قلعه تاریخى مهرپادین ، نیازمند حفاظت ومرمت مناسب

امیرترقی نژاد

قلعه تاریخی مهرپادین یکی از آثاربی نظیر و باستانی شهرستان مهریز این روزها در حالی به حال خود رها شده که بنا به گفته مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد ،این قلعه به دلیل مالکیت چندگانه اهالی محل به درستی مرمت نشده است.

بهرام رضایی اظهار می دارد: سازمان میراث فرهنگی امیدوار است که با همراهی مالکان و همراهی شهرداری مهریز بتواند در سروسامان دادن و مرمت نمودن این قلعه تاریخی هرچه زودتر دست به کار شود.

البته وی تاکید می کند که طرح تفضیلی و مرمت مجموعه مهرپادین مهریز آماده است و این سازمان کار خودرا در مرمت و سرو سامان دادن آن بزودی آغاز می نماید.

قلعه تاریخی مهرپادین مابین جاده یزد ـ کرمان و خیابان انقلاب در قسمت ورودی زمین های کشاورزی این منطقه قراردارد. این قلعه با شکوه و کم نظیر ، در تاریخ 7/7/81 به شماره 6143در فهرست آثار میراث فرهنگى کشور به ثبت رسیده ،ولی متاسفانه از زمان ثبت تا این روز مرمت مناسب به خود ندیده ،هرچند در سال هاى گذشته برخى اقدامات جزئى مرمتى و حفاظتى در بنا صورت گرفته که با توجه به نیازهاى مرمتى و اهمیت بنا بسیار کم و ناچیز می باشد به طوریکه عدم حفاظت اصولی نیز باعث شده که حتی برخی از مردم این منطقه هم از اتاق های این قلعه جهت نگهداری از حیوانات خود استفاده نمایند.

قلعه تاریخى مهرپادین از نمونه هاى بى نظیر قلعه هاى روستایى دشتى و جلگه اى است که تا چندى پیش فعال و مسکونى بوده و هر کدام از اهالى، مالک اتاقى بوده اند و جهت انبار کالا و محصولات کشاورزى و نگهدارى آذوقه و دام از آن استفاده مى کردند. البته این قلعه براى سکونت دائم نبوده و فقط در مواقعى که احساس خطر مى شد و حمله قریب الوقوع صورت مى گرفت، اهالى روستا را ترک مى کردند و با اموال با ارزش خود، روزهاى موقتى را درون قلعه سپرى مى کردند.

قلعه تاریخى مهرپادین با 2 حصار و باروى دفاعى و برج هاى پیرامون خود، با شکوه و عظمتى خیره کننده در دشت توده آرمیده است. 9 برج مدور ساده با ارائه هاى خشتى در چهار سمت حصار بیرونى و داخلى آن مشاهده مى شود و پلانى چهار گوش دارد. همچنین دورتا دور آن را خندقى به عظیم احاطه نموده و فضاهاى داخلى قلعه در 2 حصار به ارتفاع حدوداً 5/6 متر محصور شده است.

هر 2 حصار به صورت چینه اى از خشت و گل ساخته شده و بخش فوقانى آنها فرم و شکل کنگره اى دارد. برج هاى حصار درونى قلعه با ارتفاع تقریبى5/8متر داراى تیرکش ها و روزنه هایى براى دفاع است و از حیث تزئینات با فرم هاى هندسى و منظم به صورت خشتى ارائه مندتر از برج هاى حصار بیرونى است.

دسترسى به قلعه از جانب جنوبى می باشد و جرزهاى آن روى ازاره سنگى به ارتفاع حدود 110سانتى متر و عرض 5/2 متر ساخته شده است. در چوبى ورودى، دولته است و با گل میخ هاى فلزى تزئین شده هرچند پهناى درب 2 متر و ارتفاع آن 5/2 مترامی باشد و 2 سکوى نشیمن (پیرنشین) در پیرامون آن تعبیه شده است.

سردر ورودى داراى قوسى خوش فرم و تیزه دار است و ارائه هاى برجسته با نقوش هندسى در دو طرف دیده مى شود. قسمت بالایى آن نیز داراى تیرکش و تزئینات چلیپایى است. در فاصله بین در اول (حصار بیرونى) و در دوم (حصار درونى)، فضاى هشتى با پوشش چهار بخشى وجود دارد. در این فضا 2صفه 2 اشکوبه (دو طبقه) به عرض 5/2 متر و ارتفاع 1 متر با پوشش تاق آهنگ به صورت جفت یا قرینه ساخته شده و از فضاى زیرین آن جهت نگهدارى کالا استفاده مى شده است. پس از عبور از ورودى به شاه کوچه یا گذر اصلى قلعه مى رسیم که جهت آن شمالى- جنوبى و به پهناى 30/3متر است، کوچه ها و گذر هاى فرعى قلعه، شرقى- غربى و به عرض حدود70/1 متر هستند.

درون قلعه فضاهاى گوناگونى از قبیل اصطبل، بخش مسکونى (شاه نشین و عام نشین)، انبار نگهدارى کالا، فضاى عمومى یا مذهبى و … به چشم مى خورد. فضاى شاه نشین یا ارباب نشین قلعه در مرتفع ترین بخش بنا (بالاى فضاى ورودى) قرار دارد و بر تمامى فضاهاى داخلى و محوطه خارجى مشرف است.

اتاق هاى اشکوب پایین جهت نگهدارى احشام و طبقه فوقانى جهت سکونت و زندگى مردم بوده است. امکان دستیابى به طبقه بالایى از طریق راه پله اى باریک و خشتى میسر مى شود و فضاهاى داخلى اندود کاهگل شده اند و اندازه خشت هاى استفاده شده در ساختار کالبدى آنها 23*23 سانتى متر است. برج هاى داخلى قلعه 2 اشکوبه است، پوشش اشکوب اول گنبدى است و راه پله به سمت بالا بصورت مدور و مارپیچى است.

اما نکته جالب این قلعه تاریخی ،ارتفاع برج هاى داخلى از لب حصار تا بالا 30/2 و ارتفاع حصار داخلى 6 مترمی باشد که بسیار بی نظیر و قابل توجه است.

در قسمت شرقى قلعه، چاه قنات عمیقى به چشم مى خورد که احتمالاً آب مورد نیاز قلعه از این مکان تأمین مى شده است. فاصله میان 2حصار در ضلع جنوبى 15 متر و در ضلع شرقى 5/8متر است. در این فاصله فضاهاى متعددى شکل گرفته است که متأسفانه به دلیل گذشت زمان و نیز عدم توجه کافى، این قلعه زیبا در معرض تخریب، فرسایش و نابودى است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا