گنبد سلطانیه از دیرباز به عنوان یک اثر ارزشمند و مهم تاریخی مورد توجه علاقمندان به میراث کهن ایران زمین و دوستداران میراث جهانی بوده و به عنوان یک اثر ثبت شده در یونسکو نیازمند توجه ویژه است، ولی شکاف ها و ترک های عمیق در کاشی کاریها، بدنه و اسلیمی های داخلی، گنبد سلطانیه را تهدید می کند.
به گزارش خبرنگار مهر، گنبد تاریخی سلطانیه به عنوان هفتمین اثر تاریخی ایران ثبت شده در یونسکو همواره در کانون توجه فعالان و دلسوزان عرصه میراث فرهنگی بوده و متولیان امر نیز بنا به گفته های خود کوشیده اند در راستای حفظ و نگهداری از این بنای ارزشمند تاریخی تلاش کنند.
بی شک تلاشهای صورت گرفته متولیان و مسئولان حفظ و نگهداری آثار تاریخی در راستای حفظ و جلوگیری از تخریب این بنای ارزشمند قابل تامل است ولی در روزهای اخیر و در بازدیدی که از گنبد عظیم و تاریخی سلطانیه صورت گرفته برخی موارد قابل تامل و نگران کننده خود را نمایان کرده است.
وجود شکاف های بزرگ و کوچک در برخی نقاط نمای داخلی سلطانیه به عینه خود را نشان می دهد کاشی های که لب پر شدند و برخی تغیر رنگ کاشیها و نماها که نشان از نفوذ آب به داخل گنبد سلطانیه است.
اقدامی عجولانه و تنها برای تبلیغ
بعد از اینکه مسئولان وقت سازمان میراث فرهنگی در یک اقدام کاملا تبلیغاتی در دور دوم سفر آقای محمود احمدی نژاد به استان زنجان اقدام به نصب کاشی های دورنگ بر گنبد عظیم سلطانیه کردند تنها بعد از مدت کمی این کاشی ها ترک برداشتند و ثابت شد مسئولان تنها به فکر مطرح کردن خودشان بودند نه به فکر حفظ و نگهداری از گنبد سلطانیه.
کاشیهایی که دو رنگ شدند و پف کرده اند، به همراه کاشیهای لعاب‌پر و سفیدک زده، فرو می ریزند و متولیان مرمت گنبد سلطانیه میراث دار برخی نگاه ها و برنامه ریزی های عجولانه در خصوص مرمت این اثر تاریخی هستند.
بعد از آن بود که مسئولان مربوطه به فکر برنامه ریزی مجدد برای رسیدگی به وضعیت گنبد سلطانیه افتادند و بنا به گفته برخی کارشناسان پیشرفت آسیب به سطوح کاشیها لزوم تعویض کاشیهای نصب شده را فراهم آورده است.
بی شک دلیل اصلی این اتفاق، فشار مسئولان برای به پایان رساندن مرمت گنبد بوده است، در حالی که قطعا مرمتی که در مدت زمان کوتاهی انجام شود کیفیت پایینی خواهد داشت.
نمای داخلی گنبد سلطانیه حال و روزی همانند نمای بیرونی و گنبد آن دارد و ترک های بزرگ و کوچک در بخش های مختلف این بنای عظیم و تاریخی دیده می شود و لزوم نجات بخشی هر چه سریتر این بنا را مورد تاکید قرار می دهد.
متاسفانه برخی مسئولان استان زنجان برای مطرح کردن خودشان همواره نسخه هایی برای گنید سلطانیه می پیچند که این نسخه ها به غیر از تسریع در تخریب این بنای تاریخی چیزی در پی نداشته است.
کار و فعالیتی که با عجله و بدون برنامه ریزی صورت بگیرید بازخوردی همانند وضعیت حال حاضر گنبد سلطانیه خواهد داشت که مسئولان حفظ و نگهداری و بهسازی گنبد عظیم سلطانیه را با مشکل و چالش جدی مواجه کرده است.
متاسفانه در استان زنجان قدر و جایگاه آثار تاریخی آنچنان که باید مورد توجه واقع نشده و همواره آثار تاریخی مظلوم واقع شده اند. بی گمان قدر و منزلت اثری عظیم و تاریخی همانند سلطانیه بر کسی پوشیده نیست و ثبت در فهرست آثار تاریخی جهانی این امر را ثابت کرده است ولی باید پرسید تا چه میزان این اثر تاریخی توانسته از تخریب و فرسایش محفوظ بماند.
خبرگزاری مهر بارها در خصوص مرمت غیراصولی گنبد تاریخی سلطانیه در قالب گزارشهای تصویری و تشریحی و گفتگو با کارشناسان هشدار داده بود.
گزارش "مرمت غیراصولی سلطانیه/ کاشیهایی که یکسال هم دوام نیاوردند"، هر چند با واکنش تند مسئولان وقت میراث فرهنگی و همچنین مسئولان وقت پایگاه جهانی سلطانیه مواجه شد ولی در انتها، الهی مدیرکل وقت میراث فرهنگی را وادار به بیان حقیقت کرد که حکایت از صحت گزارش های "خبرگزاری مهر" در خصوص ریزش کاشیهای گنبد سلطانیه داشت.
الهی مدیرکل وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان گفت: ریزش کاشی های گنبد سلطانیه که توسط برخی رسانه ها منتشر شد، صحت دارد و نمی توان این واقعیت را کتمان کرد.
لزوم تعویض کاشیهای نصب شده در گنبد سلطانیه
در این میان عسگر اسماعیلی کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، در بهمن ماه سال 90 در گفتگویی از گستردگی آسیب کاشیهای نصب شده در سطح گنبد سلطانیه خبر داده و می گوید: پیشرفت آسیب به سطوح کاشیها لزوم تعویض کاشیهای نصب شده را فراهم آورده است.
اسماعیلی افزود: کاشیهای تولید شده برای نصب نیز از کیفیت مناسبی برخوردار نبوده و متاسفانه پس از پخت در کوره بلافاصله به صورت داغ در گنبد نصب شده است.
اسماعیلی افزود: بیسکویت کاشیها به عنوان مواد اولیه تولید کاشی از کیفیت مناسبی برخوردار بوده، اما لعاب استفاده شده برای آنها دارای استاندارد نیست، این امر باعث ایجاد دورنگی در کاشیها شده و امکان از بین رفتن آنها را فراهم آورده است.
به گفته اسماعیلی دلیل اصلی این اتفاق، فشار مسئولان وقت برای به پایان رساندن مرمت گنبد بوده است، در حالی که مرمتی که در مدت زمان کوتاهی انجام شود طبیعتا کیفیت پایینی خواهد داشت.
برای جمع‌آوری داربست‌های داخلی تحت فشار هستیم
مدیر داخلی میراث جهانی سلطانیه با تاکید بر اینکه در زمان مرمت تزئینات گنبد به کیفیت آن توجه نشده است، تاکید می کند: متاسفانه در حال حاضر نیز از سوی مسئولان برای جمع‌آوری داربست‌های داخلی تحت فشار هستیم، در حالی که باز کردن داربست‌ها مساوی با از بین بردن داخل گنبد و تزئینات آن است.
بی شک جای این سئوال از برخی مسئولان است که چرا در هر کاری باید نظر بدهند و متاسفانه همین امر موجب مهجور ماندن کارشناسان و نظرات سازنده و کارشناسی آنها و به تبع آن لطمات شدید به آثار تاریخی و میراث کهن می شود.
اجرای طرح هشت مرحله در نمای داخلی مجموعه گنبد سلطانیه
مدیر پایگاه جهانی گنبد سلطانیه، با اذعان به وجود شکاف در برخی نقاط نمای داخلی گنبد سلطانیه گفت: در حال حاضر نگاه جامع و آسیب شناسی در خصوص گنبد سلطانیه مطرح است و این موضوع در ثبت جهانی مدنظر واقع شده است.
علیرضا رازقی با تقسیم بندی ترک های موجود در نمای داخی گنبد سلطانیه افزود: برخی ترک ها سطحی هستند و با مرمت ویژه و فنی می توان این شکاف ها را از میان برد تا نما و ظاهر مطلوب ایجاد شود.
وی در عین حال به سایر شکاف ها اشاره کرد و گفت: برخی شکاف ها گسترده هستند و به دلیل لزوم بررسی های بیشتر مرمت نشده اند.
رازقی تاکید کرد: در حال حاضر اقدامات خوبی برای استحکام بخشی گنبد سلطانیه در دست اجرا است.
نباید در زمینه مرمت گنبد سلطانیه اشتباه کنیم
مدیر پایگاه جهانی گنبد سلطانیه با تاکید بر اینکه نباید در زمینه مرمت گنبد سلطانیه اشتباه کنیم، افزود: کار مرمت یک اثر تاریخی همانند گنبد سلطانیه نیازمند برنامه ریزی دقیق و فنی است.
رازقی از اجرای طرح هشت مرحله ای با توجه به هشت ضلعی بودن گنبد سلطانیه خبر داد و گفت: در حال حاضر مرمت نمای داخلی گنبد سلطانیه گام به گام در حال اجرا است.
وی ادامه داد: کار مرمت یک هشتم جنوب غربی تمام شده است و در حال حاضر کار مرمت یک هشتم غربی در حال اجرا است.
گنبد سلطانیه یک سفره گسترده تزئینات است
به گفته رازقی در حال حاضر توان و نیروی مرمت در مجموعه گنبد پخش شده است و تلاش برای مرمت مطلوب و فنی گنبد بی وقفه ادامه دارد.
مدیر پایگاه جهانی سلطانیه با بیان اینکه گنبد سلطانیه یک سفره گسترده تزئینات است، افزود: باید با آرامش و حوصله در خصوص مرمت تزئینات گنبد کار شود.
خطری گنبد سلطانیه را تهدید نمی کند
رازقی در عین حال با اشاره به وجود برخی نگرانی ها در خصوص ترک های موجود در گنبد سلطانیه افزود: خوشبختانه با فعالیت های صورت گرفته هیچ موضوع خطرناکی در حال حاضر مجموعه گنبد سلطانیه را تهدید نمی کند.
با یک بار بازدید از این اثر عظیم نمی توان به درستی به عجایب آن پی برد، و شکوه اثر در وحله اول انسان را به حدی محو خود می کند که امکان بررسی علمی را تا حدود زیادی از او سلب می کند.
به هر حال نظر به جهانی بودن این اثر و حضور جهانگردان بسیار در منطقه برای دیدن این اثر کم نظیر تلاش و همت مضاعف مسئولان مرمت گنبد سلطانیه را بدون دخالت مسئولان غیرمرتبط می طلبد.
بی شک دوستداران و دلسوزان میراث فرهنگی و اصحاب رسانه همواره حفظ و مرمت و نگهداری از آثار تاریخی را به عنوان یک اصل مهم در فعالیت های خود قرار داده اند و توسعه گردشگری را به عنوان یک مطالبه مهم از مسئولان خواستارند و باید واقع بینانه بگوییم آنچه که امروز شاهد آن هستیم در شان و جایگاه بنای عظیم و ارزشمند گنبد سلطانیه نیست و باید توجه ویژه به این بنای عظیم و حفظ و نگهداری آن صورت بگیرید.
منبع:مهر
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
یکشنبه 17,نوامبر,2024