به بهانه  چهلمین سال درگذشت کاظم اسلامیّه روزنامه نگار یزدی

  حسین مسرّت

نویسنده و پژوهشگر

اسلامیّه ، کاظم [ KAZEM،ESLAMIYYE ] ( 1286 – 1349 ش ) کاظم [ صادقی نسب ( ص 49 ) و به پیروی از او برزین ( ص 285 ) نام او را به نادرست محمّد کاظم نوشته اند ] فرزند حاج محمّد ، روزنامه نگار و داروساز ، او در 1286 ش در یزد به دنیا آمد . تحصیلات قدیم و جدید را ابتدا در یزد و سپس در اصفهان فراگرفت ( اسلامیّه ، زندگی نامه ) . و از این راه مختصر آشنایی با انگلیسی و عربی پیدا نمود ( صالحیار ، 183 ) .

پدر و اجداد او عطّّار ( داروساز ) بودند ، از اینرو او نیز بدین حرفه روی آورد ( نوّاب رضوی ،3 ) و چون شرط داشتن داروخانه ، داشتن مدرک داروسازی بود ، وی توانست گواهی آن را از دارالفنون تهران بگیرد ( همان جا ) بدین رو در افواه او را « دکتر » می نامیدند . ( همان جا )

اسلامیّه در 1328 ش امتیاز هفته نامه ( در بسیاری مقالات از جمله سر مقالات ویژه نامه ی طوفان یزد ، به عنوان روزنامه یاد شده که درست نیست ، زیرا شهر یزد به استثنای یکی دو روزنامه آن هم در سال های پر آشوب 1330 تا 1332 ش ، تا سال 1375ش هیچ گاه روزنامه نداشته است ) طوفان یزد را به نام خود گرفت و نخستین شماره ی آن را در همان سال چاپ کرد . در همان زمان به دلیل ستیز او با ملّی گرایان . همراهی با برخی چهره های سیاسی ضد آزادی مانند سیّد کاظم جلیلی او را مرتجع می خواندند ( عسکری کامران ، مصاحبه ) . با این حال وی در زندگی اجتماعی خود ، فردی وارسته ، آزاده و حق طلب بود و خوش می داشت چون ملامتیان زندگی کند ، کارگشای مردم بود ، همیشه خود را سپر تیر بلا می کرد تا دوستانش در امان باشند ( نوّاب رضوی ، همان جا ) . و هر چند در روزنامه ی خود برای ادامه ی حیات ، گاه به جانب داری از کارهای دولت و دولتیان مطالبی می نوشت ، امّا باز به دلیل بازگویی کژی ها و کاستی ها و انتقاد از اوضاع نابسامان اجتماعی ، فرهنگی و اداری یزد بویژه در ستون پرخواننده ی « مردم چه می گویند » در روزنامه ی خود ، بارها به درخواست مدیران سیاسی و اداری و نمایندگان یزد در مجلس شورای ملّی توقیف شد ( نوّاب رضوی، همان جا ). وی بیان می داشت که : « طوفان یزد ، روزنامه است ، نه روزی نامه » ( همان جا ) . با این حال همواره جانب ادب را نگاه می داشت و در زندگی خصوصی افراد وارد نمی شد و مخالفان خود را با عبارات ناهنجار نمی آزرد ( دهشیری، 4). اسلامیّه سعی می کرد طوفان یزد به سبک و سیاق طوفان فرّخی یزدی باشد . از اینرو نام و نشان نشریّه را که تصویر یک مشعل بود ، به رنگ قرمز چاپ می کرد. ودر بیشتر شماره های نشریه ،درست در وسط بخش بالایی آن مانند طوفان یک رباعی را که برگرفته از اوضاع روز بود، به رنگ قرمز درج می کرد . که گاه حتّی رباعیّات فرخّی یزدی بود و گاه رباعیّات سیاسی که عمدتاً نام شاعر آن درج نشده بود . ( پیمایش ) و در بیشتر موارد ، اشعار نغز و اجتماعی صائب تبریزی بود . ( اسلامیّه ، زندگی نامه ) . بدین روی طوفان یزد ، روزنامه ای پر خواننده و تأثیر گذار بود . ( عسکری کامران ، مصاحبه ) .

طوفان یزد که گاه در برخی منابع به نام طوفان هم آمده است ( برزین ، 285 ) روش آن ، سیاسی ، اجتماعی ، ادبی ، علمی ، اخلاقی و فرهنگی اعلام شده بود . صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن همواره اسلامیّه بود ، ولی در دو سه دوره ، آقایان سیّد محمّد نوّاب رضوی ( از دبیران آموزش و پرورش یزد ) . منوچهر یزدی ( نماینده ی یزد در مجلس شورای ملّی ) سر دبیران آن بودند . نخستین شماره ی آن در 1328 ش و آخرین شماره ی موجود آن در کتابخانه ی مرکزی دانشگاه تهران، سال 21 ، ش 728 ( سال 1349 ش) است ( نک . صادقی نسب ، 149 ) . آخرین شماره ی کتابخانه ی مرکز مدارک فرهنگی ، شهریور 1349 است ( برزین آخرین سال آن را 1340 ش آورده که نادرست است ، ص 285 ) .

اسلامیّه بیشتر کارهای نشریّه را خود یک تنه انجام می داد ، از تحریر مقالات گرفته تا غلط گیری و توزیع و ارسال آن . او در سال های پایانی عمر ، اقدام به تأسیس چاپخانه ای نموده بود و بیشتر کارهای نشریّه را در آن جا انجام می داد و اعضای خانواده اش که شامل همسر و یک پسر وک دختر بودند ، به کمک او می شتافتند ( اسلامیّه ، زندگی نامه ) . وی به دلیل علاقه ای که به روزنامه ی طوفان داشت ، بیشتر وقت و سرمایه ی خود را صرف انتشار روزنامه می کرد . دفتر روزنامه ی طوفان یزد ابتدا در میدان خان یزد و سپس در کنار داروخانه ی خود او واقع در میدان مرکزی شهر بود . این دفتر عمدتاً مرکز تجمّع دبیران ، فرهنگیان و جوانان علاقمند به نویسندگی بود که به تشویق اسلامیّه آثار آنان در طوفان یزد چاپ می شد . ( اسلامیّه ، زندگی نامه ) از نویسندگان وهمکاران طوفان یزد می توان افراد زیر را نام برد : دکتر سیّد رضا پاک نژاد ( بعدها نماینده ی یزد در مجلس شورای اسلامی شد ) ، محمّد جناب زاده ی استر آبادی ، عبدالحسین آیتی ، ناظر زاده ی کرمانی ، منوچهر یغمائی ، افسر یغمائی ، حسینعلی صبور ، محمّد علی و محمّد تقی عسکری کامران ، کاظم ثابتی اشرف ، رضا جهان فر و ... ( عسکری کامران ، مصاحبه ) .

طوفان یزد تقریباً بدون وقفه از سال 1328 تا 1349 ش به مدّت 21 سال در شهر یزد چاپ شد . تا آنکه با درگذشت اسلامیّه ، تعطیل گشت .

اسلامیّه در پائیز 1349 ش دچار سکته ی مغزی شد و به هنگام عزیمت به تهران برای معالجه بر اثر تصادف در 14 آبان 1349 ش درگذشت ( کاظمینی 1/135 ) و او را در مقبره ی خانوادگی در گورستان جوی هرهر یزد به خاک سپردند ( اسلامیّه ، همان جا ) .

محمّد علی عالمی ( صمصام یزدی ) مادّه تاریخ درگذشت او را در پنج بیت سروده که بر سنگ مزار وی نقر کرده اند . دو بیت آن چنین است :

سال فوتش را چو از پیر خرد

خواستم آهی بر آورده از نهاد

زان میان یک تن به بیرون رفت و گفت :

« روح و جان دکتر اسلامیّه شاد »

1349= 1 - 1350 ش

( اسلامیّه ، همان جا )

مأخذ : اسلامیّه ، علی محمّد ، « زندگی نامه » ، دست نویس ؛ اسلامیّه ، کاظم ، « آغاز یازدهمین سال طوفان » ، طوفان یزد ، یزد ، آذر 1338 ش ؛ برزین ، مسعود ، شناسنامه ی مطبوعات ایران ، تهران ، 1371 ش ؛ پیمایش ، تحقیقات میدانی از روزنامه نگاران یزدی ، 1388 ؛ دوره های پراکنده ی روزنامه ی طوفان یزد موجود در کتابخانه ی وزیری یزد ؛ دهشیری ،ضیاء ، « دهمین سال انتشار جریده ی طوفان یزد » ، طوفان یزد ، یزد ، آذر1338ش ؛ صادقی نسب ، ولی مراد ، فهرست روزنامه های فارسی ، تهران ، 1360 ش ؛ صالحیار ، غلامحسین ، چهره ی مطبوعات معاصر ، تهران ، 1351 ش ؛ عسکری کامران ، محمّد علی ، مصاحبه ی شفاهی ، 1388 ش ، فهرست روزنامه های موجود در کتابخانه ی سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی ، تهران ، 1367 ش ؛ کاظمینی ، محمّد ، دانشنامه ی مشاهیر یزد ، یزد ، 1382 ش ؛ نوّاب رضوی ، محمّد ، « کاظم اسلامیّه ، مردی که با روزنامه اش طوفان یزد زندگی می کرد » ، ندای یزد ، یزد ، آذر 1364 .

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا