^{_{یكصدو بیست سئوال و جواب از حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در باب احكام روزه}}

احكام روزه‏

زن باردار و شیرده‏

س 745: آیا روزه گرفتن بر زن باردارى كه نمى‏داند روزه بر جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟

اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین داشته باشد و خوف وى هم داراى منشاء عقلائى باشد، افطار بر او واجب است و در غیر این صورت واجب است كه روزه بگیرد.

س 746: زنى كه كودك خود را شیر مى‏داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است، و هنگام زایمان فرزندش مرده به دنیا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را مى‏داده و در عین حال روزه گرفته است:

1 - آیا روزه‏اش صحیح است یا خیر؟

2 - آیا دیه بر ذمه او هست یا خیر؟

3 - اگر احتمال ضرر نمى‏داده، ولى بعدا معلوم شده كه روزه گرفتن براى جنین ضرر داشته، چه حكمى دارد؟

اگر با وجود خوف از ضررى كه داراى منشاء عقلائى است، روزه گرفته باشد و یا بعدا برایش معلوم شود كه روزه براى وى یا براى جنین‏اش ضرر داشته، روزه‏اش صحیح نیست و قضاى آن بر او واجب است، ولى ثبوت دیه جنین متوقف بر این است كه ثابت شود فوت جنین مستند به روزه گرفتن وى است.

س 747: من به لطف خداوند متعال داراى فرزندى هستم كه شیرخوار است. إن شاء الله تعالى بزودى ماه مبارك رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر مى‏توانم روزه بگیرم ولى در صورت روزه گرفتن، شیرم خشك خواهد شد. با توجه به اینكه داراى بنیه ضعیفى هستم و كودكم هر ده دقیقه شیر مى‏خواهد، چه وظیفه‏اى دارم؟

اگر به دلیل كم یا خشك شدن شیرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشید، روزه‏تان را افطار كنید، ولى براى هر روزى باید یك مد طعام به فقیر بدهید و قضاى روزه را هم بعدا بجا آورید.

بیمارى و منع پزشك‏

س 748: بعضى از پزشكان كه به مسائل شرعى ملتزم نیستند، بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع مى‏كنند، آیا گفته این پزشكان حجت است یا خیر؟

اگر پزشك امین نباشد و گفته او هم اطمینان آور نباشد و باعث خوف ضرر نشود، گفته او اعتبارى ندارد و در غیر این صورت نباید روزه بگیرد.

س 749: مادرم تقریبا سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمى‏توانست روزه بگیرد. من دقیقا اطلاع دارم كه علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمائى فرمائید كه آیا قضاى روزه‏ها بر او واجب است؟

اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد.

س 750: من بر اثر ضعف جسمانى از ابتداى سن بلوغ تا دوازده سالگى روزه نگرفته‏ام، در حال حاضر چه تكلیفى دارم؟

واجب است روزه‏هائى را كه در ماه مبارك رمضان نگرفته‏اید با اینكه به سنّ تكلیف رسیده بودید، قضا كنید، و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدى و اختیارى و بدون عذر شرعى بوده، كفاره هم بر شما واجب است.

س 751: چشم پزشك مرا از روزه گرفتن منع كرده و گفته است كه به علت ناراحتى چشم به هیچ وجه نباید روزه بگیرم، ولى من به گفته او توجه نكرده و شروع به روزه گرفتن كردم كه باعث بروز مشكلاتى براى من در اثناى ماه رمضان شد. به طورى كه در بعضى از روزها هنگام عصر احساس ناراحتى مى‏كنم، لذا متحیر و مردد هستم بین اینكه روزه نگیرم و یا ناراحتى‏ام را تحمل كرده و روزه را تا غروب ادامه دهم. سؤال این است كه آیا اصولا روزه گرفتن بر من واجب است؟ و در روزهائى كه روزه مى‏گیرم و نمى‏دانم قدرت ادامه آن را تا غروب دارم یا نه، آیا روزه‏ام را ادامه دهم؟ و نیت من چگونه باید باشد؟

اگر از گفته پزشك متدین و امین اطمینان حاصل كنید كه روزه براى چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید، روزه گرفتن براى شما واجب نبوده و بلكه جایز هم نیست، و با خوف ضرر نیت روزه صحیح نیست و در صورت عدم خوف ضرر نیت روزه اشكال ندارد، ولى صحت روزه متوقف بر این است كه براى شما واقعا ضرر نداشته باشد.

س 752: من از عینك طبى استفاده مى‏كنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامى كه به پزشك مراجعه كردم به من گفت كه اگر براى تقویت چشمانم تلاش نكنم، ضعیف‏تر خواهند شد، بنابراین اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه‏اى دارم؟

اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلكه واجب است افطار كنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا كرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است كه عوض هر روز یك مد طعام به فقیر بدهید.

س 753: مادرم به بیمارى شدیدى مبتلاست و پدرم نیز از ضعف جسمانى رنج مى‏برد و در عین حال هر دو روزه مى‏گیرند كه گاهى مشخص است كه روزه باعث تشدید بیمارى آنها مى‏شود، تاكنون نتوانسته‏ام آنها را قانع كنم كه لااقل هنگام شدت بیمارى روزه نگیرند. خواهشمندیم ما را در مورد حكم روزه آنها راهنمائى فرمائید.

ملاك تأثیر روزه در ایجاد بیمارى یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخیص خود روزه دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براى او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد و در عین حال بخواهد روزه بگیرد، روزه گرفتن براى وى حرام است.

س 754: در سال گذشته توسط پزشك متخصص موردعمل جراحى كلیه قرار گرفتم. وى مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع نمود، ولى در حال حاضر هیچ مشكل و دردى احساس نمى‏كنم و حتى به طور طبیعى غذا مى‏خورم وآب مى‏نوشم و هیچیك از عوارض بیمارى را هم حس نمى‏كنم، وظیفه من چیست؟

اگر خود شما از ضرر روزه خوف ندارید و حجت شرعى هم بر آن ندارید، واجب است روزه ماه رمضان را بگیرید.

س 755: اگر پزشك شخصى را از روزه گرفتن منع كند آیا با توجه به اینكه بعضى از پزشكان اطلاعى از مسائل شرعى ندارند، عمل به گفته او واجب است؟

اگر مكلّف از گفته پزشك یقین پیدا كند كه روزه براى او ضرر دارد و یا از گفته وى یا منشاء عقلائى دیگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود، روزه گرفتن براى او واجب نیست، بلكه جائز هم نیست.

س 756: در كلیه‏هاى من سنگ جمع مى‏شود و تنها راه جلوگیرى از جمع شدن سنگ در كلیه، نوشیدن مستمر مایعات است و از آنجائى كه پزشكان معتقدند كه من نباید روزه بگیرم، تكلیف واجب من نسبت به روزه ماه مبارك رمضان چیست؟

اگر جلوگیرى از بیمارى كلیه مستلزم نوشیدن آب یا سایر مایعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر شما واجب نیست.

س 757: از آنجا كه مبتلایان به مرض قند مجبورند هر روز یك یا دو بار آمپول انسولین تزریق كنند و نباید در وعده‏هاى غذائى آنها تأخیر و فاصله بیفتد، زیرا باعث پائین آمدن میزان قند خون و در نتیجه نوعى تشنج و بیهوشى مى‏شود، لذا گاهى پزشكان به آنها توصیه مى‏كنند كه در روز چهار نوبت غذا بخورند، خواهشمندیم نظر شریف خود را درباره روزه این افراد بیان فرمائید.

اگر بدانند كه خوددارى از خوردن و آشامیدن از طلوع فجر تا غروب، به آنان ضرر مى‏رساند یا خوف ضرر داشته باشند، روزه گرفتن بر آنها واجب نبوده و بلكه جایز نیست.

مبطلات روزه‏

س 758: من در روز ماه رمضان به علّت اغواى شیطان تصمیم گرفتم روزه‏ام را باطل كنم لكن قبل از این كه عملى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حكم روزه‏ام چیست؟ و اگر این امر درروزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حكمى دارد؟

در روزه ماه رمضان اگر در اثناى روز از نیت روزه گرفتن بر گردد بطورى كه قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه‏اش باطل مى‏شود و قصد دوباره او براى ادامه روزه فایده ندارد. امّا اگر دچار تردید شود به این معنى كه هنوز تصمیم نگرفته است روزه را باطل كند، یا تصمیم بگیرد كارى را كه موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در این دو صورت صحت روزه او محل اشكال است و احتیاط واجب آن است كه روزه را تمام كند و بعدا هم آن را قضا نماید. هر روزه واجب معین دیگر - مانند نذر معین و امثال آن - نیز داراى همین حكم است.

س 759: آیا اگر از دهان شخص روزه دار خون بیاید، روزه‏اش باطل مى‏شود؟

روزه به سبب آن باطل نمى‏شود، ولى واجب است كه از رسیدن خون به حلق جلوگیرى كند.

س 760: حكم استعمال دخانیات مانند سیگار در حال روزه چیست؟

احتیاط واجب آن است كه روزه‏دار از دودهاى انواع دخانیات و نیز مواد مخدّرى كه از راه بینى یا زیر زبان جذب مى‏شود خوددارى كند.

س 761: آیا ماده «ناس» كه از توتون و غیر آن ساخته مى‏شود و براى چند دقیقه زیر زبان گذاشته شده و سپس از دهان بیرون انداخته مى‏شود، مبطل روزه است یا خیر؟

اگر آب دهان مخلوط به ماده «ناس» را فرو ببرد، موجب بطلان روزه‏اش مى‏شود.

س 762: نوعى داروى طبى براى اشخاص مبتلا به تنگى نفس شدید وجود دارد كه عبارت است از یك قوطى كه در آن مایع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروى مایع بصورت پودر گاز از طریق دهان وارد ریه شخص بیمار شده و موجب تسكین حال وى مى‏گردد. گاهى بیمار مجبور مى‏شود در یك روز چندین بار از آن استفاده كند، آیا با وجود استفاده از این دارو، روزه گرفتن جایز است؟ با توجه به اینكه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غیرممكن و یا بسیار سخت خواهد بود.

اگر ماده مذكور هواى فشرده همراه با داروئى هر چند به صورت گاز یا پودر باشد و وارد حلق شود، صحت روزه محل اشكال است و در صورتى كه روزه گرفتن بدون استعمال آن، ممكن نیست یا مشقّت دارد، جائز است از آن استفاده كند، لكن احتیاط آن است كه مبطل دیگرى انجام ندهد و در صورت تمكّن (بدون استفاده از آن) روزه‏ها را قضا نماید.

س 763: من در بیشتر روزها آب دهانم با خونى كه از لثه‏هایم مى‏آید مخلوط مى‏شود و گاهى نمى‏دانم آب دهانى كه فرو مى‏برم همراه با خون است یا خیر؟ روزه‏ام با این حال چه حكمى دارد؟ امیدوارم مرا راهنمائى فرمائید.

اگر خون لثه در آب دهان مستهلك شود، محكوم به طهارت است و بلعیدن آن اشكال ندارد و مبطل روزه نیست، و همچنین در صورت شك در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشكال ندارد و به صحت روزه ضرر نمى‏زند.

س 764: در یكى از روزهاى ماه رمضان روزه گرفتم ولى دندانهایم را مسواك نزدم، و بدون اینكه باقیمانده غذاهاى لابلاى دندانها را عمدا ببلعم، خودبخود بلعیده شده است. آیا قضاى روزه آن روز بر من واجب است؟

اگر علم به وجود باقیمانده غذا در بین دندانهایتان و یا علم به رسیدن آن به حلق نداشته‏اید و فرو رفتن آن هم عمدى و با التفات نبوده، قضاى روزه بر شما واجب نیست.

س 765: از لثه شخص روزه‏دارى خون زیادى خارج مى‏شود، آیا روزه‏اش باطل مى‏شود؟ آیا براى او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟

با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمى‏شود. همچنین ریختن آب بر روى سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمى‏رساند.

س 766: داروهاى مخصوصى براى معالجه بعضى از بیمارى‏هاى زنان وجود دارد (شیافهاى روغنى) كه در داخل بدن گذاشته مى‏شود، آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه مى‏شود؟

استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمى‏رساند.

س 767: نظر شریف جنابعالى درباره تزریق آمپول و سایر تزریقات نسبت به روزه داران در ماه مبارك رمضان، چیست؟

احتیاط واجب آن است كه روزه‏دار از آمپول‏هاى مقوّى یا مغذّى و هر آمپولى كه در رگ تزریق مى‏شود و نیز انواع سرم‏ها خوددارى كند، لكن آمپول‏هاى داروئى كه در عضله تزریق مى‏شود و نیز آمپول‏هائى كه براى بى‏حسّ كردن به كار مى‏رود، مانعى ندارد.

س 768: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟

اگر خوردن آن در ماه رمضان براى درمان فشار خون ضرورى باشد، اشكال ندارد، ولى با خوردن آن روزه باطل مى‏شود.

س 769: اگر من و بعضى از مردم بر این عقیده باشیم كه بر استفاده از قرصها جهت مداوا عنوان‏خوردن‏وآشامیدن‏صدق‏نمى‏كند، آیاعمل‏به آن جایز است و به روزه‏ام ضرر نمى‏زند؟

خوردن قرص روزه را باطل مى‏كند.

س 770: اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نماید و زن نیز به آن راضى باشد چه حكمى دارد؟

بر هر یك از آنان حكم افطار عمدى جارى است و علاوه بر قضا، كفاره هم بر هر دو واجب است.

س 771: اگر مردى با همسرش در روز ماه رمضان شوخى و ملاعبه نماید، آیا به روزه‏اش ضرر مى‏رساند؟

اگر منجر به انزال منى نشود، به روزه خللى وارد نمى‏كند، ولى اگر باعث انزال منى شود، جایز نیست و روزه باطل مى‏شود.

بقاء بر جنابت‏

س 772: اگر فردى به سبب برخى از مشكلات تا اذان صبح بر جنابت باقى بماند آیا روزه گرفتن در آن روز براى او جایز است؟

در غیر ماه رمضان و قضاى آن اشكال ندارد، ولى نسبت به روزه ماه رمضان و قضاى آن، اگر معذور از غسل است، تیمم كردن بر او واجب است و اگر تیمم هم نكند، روزه‏اش صحیح نیست.

س 773: اگر شخصى در حال جنابت چند روز روزه بگیرد و نداند كه طهارت از جنابت شرط صحت روزه است، آیا كفاره روزه‏هائى كه در حال جنابت گرفته بر او واجب است یا اینكه قضاى آنها كافى است؟

در فرض مرقوم قضا كفایت مى‏كند.

س 774: آیا جایز است شخص جنب بعد از طلوع آفتاب غسل جنابت نماید و روزه قضا یا مستحب بگیرد؟

اگر عمدا تا طلوع فجر بر جنابت باقى بماند، روزه ماه رمضان و قضاى آن از او صحیح نیست، ولى اقوى صحت روزه‏هاى دیگر بخصوص روزه مستحبى‏است.

س 775: شخصى در ماه رمضان در جائى مهمان شد و شب را در آن منزل خوابید و در نیمه‏هاى شب محتلم گردید و چون مهمان بود و با خود لباسى نداشت، براى فرار از روزه، تصمیم گرفت بعد از طلوع فجر مسافرت نماید، لذا بعد از طلوع فجر بدون اینكه چیزى بخورد به قصد مسافرت، حركت نمود. سؤال این است كه آیا قصد سفر توسط او موجب سقوط كفاره هست یا خیر؟

اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد و قبل از فجر اقدام به غسل یا تیمم نكند، مجرد قصد سفر در شب و یا مسافرت در روز براى سقوط كفاره از او كافى نیست.

س 776: كسى كه آب در اختیار ندارد و یا به دلیل عذرهاى دیگر غیر از تنگى وقت نمى‏تواند غسل جنابت بكند، آیا جایز است عمدا خود را در شبهاى ماه مبارك رمضان جنب كند؟

اگر وظیفه او تیمم باشد و بعد از اینكه خود را جنب كرده، وقت كافى براى تیمم داشته باشد، این كار براى وى جایز است.

س 777: شخصى در ماه مبارك رمضان قبل از اذان صبح بیدار شده و متوجه محتلم شدن خود نشده و دوباره خوابیده و در اثناى اذان صبح بیدار شده و علم به جنابت خود پیدا مى‏كند و یقین دارد كه احتلامش قبل از اذان صبح بوده است، روزه او چه حكمى دارد؟

اگر پیش از اذان صبح متوجه احتلام خود نشده است، روزه‏اش صحیح است.

س 778: اگر مكلّف در شب ماه رمضان قبل از اذان صبح بیدار شود و ببیند كه محتلم شده است و دوباره پیش از اذان صبح به امید اینكه براى غسل كردن بیدار مى‏شود بخوابد و تا بعد از طلوع آفتاب در خواب بماند و غسل خود را تا اذان ظهر به تأخیر بیندازد و بعد از اذان ظهر غسل كرده و نماز ظهر و عصر بخواند، روزه آن روز او چه حكمى دارد؟

در فرض سؤال باید روزه را قضا نماید و بنابر احتیاط مستحب، كفاره نیز بدهد.

س 779: اگر مكلّف در شب ماه رمضان قبل از فجر شك كند كه محتلم شده یا نه، ولى به شك خود اعتنا نكند و دوباره بخوابد و بعد از اذان صبح بیدار شود و متوجه گردد كه قبل از طلوع فجر محتلم شده است، چه حكمى دارد؟

اگر بعد از بیدارى اول اثرى از احتلام در خود مشاهده نكند، بلكه فقط احتمال آن را بدهد و چیزى بر او كشف نشود و تا بعد از اذان بخوابد، روزه‏اش صحیح است، هر چند بعد از آن معلوم شود كه احتلام او مربوط به قبل از اذان صبح است.

س 780: اگر شخصى در ماه مبارك رمضان با آب نجس غسل كند و بعد از یك هفته متوجه شود كه آن آب نجس بوده است، نماز و روزه او در این مدت چه حكمى دارد؟

نمازش باطل و قضاى آن واجب است، ولى روزه‏هاى او محكوم به صحت است.

س 781: شخصى مبتلا به بیمارى بیرون آمدن مستمر قطرات بول به صورت موقت است، یعنى بعد از بول كردن، به مدت یك ساعت یا بیشتر قطرات آن از او خارج مى‏گردد. با توجه به اینكه وى در بعضى از شبها جنب شده و گاهى یك ساعت قبل از اذان بیدار مى‏شود و احتمال مى‏دهد كه بعد از آن منى با قطرات بول خارج شود، نسبت به روزه‏اش چه تكلیفى دارد؟ وظیفه او براى اینكه با طهارت داخل وقت شود، چیست؟

اگر قبل از اذان صبح، غسل جنابت و یا تیمم بدل از آن انجام داده، روزه او صحیح است، هر چند بعد از آن بدون اختیار از او منى خارج شود.

س 782: اگر شخصى قبل از اذان صبح یا بعد از آن بخوابد و در خواب جنب شده و بعد از اذان بیدار شود، چه مدتى براى غسل كردن وقت دارد؟

در فرض سؤال، جنابت به روزه آن روز او ضرر نمى‏زند، ولى واجب است كه براى نماز غسل كند و مى‏تواند غسل را تا وقت نماز به تأخیر بیندازد.

س 783: اگر غسل جنابت براى روزه ماه رمضان یا روزه‏هاى دیگر فراموش شود و در اثناء روز به یاد انسان بیفتد، چه حكمى دارد؟

اگر در روزه ماه رمضان غسل جنابت را در شب تا طلوع فجر فراموش كند و با حالت جنابت صبح نماید، روزه‏اش باطل است و احوط این است كه قضاى روزه ماه رمضان هم در این حكم به آن ملحق شود. ولى در سایر روزه‏ها، روزه بر اثر آن باطل نمى‏شود.

استمناء

س 784: حكم كسى كه با آمیزش جنسى حرام یا استمناء یا خوردن و نوشیدن حرام روزه خود را در ماه رمضان باطل نموده چیست؟

در فرض مرقوم باید شصت روز روزه بگیرد و یا شصت مسكین را اطعام نماید و احتیاط مستحب آن است كه هر دو را انجام دهد.

س 785: اگر مكلّف علم داشته باشد به اینكه استمناء روزه را باطل مى‏كند، ولى عمدا آن را انجام دهد، آیا كفاره جمع بر او واجب مى‏شود؟

اگر عمدا استمناء كند و منى هم از او خارج شود، كفاره جمع بر او واجب نمى‏شود لكن احتیاط مستحب آن است كه كفاره جمع بپردازد.

س 786: در ماه مبارك رمضان بدون وجود هیچیك از آثار استمناء فقط بر اثر حالتى كه هنگام مكالمه تلفنى با یك زن نامحرم در خود احساس كردم مایع منى از من خارج شد، با توجه به اینكه مكالمه با او به قصد لذت نبوده، خواهشمندم لطف نموده و به سؤالات من پاسخ فرمائید، آیا روزه‏ام باطل است یا خیر؟ در صورت بطلان، آیا كفاره هم بر من واجب است یا خیر؟

اگر خروج منى بر اثر صحبت با یك زن جزء عادت‏هاى قبلى شما نبوده و مكالمه تلفنى با او هم بدون قصد لذت و ریبه بوده و در عین حال بطور غیرارادى منى از شما خارج شده است، موجب بطلان روزه نمى‏شود و چیزى هم بر اثر آن بر شما واجب نیست.

س 787: شخصى چندین سال عادت به استمناء در ماه رمضان و غیر آن داشته است، نماز و روزه او چه حكمى دارد؟

استمناء مطلقا حرام است و اگر منجر به خروج منى شود، موجب غسل جنابت هم مى‏شود، و اگر این عمل در حال روزه در روز ماه رمضان صورت بگیرد، در حكم افطار عمدى با حرام است، و اگر نماز و روزه را با حالت جنابت و بدون غسل و تیمم انجام دهد، نماز و روزه‏اش باطل و قضاى آنها واجب است.

س 788: آیا استمناء توسط همسر، حكم استمناء حرام را دارد؟

این كار، از موارد استمناء حرام نیست.

س 789: آیا جایز است شخص مجرد در صورتى كه پزشك منى او را براى آزمایش بخواهد و راه دیگرى هم براى خارج كردن منى نداشته باشد، استمناء نماید؟

اگر معالجه متوقف بر آن باشد، اشكال ندارد.

س 790: بعضى از مراكز پزشكى براى انجام آزمایشهاى پزشكى بر روى منى از انسان مى‏خواهند كه استمناء كند تا معلوم شود كه وى قادر بر بچه‏دار شدن هست یا خیر، آیا استمناء براى او جایز است.

استمناء جایز نیست، هر چند براى تشخیص قدرت وى بر بچه‏دار شدن باشد، مگر آنكه ضرورتى ایجاب كند.

س 791: تخیّل به قصد برانگیختن شهوت در دو صورت زیر چه حكمى دارد؟

الف: تخیّل همسر

ب: تخیل زن اجنبى‏

در فرض اول در صورتى كه حرامى مانند انزال بر آن مترتّب نشود، اشكالى ندارد و در فرض دوّم، احتیاط در ترك آن است.

س 792: شخصى در ابتداى سن بلوغ روزه مى‏گرفته، ولى در اثناء روزه استمناء نموده و جنب شده و به همین صورت چند روز روزه گرفته است، در حالى كه جهل داشته به اینكه براى روزه گرفتن تطهیر از جنابت واجب است. آیا قضاى روزه‏هاى آن روزها كافى است یإ؛ل‏ل اینكه تكلیف دیگرى دارد؟

در فرض سؤال، قضا و بنابر احتیاط واجب كفاره بر او واجب است.

س 793: شخص روزه‏دارى در ماه رمضان به صحنه شهوت انگیزى نگاه كرده و جنب شده است. آیا با این كار روزه‏اش باطل مى‏شود؟

اگر نگاه كردن او به قصد انزال بوده و یا مى‏دانسته كه اگر به آن منظره نگاه كند، جنب مى‏شود و یا عادت او بر این بوده است و در عین حال عمدا نگاه كرده و جنب شده، حكم جنابت عمدى را دارد یعنى هم قضاء بر عهده او مى‏باشد و هم كفّاره.

س 794: انسان روزه دارى كه در یك روز بیش از یكبار كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام دهد وظیفه‏اش چیست؟

فقط یك كفاره بر او واجب مى‏شود، بلى اگر این كار آمیزش جنسى یا استمناء باشد احتیاط واجب آن است كه بعدد دفعات آمیزش جنسى یا استمناء كفاره بدهد.

احكام مبطلات روزه‏

س 795: آیا تبعیت از اهل سنت در وقت افطار روزه در مراسم عمومى و مجالس رسمى و غیر آن، جایز است؟ اگر مكلّف تشخیص دهد كه این متابعت از موارد تقیه نیست و دلیلى براى التزام به آن وجود ندارد، وظیفه‏اش چیست؟

تبعیت از دیگران در افطار روزه بدون احراز دخول وقت افطار، جایز نیست، و اگر از موارد تقیه باشد افطار جایز است، ولى روزه آن روز قضا دارد، و جایز نیست به طور اختیارى افطار نماید مگر بعد از آنكه داخل شدن شب و پایان یافتن روز را با یقین حسى و یا با حجت شرعى احراز نماید.

س 796: اگر روزه‏دار باشم و مادرم مرا وادار به خوردن غذا یا نوشیدن كند، آیا روزه‏ام باطل مى‏شود؟

خوردن و آشامیدن روزه را باطل مى‏كند، هر چند بر اثر درخواست و اصرار شخص دیگرى باشد.

س 797: اگر چیزى به زور وارد دهان روزه دار شود و یا سر او به همان صورت داخل آب گردد، آیا روزه‏اش باطل مى‏شود؟ اگر وادار به باطل كردن روزه‏اش شود، مثلا به او بگویند كه اگر روزه‏ات را نخورى، ضررى به خودت یا مالت وارد مى‏سازیم، او هم براى دفع این ضرر غذا بخورد، آیا روزه‏اش صحیح است؟

روزه شخص روزه دار با داخل شدن چیزى در حلقش بدون اختیار و یا با فرو بردن سرش به همان صورت به زیر آب باطل نمى‏شود، ولى اگر خودش بر اثر اكراه دیگرى مرتكب مفطرى شود، روزه‏اش باطل خواهد شد.

س 798: اگر روزه دار جاهل باشد به اینكه تا به حد ترخص نرسیده، نباید قبل از زوال افطار كند، و قبل از حد ترخص به این اعتبار كه مسافر است، افطار نماید، روزه این شخص چه حكمى دارد؟ آیا قضا بر او واجب است یا حكم دیگرى دارد؟

حكم او همان حكم افطار عمدى است.

س 799: هنگامى كه مبتلا به بیمارى زكام بودم، مقدارى از اخلاط سر و سینه در دهانم جمع شده بود كه به جاى بیرون انداختن، آن را فرو بردم، آیا روزه‏ام صحیح است یا خیر؟ در بعضى از روزهاى ماه مبارك رمضان در منزل یكى از اقوام بودم كه بر اثر زكام و خجالت و حیا مجبور شدم با خاك، تیمم بدل از غسل واجب بكنم و تا نزدیك ظهر غسل نكردم. این كار براى چند روز تكرار شد، آیا روزه‏ام در آن روزها صحیح است یا خیر؟

فرو بردن اخلاط سر و سینه ضررى به روزه نمى‏رساند، ولى اگر به فضاى دهان رسیده باشد بنابر احتیاط واجب باید از فرو بردن آن خوددارى نماید، و اما ترك غسل جنابت قبل از طلوع فجرِ روزى كه مى‏خواهید روزه بگیرید و ا نجام تیمم بدل از غسل به جاى آن، اگر بخاطر عذر شرعى باشد و یا تیمم در آخر وقت و به خاطر تنگى آن باشد،موجب بطلان روزه نیست و روزه شما با تیمم صحیح است. در غیر این صورت، روزه شما در آن روزها باطل است.

س 800: من در معدن آهن كار مى‏كنم كه طبیعت آن اقتضا مى‏كند هر روز داخل معدن شده و در آن كار كنم و هنگام استفاده از ابزار كار غبار وارد دهانم مى‏شود، بقیه ماههاى سال هم به همین صورت بر من مى‏گذرد، تكلیف من چیست؟ آیا روزه من در این حالت صحیح است؟

فرو بردن غبار هنگام روزه موجب باطل شدن آن است و باید از آن پرهیز نمود، ولى مجرد داخل شدن غبار در دهان و بینى بدون اینكه به حلق برسد، روزه را باطل نمى‏كند.

كفاره روزه و مقدار آن‏

س 801: آیا دادن پول یك مد طعام به فقیر تا با آن غذائى براى خودش بخرد، كافى است؟

اگر اطمینان داشته باشد كه فقیر به وكالت از او طعام خریده و سپس آن را به عنوان كفاره قبول مى‏كند، اشكال ندارد.

س 802: اگر شخصى وكیل در غذا دادن به عده‏اى از مساكین شود، آیا مى‏تواند اُجرت كار و پختن غذا را از اموالى كه به عنوان كفاره به او داده شده است، بردارد؟

مطالبه اجرت كار و پخت غذا براى وى جایز است، ولى نمى‏تواند آن را بابت كفاره حساب نماید و یا از اموالى كه باید به عنوان كفاره به فقرا داده شود، بردارد.

س 803: زنى به علت باردارى و نزدیكى وقت زایمان، نمى‏تواند روزه بگیرد و مى‏داند كه باید آنها را بعد از زایمان و قبل از ماه رمضان آینده قضا نماید، اگر به طور عمدى یا غیرعمدى تا چند سال روزه نگیرد، آیا فقط كفاره همان سال بر او واجب است یا آنكه كفاره تمام سالهائى كه روزه را به تأخیر انداخته، واجب است؟

فدیه تأخیر قضاى روزه ماه رمضان هر چند به مدت چند سال هم به تأخیر افتاده باشد، یكبار واجب است و آن عبارت است از یك مد طعام براى هر روزى، و فدیه هم زمانى واجب مى‏شود كه تأخیر قضاى روزه ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر بر اثر سهل انگارى و بدون عذر شرعى باشد، ولى اگر به خاطر عذرى باشد كه شرعا مانع صحت روزه است، فدیه‏اى ندارد.

س 804: زنى به علت بیمارى از روزه گرفتن معذور است و قادر بر قضا كردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست، در این صورت آیا كفاره بر او واجب است یا بر شوهرش؟

اگر افطار روزه ماه رمضان از جهت بیمارى و تأخیر قضاى آن هم از جهت ادامه بیمارى بوده است، براى هر روز یك مدطعام به عنوان فدیه بر خود زن واجب است و چیزى بر عهده شوهرش نیست.

س 805: شخصى ده روز روزه بر عهده دارد و در روز بیستم شعبان شروع به روزه گرفتن مى‏كند، آیا در این صورت مى‏تواند عمدا روزه خود را قبل یا بعد از زوال، افطار كند؟ در صورتى كه قبل یا بعد از زوال افطار نماید، چه مقدار كفاره دارد؟

در فرض مذكور افطار عمدى براى او جایز نیست و اگر عمدا افطار كند، در صورتى كه قبل از زوال باشد، كفاره‏اى بر او واجب نیست و اگر بعد از زوال باشد، كفاره بر او واجب است كه عبارت است از غذا دادن به ده مسكین، و در صورت عدم تمكّن، واجب است سه روز روزه بگیرد.

س 806: زنى در دو سال متوالى در ماه مبارك رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولى در حال حاضر توانائى روزه گرفتن را دارد، حكم او چیست؟ آیا كفاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضاى آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضاى روزه چه حكمى دارد؟

اگر بر اثر عذر شرعى روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و اگر عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا كودكش بوده، باید علاوه بر قضا، براى هر روز یك مد طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعى به تأخیر انداخته، فدیه دیگرى هم بر او واجب است یعنى باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.

س 807: آیا رعایت ترتیب بین قضا و كفاره، در كفاره روزه واجب است یا خیر؟

واجب نیست.

قضاى روزه‏

س 808: هجده روز روزه به علت مسافرت در ماه رمضان براى انجام مأموریت دینى بر عهده‏ام مى‏باشد، وظیفه من چیست؟ آیا قضاى آنها بر من واجب است؟

قضاى روزه‏هاى ماه رمضان كه بر اثر مسافرت از شما فوت شده، واجب است.

س 809: اگر كسى براى گرفتن روزه قضاى ماه رمضان اجیر شود و بعد از زوال افطار كند، آیا كفاره بر او واجب است یا خیر؟

كفاره بر او واجب نیست.

س 810: كسانى كه در ماه رمضان براى انجام وظیفه دینى در مسافرت هستند و به همین دلیل نمى‏توانند روزه بگیرند، اگر در حال حاضر بعد از چند سال تأخیر، بخواهند روزه بگیرند، آیا پرداخت كفاره بر آنها واجب است؟

اگر قضاى روزه ماه رمضان را به علت استمرار عذرى كه مانع روزه گرفتن است، تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر انداخته باشند، قضاى روزه‏هایى كه از آنان فوت شده كافى است، و واجب نیست براى هر روزى یك مد طعام فدیه بدهند، هر چند احتیاط در جمع بین قضا و فدیه است. ولى اگر تأخیر در قضاى روزه به خاطر سهل‏انگارى و بدون عذر باشد، جمع بین قضا و فدیه بر آنها واجب است.

س 811: شخصى به مدت ده سال بر اثر جهل نماز نخوانده و روزه نگرفته است، فعلا توبه نموده و به سوى خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها گرفته است، ولى توانائى قضاى همه روزه‏هاى فوت شده را ندارد و مالى هم ندارد كه با آن كفاره‏هایش را بپردازد، آیا صحیح است كه فقط به استغفار اكتفا كند؟

قضاى روزه‏هاى فوت شده در هیچ صورتى ساقط نمى‏شود، ولى نسبت به كفاره افطاره عمدى روزه ماه رمضان، چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسكین براى هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر كه قادر است غذا بدهد و احتیاط آن است كه استغفار نیز بكند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط كافى است كه استغفار كند یعنى با دل و زبان خود بگوید استغفرالله (از خداوند بخشایش مى‏طلبم).

س 812: من به علّت عدم قدرت مالى و بدنى نتوانستم براى انجام كفاره هائى كه بر من واجب شده بود روزه بگیرم و یا به مساكین اطعام نمایم و در نتیجه، استغفار نمودم لكن به لطف الهى اكنون توان روزه گرفتن یا اطعام نمودن دارم، وظیفه‏ام چیست؟

در فرض مرقوم، انجام كفاره لازم نیست گر چه احتیاط مستحب آن است كه انجام داده شود.

س 813: اگر شخصى بر اثر جهل به وجوب قضاى روزه تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضاى روزه‏هایش را به تأخیر اندازد، چه حكمى دارد؟

فدیه تأخیر قضاى روزه تا ماه رمضان سال بعد، بر اثر جهل به وجوب آن ساقط نمى‏شود.

س 814: فردى كه به مدت صدو بیست روز روزه نگرفته، چه وظیفه‏اى دارد؟ آیا باید براى هر روز شصت روز روزه بگیرد؟ و آیا كفاره بر او واجب است؟

قضاى آنچه از ماه رمضان از او فوت شده، بر او واجب است، و اگر افطار عمدى و بدون عذر شرعى بوده، علاوه بر قضا، كفاره هر روز هم واجب است كه عبارت است از شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر و یا دادن شصت مد طعام به شصت مسكین كه سهم هر كدام یك مدّ است.

س 815: تقریبا یك ماه روزه گرفته‏ام به این نیت كه اگر روزه‏اى بر عهده‏ام باشد قضاى آن محسوب شود و اگر روزه‏اى بر عهده‏ام نیست به قصد قربت مطلق باشد، آیا این یك ماه روزه به حساب روزه‏هاى قضائى كه بر ذمّه دارم، محسوب مى‏شود؟

اگر به نیت آنچه كه در زمان روزه گرفتن شرعا مأمور به آن بوده‏اید، اعم از روزه قضاء یا مستحبى، روزه‏گرفته‏اید و روزه قضا هم برعهده شما باشد، به عنوان روزه قضاء محسوب مى‏شود.

س 816: كسى كه نمى‏داند چه مقدار روزه قضا دارد و با فرض داشتن روزه قضا روزه مستحبى بگیرد، اگر معتقد باشد كه روزه قضا ندارد، آیا به عنوان روزه قضا محسوب مى‏شود؟

روزه‏هائى را كه به نیت استحباب گرفته به جاى روزه قضایى كه بر عهده‏اش هست، محسوب نمى‏شود.

س 817: نظر شریف جنابعالى درباره شخصى كه بر اثر جهل به مسأله، عمدا روزه‏اش را افطار كرده، چیست؟ آیا فقط قضا بر او واجب است یا اینكه كفاره هم باید بدهد؟

اگر به سبب بى‏اطلاعى از حكم شرعى بوده و در یادگیرى مسأله كوتاهى نكرده باشد، باید قضاى روزه‏ها را بجا آورد ولى كفارّه‏بر او واجب نیست.

س 818: كسى كه در اوائل سن تكلیف بر اثر ضعف و عدم توانائى، نتوانسته روزه بگیرد، آیا فقط قضا بر او واجب است یا قضا و كفاره با هم بر او واجب است؟

اگر گرفتن روزه براى او حرجى نبوده و عمدا افطار كرده، علاوه بر قضا، كفاره نیز بر او واجب است و اگر خوف داشته باشد كه اگر روزه بگیرد مریض شود، فقط قضاى روزه‏ها بر عهده او مى‏باشد.

س 819: كسى كه تعداد روزهائى كه روزه نگرفته و مقدار نمازهایى را كه نخوانده نمى‏داند، وظیفه‏اش چیست؟ كسى هم كه نمى‏داند روزه‏اش را بر اثر عذر شرعى افطار كرده و یا عمدا آن را خورده است، چه حكمى دارد؟

جایز است كه به قضاى آن مقدار از نماز و روزه‏هایش كه یقین به فوت آنها دارد، اكتفا نماید، و در صورت شك در افطار عمدى كفاره واجب نیست.

س 820: اگر شخصى كه در ماه رمضان روزه دار است، در یكى از روزها براى خوردن سحرى بیدار نشود و لذا نتواند روزه را تا غروب ادامه دهد و در وسط روز حادثه‏اى براى او اتفاق بیفتد و روزه را افطار كند، آیا یك كفاره بر او واجب است یا كفاره جمع؟

اگر روزه را تا حدى ادامه دهد كه روزه بر اثر تشنگى و گرسنگى براى او حرجى شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و كفاره‏اى ندارد.

س 821: اگر شك كنم در اینكه اقدام به گرفتن قضاى روزه‏هائى را كه بر عهده‏ام بوده، كرده‏ام یا خیر تكلیف من چیست؟

اگر یقین به اشتغال قبلى ذمّه خود دارید، واجب است به مقدارى كه موجب یقین به انجام تكلیف مى‏شود، روزه قضاء بگیرید.

س 822: كسى كه هنگام بلوغ فقط یازده روز از ماه رمضان را روزه گرفته و یك روز را هم در موقع ظهر افطار كرده و در مجموع هجده روز روزه نگرفته است، و در مورد آن هجده روز نمى‏دانسته كه با ترك عمدى روزه كفاره بر او واجب است، چه حكمى دارد؟

اگر روزه ماه رمضان را از روى عمد و بدون عذر شرعى افطار كرده، باید علاوه بر قضا، كفاره هم بدهد اعم از اینكه هنگام خوردن روزه عالم به وجوب كفاره و یا جاهل به آن باشد.

س 823: اگر پزشك به بیمارى بگوید كه روزه براى شما ضرر داد و او هم روزه نگیرد، ولى بعد از چند سال بفهمد كه روزه براى وى ضرر نداشته و پزشك در تشخیص خود اشتباه كرده است، آیا قضا و كفاره بر او واجب است؟

اگر از گفته پزشك متخصص و امین و یا از منشأ عقلائى دیگر، خوف از ضرر پیدا كند و روزه نگیرد، فقط قضا بر او واجب است.

مسائل متفرقه روزه‏

س 824: اگر زنى در حال روزه نذرى معین حیض شود، چه حكمى دارد؟

روزه با عارض شدن حیض باطل مى‏شود و قضاى آن بعد از طهارت واجب است.

س 825: شخصى از اول ماه رمضان تا بیست و هفتم ماه را در وطن خود روزه گرفته و در صبح روز بیست و هشتم به دبى مسافرت كرده و در روز بیست و نهم به آنجا رسیده و متوجه شده كه در آنجا عید اعلام شده است، او اكنون به وطن خود برگشته، آیا قضاى روزه‏هایى كه از وى فوت شده، واجب است؟ اگر یك روز قضا نماید، ماه رمضان نسبت به او بیست و هشت روز مى‏شود و اگر بخواهد دو روز قضا كند، روز بیست و نهم در جائى بوده كه در آنجا عید اعلام شده بود، این شخص چه حكمى دارد؟

اگر اعلان عید در روز بیست و نهم در آن مكان، به نحو شرعى و صحیح باشد، قضاى آن روز بر او واجب نیست، ولى‏با فرض اینكه افق دو محل یكى بوده این امر كشف مى‏كند كه یك روز روزه در اول ماه از او فوت شده، لذا واجب است قضاى روزه‏اى را كه یقین به فوت آن دارد، بجا آورد.

س 826: اگر روزه‏دارى هنگام غروب در سرزمینى افطار كرده باشد و سپس به جائى مسافرت كند كه خورشید در آن هنوز غروب نكرده است، روزه آن روز او چه حكمى دارد؟ آیا تناول مفطرات براى او در آنجا قبل از غروب خورشید جایز است؟

روزه او صحیح است و تناول مفطرات در آن مكان قبل از غروب خورشید با فرض اینكه در وقت غروب در سرزمین خود افطار كرده، براى او جایز است.

س 827: شهیدى به یكى از دوستانش وصیت نموده كه احتیاطا از طرف وى چند روز روزه قضا بگیرد، ولى ورثه شهید به این مسائل پایبند نیستند و طرح وصیت او هم براى آنها ممكن نیست و روزه گرفتن هم براى دوست آن شهید مشقت دارد، آیا راه حل دیگرى وجود دارد؟

اگر آن شهید به دوست خود وصیت كرده كه خودش شخصا براى او روزه بگیرد، ورثه او در این مورد تكلیفى ندارند، و اگر براى آن فرد روزه گرفتن به نیابت از شهید مشقت دارد، تكلیف از او ساقط است.

س 828: من فردى كثیر الشك هستم و یا به تعبیر دقیق‏تر زیاد وسوسه مى‏شوم، و در مسائل دینى بخصوص فروع دین زیاد شك مى‏كنم، یكى از موارد آن این است كه در ماه رمضان گذشته شك كردم كه آیا غبار غلیظى كه وارد دهان من شده آن را فرو برده‏ام یا خیر؟ و یا آبى را كه داخل دهانم كردم، خارج كرده و بیرون ریختم یا نه؟ در نتیجه آیا روزه من صحیح است یا خیر؟

روزه شما در فرض سؤال محكوم به صحت است و این شكّها اعتبارى ندارند.

س 829: آیا حدیث شریف كساء را كه از حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها نقل شده، حدیث معتبرى مى‏دانید؟ آیا نسبت دادن آن در حالت روزه به حضرت زهراى مرضیه سلام اللّه علیها جایز است؟

اگر نسبت دادن آن به صورت حكایت و نقل از كتابهایى باشد كه آن را نقل كرده‏اند، اشكال ندارد.

س 830: از بعضى از علما و غیر آنان شنیده‏ایم كه اگر انسان هنگام روزه مستحبى به خوردن غذا دعوت شود، مى‏تواند آن را قبول كرده و مقدارى از غذا میل كند و با این كار روزه‏اش باطل نمى‏شود، بلكه ثواب هم دارد امیدواریم نظر شریف خود را در این باره بیان فرمائید.

قبول دعوت مؤمن در حال روزه مستحبى، شرعا امرى پسندیده است و خوردن غذا به دعوت برادر مؤمن هر چند روزه را باطل مى‏كند، ولى او را از اجر و ثواب روزه محروم نمى‏سازد.

س 831: دعاهائى مخصوص ماه رمضان به صورت دعاى روز اول و روز دوم تا آخر ماه وارد شده است، قرائت آنها در صورت شك در صحت شان چه حكمى دارد؟

به هر حال اگر قرائت آنها به قصد رجاء ورود و مطلوبیت باشد، اشكال ندارد.

س 832: شخصى قصد داشت روزه بگیرد، ولى براى خوردن سحرى بیدار نشد، لذا نتوانست روزه بگیرد. آیا گناه روزه نگرفتن او به عهده خود وى است یا كسى كه او را بیدار نكرده است؟ اگر فردى بدون سحرى روزه بگیرد، آیا روزه‏اش صحیح است؟

در این مورد چیزى بر عهده دیگران نیست، و روزه بدون خوردن سحرى هم صحیح است.

س 833: روزه روز سوم ایام اعتكاف در مسجد الحرام، چه حكمى دارد؟

اگر مسافر باشد و قصد اقامت ده روز در مكه مكرمه نماید و یا نذر كرده باشد كه در سفر روزه بگیرد، بر او واجب است بعد از اینكه دو روز روزه گرفت، اعتكاف خود را با روزه روز سوم كامل كند. ولى اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نكرده باشد، روزه او در سفر صحیح نیست و با عدم صحتِ روزه، اعتكاف هم صحیح نیست.

رؤیت هلال‏

س 834: همانطوركه‏مى‏دانید، وضعیت هلال‏در آخر یااول‏ماه به‏یكى از حالت‏هاى‏زیر است:

1 - غروب هلال قبل از غروب خورشید باشد.

2 - غروب هلال مقارن با غروب خورشید باشد.

3 - غروب هلال بعد از غروب خورشید باشد.

امیدواریم بیان فرمائید كه كدامیك از حالات سه گانه فوق را مى‏توان به وسیله برنامه‏هاى محاسبه كننده الكترونیكى دقیق براى دورترین نقاط عالم محاسبه كرد؟ آیا استفاده از این محاسبات براى تعیین اول ماه قبل از حلول آن امكان دارد یا اینكه حتما باید ماه با چشم رؤیت شود؟

معیارِ اول ماه، هلالى است كه بعد از غروب خورشید غروب كند و رؤیت آن ، قبل از غروب ممكن باشد، و محاسبات علمى اگر موجب یقین براى مكلف نشود، اعتبار ندارد.

س 835: آیارؤیت تصویر هلال ماه با استفاده از دوربین CCD و انعكاس نور و بازخوانى اطلاعات ضبط شده توسط رایانه، براى اثبات اول ماه كفایت مى‏كند؟

رؤیت با وسیله، فرقى با رؤیت به طریق عادى ندارد و معتبر است. ملاك آن است كه عنوان رؤیت محفوظ باشد. پس رؤیت با چشم و با عینك و با تلسكوپ محكوم به حكم واحدند. اما در مورد انعكاس به رایانه كه درآن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشكال است.

س 836: اگر هلال ماه شوال در یك شهر دیده نشود، ولى تلویزیون و رادیو از حلول آن خبر دهند، آیا كافى است یا تحقیق بیشترى واجب است؟

اگر مفید اطمینان به ثبوت هلال گردد یا صدور حكم به هلال از طرف ولى فقیه باشد، كافى است و نیازى به تحقیق نیست.

س 837: اگر تعیین اول ماه رمضان و عید سعید فطر به علت عدم امكان رؤیت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان یا اسباب دیگر، ممكن نباشد و سى روز ماه شعبان یا ماه رمضان كامل نشده باشد، آیا براى ما كه در ژاپن زندگى مى‏كنیم، جایز است كه به افق ایران عمل كرده و یا به تقویم اعتماد كنیم؟ وظیفه ما چیست؟

اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتى در افق شهرهاى مجاورى كه یك افق دارند، و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حكم حاكم ثابت نشود، باید احتیاط كرد تا اول ماه ثابت شود، و رؤیت هلال در ایران كه در غرب ژاپن واقع است، براى كسانى كه مقیم ژاپن هستند، اعتبار ندارد.

س 838: آیا اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است یا خیر؟

رؤیت هلال در شهرهائى كه در افق متحد و یا نزدیك به هم هستند و یا در شهرهائى كه در شرق واقع شده‏اند، كافى است.

س 839: مقصود از اتحاد افق چیست؟

منظور از آن، شهرهائى است كه در طول خط واحدى واقع شده‏اند. بنابراین اگر دو شهر در یك خط طولى باشند (مراد از طول، طول در اصطلاح علم هیئت است)، گفته مى‏شود كه آنها در افق متحد هستند.

س 840: اگر روز بیست و نهم ماه در تهران و خراسان عید باشد، آیا براى افرادى هم كه در شهرى مانند بوشهر مقیم هستند، جایز است افطار كنند؟ با توجه به اینكه افق تهران و خراسان با افق بوشهر یكى نیست.

به طور كلّى اگر اختلاف بین افق دو شهر به مقدارى باشد كه با فرض رؤیت هلال در یكى، هلال در دیگرى قابل رؤیت نباشد، رؤیت آن در شهرهاى غربى براى مردم شهرهاى شرقى كه خورشید در آنها قبل از شهرهاى غربى غروب مى‏كند، كافى نیست، بر خلاف عكس آن.

س 841: اگر بین علماى یك شهر راجع به ثبوت هلال یا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظیفه واجب مكلّف چیست؟

اگر اختلاف دو بیّنه به صورت نفى و اثبات باشد، یعنى یكى مدعى ثبوت هلال و دیگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد، این اختلاف موجب تعارض دو بینه و تساقط هر دو است، و وظیفه مكلّف این است كه هر دو نظر را كنار گذاشته و درباره افطار كردن یا روزه گرفتن به آنچه كه مقتضاى اصل است، عمل نماید. ولى اگر بین ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به این صورت كه بعضى از آنها مدعى رؤیت هلال باشند و بعضى دیگر مدعى عدم مشاهده آن، قول كسانى كه مدعى رؤیت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعى براى مكلّف است و باید از آن متابعت كند، و همچنین اگر حاكم شرعى حكم به ثبوت هلال نماید، حكم وى حجت شرعى براى همه مكلفین است و باید از آن پیروى كنند.

س 842: اگر شخصى هلال ماه را ببیند و بداند كه رؤیت هلال براى حاكم شرع شهر او به هر علتى ممكن نیست، آیا او مكلّف است كه رؤیت هلال را به حاكم اطلاع دهد؟

اعلام بر او واجب نیست مگر آنكه ترك آن مفسده داشته باشد.

س 843: همانگونه كه مى‏دانید اكثر فقهاى بزرگوار پنج راه براى ثبوت اول ماه شوال در رساله‏هاى عملیه خود بیان كرده‏اند كه ثبوت نزد حاكم شرع در ضمن آنها نیست، بنابراین چگونه بیشتر مؤمنین به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار مى‏كنند؟ شخصى كه از این راه اطمینان به ثبوت هلال پیدا نمى‏كند، چه تكلیفى دارد؟

تا حاكم حكم به رؤیت هلال نكرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براى تبعیّت دیگران از وى كافى نیست، مگر آنكه اطمینان به ثبوت هلال حاصل نمایند.

س 844: اگر ولى امر مسلمین حكم نماید كه فردا عید است و رادیو و تلویزیون اعلام كنند كه هلال در چند شهر دیده شده است، آیا عید براى تمامى نواحى كشور ثابت مى‏شود یا فقط براى شهرهایى كه ماه در آنها دیده شده و شهرهاى هم افق با آنها، ثابت مى‏گردد؟

اگر حكم حاكم شامل همه كشور باشد، حكم او شرعا براى همه شهرها معتبر است.

س 845: آیا كوچكى هلال و باریك بودن و اتصاف آن به خصوصیات هلال شب اول، دلیل بر این محسوب مى‏شود كه شب قبل شب اول ماه نبوده، بلكه شب سى‏ام ماه قبلى بوده است؟ اگر عید براى شخصى ثابت شود و از این راه یقین پیدا كند كه روز قبل عید نبوده، آیا قضاى روزه روز سى‏ام ماه رمضان را باید به جا آورد؟

مجرد كوچكى‏و پائین بودن‏هلال یا بزرگى‏و بالا بودن‏و یا پهن‏یا باریك‏بودن آن‏دلیل شرعى شب‏اول یا دوم بودن‏نیست، ولى‏اگر مكلّف‏از آن‏علم به چیزى‏پیدا كند باید به مقتضاى علم خود در این زمینه عمل نماید.

س 846: آیا استناد به شبى كه در آن ماه به صورت قرص كامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دلیل براى محاسبه اول ماه جایز است تا از این راه وضعیت یوم الشك معلوم شود كه مثلا روز سى ام ماه رمضان است و احكام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلا بر كسى كه این روز را بر اساس بیّنه روزه نگرفته، حكم به وجوب قضاى روزه شود و كسى هم كه به دلیل استصحاب بقاى ماه رمضان روزه گرفته، برى‏ء الذمّه باشد؟

امر مذكور حجت شرعى بر آنچه ذكر شد، نیست، ولى اگر مفید علم به چیزى براى مكلّف باشد، واجب است كه طبق آن عمل نماید.

س 847: آیا استهلال در اول هر ماه واجب كفائى است یا احتیاط واجب؟

استهلال فى نفسه واجب شرعى نیست.

س 848: آیا اول ماه مبارك رمضان و آخر آن با رؤیت هلال ثابت مى‏شود یا با تقویم، هر چند ماه شعبان سى روز نباشد؟

اول یا آخر ماه رمضان با رؤیت شخص مكلّف یا با شهادت دو فرد عادل یا با شهرتى كه مفید علم است یا با گذشت سى روز و یا بوسیله حكم حاكم ثابت مى‏شود.

س 849: اگر تبعیت از اعلام رؤیت هلال توسط یك دولت جایز شد، و آن اعلام معیارى علمى براى ثبوت هلال سرزمین‏هاى دیگر را تشكیل دهد، آیا اسلامى بودن آن حكومت شرط است، یا اینكه عمل به آن حتى اگر حكومت ظالم و فاجر هم باشد، ممكن است؟

ملاك‏در این‏مورد، حصول‏اطمینان به‏رؤیت در منطقه‏اى‏است كه نسبت‏به مكلّف كافى محسوب‏مى‏شود.

س 850: خواهشمند است نظر مبارك خود را در خصوص اعتكاف در مساجد (جامع و غیر جامع) بیان فرمائید.

در مسجد جامع صحیح است و در مسجد غیر جامع رجاءا اشكال ندارد. و تعریف مسجد جامع در مباحث نماز گذشت.

س 731: دخترى كه به سن تكلیف رسیده، ولى به علت ضعف جسمانى توانائى روزه گرفتن ندارد، و بعد از ماه مبارك رمضان هم نمى‏تواند قضاى آن را به جا آورد تا اینكه ماه رمضان سال بعد فرا مى‏رسد، چه حكمى دارد؟

ناتوانى از گرفتن روزه و قضاى آن به مجرد ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضاى روزه نمى‏شود، بلكه قضاى روزه‏هاى ماه رمضان كه از او فوت شده، بر وى واجب است.

س 732: دخترانى كه تازه به سن تكلیف رسیده‏اند و روزه گرفتن بر آنها مقدارى مشكل است، چه حكمى دارند؟ آیا سن بلوغ شرعى دختران اكمال نه سال قمرى است؟

بنا بر نظر مشهور، بلوغ شرعى دختران همان تكمیل نه سال قمرى است كه در این هنگام روزه بر آنها واجب است و ترك آن به مجرد بعضى از عذرها جایز نیست، ولى اگر روزه گرفتن براى ایشان ضرر داشته باشد یا تحمل آن برایشان همراه با مشقت زیاد باشد، افطار براى آنها جایز است.

س 733: من زمان دقیق رسیدن به سن تكلیف خود را نمى‏دانم، از جناب عالى خواهشمندم بیان فرمائید كه از چه زمانى قضاى نماز و روزه بر من واجب است، و آیا كفاره روزه بر من واجب است یا به علت جهل به مسأله قضاى آن كفایت مى‏كند؟

فقط قضاى آن مقدار از نمازها و روزه‏ها كه یقین به فوت آن بعد از رسیدن به سن قطعى تكلیف شرعى دارید، بر شما واجب است، و در مورد روزه، اگر بعد از رسیدن قطعى به سن تكلیف، در اثر كوتاهى در یادگیرى مسأله و حكم شرعى، عمدا افطار كرده باشید، علاوه برقضا، كفاره هم واجب است.

س 734: اگر دختر نه ساله‏اى كه روزه بر او واجب شده، به دلیل دشوارى، روزه‏اش را افطار نماید، آیا قضا بر او واجب است یا خیر؟

قضاى روزه‏هائى كه از ماه رمضان افطار كرده، بر او واجب است.

س 735: اگر فردى به خاطر عذرى قوى، پنجاه درصد احتمال دهد كه روزه بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد، ولى بعدا معلوم شود كه روزه بر او واجب بوده، از جهت قضا و كفاره چه حكمى دارد؟

اگر افطار عمدى روزه ماه مبارك رمضان به مجرد احتمال عدم وجوب روزه بر وى باشد، در فرض سؤال علاوه بر قضا، كفاره هم بر او واجب است. اما اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلائى داشته باشد، كفاره واجب نیست، ولى قضا بر او واجب است.

س 736: شخصى مشغول انجام خدمت سربازى است و به علت مسافرت و حضور در محل خدمت، نمى‏تواند روزه ماه رمضان سال گذشته را بگیرد، و هنگام حلول ماه رمضان امسال نیز در محل خدمت است و احتمال دارد كه باز هم نتواند روزه بگیرد، اگر پس از پایان دوره خدمت سربازى بخواهد روزه این دو ماه را قضا نماید، آیا كفاره هم بر او واجب است یا خیر؟

كسى كه بر اثر عذر مسافرت، روزه ماه رمضان از او فوت شده و آن عذر تا ماه رمضان سال آینده استمرار داشته، فقط قضاى آن بر او واجب است و كفاره تأخیر واجب نیست.

س 737: اگر شخص روزه دار جنب باشد و تا قبل از اذان ظهر متوجه آن نشود و پس از آن غسل ارتماسى نماید، آیا روزه‏اش باطل مى‏شود؟ و اگر بعد از غسل متوجه شود كه در حال روزه غسل ارتماسى نموده است، آیا قضاى آن واجب است؟

اگر غسل ارتماسى بر اثر فراموشى و غفلت از روزه دار بودن باشد، غسل و روزه او صحیح است و قضاى روزه‏اش بر او واجب نیست.

س 738: اگر شخصى بخواهد قبل از زوال به محل اقامتش برسد، ولى در راه به خاطر پیشامد حادثه‏اى نتواند در زمان معین به مقصد برسد، آیا روزه او اشكال دارد و آیا كفاره بر او واجب است یا فقط قضاى روزه آن روز را باید به جا آورد؟

روزه‏اش در سفر صحیح نیست و بر او فقط قضاى روزه آن روزى كه پیش از ظهر به محل اقامتش نرسیده، واجب است و كفاره‏اى هم ندارد.

س 739: اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانى در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بكشد، مهماندار و خلبان هواپیما براى حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند، در این صورت آیا در ماه مبارك رمضان، كفاره و قضاى روزه بر آنها واجب مى‏شود؟

اگر روزه براى آنها ضرر داشته باشد، جایز است كه با نوشیدن آب افطار نمایند و قضاى آن را بجا آورند و در این حالت كفاره بر آنها واجب نیست.

س 740: اگر زن در ماه مبارك رمضان دو ساعت یا كمتر مانده به اذان مغرب حیض شود، آیا روزه‏اش باطل مى‏شود؟

روزه‏اش باطل است.

س 741: كسى كه با پوشیدن لباس مخصوص (مانند لباس غواصى) بدون اینكه بدنش خیس شود، در آب فرو رود، روزه‏اش چه حكمى دارد؟

اگر لباس به سر او چسبیده باشد، صحت روزه‏اش محل اشكال است و بنا بر احتیاط وجوبى قضاى آن لازم است.

س 742: آیا مسافرت عمدى در ماه رمضان به قصد افطار و فرار از روزه گرفتن، جایز است؟

مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، و در صورت مسافرت، ولو اینكه براى فرار از روزه باشد، افطار بر او واجب است.

س 743: شخصى كه روزه واجب بر عهده‏اش است و قصد دارد كه آن را بگیرد، ولى بر اثر پیشامدى نتواند روزه بگیرد مثلا بعد از طلوع خورشید آماده مسافرت شد و به سفر رفت و بعد از ظهر برگشت و در بین راه هم مرتكب هیچیك از مفطرات نشد، ولى وقت نیت روزه واجب از وى فوت شد، و آن روز هم از روزهائى است كه روزه در آن مستحب است، آیا مى‏تواند نیت روزه مستحبى كند یا خیر؟

اگر قضاى روزه ماه رمضان بر ذمه‏اش باشد، نیت روزه مستحبى حتى بعد از فوت وقت نیت روزه واجب، از وى صحیح نیست.

س 744: من معتاد به سیگار هستم و در ماه مبارك رمضان هر چه تلاش مى‏كنم كه تندخو نباشم نمى‏توانم و همین باعث ناراحتى زیاد افراد خانواده‏ام شده است و خودم هم از وضعیت دشوارم رنج مى‏برم، تكلیف من چیست؟

روزه ماه مبارك رمضان بر شما واجب است و بنابر احتیاط واجب جایز نیست در حال روزه سیگار بكشید، و نباید بدون دلیل با دیگران تند برخورد كنید.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا