علامه‌ مصباح يزدي: همه ارزش‌ها وابسته به خداي متعال است و بايد پرتوي از سوي او بتابد تا كاري ارزش پيدا كند.

یزدفردا:عضو خبرگان رهبري با اشاره به ذومراتب بودن ارزش‌ها در اسلام گفت: ارزش مطلق از آن خداوند است و او هرچيزي كه به نوعي انتساب به وي داشته باشد را ارزش تلقي كرده است و همين كه عملي براي رسيدن به بهشت يا دور شدن از عذاب جهنمي كه خدا آن را مقدر كرده، انجام شود، ارزش تلقي مي كند، و حتي پايين تر از آن كه عملي براي منافع دنيوي باشد اما زمينه را براي ارزش هاي الهي مستعد و آماده كند، نيز به نوعي ارزش تلقي مي كند و ناديده نمي گيرد.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني آثار آيت‌الله مصباح يزدي، رئيس مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) در همايش ملي تعليم و تربيت ارزش‌ها، با تشكر از تلاش‌هاي برگزار كنندگان اين همايش گفت: گرچه تربيت گاه براي پرورش درخت و حيوان و نوزاد انسان نيز اطلاق مي‌شود، اما تربيتي كه براي انسان مكلف بالغ عاقل در نظر گرفته مي‌شود، به معناي ايجاد زمينه براي انتخاب صحيح اوست كه مي‌تواند او را به سمت كمال سوق دهد.

علامه مصباح يزدي با اشاره به اينكه رشد شخص يك حركت اختياري است، ادامه داد: مربي فقط زمينه را آماده، انگيزه‌ها را تقويت، و عوامل خفته و مخفي را بيدار و آشكار مي‌كند تا فرد با اختيار خودش راه صحيح را بپيمايد.

عضو خبرگان رهبري با اشاره به معاني مختلف ارزش ادامه داد: برخي به قدري مفهوم ارزش را تضييق كرده اند كه تنها آداب مذهبي مي‌گيرد و برخي به قدري گستره آن را وسيع دانسته اند كه شامل آداب عرفي، اجتماعي و حتي فردي نيز مي‌شود و برخي آن را با ارزش‌هاي اخلاقي مساوي دانسته اند.

وي با بيان اينكه شايع‌ترين بحث در خصوص ارزش به همان معنايي است كه ما آن را آداب و ادب تلقي مي‌كنيم، ادامه داد: ارزش مي‌تواند ارزش‌هاي اخلاقي را نيز شامل شود و بسته به اينكه ريشه ارزش‌ها در فلسفه اخلاق را چه بدانيم، مي‌تواند اخلاق اسلامي يا لائيك باشد.

ايشان با اشاره به اينكه انديشمندان و فيلسوفاني كه در اين زمينه بحث كرده اند، رويكردهاي متفاوتي دارند، خاطر نشان كرد: برخي عملگرا و پراگماتيست هستند و نگاهي به ريشه و فلسفه آن ندارند، بلكه به همين اندازه كه امري مطلوب در جامعه است، آن را ارزش تلقي مي‌كنند و برخي گرايش‌هاي پوزيتويستي دارند و ارزش‌ها را نسبي مي‌دانند كه قابل تغيير و تحول است و ممكن است امري كه امروز ارزش تلقي مي‌شود، فردا ضدارزش باشد.

وي با اشاره به ديگر نظرات موجود در اين زمينه اظهار داشت: درميان كساني كه ريشه ارزش‌ها را فراتر از قراردادها و پسند اجتماعات مي‌دانند؛ برخي ارزش‌ها را فطري، برخي ديگر عقلاني و عده‌اي نيز عرفاني مي‌دانند و حتي كساني معتقدند ارزش تنها بايد از دين گرفته شود و دين نيز تعبد محض است، كه اين گرايش در قرون وسطي بيشتر مطرح بوده و در بين مسلمانان نيز اشاعره كه قائل به حسن وقبح شرعي هستند، به اين ديدگاه نزديكترند. لذا ابتدا بايد موضع خودمان را در مكاتب ارزشي مشخص كنيم، چرا كه در بين انديشمندان مسلمان نيز اختلافاتي در اين بحث وجود دارد.

آيت‌الله مصباح يزدي با اشاره به اينكه تربيت ارزشها، مسأله‌اي جديد نيست، ادامه داد: تربيت ارزش‌ها همان چيزي است كه در گذشته از آن به ادب يا آداب تعبير مي‌شد و مراد از ادب اين بود كه فرد به مرحله‌اي برسد كه بتواند انتخاب صحيح و مناسبي داشته باشد تا او را به كمال برساند.

وي با اشاره به نظرات مختلف در خصوص ملاک ارزشها ادامه داد: برخي ارزش‌ها را از آن جهت كه موجب آسايش، امنيت و زندگي راحت‌تر مردم و در نتيجه تأمين منافع دنيوي بشر مي‌شود، مورد نظر قرار مي‌دهند و برخي از اين تفكر فراتر رفته و زندگي را منحصر به دنيا نديده و آنچه كه سبب رسيدن به بهشت و زندگي ابدي مي‌شود را مورد نظر قرار مي‌دهند، اما به نظر مي‌رسد حتي اين تفكر نيز فطرت كمالجوي بشر را سيراب نمي‌كند.

آيت‌الله مصباح يزدي با اشاره به اينكه ارزش داراي دونوع اصيل و رفتاري است، خاطر نشان كرد: ارزش مطلق تنها در خصوص خداوند متعال مصداق پيدا مي‌كند كه فرد مي‌تواند خود را به وي نزديك كند. اما بسيار نادرند كساني كه بتوانند به اين ارزش اصيل دست يافته و اعمال خود را تنها بر مبناي ارزش اصيل و براي رضاي خداوند و نه منافع مادي و حتي اخروي انجام دهند.

وي با اشاره به اينكه اسلام با واقع گرائي ارزش را ذومراتب دانسته كه هركس مي‌تواند مراحلي از آن را كسب كند، ادامه داد: لذا خداوند حتي هرچيزي كه به نوعي انتساب به وي داشته باشد را نيز ارزش تلقي كرده است و مثلا همين كه فرد عملي را براي رسيدن به بهشت يا دور شدن از عذاب جهنمي كه خدا آن را مقدر كرده، انجام مي‌دهد، ارزش تلقي مي‌كند و حتي پايين‌تر از آن كه حدنصاب ارزش الهي نيست، بلكه براي منافع دنيوي است، اما زمينه را براي ارزش‌هاي الهي مستعد و آماده مي‌كند، به نوعي ارزش تلقي مي‌كند و ناديده نمي‌گيرد.

رئيس مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) با اشاره به آيه‌اي از قرآن كريم ادامه داد: همه ارزش‌ها وابسته به خداي متعال است و بايد پرتوي از سوي او بتابد تا كاري ارزش پيدا كند.

وي با اشاره به فرهنگ التقاطي موجود در جامعه امروز و تأثير نگاههاي نشأت گرفته از فرهنگ الحادي در فرهنگ ما گفت: امروزه گاهي از حجاب نه به عنوان ارزشي الهي، بلكه به عنوان ارزشي اجتماعي تعبير مي‌شود، يعني اصالت ارزش به اجتماع دانسته مي‌شود، و از آنجائي كه مردم جامعه مسلمان هستند، حجاب را ارزش مي‌دانند، نه چون حجاب يك ارزش ذاتي يا الهي دارد!

وي با اشاره به اينكه بايد ارزش اصيل الهي و اسلامي در اقشار فرهيخته مسلمان رواج داده شود، ادامه داد: اگر فرهيختگان جامعه باورهايشان بر اساس ارزشهاي الهي شكل گرفت، در ساير اقشار جامعه نيز نفوذ خواهد كرد و ترويج خواهد شد. اما اگر آنها با تربيت غير اسلامي رشد كنند، تأثير ارزش‌هاي الهي در جامعه كم رنگ مي‌شود و كساني هم كه از اسلام دم مي‌زنند، به سنتي فكر كردن متهم مي‌شوند.

آيت‌الله مصباح يزدي با اشاره به تأثير فرهنگ التقاطي حتي در سطوح مديريتي كشور خاطر نشان كرد: گاهي فرد در تقابل ميان ناسيوناليسم و دين، ناخودآگاه ديدگاه‌هاي ناسيوناليستي و ايراني گرائي را ترجيح داده و مطرح مي‌كند، چرا كه از روز نخست ورودش به اجتماع، دائما نام ايران را شنيده و فكرش بر اين اساس شكل گرفته و همين اصالت ناسيوناليسم، اثرش را در جامعه خواهد گذاشت و نتيجه آن نيز اهميت ندادن به سرنوشت ديگر ملت هاست كه در شعار" نه غزه، نه لبنان" تجلي مي‌كند.

وي با تأكيد بر اصلاح ريشه‌هاي فكري ادامه داد: ابتدا بايد از پايه‌هاي اصلي يعني، هستي شناسي اسلامي، ارزش شناسي اسلامي و انسان شناسي اسلامي شروع شود و مسائل آنها كاملا حل شود، كه اگر چنين شد چيزي در مقابل اسلام قابل مطرح كردن نخواهد بود.

آيت‌الله مصباح يزدي در بخش ديگري از سخنانش با طرح اين سئوال كه از چه روش‌هايي بايد استفاده كرد تا ارزش‌هاي الهي و اسلامي در جامعه نهادينه شود، اظهار داشت: ابتدا بايد متوجه باشيم كه مراد از تربيت، تنها تربيت دانش آموزان دبستاني تا دبيرستاني نيست، بلكه همه افراد از كودك گرفته تا سالمندان را شامل مي‌شود. لذا بايد از همه امكانات و ظرفيت‌ها استفاده شود و براي هرقشري با توجه به سن و شرايطشان برنامه ريزي شود.

وي با اشاره به وجود نكات بسيار ظريفي در داستان طالوت كه در قرآن كريم بيان شده است، اظهار داشت: در داستان طالوت، فرهنگ مقاومت ريشه يابي شده است، و اين كه پيروزي تنها در سايه صبر و مقاومت و پا گذاشتن روي هواي نفس حاصل خواهد شد. كه ما نمونه آن را در 8 سال دفاع مقدس، جنگ 33 روزه لبنان و جنگ 8 روزه غزه شاهد بوديم.  لذا براي نهادينه كردن ارزش مقاومت بايد به گونه‌اي تربيت شويم كه بدانيم بدون تحمل سختي ها، ترقي و پيروزي به دست نخواهد آمد.

وي با اشاره به اينكه بيان برخي داستانها در قرآن به منظور تربيت ارزش هاست، اظهار داشت: اينكه مقام معظم رهبري بر نوشتن خاطرات و داستان‌هاي دفاع مقدس تأكيد مي‌كنند، به دليل نقش مهم تربيتي داستان است، اما داستان به تنهايي كافي نيست، بلكه نياز به استدلال عقلي، تزكيه و ارتباط باخدا نيز دارد، چرا كه همانطور كه گفته شد منشأ ارزش ها،  قرب به خداست و همه جنگ‌ها و گرفتاري‌ها براي قرب به خداست، لذا نمي‌شود كسي براي خدا كار كند و براي تزكيه خود برنامه‌اي نداشته باشد.

علامه مصباح با اشاره به اينكه مقدمه تربيت ارزش‌ها شناخت خداست، خاطر نشان كرد: بر اساس شناخت خداست كه مي‌توان براي خودسازي و تزكيه برنامه ريزي كرد و در اين صورت است كه پيروزي حاصل مي‌شود، كه البته اين پيروزي نيز هدف غائي نيست، بلكه آماده شدن زمينه براي آشنايي بشريت با اسلام و رسيدن به قرب خداست.

وي با استفاده از داستان طالوت خاطر نشان كرد: براي پيروزي بايد راه عبادت را برگزيد و در همه شئون زندگي از جمله انتخاب رهبر، از خدا اطاعت كرد و اگر شخص فهميد كه رهبري مورد رضايت الهي است، با جان و دل از او اطاعت كند.

گفتني است همايش تعليم و تربيت ارزش‌ها 23 آذرماه سالجاري در مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) برگزار شد

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا