قلمسیاه :نمادخشیت علمی

_{^{علی اکبرجعفری ندوشن}}

مدرس دانشگاه

درگذشت برخی آدمیان، بی اختیار مفاهیم انسانی متعالی همچون فضلیت ،دانش ،رئوفت،صداقت وخشیت و... را پیش چشم آدمی به تلالو می نشاند،حلول این گونه صفات ثبوتیه خداوندی در برخی از بندگان صالح ونیکوسیرت، حکایت کوشش علی الدوام آنان در رسیدن به قرب الهی است یعنی نزدیک شدن به صفات ذات اقدس اعلی که درفرهنگ دینی ما دست یافتن به چنین شان ومنزلتی همواره موردتاکید اولیا دین بوده است.

امروز که نیک می نگرم به زندگی سراسر تلاش علمی وآموزگارانه استاد خلاق وخاضع دانشگاه دکتر ابوالقاسم قلمسیاه وبرخی خاطرات مجالست با آن پیرمرد دانا ،بی آلایش وخوش مشرب را باخود مرور می کنم تجلی بسیاری از این صفات حمیده الهی را در وجود سراسر خشوع آن دانشی مردمهربان به یاد می آورم که حسرت رفتن واز دست شدنش را با افسوس افزونتری همراه می کند.

مطالعات عمیق آن مرحوم در حوزه فیزیک ودانش هسته ی که اورادراین وادی از پیشگامان صاحب نام محسوب می داشت موجب شده بود تا همواره شگفتی دستگاه آفرینش وقدرت لایزال خداوندی را ازاین زاویه بنگرد .وی معتقد بودفيزيکِ امروز، بویژه ازسال های ۱۹۲۰ به این سو که تعبيرهای تازه ای از تئوری کوانتوم ارائه گردیده است بشریت را به يک جهان بينی علمی نوين رهنمون می کند که بارشحاتی از عرفان اسلامی پیوند می خورد ،مثلامرحوم استادقلمسیاه گاهی با نهادن این بیت عارف نامور هاتف اصفهانی "دل هرذره را که بشکافی ...آفتابیش درمیان بینی " دربرابرفرمول معروف انیشتن: E=MC² می گفت بنا به این فرمول كه دراین سالهای اخیرا دقیقا اثبات شد اگر هر جرمی در عالم ماده به‌سرعت مجذور نور برسد تبديل به انرژی مطلق می‌شود كه اين حدود 300 هزار بار از نور رقيق‌تر، سبك‌تر و نورانی تر است و اين همان معنای فيزيكی «نورالنور» در عرفان اسلامی است كه به مثابه ذات نور است و براین اساس كل كائنات و عالم ماده و طبيعت از جنس نور و دارای ذرات نوری است و نور همان ماده اوليه ساختار جهان است که اين تعبیر به بیانی دیگر همان مبنای حكمت اشراق «شيخ شهاب‌الدين سهروردی» بودكه حدود هزار سال پيش جهان هستی را از نور دانسته بود. بدین ترتیب آن مرحوم از اتم و انرژی نورانی که در نهاد این ذره ناپیدا خدا مستقراست نکته های ارزشمندی در معرفت ذات حضرت حق استخراج می کردوخودنیز به نیکی ،این دانش وبینش ستودنی را دست مایه بندگی و خشیت الهی ساخته بود ازیاد نمی برم که دریک مجالست دلنشین با آن پیرخردمنددانا پس ازاین بحث مستوفی ،سرانجام این ابیات زیبا را از مثنوی شریف شاهد مثال آورد:

ای ظهور تو بکلّی نورِ نور

گنج مخفی از تو آمد در ظهور

گنج مخفی بُد ز پُــرّی چاک کرد

خاک را تابان تر از افلاک کرد

گنج مخفی بُد ز پُــرّی جوش کرد

خاک را سلطان اطلس پوش کرد

. . . . . .

آفتابی دریکی ذره نهان

ناگهان آن ذره بگشاید دهان

پیش آن خورشید،چون جست ازکمین

ذره،ذره گردد افلاک وزمین

(مثنوی – دفتر 1 و 6 )

مرحوم قلمسیاه به معنای دقیق کلمه مرد کشف نکته های باریک و منحصر به فرد در عرصه دانش بود. آن مرحوم بیش ازچند دهه درتالیف كتاب‌هاي درسي آموزش فيزيك دبيرستان با طراحي آزمایشهای عملی وتمثیل های تجربی وادبیات روان وویرایش یافته ای که حاصل تجربیات بلند آموزگاری ومطالعات جدی ودامنه دارآموزشی ایشان بود نقش زیادی درتربیت متخصصان ومعلمان این رشته علمی ایفا کرد.روحیه تحقيق وپژوهش وعشق به توسعه یافتگی این سرزمین ،وی رادرعرصه علمی وآموزشی بسیار چابک پرتلاش ساخته بود و با تاکید فراوانی آموزش فيزيك را به سمت مطالعات عميق‌ ومستدل بجای روش های سطحی ومبتنی برحافظه سوق می دادوبرای رسیدن این منظور به اقصی نقاط کشور سفر می کرد ودرکارگاه های آموزشی معلمان به بازآموزی مطالب و متدولوژی تدریس می پرداخت به گونه ای که وی را«استاد الاساتید فیزیک ایران»نام نهاده بودند.

توفیقی دست داد تا درسالهای پایانی دهه 70به اتفاق جمعی از دانشجویان یزدی دانشگاههای تهران ،به پاس بیش از نیم قرن تلاش های علمی –دانشگاهی این استاد ساعی وپرتلاش ،مراسم نکوداشتی با حضور جمع زیادی از دانشگاهیان ویزدی تباران که بعضا حتی در دهه 20و30افتخارشاگردی ایشان را دردبیرستان ایرانشهر داشتند برگزار کنیم واین معلم متعلم را با همه اکراه ووسواسی که در برگزاری این مراسم ابراز می د اشت به بهانه پاسداشت مقام معلم در میان بیش از چندین نسل از دانش آموزان ودانشجویان خود به وجه بسیار صمیمانه ی اکرام نماییم. البته این سنت حسنه درآن سالها توسط دانشجویان در خصوص بزرگان صاحب نام دیگری نیز برگزار گردید اما شکوه وصمیمیت حاکم برنکوداشت دکتر قلمسیاه وسخنان نغز ودرس آموز ایشان وجمعی از شاگردانشان،آن اتفاق فرهنگی گوارا رابرای همه آنانی که آن روز در تکریم ایشان گرد آمده بودند به خاطره ی ماندگار تبدیل کرد.
خدایش رحمت کند که عشق به دانش وپژوهش را با معرفت الهی به هم آمبخته بود واین اکسیر تعالی بخش وجود را تا واپسین روزهای زندگی در دل خود زنده نگه داشته بود