یزدفردا :رضا ملاحسینی اردکانی

سه شنبه شب مورخ 19 اردیبهشت ماه 1391 به همت انجمن ژئوپلیتیک ایران و شهرداری تهران همایش نکوداشت مقام علمی دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، که یکی از شناخت شده ترین و تاثیرگذارترین جغرافیدانان معاصر به شمار می رود، در محل تالار ایوان شمس تهران برگزار گردید. در این مراسم که با تعداد زیادی از اساتید و دانشجویان جغرافیا و همچنین دوستدران استاد پاپلی یزدی برگزار گردید سخنرانان و اساتید مختلفی به ایراد سخن پیرامون مقام علمی دکتر پاپلی یزدی پرداختند.
در آغاز برنامه، سرکار خانم دکتر نسرین خانیها به عنوان دبیر همایش ضمن خوش آمدگویی به حضار، سطوری از کتاب خاطرات شازده حمام که خاطرات دکتر پاپلی است را قرائت نمود. آن بخش از خاطرات استاد که مربوط به ملا رفتن وی و ترکه های ملا و طبقه بندی شاگردان مکتب بر اساس شپش سر بوده است. سپس دکتر خانی ها از برگزارکنندگان و حامیان همایش نامبرد و از آنان تشکر ویژه نمود.
دکتر محمدرضا حافظ نیا استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و رئیس انجمن ژئوپلیتیک نیز در سخنان خود با بیان اینکه انجمن قصد دارد تا به منظور پاسداشت مقام علمی کسانی که در جغرافیا زحمت کشیده اند، نکوداشت هایی را برگزار نماید، این برنامه را دومین همایش نکوداشت انجمن ژئوپلیتیک دانست. وی در ادامه به بیان نحوه آشنایی خود با دکتر پاپلی در همایش بین المللی جغرافیدانان مسلمان در سال 1364 در مشهد پرداخت و به بیان شمه ای از فعالیت های علمی دکتر پاپلی پرداخت. حافظ نیا با بیان اینکه هرچند تخصص اصلی دکتر پاپلی یزدی جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک نیست اما نظریات و آثار بسیاری از او در این زمینه وجود دارد. از جمله تالیف 4 اثر در این حوزه و نگارش مقالات متعدد با موضوعات ژئوپلیتیکی از جمله پیشبینی فروپاشی شوروی سابق به صورت علمی. دکتر حافظ نیا ضمن ابراز تاسف از اینکه کشور از نظریات علمی و توسعه ای دکتر پاپلی استفاده نمی کند به انتقاد از شیوه های رفتاری برخی مسولان با دکتر پاپلی پرداخت و او را یکی از قهرمانان واقعی ایران در زمینه علمی برشمرد.
دکتر محمدحسن گنجی پدر جغرافیای نوین ایران نیز که با صدو یک سال عمر همچنان سالم و تندرست  است، با بیان این جمله که دلم می خواهد ساعتها درباره دکتر پاپلی یزدی صحبت کنم اما چاره ای نیست که باید آن را خلاصه نمود، آشنایی خود با دکتر پاپلی یزدی را از سی سال قبل دانست و گفت هنگامی که دکتر پاپلی در فرانسه تحصیل می کرده است، معلم او یعنی دکتر مفخم پایان نوید ظهور یک جغرافیدان تاثیرگذار را به من داده بود و امروز ما به این حرف استاد او رسیده ایم. دکتر گنجی دلایل موفقیت دکتر پاپلی را در سه عامل تحصیلات، قدرت مدیریت و اخلاق انسانی او دانست. وی با بیان اینکه در زمینه تحصیل دکتر پاپلی یزدی تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه سوربن فرانسه با بالاترین رتبه کسب کرده است تا آنجا پایان نامه وی که به کوچ نشینی شمال خراسان اشاره دارد توسط فرانسویان به چاپ رسیده است. چاپ نخستین فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیایی در ایران یکی دیگرا از سوابق علمی وی به شمار می رود. در خصوص مدیریت نیز دکتر گنجی اشاره به تنها یکی از موارد را کافی دانست و آن اهتمام دکتر پاپلی یزدی به برگزاری کنگره بین المللی جغرافیایی در دوران پرتلاطم پس از انقلاب و در حین جنگ تحمیلی است. او همچنین بیان کرد که این همایش سبب بازگشتش به مباحث جغرافیایی شده و دکتر پاپلی زحمات زیادی را برای حمایت از کشیده است. در باب اخلاق اجتماعی نیز دکتر پاپلی تا به حال از کسی بد نگفته اما این شهامت را نیز دارد که در راه علم آنچه به نظرش صحیح است را با جرات بیان کند و در واقع شهامت علمی وی مثال زدنی است.
خانم دکتر دره میرحیدر استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران و بنیانگذار این رشته در ایران نیز با تشکر از برگزار کنندگان این برنامه اشاره ای داشت به این نکته که چهار سال است که قرار است چنین برنامه ای برگزار شود و هربار به دلایلی چنین مهمی تحقق نمی یافت. وی خاطرنشان کرد که  از دکتر پاپلی یزدی با عناوین مختلفی مثل دانشمند نظریه پرداز، چهره بین المللی جغرافیا، جغرافیدان برجسته و ... نام برده می شود اما سوال اصلی اینجاست که چه چیز باعث شد که کودکی که در یک خانواده سنتی در یزد به دنیا آمده است و با مشکلات فراوانی که شرح برخی از آنان در کتاب خاطرات شازده حمام آمده است، به چنین مقام علمی برسد؟ وی چند عامل موثر در این زمینه را چنین برشمرد: اول هوش و استعداد فطری، دوم فرصتهای خوبی که برای او فراهم شده و وی قدر آنها را دانست است. سوم همت و پشتکار و تلاشش برای استفاده حداکثری از این فرصتها است. دکتر میرحیدر همچنین فرصتهای پیش آمده برای دکتر پاپلی یزدی را چنین برشمرد: اول انتخاب رشته ادبی در کلاس ششم ابتدایی در یزد علی رغم میل باطنی اش، دوم گذراندن خدمت سربازی در دانشگاه مشهد به عنوان هیئت علمی؛ سوم دریافت بورس تحصیلی فرانسه برای ارشد و دکتری در دانشگاه سوربن که سبب بین المللی شدن چهره او در مجامع علمی جهانی شد؛ چهارم بازگشت مجدد وی به ایران که سبب شد فرصتهای جدیدی به عنوان مدیر گروه جغرافیای بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و ... برایش فراهم شود.
در ادامه برنامه استاد عثمان محمدپرست نوازنده چیره دست دوتار به روی سن آمد و با بیان اینکه فقط به خاطر دکتر پاپلی یزدی از خواف در مرز با افغانستان به اینجا آمده است به بیان برخی از خدمات دکتر پاپلی یزدی در آنجا پرداخت و سپس به نواختن دوتار خود مشغول شد و قطعه نوایی نوایی را اجرا نمود که مورد تشویق حضار نیز قرار گرفت.
سخنران بعدی مراسم آقای احمد مسجد جامعی عضور شورای شهر تهران بود. وی در آغاز سخنانش گفت من از آقای حجت الاسلام سید هادی خامنه ای که در مراسم حضور دارند خواسته ام که به واسطه آشنایی بیشترشان با دکتر پاپلی به علت سکونتشان در مشهد صحبت کنند که عذرخواهی نموده اند. مسجدجامعی در تشریح عوامل موفقیت دکتر پاپلی یزدی، عامل جغرافیایی و زادگاه وی را موثرترین عامل دانست و تاکید کرد که کویر باعث شده که ساکنان آن سختکوش و علم پرور باربیایند و دکتر پاپلی یزدی نیز این امر استثناء نیست. و دکتر پاپلی یزدی را دارای شخصیتی چندوجهی در زمینه های مختلف دانست که شاهد ادعای خود را حضور قشرهای مختلف اندیشمندان حوزه های مختلف در این مراسم دانست. وی از وجوه تمایز دکتر پاپلی یزدی را نگاه انتقادی وی دانست که بسیار هم هزینه این نگاه خود را پرداخته است. مسجد جامعی در ادامه به ذکر خاطره ای از نحوه انتخاب یکی از آثار دکتر پاپلی یزدی به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی در زمان وزارت ارشادش اشاره نمود و تعریف جهان سوم از دیگاه دکتر پاپلی را بیانگر شیوه تفکری او دانست.
دکتر زهرا حجازی زاده رئیس دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم سابق) یکی دیگر از سخنرانان مراسم بود که سخنانش را از روی متنی ادبی ارائه نمود و در بخشی از آن به صراحت لهجه دکتر پاپلی یزدی به عنوان یکی از انحصارات وی اشاره نمود.
دکتر احمد پوراحمد رئیس دانشکده جغرافیای دانشکده تهران نیز در سخنان خود به تشریح چگونگی آشنایی اش با دکتر پاپلی اشاره کرد و عنوان داشت که در مقطع کارشناسی ارشد دانشجوی دکتر پاپلی یزدی بوده و در طول تحصیل با ویژگی های منحصر بفرد وی آشنا شده است. دکتر پوراحمد، کلاسهای پاپلی یزدی را زنده و پویا و توام با کار و فعالیت تشریح نمود و خاطر نشان کرد که دکتر پاپلی یزدی جغرافیدان است نه جغرافی خوان!
دکتر حسنعلی غیور، استاد جغرافیای دانشگاه اصفهان هم با بیان خاطراتی از همکاری مشترک خود با دکتر پاپلی یزدی، وی را عالمی چند بعدی و شخصی نظریه پرداز دانست و دقت و ریزبینی وی را مورد تاکید قرار داد. به بیان دکتر غیور، رمان نویسی و طنز نویسی و حوزه هایی دیگر هم از عرصه های فعالیت دکتر پاپلی یزدی به شمار می آید.
در ادامه گروه موسیقی سنتی جنوب خراسان نیز به اجرای قطعاتی از موسیقی محلی خراسان پرداخت.
دکتر محمدحسن نامی، رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح سخنران ادامه همایش بود جغرافیا را علمی بزرگ دانست که هرکس به آن دست یافته است جهان را نیز تغییر داده است. وی حیات این علم را مدیون زحمات و سختکوشی های اساتیدی همچون دکتر پاپلی یزدی دانست و به بیان برخی همکاری های مشترک دکتر پاپلی با سازمان جغرافیایی پرداخت.
دکتر محمدباقر قالیباف، شهردار تهران و دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران نیز از سخنرانان این همایش بود. دکتر قالیباف ضمن خیرمقدم به حاضران به عنوان یکی از برگزارکنندگان همایش، تکریم مقام معلم را تکریم علم دانست و از اینکه توانسته است با برگزاری چنین همایشی یکی از چهره های علمی کشور را به عنوان الگویی برای شهروندان معرفی نماید، شکرگزاری نمود. دکتر قالیباف با بیان اینکه متاسفانه توفیق نداشته که خیلی از نزدیک با دکتر پاپلی یزدی ارتباطی داشته باشد، به بیان خاطره ای از نقش دکتر پاپلی در ایجاد تمایل به تحصیل جغرافیا پرداخت. قالیباف اشاره نمود که پس از جنگ قصد ادامه تحصیل در مشهد را داشته است و ابتدا در رشته پزشکی به تحصیل پرداخته بود اما بعد از مدتی از این رشته رویگردان شده و به جغرافیا علاقه مند می شود. وی یکی از دلایل این علاقه مندی را مطالعه آثار دکتر پاپلی یزدی در کتابخانه ستان قدس رضوی دانست و از اینکه امروز یک جغرافیدان است ابراز خرسندی نمود. دکتر قالیباف در بخشی از سخنان خود گفت که با مطالعه آثار دکتر پاپلی یزدی متوجه عمق نگاه او به جغرافیا و کاربردی نمودن این علم در نظر او شدم.
سخنران بعدی مراسم، دکتر ابراهیم بای سلامی رئیس انجمن گردشگری ایران بود که در سخنان خود بومی سازی علم را برجسته ترین اثربخشی دکتر پاپلی یزدی دانست. ارائه فرضیات جسورانه و کم نظیر در مباحث مختلف از جمله گردشگری را یکی دیگر از ویژگی های وی دانست. از نظر بای سلامی دکتر پاپلی یزدی تنها یک جغرافیدان نیست بلکه آثار او نگاهی جامعه شناسی و مردم شناسی دارد و نهادسازی در علم و رویکرد جمع گرایانه فعالیت های دکتر پاپلی یزدی یکی دیگر از خصلت های اوست.
آقای قاسم زاده به نمایندگی از دوستداران دکتر پاپلی یزدی به سخنرانی پرداخت و بیان کرد که من از سرخس آمده ام و پاپلی را در سرخس شناخته و او را درک نموده ام. وی احداث سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان و  طراحی سیستمی که حق آبه پایین دست سد را با کمترین تنشی ایجاد نماید، از مهمترین دستاوردهای دکتر پاپلی یزدی دانست. قاسم زاده ایجاد تعاونی های آب بر خراسان را از ابتکارات دکتر پاپلی دانست که سبب از بین رفتن بسیاری از کدورت ها دانست.
بخش بعدی این همایش پخش نماهنگی پیرامون زندگی دکتر محمدحسین پاپلی یزدی بود و بعد از آن دکتر پاپلی برای ارائه سخنان خود بر روی سن حاضر شد.
دکتر پاپلی یزدی با تشکر از همه حاضران در این مراسم و دست اندرکاران برپایی آن، سخنان خود را با عنوان جغرافیای مسالمت آمیز ارائه نمود. وی در سخنان خود تاکید نمود که بشر تنها حیوانی است که همدیگر را می کشد و تنها حیوانی هم هست که به جنگ افتخار می کند. وی ادامه داد که جنگ طلبی و شعار جنگ سر دادن کار درستی نیست و هر حیوانی نیز می تواند چنین کند، آنچه مهم است صلح و تلاش در جهت استقرار آن است. دکتر پاپلی یزدی ایران از نادر کشورهایی برشمرد که اقوام و مذاهب مختلفی در آن وجود دارد و علی رغم این کثرت قومیت و مذهب، بیش از 2500 سال است که مردمان آن در کنار یکدیگر در صلح و صفا زندگی کرده اند. به اعتقاد دکتر پاپلی یزدی بزرگترین میراث فرهگی ایران زمین که قابلیت ارائه به بشریت را دارد همزیستی مسالمت آمیز در آن است و بزرگترین وظیفه همه ما تبلیغ صلح و همزیستی است و باید تلاش کرد تا به دنیا نشان داد که چنین ملتی با چنین عقبه ی جنگ طلب نیست و نبوده و همواره تنها از منافع خود دفاع نموده تاکنون حمله ای از سوی ایران صورت نگرفته است. در ادامه دکتر پاپلی یزدی با نشان دادن عکسی از یزد به تشریح چگونگی زندگی مسالمت آمیز پیروان مختلف در ایران پرداخت. وی خاطر نشان کرد که این عکس که از بنایی خشتی و محقر و کوچک است، آتشکده محله نرسی آباد یزد است که چسبیده به آن کنیسه یهودیان قرار دارد و در آن پنجره ای است که مسلمانان به آن پیرمراد می گویند و یهودیان آن را کنیسه الیاس نبی مب نامند. وی اضافه کرد در هیچ جای جهان چنین چیزی وجود ندارد که پیروان سه دین متفاوت در پنجاه متر مربع به هم چسبیده اماکن مقدس داشته باشند و با صلح و صفا هریک به اعمال مذهبی خود بپردازند و این نمونه ای از الگوی زندگی مسالمت آمیز در ایران است.
پایان بخش برنامه نیز اهدای هدایایی از سوی نهادهای مختلف به دکتر پاپلی یزدی بود.  

حاشیه هایی از مراسم:
-    در ابتدای ورودی سالن تعدادی از آثار و تالیفات دکتر پاپلی یزدی جهت فروش ارائه می شد؛
-    نکته ای تقریباً تمام سخنرانان به آن اذعان داشتند، جسارت و قدرت نقد دکتر پاپلی بود؛
-    سالن برگزاری مراسم تقریباً پر شده بود و غالب اساتید برجسته جغرافیا و بسیاری از دانشجویان در این مراسم حضور داشتند؛
-    از مسولان یزدی تنها مهندس اولیاء نماینده یزد در مراسم بود و کلاً از حضور یزدی ها خبری نبود!
-    مجری هنگام دعوت از دکتر قالیباف برای ارائه سخنانش اعلام کرد که دکتر قالیباف جهت تکریم مقام علمی دکتر پاپلی یزدی پیاده به مراسم آمده است!
-    دکتر قالیباف در سخنان کوتاه خود بدون اینکه از ارتباط با دکتر پاپلی یزدی داستان سرایی ها کند، صریح گفت که از نزدیک خیلی ارتباطی با دکتر نداشته اما همواره تحت تاثیر نوشته های او بوده است. نکته ای که غالب مسولان در سخنرانی های خود رعایت نمی کنند!
-    علاوه بر حضور اساتید و اندیشمندان و جغرافیدانان بسیاری از علاقمندان دکتر پاپلی را از سرخس و خواف و خراسان گرفته تا چابهار و تا خوی و آذربایجان و کردستان و یزد و ... می شد در سالن دید. این نشانگر اهمیت کارهای میدانی استاد پاپلی است؛ حقیر توفیق آن را داشته که در بسیاری از نکوداشت های اساتید مختلف حضور پیدا کند، اما به صراحت می گویم که چنین تنوعی در حضور حاضران مراسم را تنها در دو مراسم دیده ام، یکی در بزرگداشت استاد ایرج افشار در دانشگاه تهران و دیگری همین مراسم؛
-    دکتر پاپلی یزدی در سخنان خود نیز روحیه همیشگی اش را نشان داد و به جای پرداختن به مباحث فرعی، این مجلس را نیز رنگ و بوی علمی داد و به معرفی روحیه مسالمت آمیز ایرانیان پرداخت.

گزارش تصویری :

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا