مشمولیت رسیده یا می‌رسند تازمانی که برابر مقررات و سقف تعیین شده به تحصیل ادامه می‌دهند از معافیت تحصیلی برخوردار می‌شوند و در صورت ترک تحصیل، انصراف، اخراج یا فراغت از تحصیل، حداکثر یک سال مهلت دارند که خود را معرفی کنند در غیر این صورت وارد غیبت می‌شوند.

*سقف تحصیلی دانش آموزان،طلاب علوم دینی و دانشجویان چه میزان است

- یکی از مهمترین تغییراتی که در قانون جدید ایجاد شده و کاربرد زیادی دارد، تعیین سقف تحصیلی برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان، دانشجویان و طلاب علوم دینی است. برابر تبصره (1) ماده (33) قانون، حداکثر معافیت تحصیلی برای دانش‌آموزان تا سن 20 سال تمام و در هر یک از مقاطع تحصیلی کاردانی 5/2 سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته 3 سال، کارشناسی پیوسته 5 سال، کارشناسی ارشد پیوسته 6 سال، دکترای پزشکی پیوسته 8 سال و دکترای تخصصی 6 سال تعیین شده است.

البته در مواقع ضروری با تشخیص و اعلام کمیسیون موارد خاص دانشگاه‌ها،‌ حداکثر یک سال به سقف تحصیل دانشجویان اضافه می‌شود.

*چه امور اداری و خدماتی نیازمند کارت پایان خدمت است

-برابر ماده (10) قانون خدمت وظیفه عمومی که در قانون سابق نیز وجود داشت و در قانون جدید مورد تأکید قرار گرفته، انجام برخی از امور در مورد مشمولان وظیفه عمومی، مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان است.
این امور عبارتند از:

الف- شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

ب- دریافت هرگونه وام و کمک‌های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق بانک‌ها و وزارت‌‌خانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

ج- کاندیدا شدن برای انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و انجمن‌های قانونی.

د- تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی دیپلم و بالاتر.

ﻫ- صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکت‌های تعاونی.

ز- دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

ح- استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، روز مزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و نهادهای قانونی و شرکت‌های دولتی.

*چه تغییراتی در ماده 10 قانون به وجود آمد؟

- تغییراتی که در ارتباط با این ماده در قانون جدید صورت گرفته این است که عبارت «بانک‌ها» به بند (ب) اضافه شده و بند (و) که در ارتباط با ثبت نقل و انتقال اموال در دفاتر اسناد رسمی بود حذف شده است. برابر قانون جدید، ثبت هرگونه نقل و انتقال اموال از سوی مشمولان در دفاتر اسناد رسمی مانعی ندارد. تغییر مهم دیگری که در ارتباط با ماده (10) در قانون جدید صورت گرفته، تعیین مجازات برای متخلفان از اجرای این ماده است که در قانون سابق وجود نداشت.

* قانون گذار برای افرادی که به مشمولان غایب و بلا وضع خدمات دهند،چه مجازات هایی را پیش بینی کرده است

- برابر تبصره (3) ماده (10)، متخلفان از مقررات این ماده به محاکم قضایی معرفی می‌شوند. مجازات این گونه افراد برای بار اول پرداخت هزینه سالانه یک سرباز طبق قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامی دولت است و بار دوم علاوه بر جریمه فوق، سه ماه انفصال از خدمت و برای بار سوم و بالاتر انفصال دائم از خدمات دولتی تعیین شده است.

*یکی از دغدغه های کارمندان استخدامی نیروهای مسلح مدت تعهد بود. در این باره چه تغیراتی در قانون داشتیم

-مدت تعهد کارمندان استخدامی در نیروهای مسلح به عنوان جایگزین خدمت دوره ضرورت برابر قانون جدید شش سال است. در حالی که در قانون سابق این مدت 9 سال بود. همچنین در گذشته به این افراد پس از پایان تعهد کارت معافیت داده می‌شد ولی برابر قانون جدید چنانچه کارمندان مذکور پس از اتمام شش سال تعهد خدمتی به هر عنوان از خدمت رها شوند از کارت پایان خدمت دوره ضرورت برخوردار شده و چنانچه قبل از اتمام تعهد، ‌از خدمت رها شوند به نسبت هر چهار ماه خدمت انجام شده یک ماه از خدمت دوره ضرورت آنان کسر می‌شود که بحث کسر خدمت برای کارکنان پیمانی نیز در نظر گرفته شده است.

*یکی از مشکلات دوره خدمت وظیفه اعتیاد سربازان بود. در این باره چه اقداماتی انجام شده است

-در قانون جدید وظیفه عمومی، به موضوع سالم سازی فضای خدمتی سربازان توجه شده و به همین خاطر مقرراتی در ارتباط با نحوه برخورد با مشمولان و سربازان معتاد وضع شده است. برابر تبصره (3) ماده (39) قانون، مشمولانی که به مواد مخدر اعتیاد دارند باید به هنگام معاینه اولیه شناسایی شوند و توسط واحد‌های وظیفه عمومی برای ترک اعتیاد به مدت حداکثر شش ماه به مراکز ترک اعتیاد معرفی گردند. همچنین برابر تبصره (4) همین ماده، نیروهای مسلح نیز مکلف شده‌اند در حین خدمت، کارکنان وظیفه‌ای را که به مواد مخدر اعتیاد دارند شناسایی و از سایر سربازان جدا کنند.ضمن مراقبت ویژه، اقدامات لازم را برای ترک اعتیاد و درمان آنها انجام دهند. قانون گذار برای ضمانت اجرای این موضوع، تأکید کرده این افراد پس از پایان خدمت قانونی از خدمت ترخیص می‌شوند اما صدور کارت پایان خدمت منوط به ارائه گواهی ترک اعتیاد خواهد بود.

*آیا آموزش نظامی برای تمامی افراد مشمول لازم است

- برابر قانون جدید وظیفه عمومی، علاوه بر مشمولانی که به خدمت اعزام می‌شوند تمامی مشمولانی که از انجام خدمت معاف می‌ شوند نیز باید آموزش‌های نظامی و انتظامی مورد نیاز را طی کنندکه به محض تصویب آیین‌نامه مربوط و فراهم شدن ساز و کار اجرایی آن، بحث آموزش مشمولان معاف از خدمت نیز به مرحله اجرا گذاشته می شود.

* یکی از مشکلات متعهدان خدمت در دستگاههای نظامی اخراج از این سازمان ها بود. برای این موضوع چه فکری شده است؟

- برابر قانون جدید وظیفه عمومی، برای افرادی که به عنوان استخدام تعهد خدمتی در اختیار دستگاه‌های غیر نظامی قرار می‌گیرند پس از انجام کامل تعهد، کارت پایان خدمت صادر می‌ شود. در حالی که در گذشته به این افراد کارت معافیت داده می‌شد.همچنین چنانچه افراد متعهد خدمت، قبل از اتمام مدت تعهد به تشخیص سازمان به کارگیرنده به صورت غیر ارادی از خدمت برکنار شوند، مدت خدمت انجام شده به تناسب جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد.در قانون جدید تأکید شده که تمامی متعهدان خدمت باید قبل از بکارگیری، دوره‌های آموزش نظامی مورد نیاز را در نیروهای مسلح طی کنند.

*در ابتدای گفتگو اشاره کردید که یکی از مزیت های قانون جدید وظیفه عمومی, پیش بینی تسهیلات بیشتر برای مشمولان برای ادامه تحصیل آنان می باشد. به طور مشخص این تسهیلات شامل چه موضوعاتی است؟

- تسهیلاتی که در قانون جدید وظیفه عمومی در ارتباط با ادامه تحصیل مشمولان پیش بینی شده قابل توجه است. یکی از این تسهیلات، مهلت معرفی مشمولان پس از فراغت از تحصیل است که در قانون سابق شش ماه بود اما در قانون جدید به یکسال افزایش پیدا کرده است و مشمول می تواند در مهلت یکساله ای که در اختیار دارد با آمادگی بیشتر در مقطع بالاتر در دانشگاه قبول شده و ادامه تحصیل دهد.

مورد بعدی, حذف شرط ورود به دانشگاه از طریق شرکت در کنکور برای صدور معافیت تحصیلی است. به عبارتی در قانون سابق صرفاً برای مشمولانی معافیت تحصیلی صادر می شد که از طریق شرکت در کنکور سراسری وارد دانشگاه می شدند اما در قانون جدید این شرط بر داشته شده و برای افرادی که در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مورد تایید (چه از طریق کنکور و چه بدون کنکور) پذیرفته می شوند در صورت داشتن سایر شرایط مانند نداشتن غیبت و ... معافیت تحصیلی صادر می شود.

* دانشجویان مشمول چه تسهیلاتی برای ادامه تحصیل دارند؟

-تسهیلات دیگری که برای دانشجویان مشمول, در قانون جدید پیش بینی شده، اجازه انصراف از تحصیل برای یک بار در طول مدت تحصیل است یعنی دانشجویان مشمول در طول مدت تحصیل از دیپلم تا دکترای تخصصی یک بار حق انصراف دارند و در اینصورت معافیت تحصیلی آنان تمدید می شود.

همچنین برابر قانون جدید، دانشجویان می توانند قبل از انجام خدمت سربازی, تا مقطع دکترا تخصصی ادامه تحصیل دهند در حالی که برابر مقررات گذشته امکان ادامه تحصیل صرفاً تا دکترای عمومی فراهم بود و فقط افرادی که عضو هیئت علمی بودند می توانستند در مقطع دکترا تخصصی نیز ادامه تحصیل دهند.

*برای ادامه تحصیل مشمولان در خارج از کشور چه تغییراتی ایجاد شد؟

-در قانون جدید وظیفه عمومی که مطابق با قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور است فقط به مشمولان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر و معادل آن در حوزه های علمیه که علاقمند به تحصیل در خارج از کشور هستند اجازه داده شده که در صورت داشتن شرایط برای ادامه تحصیل, به خارج از کشور مسافرت کنند.

*این شرایط چیست؟

-اول اینکه در مقطع کارشناسی ارشد یا بالاتر پذیرفته شوند و شرط بعدی این است که دانشگاه و رشته تحصیلی آنان مورد تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت باشد. شرط سوم این است که بیش از یکسال از تاریخ فراغت آن ها در مقطع قبلی نگذشته باشد و وارد غیبت نشده باشند. در این صورت افراد می توانند با سپردن تضمین های لازم برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت کنند.

*ایرانیان خارج از کشور چگونه می توانند ادامه تحصیل دهند؟

-براساس ماده 37 قانون،ایرانیان مقیم خارج و فرزندان ماموران ثابت دولت در خارج از کشور که در مدارس ایرانی یا موسسات خارجی که مورد تائید وزارت آموزش و پرورش است درس می خوانند اگر به سن مشمولیت برسند می توانند از معافیت تحصیلی دانش آموزی برخوردار شوند. ایرانی هایی که در خارج از کشور تحصیل می کنند،تا سقف یکسال پس از فراغت از تحصیل ادامه تحصیل آنها دردانشگاههایی که مورد تائید وزارت علوم و بهداشت، بلامانع است.

*یکی از مشکلات اخیر در خصوص خدمت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم بود. آیا این مشکل رفع شده است؟

- براساس قانون گذشته افراد پس از پنج سال گذراندن دوره تعهد و دیدن آموزش نظامی کارت معافیت دریافت می کردند. اما با توجه به اینکه وزارتخانه مسئول تامین هزینه آموزش بود، باید هزینه ها تامین می شد. به دلیل عدم تامین هزینه بسیاری از این افراد آموزش نظامی را ندیدند. با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح تمامی افرادی که تا 31 شهریورماه امسال تعهد خود را به پایان رسانده اند با اخد تعهد برای گذرندان دوره آموزش کارت معافیت دریافت کردند.
البته افرادی که از ابتدای سال به خدمت گرفته شده اند ابتدا باید دوره آموزشی را طی کنند.

* تغییرات زیادی در مورد معافیتهای کفالت رخ داده است. مهمترین تغییرات چیست؟

- بیشتر تغییرات در بخش معافیت کفالت، تغییر در شرایط معافیت است که شفاف تر شده است.به عنوان مثال در معافیت کفالت پدر, نیازمندی پدر به مراقبت به دلیل بیماری یا نقص عضو و یا کهولت سن در قانون تصریح شده است. در حالیکه این شرط در قانون سابق نبود بلکه در آیین نامه اجرایی ذکر شده بود. در معافیت کفالت جد و جده, وجود فرزند پدر بزرگ و مادر بزرگ اعم از دختر و پسر مانع معافیت است. در حالیکه در مقررات سابق فقط وجود فرزند پسر مانع بود.

* آیا معافیت جدیدی به قانون اضافه شده است؟

-در قانون جدید سه مورد دیگر از جمله معافیت مشمولی که همسرش فوت کرده و از او دارای فرزند صغیر بوده تا زمانیکه ازدواج مجدد نکرده است. معافیت مشمولی که همسرش بعد از ازدواج معلول شده و نیازمند مراقبت باشد.معافیت یکی از فرزندان یا یکی از برادران سربازی که در حین خدمت سربازی فوت کرده باشد، اضافه شده است.

* اگر بخواهیم نگاه کلی به معافیت ها داشته باشیم،قانون جدید باعث افزایش دامنه معافیتها یا کاهش آن شده است؟

- در مجموع می توان گفت که در قانون جدید یکسری معافیت ها اضافه شده به عبارتی در این قانون دامنه معافیت ها افزایش پیدا کرده است مانند معافیت مدد جویان و معافیت فرزندان ایثارگران که از نظر کمی افزایش داشته است.

*معافیت مدد جویان شامل چه مواردی است؟

-همان طور که گفتم در این قانون به منظور حمایت از جامعه معلولان و مدد جویان و خانواده هایی که نیازمند حمایت هستند یک سری معافیت ها با عنوان معافیت مددجویان پیش بینی شده که شامل این موارد است.
معافیت یکی از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام (ره) و سازمان بهزیستی هستند. معافیت مشمولانی که حداقل یک فرزند معلول دارند.

معافیت تنها پسر خانواده های تحت پوشش که دارای سه فرزند دختر یا بیشتر هستند.

معافیت مشمولانی که با معلولان اناث دارای معلولیت جسمی- حرکتی ازدواج می کنند که در این مورد به . مشمولان پنج سال

معافیت موقت داده می شود و درصورت استمرار ازدواج پس از پنج سال, معافیت موقت تبدیل . به معافیت دایم می شود.

*در معافیت فرزندان ایثارگران که در قانون آمده چه نکات جدیدی وجود دارد؟

- قانونگذار برای پاسداشت فداکاری ها و خدمات ارزشمند ایثارگران دفاع مقدس, یک سری معافیت ها برای فرزندان ایثارگران پیش بینی کرده است. البته این معافیت ها قبلا نیز تحت عنوان عنایات مقام معظم رهبری وجود داشت که سالیانه تمدید می شد ولی در قانون جدید وظیفه عمومی, ضمن اینکه این معافیت ها دائمی شده مقداری نیر افزایش یافته است.

این معافیت ها شامل موارد زیر است:
برابر قانون فرزندان شهدا و جاویدالاثرها از انجام خدمت دوره ضرورت معاف هستند.

به ازای هر 24 ماه آزادگی و هر 25 درصد جانبازی و هر 30 ماه سابقه حضور در جبهه, یک نفر از فرزندان ایثارگران معاف می شود. در صورتی که ایثارگران یاد شده فاقد فرزند ذکور باشند یک نفر از برادران آنها از انجام خدمت سربازی معاف می شود.

تمامی مشمولان جانباز دارای حداقل 10 درصد جانبازی از انجام خدمت معاف هستند.

 یک فرزند خوانده قانونی ذکور جانبازی که صاحب فرزند نمی شود از انجام خدمت معاف است.

 مشمولانی که با جانبازان اناث دارای حداقل 25 درصد جانبازی ازدواج کنند به صورت موقت از خدمت معاف . . می شوند و پس از گذشت پنج سال از استمرار ازدواج از معافیت دائم بهره مند می شوند.

*در قانون جدید چه تسهیلاتی برای سربازان در نظر گرفته شده است؟

-خوشبختانه قانونگذار به این موضوع توجه مناسبی داشته و امتیازات و تسهیلات خوبی برای کارکنان وظیفه مانند افزایش حقوق و مزایا, حق عائله مندی برای سربازان متأهل, افزایش امکانات زیست, خوراک, پوشاک و بهداشت و درمان, پیش بینی فوق العاده مناطق عملیاتی و مناطق محروم و بد آب و هوا, پرداخت مستمری به خانواده تحت تکفل سربازان, پوشش بیمه درمانی و بیمه عمر و حوادث پیش بینی کرده است.

همچنین برابر قانون, وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی موظف شده اند با همکاری شهرداری ها, خدمات و تسهیلات لازم نظیر استفاده از ورزشگاه ها, قطارها, اتوبوس ها, گردشگاه ها, سینما ها و موزه ها را برای کارکنان وظیفه در حین خدمت فراهم کنند که امیدواریم با همکاری دولت و تامین بودجه و اعتبار لازم, سربازان از این امتیازات برخوردار شوند.

*مجازات سربازان غایب چیست؟

- در قانون جدید وظیفه عمومی همانطور که امتیازات پر رنگ دیده شده, تنبیهات و مجازات ها هم پر رنگ است. مثلاً در ارتباط با مشمولان غایب, در قانون سابق مدت غیبت اثری در میزان تنبیه نداشت. یعنی تنبیه فردی که یکماه غیبت داشت با فردی که چند سال غیبت داشت یکی بود که این چندان منطقی و عادلانه نبود اما در قانون جدید, میزان تنبیه و مجازات بر اساس میزان غیبت تنظیم شده است.

به طور مثال مشمولانی که مدت غیبت اولیه آنها در زمان صلح تا سه ماه باشد, سه ماه اضافه خدمت خواهند داشت و چنانچه مدت غیبت آنان بیشتر از سه ماه باشد به شش ماه اضافه خدمت تنبیه می شوند. مشمولانی که مدت غیبت اولیه آنان از یک سال تجاوز کند علاوه بر شش ماه اضافه خدمت, فراری محسوب شده و به مراجع قضایی معرفی می شوند.

*برای بکارگیرندگان مشمولان غایب چه مجازات هایی پیش بینی شده است؟

-برابر قانون جدید, چنانچه افرادی, مشمولان غایب را در وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی استخدام کنند به مجازات هایی مانند کسر حقوق از شش ماه تا یک سال و در صورت تکرار به انفصال دایم از خدمت محکوم می شوند و همچنین کسانی که به نحوی مشمولان غایب را در موسسات دولتی و غیر دولتی از قبیل کارخانه ها, شرکت ها, آموزشگاه ها, بنگاه ها, مغازه ها و تعمیرگاه ها بکارگیری نمایند به پرداخت هزینه سالانه یک تا سه سرباز محکوم می شوند.

*مدت خدمت دوره ضرورت در قانون جدید چند ماه تعیین شده است؟

-مدت خدمت دوره ضرورت در قانون جدید همانند قانون سابق 24 ماه تعیین شده است و در صورتی که مشمولان مازاد یا کمتر از تعداد مورد نیاز باشند, ستاد کل نیروهای مسلح با کسب اجازه از فرماندهی معظم کل قوا این مدت را به کمتر یا بیشتر تغییر می دهد که در حال حاضر مدت خدمت دوره ضرورت کمتر از مدت قانونی آن است.

مدت خدمت دوره ضرورت در سال 91 به شرح زیر است
مدت خدمت کارکنان وظیفه مامور به دستگاه های غیر نظامی (امریه) : 24 ماه
مدت خدمت کارکنان وظیفه در نیروهای مسلح و یگان های حفاظت در مناطق عادی : 21 ماه
مدت خدمت در مناطق جنگی و امنیتی درگیر : 18 ماه
مدت خدمت در مناطق امنیتی غیر درگیر و مناطق عملیاتی و محروم و بد آب و هوا : 19 ماه

*به عنوان سوال آخر گفته می شود افرادی که قبل از خرداد ماه به خدمت اعزام شده اند 18 ماه خدمت می کنند این موضوع صحت دارد؟

-خیر. در قانون از ابتدای سال 91 مدت خدمت وظیفه در مناطق عادی 21 ماه است. افرادی که در گذشته از خدمت فرار کرده بودند و تا تاریخ سوم خرداد خود را معرفی می کردند مشمول اضافه خدمت نشده و میزان خدمت آنها همانند گذشته 18 ماه محسوب می شود.