گزارش سفر تحقیقاتی منجم آماتور كشور به بهاباد

به گزارش یزدفردا  ، سهراب علیدوستی منجم آماتور عضو نجوم ادیب اصفهان و داور ماراتن مسیه و سرپرست پروژه آلودگی نوری و مدرس نجوم گزارشی از سفر تحقیقاتی خود به بهاباد را در سایت parssky منتشر كرده است كه خلاصه آن در اینجا آمده است.

مقدمه:

با وجود تخریب گسترده عرصه های طبیعی در ایران، یك منطقه هنوز سالم و بكر باقی مانده است. این منطقه همان پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس به همراه كویر شرقی بهاباد است. بهاباد شهری باستانی در 200 كیلومتری شرق شهر یزد واقع شده است. شرح تخصصی این مناطق در این قسمت آورده خواهد شد.

1- منطقه كویر بهاباد و پناهگاه حیات وحش نایبندان از منظر نجومی:

منجمان برای رصد ستارگان باید از شهرها فاصله بگیرند و در آسمان تاریك و پر ستاره به مطالعه بپردازند. علت كم ستاره بودن آسمان شهرها، پدیده ایست كه آلودگی نوری نام دارد. لامپهای موجود در معابر و خیابان ها حداقل 20الی50 درصد نور خود را به علت طراحی نامناسب و اشتباه به آسمان می فرستند. وقتی تعداد لامپهای یك منطقه بیش از 10عدد فراتر رود ،آن قسمت از نورهایی كه به آسمان می رود، باعث روشن شدن زمینه آسمان می شود و ستارگان كم نور را محو می كنند. هرچه یك شهر بزرگتر و تعداد لامپ های آن بیشتر باشد،آسمان روشن تر است.متاسفانه به دلیل اینكه آلودگی نوری تا ارتفاع زیادی در جو بالا می رود، بنابراین اثر آلودگی نوری را می توان تا كیلومترها مشاهده كرد.مثلا شهر اصفهان تا فاصله 180كیلومتری آلودگی نوری اش دیده می شود ونور تهران را تا فاصله 250كیلومتری می توان دید.

آسمان کاملا بکر و تاریک در دنیا بسیار سخت پیدا می شود. هنوز در برخی از مناطق ایران آسمان کاملا تاریک پیدا می شود. یکی از نقاط کویر بهاباد و نایبندان است. از منظر نجومی منطقه نایبندان و بهاباد در مقیاس بورتل (مقیاسی جهت سنجش تاریکی) دارای رتبه می باشد. در برخی نقاط این کویر هیچ گونه آلودگی نوری وجود ندارد. این منطقه بهترین و تاریکترین منطقه بررسی شده در پروژه آلودگی نوری تا کنون می باشد. نور گگن شاین در این منطقه به وضوح دیده می شود و حتی در برخی اوقات سیارات مشتری و زهره که همانند ستاره ای پرفروغ دیده می شود، به علت تاریکی محیط بر روی زمین سایه ایجاد می کنند. دسترسی به چنین مناطقی بسیار دشوار است ولی موقعیت این کویر ممتاز می باشد.

در سراسر قاره اروپا هیچ منطقه ای مشابه بهاباد وجود ندارد. بنابراین با کمی تبلیغ می توان منجمان اروپایی را به ایران جذب کرد. در خاورمیانه کشورهای ایران، عربستان، افغانستان و کمی پاکستان آسمان تاریک دارند. به خاطر وجود زیرساخت های خوب موجود در ایران و امنیت مناسب و فرهنگ بالای ایران،کشورمان نسبت به بقیه در جایگاه مناسبی قرار دارد. ورود گردشگران و منجمان خارجی و مهمتر از آن منجمان ایرانی به بهاباد و نایبندان می تواند باعث اشتغال شده و توسعه ای پایدار و بدون تخریب را به دنبال دارد. طبق بررسی سهراب علیدوستی پژوهشگر طرح مکان یابی مکان های تاریک و سرپرست پروژه آلودگی نوری، این کویر بهترین مکان رصدی ایران محسوب می شود. این منطقه کاملا بکر را می توان با حفاظت پایدار به نسل آینده تحویل داد. شهر بهاباد تا فاصله 60 کیلومتری و طبس تا فاصله 110 کیلومتری آلودگی نوری ایجاد می کند که لزوم عدم گسترش آلودگی نوری را می رساند.

2- از منظر طبیعت گردی:

دو شهر تاریخی طبس و بهاباد و کویرهای اطراف آن مکان بسیار مناسبی برای جذب گردشگر و کویرنوردان داخلی و خارجی است که مورد بررسی قرار می گیرد.

از لحاظ مورفولو ژیکی این کویر خصوصا در شرق و غرب بسیار متنوع است.

در شرق کویر نایبند، کوه مرتفع 3002 متری نایبند قرار دارد و کمی آن طرفتر یکی از گرمتر و خشکترین کویرهای دنیا یعنی لوت قرار گرفته است همچنین در غرب نایبند پدیده هایی همچو زمین های پلاگون، نمکزارها، تپه های ماسه ای و تپه ماهورها قرار دارد. این کویر همانی است که سون هدین یکصد سال قبل مسیر طبس تا بهاباد را با شتر پیموده است.

سیمای منطقه با آنچه امروزه مشاهده می شود تفاوت چشمگیری کرده است. این تفاوت نشانه نابودی تدریجی منطقه است. پدیده های کمیاب زمین شناسی و کانی هایی همچون سیلویت، هالیت، کلسیت، فلوئورین، مالاکیت، ژیپس و ... آن را به مکانی جهت کار صحرایی زمین شناسان تبدیل کرده است. این منطقه در صورت مطالعه پتانسیل تبدیل به ژئوپارک را نیز دارد. تورهای کویرنوردی و همچنین بازدید گروههای زمین شناسی نیز می تواند باعث اشتغال زایی شود.

3- از منظر حیات وحش:

پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس و کویر شرقی بهاباد یکی از بهترین زیستگاههای کویری وحوش محسوب می شود. نایبندان طبس و کویر بهاباد به علت نبود جاده، معادن، دامداران بکر مانده و دسترسی شکارچیان به وحوش را بسیار مشکل کرده است. این پناهگاه به طور مطلق بکرترین منطقه تحت حفاظت محیط زیست ایران است. در نایبندان کویر شرقی بهاباد حیواناتی همچون: یوز پلنگ، قوچ و میش، جبیر، بزکوهی در ارتفاعات: گربه شنی، شاه روباه، روباه معمولی، پرندگان شکاری همچون عقاب، بالابان، کرکس، جغد، هوبره، زاغ بور و در مناطق کوهستانی صعب العبور، پلنگ را می توان مشاهده کرد.

این مناطق یکی از بهترین زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی محسوب می شود.

در حال حاضر بالاترین آمار مشاهده مربوط به این حیوان در همین کویر به ثبت رسیده است. همچنین این کویر یکی از بهترین نقاط در کشور برای مطالعه و مشاهده کفتار محسوب می شود. در حاشیه کویر و جایی که آب وجود دارد گیاهان کویری مشاهده می شود که برخی از آن ها ارزش دارویی دارند.

پناهگاه حیات وحش نایبندان هنوز کاملا بکر است و می توان جلوی تخریب آن را گرفت. می توان به جای معدن با توسعه گردشگری داخلی و خارجی و معرفی پتانسیل های بسیار بالای آن در سطح ایران و جهان نیز اشتغال زایی و توسعه پایدار ایجاد کرد.

این مناطق میراثی گرانبها بوده که بایستی آن را به نسل آینده تحویل داد و از حیات وحش و آسمان تاریکش محافظت نمود.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا