یزدفردا "سیدصدرالدین حسینی مشهدی :دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت دولتی و سیاستگذاری عمومی دانشگاه امام صادق(ع):اکثر ما برای یک بار هم که شده از مراکز خرید مدرن مانند ستاره و آریا در یزد دیدن کرده ایم. با همسر و فرزندان و یا بدون آن ها زمانی را در این اماکن گذرانده ایم، قدم زنان به آرامی از کنار مغازه های پرزرق و برق عبور کرده ایم و اگر به دنبال کالایی برای خرید بوده ایم آن را در مغازه ها جسته ایم و الا به مغازه ها را به سان شهرفرنگی نگاه انداخته  و عبور کرده ایم. مراکز خریدی متشکل از چند طبقه با مغازه هایی شیک و ویترین هایی جذاب که با نهایت سلیقه چیده شده اند وگویی تو را به سمت خود فرا می خوانند. در شلوغی انبوه بازدیدکنندگان جوانان یزدی نیز به چشم می آیند که پله های مراکز خرید را بی هدف طی می کنند، به دنبال خرید کالایی نیستند و فقط در این شلوغی پرسه می زنند و زمان می گذرانند. شاید شما هم در حین خرید بعضا متوجه رفتارهای عجیب و یا قهقه های این گروه ها شده اید. این ها گوشه ای از آن چیزی است که در مراکز خرید مدرن یزد اتفاق می افتد.

با این وجود هنوز مراکز خرید مدرن نتوانسته اند جای بازارهای سنتی را بگیرند. بازار خان، بازار مسگری، بازار طلافروش‌ها، بازار شاهزاده فاضل و ... هنوز از رونق نیفتاده اند و اگر بگوییم نبض واقعی بازار یزد در خیابان قیام و حوالی آن می تپد، سخنی به گزاف نگفته ایم. جایی که حداقل تا چندکیلومتری آن مرکز خرید مدرن که هیچ، حتی جایی برای پارک ماشین هم پیدا نمی شود. این بازارهای سنتی تفاوت های بسیاری با مراکز خرید مدرن دارند. به عنوان مثال در بازارهای سنتی کمتر کسی پیدا می شود که بی هدف و برای پرسه زدن آمده باشد. همه می دانند که برای خرید چه چیزی آمده اند در حالیکه در مراکز خرید مدرن جمعیت بی شماری بی هدف و صرفا برای پرسه زدن به آن اماکن رجوع می کنند. در بازارهای سنتی اصولا مایحتاج زندگی مردمان خرید و فروش می شود و کمتر مغازه ای وسایل لوکس و تجملی دارد در حالیکه مراکز خرید مدرن چنین نیستند.

 البته در این بین هنوز پاساژها هم که زمانی (پیش از همه گیرشدن مراکز خرید مدرن) از رونق زیادی برخوردار بودند هستند. اما بسیاری از مغازه های آن ها یا تعطیل شده اند و صاحبان آن ها به مراکز خرید مدرن کوچ کرده اند و یا به تابلوی «تخفیف به علت تغییر شغل» منقوش گردیده اند. پاساژها مراکز خرید مدرن دهه 70 بودند که روزی روزگاری رونقی داشتند. ویژگی بارز آنها این بود که هم کالاهای مورد نیاز خانواده ها و هم کالای نیمه تجملی را به فروش می رساندند. اما با بوجود آمدن پدیده مراکز خرید مدرن، پاساژها از رونق افتادند و مشتریان خود را که به فراخور زمان بدنبال کالاهای لوکس و تجملاتی بودند از دست دادند. و بدنبال آن جوانان پرسه زن در پاساژ ها هم از آنها رخت بربستند.

 در جدال میان مراکز خرید سنتی، نیمه مدرن و مدرن؛ مراکز خرید سنتی از آن جهت که بیشتر با مایحتاج مردم سروکار داشتند ثلمه ای به آن ها وارد نشد. مراکز خرید مدرن هم که در پاسخ به نیاز تجمل گرایی به وجود آمده بودند با استقبال بی نظیر مواجه شدند. در این بین فقط مراکز خرید نیمه مدرن (پاساژها) بودند که نتوانستند پاسخگوی نیاز قشر وسیعی از مردم باشند لذا بسیاری از مشتریان خود را رفته رفته از دست دادند.

 اقبال به مراکز خرید مدرن نکته دیگری را هم بدنبال داشت. اینکه در این سال ها بخشی از مردم یزد به تجملگرایی توجه نشان داده اند. مسلما همه اقشار جامعه برای تامین نیازهای خود به مراکز خرید مدرن مراجعه نخواهند کرد. مشتریان این مراکز خرید یا همسر و فرزندان سرمایه دار اصیل یزدی هستند که ترجیح می دهند از چنین مراکزی خرید کنند و یا کسانی هستند که از تظاهر به رفاه لذت می برند که از آن ها به طبقه مرفه یاد می شود. وبلن، (جامعه شناس، اقتصاددان و منتقد اجتماعی) معتقد است ، طبقه مرفه براي اين‎كه در رقابت‎ها ميزان ارزش و منزلت خود را بالا ببرد، همواره مشغول خودنمايي تظاهري، آسايش تظاهري، مصرف تظاهري و نمايش تفاخر خود هستند تا ديگران را در ميدان مبارزه به زانو درآورند.

وی در بيان ويژگيهاي اين طبقه مي گويد: «مردم طبقه مرفه كار توليدي و بدني را حقير می‎شمرند و تنها در كنار طبقه مولد زندگي مي كنند و اين طبقه گاهي حتي براي حفظ منافع خود به امر توليد نيز آسيب مي رسانند.»

وبلن معتقد است گران‎بهايي مهمترين معيار مصرف تظاهري اين طبقه است و حتي از نظر آنان زيبايي هر كالا به گران‎بهايي آن بستگي دارد. وي معتقد است كه در اين طبقه (طبقه مرفه) معيارهاي زيبايي‎شناسي و گران‎بهايي درهم آميخته شده‎اند و بهترين نمود اين آميزش در شيوه لباس پوشيدن، خود را نشان مي دهد.

وبلن نظريه خود را بر مبناي خودپرستي بيان مي كند و معتقد است كه افراد از دو راه مي توانند موقعيت مالي و پولي خود را نشان دهند :

الف) اوقات فراغت تظاهري كه مختص شرايطي است كه افراد همديگر را بهتر مي شناسند.

ب) مصرف تظاهري و اين شرايط مربوط به شهرهاي بزرگ است كه افراد شناخت كامل و دقيقي از همديگر ندارند.

لذا می توان گفت رشد و گسترش روزافزون مراکز خرید مدرن در یزد نشان از نمو طبقه ای به نام طبقه مرفه در این استان دارد. طبقه ای که نمی تواند در رده سرمایه داران اصیل قرار گیرد ولی با خودنمايي تظاهري، آسايش تظاهري، مصرف تظاهري و نمايش تفاخر سعی می کند خود را به آنها نزدیک کند.و این آغازی است بر بوجودآمدن خرده فرهنگ های جدید در یزد که به مرور زمان فرهنگ آن را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا