نقص» اطلاع رساني چگونه برطرف مي شود ؟

^{ياد داشت و مقالات يزدفردا}

^{نقص» اطلاع رساني چگونه برطرف مي شود ؟}

^{محمد امامي}

اشاره:
سخنان اخير مقام معظم رهبري در جمع گروهي از مديران اجرايي و كارگزاران سراسر كشور ، در بردارنده ي نكته هايي ارزنده پيرامون « روابط عمومی » و يکی از وظايف آن يعنی « اطلاع رسانی » بود.

ايشان در ارزيابی خود، فعاليت روابط عمومی ها در بخش های مختلف دولت و نيز اقدامات اطلاع رسانی دولت را دارای « نقص » دانسته و بر برطرف کردن اين نقص تاکيد نمودند و اظهار داشتند: « ... دولت بايد حتما اين نقص را برطرف کند ...» .

اطلاع رسانی چيست ؟

برای ورود به بحث خوب است ابتدا اشاره ی کوتاهی به مفهوم « اطلاع » و « اطلاع رسانی » داشته باشيم.
« اطلاع » ؛ به معناي آگاهي است و مي توانيم آْن را قابليت تاثير بر رفتار گيرنده هم تعريف كنيم. بنابر اين وقتي صحبت از « اطلاع رسانی » مي كنيم ، منظور ما آگاهي بخشي است و اين آگاهي بخشي بايد بتواند بر رفتار مخاطبان ما تاثيرگذار باشد.

پس تاثيرگذار بودن بر رفتار، يكي از وي‍ژگيها و ضرورتهاي مهم اطلاع رساني است كه همواره بايد مورد توجه سياستگذاران و مجريان اطلاع رساني قرار گيرد و مقام معظم رهبري نيز مي فرمايند : « ... اقدامات مختلف را با زبانی تاثيرگذار و قابل فهم به اطلاع مردم برسانند .... » .

نكته ي ديگر در اين خصوص ، ضرورت جامع بودن و چندسويه بودن اطلاع رساني است. همانگونه كه اطلاع رساني به گروههاي گوناگون مردم و ذينفعان ضرورت دارد، اطلاع رساني و آگاهي بخشي به مسئولان و سياستگذاران و مجريان به منظور دستيابي به آگاهي هاي لازم در فرايند تصميم گيري ضرورت مضاعف مي يابد.

بديهي است اطلاع رساني نامناسب و ناقص به مسئولان منجر به اتخاذ تصميم هاي نادرست و نابجا مي شود و جامعه، مردم، روند خدمتگزاري و مسئولان را دچار مخاطره و بحران مي كند.

لذا وجود « نقص » در هر مرحله از فرايند اطلاع رساني، آسيبهاي جدي به عموم وارد خواهد ساخت و از اين مهم تر ، اعتماد عمومي به خدمتگزاران و نظام را سلب خواهد نمود.

در اينجا يادآوري اين نكته لازم است كه اطلاع رساني يكسويه ي اقدامات به مردم، بدون توجه به چندسويه بودن فرايند اطلاع رساني و غافل شدن از ضرورت آگاهي بخشي به مسئولان، سياستگذاران و مجريان، فاصله ي نظام تصميم گيري را با واقعيتهاي جامعه و مردم ، روزافزون ساخته و بدين ترتيب كشور را دچار بحران خواهد ساخت.

انتقادها را حمل بر دشمنی نکنيم

توجه به بازخوردها ؛ از ديگر ظرافتها و ضرورتهاي فرايند اطلاع رساني است، علاوه بر بررسي و شناخت ابتدايي، ارزيابي نتايج اجراي طرح ها و برنامه ها و يافتن نقاط قوت ، ضعف، فرصتها و تهديدهايي كه در پيش روست، از اهميت مضاعف برخوردار است. با ارزيابي بازخوردهاست كه ما قادر خواهيم بود « نقص » ها و كاستي هاي احتمالي را شناسايي كرده و اقدامات اصلاحي لازم را پيش بيني نماييم.

لذا براي دريافت اين بازخوردها، بايد گوشي شنوا و چشماني تيزبين و واقع نگر داشته باشيم و با سعه ي صدر ، انتقادها را بشنويم و آن ها را حمل بر دشمني نكنيم، همانطور كه مقام معظم رهبري در سخنان اخير خود بر اين نكته تاكيد دارند كه : « ... برخی انتقادها و ايرادهايی که بيان می شوداز روی دلسوزی است ....» .

از ديگر ويژگي هاي اطلاع رساني بدون « نقص »، « صحت » و « جامعيت » برنامه هاي آگاهي بخشي است.
مقام معظم رهبري به اين نكته نيز چنين اشاره كرده اند كه « ... با اطلاع رسانی صحيح و توضيح کامل، نگراني ها برطرف خواهد شد.... »، صحيح بودن و جامعيت اطلاعاتي كه در معرض افكار عمومي و مخاطبان قرار مي گيرد مي تواند ضمن ايجاد اطمينان خاطر در مخاطبان، از اضطراب هاو نگراني هاي احتمالي آنان پيشگيري نمايد.

براي پيشگيري از بروز نقص در فرايند اطلاع رساني، علاوه بر رعايت ويژگي هايي كه برشمرده شد توجه به اين نكات نيز لازم است :

· مسئولان در ميان جامعه و مردم حضور داشته ، از شعارهاي فاقد پشتوانه و بدون عمل پرهيز نمايند.

· با نگرشي باز و خودداري از مميزي هاي افراطي، اخبار و اطلاعات مورد نياز همه ي گروههاي مخاطبان به موقع به آنان ارائه گردد.

· واقعيت ها با مردم در ميان گذاشته شود و از هرگونه گرايش به دروغ و عوامفريبي پرهيز شود.

«شايعه» و «شب نامه» نشانه ی نقص در اطلاع رسانی

با مروري بر جريانات اخير كه در خصوص موضوع بنزين پيش آمد، به اهميت اين نكات پي مي بريم و به طور ملموس درمي يابيم در هنگامي كه جريان اطلاعات در جامعه دچار« نقص» شود،و اخبار و اطلاعات مورد نياز مردم به موقع در اختيار آنان قرار نگيرد، « شايعه » رواج مي يابد.

كارشناسان بر اين باورند كه « شايعه » ؛ در يك جامعه ي منفعل رخ مي دهد كه وضع موجود براي آنان به شكل عجيبي تحمل ناپذير شده است و همه مي خواهند در شرايط بي مفر ، مفري بيابند. اما در غياب كنش هاي تاثيرگذار اطلاع رسان و آگاهي بخش، ناخودآگاه دچار بحران هايي مي شوند كه در جستجوي راهند و نمي يابند.

هنگامي كه براي مردم موقعيتهاي مبهم در زمينه ي بنزين يا ساير موضوع ها ايجاد مي شود، يعني موقعيت هايي كه مردم در مورد صحت اخبار، يقين ندارند و مي خواهند بدانند چه رويدادي به وقوع خواهد پيوست، « شايعه» كه يكي از خروجي ها ، نتايج و حاصل اطلاع رساني داراي « نقص » است، به وجود مي آيد.

نمي توان انتظار داشت مردم و گروههاي مخاطب ما ، در شرايط و موضوع هاي اضطراب برانگيز و نگران كننده و وجود يك رخداد مهم و ابهام هاي فراوان قرار گيرند و آب از آب تكان نخورد و اتفاقي نيفتد.

جلوه ي مشاهده پذير ديگري از « نقص » در اطلاع رساني را در خلق و ارسال چند ميليوني پيام كوتاه طنزآميز به دارندگان تلفن همراه در سطح كشور مي توان ملاحظه كرد كه در آن راهكاري را براي « كساني كه كمبود بنزين دارند» ارائه مي كند !

همانگونه كه حتما شنيده ايد بر اساس خبري كه يكي از سايتهاي خبري وابسته به اصولگرايان منعكس كرد «پس از اعلام سهميه بندی سوخت و بروز اغتشاش در تهران و چند شهر دیگر و گسترش آن از صبح روز گذشته(چهارشنبه) به ديگر شهرها، به درخواست وزارت اطلاعات، ارسال تمامی SMSهای تلفن همراه مسدود شد.» و «پيام کوتاه که به عنوان موثرترين رسانه شخصی در مدتی کوتاه در ميان مردم به شدت گسترش يافت، متاسفانه در برخی از اوقات دارای کارکردی منفی به نام «شب نامه» می شود.»

راههای پيشگيری و رفع نقص اطلاع رسانی

بنابر اين وجود « شايعه » و « شب نامه » در يک جامعه را بايد به منزله وجود « نقص» در فرايندهای اطلاع رسانی آن جامعه محسوب کرد. پديده ای که می توان آن را اينگونه مهار کرد :

· اطلاع رسانی صحيح، دقيق، به موقع ، جامع ، چندسويه

· شناسايي زمينه هاي شكل گيري شايعه و شب نامه

· بازكردن روزنه هاي گوناگون آگاهي و جريان يافتن اطلاعات در رگهاي جامعه

· ايجاد فرصتهاي لازم براي طرح و انعكاس يافتن صداهاي گوناگون

· وجود آزادي هاي مصرح در قانون براي فعاليت احزاب ، تشكلها و نهادهاي مدني

· ايجاد اطمينان و جلب اعتماد مردم

· ارزش قايل شدن براي مخاطبان

· پرهيز از سانسور

· پرهيز از شعارهاي بدون عمل

· افزايش دانش، بينش و مهارتهاي روابط عمومي در مديران دستگاهها و مسئولان و كارشناسان روابط عمومي

· تقويت روابط عمومي دستگاهها با اصلاح ساختارهاي سازماني دستگاه و روابط عمومي ها، به گونه اي كه روابط عمومي، در عمل به طور مستقيم زير نظر بالاترين مقام دستگاه انجام وظيفه نمايد

· پيش بيني اعتبارات و بودجه ي لازم براي فعاليتهاي روابط عمومي و اطلاع رساني

· ايجاد زمينه ها و جذابيتهاي ساختاري لازم در روابط عمومي دستگاهها تا بتوانند جذب كننده ي افراد فرهيخته و دانش مدار در اين نهاد مدني باشد

· مشاركت دادن مسئولان و كارشناسان روابط عمومي در فرايندهاي مهم تصميم سازي و تصميم گيري سازمان

· اولويت قايل شدن مردم داري و مردم مداري به جاي تبليغ صرف براي مديران و دستگاهها، در فعاليتهاي روابط عمومي و اطلاع رساني

· و ...

اينها همه و همه از جمله راههايي است كه مي تواند ضعف و « نقص» موجود در زمينه ي اطلاع رساني را مرتفع سازد.

حرف آخر

لذا اميد آن داريم با تاكيدي كه مقام معظم رهبري در سخنان اخير خويش به ضرورت فعال شدن روابط عمومي ها داشتند، مسئولان و دست اندركاران ذيربط، با اقدامات اصلاحي و حمايتي گسترده، هم به لحاظ حقوقي و مقررات و هم به لحاظ ساختاري و هم به لحاظ اعتباري و مالي ، بستر مناسبي را براي ارتقاي نقش و جايگاه، دانش، بينش و مهارتهاي روابط عمومي و توسعه ي علمي روابط عمومي و جبران اين « نقص » عظيم فراهم آورند.