یزدفردا"سیدصدرالدین حسینی مشهدی "«مقصود اصلی از تاسیس بلدیه حفظ منافع شهرها و ایفای حوایج اهالی شهرنشین است.»
این عبارت جمله آغازین قانون بلدیه است که در نوزدهم خردادماه 1286 هجری شمسی به تصویب رسید. قانونی که با تصویبش ، عملا تجربیات سال‌های پیش از آن نادیده گرفته شد و آخرین رگه‌های سنت مدیریت شهری ایرانی منقطع گردید.
ایران به لحاظ سابقه تاریخی مدیریت شهری به سبک نوین یک از قدیمی‌ترین‌ها در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. اما مدیریت شهری ما به هیچ وجه محدود به 100 سال گذشته نیست بلکه اداره شهر در ایران قدمتی طولانی دارد. سابقه شهرنشینی در ایران از زمان هخامنشیان یکی از طولانی‌‌ترین سوابق شهرنشینی در جهان است. شرایط و موقعیت‌های ویژه فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی، تصویر متمایزی برای شهرهای این سرزمین ایجاد کرده که در ابعاد مختلف مادی و غیرمادی حیات شهری، ازجمله نظام اداره امور شهرها قابل مشاهده است.
شاید بتوان گفت در دوره‌های مختلف تاریخی که در ایران حکومت‌های قوی‌تری داشته‌ایم، شاهد رونق شهرنشینی هم بوده‌ایم و در نتیجه قواعد تعریف شده‌ای هم برای اداره شهرها بوجود آمده‌است. به عنوان نمونه «احتسابیه» قبل از بلدیه، نهادی برای این امر بود و در واقع نهاد «حسبه» بروز و ظهور سازمانی اداره شهرها بود که بسیاری از وظایف شهرداری در امروز را انجام می‌داد.

از سال 1285 هجری شمسی که رژیم مشروطه در ایران تشکیل شد، تحت تاثیر نفوذ فرهنگی و آشنایی تحصیل کردگان و روشن‌فکران با نظام‌های اروپایی و نیز خواسته‌های مردمی برای انجام تغییرات و تحولات اساسی در نظام سیاسی و اداری کشور و نیز الزام دولت به انجام خواسته‌ها و نیازمندی‌های عمومی، موضوع تغییر و استقرار نظام جدید اداری به طور جدی مطرح شد. کلیت این نظام جدید از سیستم‌ اداری کشور فرانسه اقتباس شد و همراه با سیستم تمرکز بوده است. به همین لحاظ بعد از تصویب قانون اساسی در سال 1285 سه قانون مهم دیگری از جمله قانون بلدیه که همگی از قوانین فرانسه و بلژیک اقتباس شده بودند برای وادار کردن دولت به انجام خدمات عمومی به تصویب شورای ملی رسید.
در سال 1285 شمسي و با پيروزي نهضت مشروطه، به دليل مشكلات متعددي كه در اداره امور شهرها در زمينه‌هايي مانند بهداشت شهري،آب‌رساني و ... وجود داشت نمايندگان مجلس اول درصدد تدوين قانوني براي اداره امور شهرها برآمدند، كه اين عمل به تدوين اولين قانون شهرداري‌ها با عنوان « قانون بلديه»  در تاريخ 19 خرداد 1286 شمسي انجاميد. پیامد قانون جدید انحلال تمام نهادها و موسسات موثر در اداه شهر بود.
 
با تصویب قانون بلدیه و جایگزینی نظام مدیریت شهری عاریتی از غرب بجای مدیریت شهری ایرانی عملا شاهرگ حیاتی مدیریت شهری ایرانی که ارتباط و ارتزاق آن از نظام‌ها و سنت های بومی ایران در سازماندهی سطوح مرکزی ومحلی بود، قطع گردید و دوره جدیدی در تاریخ مدیریت شهری ایران آغاز شد. با این تغییر ساختاری و سازمانی عملا برخی نهاده و سازمان های محلی مانند حسبه که وظایف گسترده ومتعددی را به‌عهده داشتد از بین ‌رفتند و وظایف آن‌ها به نهادها و سازمانهای جدید واگذار شد.
قانون بلدیه، اولین مجوز قانونی تشکیل شهرداری در ایران محسوب می‌شود و به عبارت دیگر، اولین قدم برای تشکیل یک نهاد رسمی برای مدیریت شهری در قالب نظام جدید اداری ایران است. که در پایتخت و شهرهای بزرگ به اجرا گذاشته شد. این قانون، شهرداری را دارای شخصیت حقوقی تلقی کرده بود و اختیارات محدودی را برای انجمن بلدیه و اداره بلدیه قائل شده بود. این میزان اختیار و قدرت اگرچه در حدی نبود که بتواند مشکل جدی را برای دولت مرکزی فراهم آورد، اما عدم آمادگی و تجربه اجتماعی لازم از سوی مردم و اعضای این انجمن‌ها و نیز ویژگی تمرکزگرایی و عدم تحمل وجود نیروهای محلی از طرف دولت مرکزی موجب شد تا در سال 1289 و قبل از هرگونه شکل گیری هرگونه تجربه عملی و اقدام جدی دولت اجازه انحلال کلیه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و بلدی و تجدیدنظر در قوانین مربوطه را از مجلس دریافت کرده بود و بلافاصله اقدام به انحلال انجمن‌های مورد اشاره کند.    

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا