تحلیل سلسله مراتبی در تولید انعطاف پذیر

تحلیل سلسله مراتبی در تولید انعطاف پذیرهدف این مقاله، ارائه یک مدل تصمیم‌گیری به‌منظور راهنمایی مدیران در ارزیابی تکنولوژی‌های تولید پیشرفته و تبیین یک دیدگاه مناسب در استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی، به‌عنوان یک متدولوژی تصمیم‌گیری چند معیاره در ارزیابی سیستم های تولید انعطاف‌پذیر است. این تکنیک فرض می نماید که معیارها و گزینه ها استقلال خطی دارند بنابراین هنگامی‌که وابستگی و تعاملات میان معیارها در مدل تصمیم‌گیری وجود دارد، فرایند تحلیل شبکه‌ای متدلوژی مناسب‌تری است. دراین مطالعه تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی analytical hierarchy process، به‌منظور راهنمایی مدیریت کارخانه تولیدکننده تراکتور، جهت تصمیم‌گیری برای اجرا یا عدم اجرای سیستم‌های تولید انعطاف‌پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهمترین عوامل، اهمیت نسبی و تاثیرشان بر هدف مدل تصمیم‌گیری، شناسایی می‌شوند. همچنین تحلیل حساسیت، به‌منظور بررسی واقع‌گرایانه بودن نتایج نهایی انجام می‌شود . باانجام تحلیل حساسیت، مشخص شد که در تمامی شرایط، زمانی که وزن معیارهای اساسی اثرگذار بر تصمیم، پنج درصد افزایش یا کاهش می یابند، ستاده‌های نهایی مدل بدون تغییر باقی می مانند. تحلیل حساسیت انجام شده در این مطالعه برای تصمیم‌گیری های کاربردی بسیار ارزشمند است.
سیستم تولید انعطاف پذیر، طی چند دهه اخیر ، توجه قابل ملاحظه ای را، به خود اختصاص داده است .ازاین‌رو تعداد زیادی از مطالب منتشر شده، پیرامون این موضوع است. این نوشته ها، بیان می‌دارند که سیستم تولید انعطاف پذیر، یک سیستم تولیدی تمام خودکار شامل ماشین های حمل و نقل خودکار و نگهداری مواد است که تحت یک سیستم کنترل کامپیوتری جامع‌، با یکدیگر کار می کنند. اینمن در۱۹۹۱، اوانس و هادوک در ۱۹۹۲ درچندین مطالعه ، به بررسی مزیت های اجرای این سیستم ها پرداختند .نتیجه مشترک تمامی این مطالعات این است که اجرای موفقیت آمیز سیستم تولید انعطاف پذیر مزیت‌های متعددی مانند کاهش هزینه های نیروی کار، افزایش انعطاف پذیری و تنوع محصول ، بهبود بهره‌وری ، بهبود پاسخگوئی و افزایش راندمان ماشین آلات را بهمراه خواهد داشت. شرکتهای زیادی این سیستم ها را مستقر و چنین مزیت‌هایی را کسب کرده اند. هرچند ، بسیاری دیگر ازآنها شکست خورده اند زیرا اجرای موفقیت آمیز آن، نیازمند عملیات موثر است‌. سیستم‌های تولید انعطاف پذیر فوق‌العاده سرمایه بر هستند و استقرار آن ممکن است چندین سال به‌طول انجامد. بعضی از مطالعات ، مسائل مطرح در اجرا و استقرار موفقیت آمیز سیستم تولید انعطاف پذیر را بررسی نموده‌اند. براساس این مطالعات، تعهد مدیریت، مشارکت کارکنان، تغییرات تکنولوژی و الزامات سازمانی از مسائل حیاتی در اجرای موفقیت آمیز سیستم تولید انعطاف‌پذیر می‌باشند. تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، یکی از روشهای مورد استفاده در تعیین اهمیت نسبی مجموعه‌ای از معیارها یا گزینه ها است و به‌منظور حل مسائل پیچیده چند معیاری طراحی می‌شود.
پیش از این ، این تکنیک در ارزیابی تکنولوژی‌های پیشرفته توسط سوئی یوشی در ۱۹۹۵ ، سان و تابو کنون در ۱۹۹۴ مورد استفاده قرا گرفته است.
در این مطالعه ، کاربرد کاملاً جامع از تکنیک فرایند سلسله مراتبی، در یک مورد واقعی برای ارزیابی سیستم تولید انعطاف‌پذیر با تحلیل حساسیت نتایج ، ارائه می‌شود. مقصود این مقاله این است که آیا شرکت تولیدکننده تراکتور باید سیستم تولید انعطاف‌پذیر، را در تمام کارخانه بااستفاده از نتایج تکنیک فرایند سلسله مراتبی در تصمیم‌گیری، اجرا نماید یا نه؟ این مقاله در شش بخش ارائه می شود:
▪ بخش اول و دوم: تحقیق در کارخانه انجام شد و سپس متغیرهای اثرگذار بر تصمیم شناسائی شدند.
▪ بخش سوم: معرفی تکنیک فرایند سلسله مراتبی و کاربرد آن درکارخانه ارائه می گردد. از سوی دیگر در ▪ بخش چهارم و پنجم: تحلیل حساسیت و کاربرد آن برای سنجش قابلیت اطمینان نتایج حاصل از تکنیک فرایند سلسله مراتبی ارائه می شود و نهایتاً نتیجه نهایی از تحلیل حساسیت و قلمرو آتی جهت تحقیق بیشتر ارائه می شود.
● متدولوژی تحقیق
کارخانه تی تی ام(TTM) در سال ۱۹۸۴ به‌عنوان تولید کننده تراکتور در آنکارا، تاسیس شد. شرکت در ۶ سال گذشته، حدود صد میلیون دلار در دستیابی به تکنولوژی‌های روز مانند کنترل عددی کامپیوتری، طراحی به کمک کامپیوتر و سیستم های تولید انعطاف‌پذیر سرمایه‌گذاری نموده است. تی تی ام، جزء معدود شرکتهایی در ترکیه است، که اخیرا سیســتم تولید انعطاف‌پذیر را بــــــه‌طور بخشی اجرا می کند .اکنون ، تی تی ام اجرای این سیستم را در کل کارخانه مدنظر قرار داده است. گرچه با اجرای سیستم تولید انعطاف‌پذیر به‌طور بخشی در شرکت ، مزیتهای متعددی مانند کاهش زمان راه اندازی، افزایش رضایتمندی مشتری ، افزایش انعطاف پذیری و … حاصل شد اما‌، در مدت اجرای آن مشکلات عدیده‌ای نیز وجود داشت. بنابراین مدیــریت تی تی ام می‌خواست، بداند که آیا آنها باید سیستم تولید انعطاف پذیر را در کل کارخانه اجرا کنند یا نه؟ تکنیک فرایند سلسله مراتبی را به‌منظور ارائه یک روش سیستماتیک برای حل مساله پیشنهاد شد با مدیران شرکت جهت انتخاب بهترین گزینه، چندین ساعت ملاقات شد. تیمی از تصمیم گیرندگان شرکت شامل، مدیر کنترل کیفیت، مدیر تولید، مدیر عملیات، مدیر خرید، مدیر فروش و مدیر کارخانه تشکیل شد. در ابتدا، متدلوژی تکنیک فرایند سلسله مراتبی برای تیم تصمیم‌گیری به‌وضوح تشریح شد در حالی که، تیم تصمیم‌گیری با این تکنیک آشنا نبود.
سپس مدل فرمولی و معیارها تعیین شدند. ابتداً ۳۹ معیار شناسائی شد. هرچند ، بعد از ارزیابی های بیشتر تیم تصمیم‌گیری‌، تعداد معیارها به ۲۸ معیار کاهش یافت و تعدادی از آنها حذف شدند. همچنین دو گزینه شناسایی شدند:
۱) اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر
۲) عدم اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر
بعد از تعیین معیارها ، مقایسه‌های زوجی میان تمامی ترکیبات معیارها، معیارهای فرعی و آلترناتیوها ، توسط تیم تصمیم‌گیری انجام شد.چون مدل تصمیم ، اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر در کل کارخانه را مد نظر قرار می دهد ، معیارها براساس تجربه تصمیم گیرندگان در اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر به‌طور بخشی تعیین شدند.از این‌رو معیارهای ارائه شده در جدول۱ برای ارزیابی تصمیم ، شناسایی و استفاده شدند.
● فرایند تحلیل سلسله مراتبی
تکنیک فرایند سلسله مراتبی بر اساس توانایی ذاتی انسان ، در برآورد های ذهنی مسائل خرد ، بنا شده است. این تکنیک، تصمیم‌گیری را از طریق سازماندهی احساسات، ادراکات ، برآوردها ، قضاوتها تسهیل می نماید و نیروهای اثرگذار بر تصمیم را شناسائی می کند. معمولا مدل فرایند سلسله مراتبی ، با استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس(EXPERT CHOICE) اجر ا می‌شود. این نرم افزار در تصمیمات و پروژه‌های برنامه‌ریزی در بیش از بیست کشور بکار گرفته شده است.
● مراحل سه گانه تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی
متدلوژی این تکنیک ، در کتاب توماس‌. ال ساعتی (tomas. Al saaty) به‌طورکامل تشریح شده است. (محققان برای مطالعه بیشتردر مورد این تکنیک می توانند به کتاب ؛ تصمیم سازی برای مدیران؛ ترجمه : دکتر توفیق، انتشارات ، سازمان مدیریت صنعتی . سال ۱۳۷۸ مراجعه نمایند.)
سازمان دهی سلسله مراتب
اجزای مرتبط با هم را گروه بندی، نمایید و آنها را در یک نظام سلسله مراتبی طوری تنظیم کنید، که وابستگی اجزا یا گروه ها را منعکس نماید. روش فرایند سلسله مراتبی شامل سازمان دهی مسئله در یک نظام سلسله مراتبی به‌منظور دستیابی به اهداف بیان شده در مساله است.
انجام مقایسه‌های زوجی میان عناصر و گزینه های تصمیم
ماتریس مقایسه‌های زوجی را برای هر عنصرتشکیل دهید ، ورودی های ماتریس ، اهمیت یک عنصر را نسبت به عنصر دیگر نشان می دهد. عناصر، در هر سطح سلسله مراتب با در نظرگرفتن عنصر سطح بالاتر، با استفاده از مقیاس ارجحیت ، ارزش گذاری شوند.این ارزشها را به‌منظور تعیین اولویت بندی عناصر نسبت به یکدیگر در هر سطح سلسله مراتب استفاده نمایید. مقیاس استفاده شده برای مقایسه‌های زوجی در این تکنیک ، تصمیم گیرنده را قادر می سازد که تجربه و دانش را ادغام کند و برتری های یک عنصر را بر عنصر دیگر بر اساس معیار نشان دهد. تصمیم گیرنده می تواند ترجیحاتش را میان هر زوج عنصر به‌طور کلامی مثل اهمیت برابر یا عدم ترجیح، نسبتا مهمتر، مهمتر، خیلی مهمتر و بی نهایت مهمتر بیان دارد.سپس این ترجیحات توصیفی به ارزشهای عددی بترتیب ۱،۳،۵،۷،۹ تبدیل خواهند شد. اعداد ۲،۴،۶و۸ به‌عنوان ارزشهای واسطه های میان ترجیحات فوق خواهند بود.
● ترکیب نتایج
به‌منظور تعیین اولویت کلی هر گزینه‌، این اولویتها را ترکیب وگزینه با اولویت برتر را انتخاب کنید.
کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی در تی تی ام
در این بخش ، استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی به‌منظور ارزیابی اولویت اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر در مقابل عدم اجرای آن در تی تی ام ، به‌طور خلاصه بیان می شود. گام اول در استفاده کردن از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای مدل‌سازی یک مساله تصمیم، ساختن سلسله مراتب است. هدف مدل ما این بود که آیا تی تی ام باید سیستم تولید انعطاف پذیر را در کل کارخانه اجرا کند ؟ ما این هدف را در بالاترین سطح سلسله مراتب قرار دادیم. نمودارسلسله مراتب با قراردادن معیارهای عمومی ( اساسی) در سطح دوم، معیارهای فرعی در سطح سوم، سومین معیار های فرعی در سطح چهارم و گزینه‌ها در پائین‌ترین سطح یعنی سطح پنجم ترسیم شد. در ادامه تقسیم‌بندی سلسله مراتب به تفکیک ارائه می شود:
سطح دوم شامل چهار معیار عمده بود:
۱) مزیتها
۲) فرصتها
۳) ریسکها
۴) معایب
مزیت مشتری و مزیت شرکت را در سطح سوم زیر معیار مزیتها قرار دادیم. هرکدام از آنها، به تقسیم بندی های بیشتر در سطح چهارم نیاز داشتند. مزیت مشتری به چهار معیار فرعی تقسیم شد:
▪ بهبود کیفیت
▪ تحویل سریع تر
▪ تنوع محصول
▪ رضایتمندی
مزیت شرکت نیز به ، نه معیار فرعی تقسیم شد:
ـ زمان راه اندازی
ـ نرخ از کار افتادگی
ـ زمان تولید
ـ هزینه نیروی کار
ـ تعداد اپراتورها
ـ تعداد عملیات
ـ ابزار آلات ماشین
ـ بهره وری
ـ کارایی ماشین
همچنین ، سود آوری و قدرت رقابتی بلندمدت را در زیر معیار فرصت ها در سومین سطح سلسله مراتب قرار دادیم.
هفت معیار فرعی برای ریسک ها ، در سومین سطح در نظر گرفته شدند . اینها شامل :
▪ تعهد مدیریت عالی
▪ آموزش کارکنان
▪ شرایط بی ثبات
▪ مشارکت کارکنان
▪ اطمینان پذیری تحویل
▪ در دسترس بودن مواد
▪ تاخیرات در کل فرایند تولید
تیم تصمیم‌گیری، معیار معایب را به شش معیار فرعی تقسیم نمودند :
۱) هزینه اولیه زیاد
۲) لزوم توسعه مدل‌های خاص شرکت
۳) الزامات مکان (فضا)
۴) طولانی بودن مدت اجرا
۵) الزامات نیروی کار
۶) کنترل کامپیوتر مرکزی.
تیم تصمیم‌گیری دو گزینه مورد نظر (اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر و عدم اجرای آن ) را در پائین ترین سطح سلسله مراتب در سطح پنجم قرار دادند.
● انجام مقایسه‌های زوجی
مقایسه‌های زوجی به‌طورسیستماتیک برای تمامی ترکیبات معیارها، معیار های فرعی، سومین معیار های فرعی و گزینه‌ها انجام شد. تیم تصمیم‌گیری معیارها و معیار های فرعی را براساس عنصر سطح بالاتر(مادر) با یکدیگر مقایسه کرد. ابتدا قضاوتها را برای چهار معیار اصلی در سطح دوم ثبت می‌شود. در طول تحقیق، این نکته به‌دست آمد که معیار مزیتها، مهم‌ترین عامل در اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر با اولویت ۳۲۸/۰ و معیار معایب، عامل مهم دیگر با اولویت ۲۴۸/۰ است. شکل ۲ ماتریس مقایسه‌های زوجی را برای معیارهای اصلی در سطح دوم سلسله مراتب را نشان می دهد.
بعد از انجام مقایسه‌های زوجی، تیم ارزیابی، معیارهای اصلی ، معیارهای فرعی را و سومین معیار های فرعی ارزیابی کردند. به ‌عنوان مثال: بر اساس معیار مزیت مشتری‌، رضایتمندی مشتری بالاترین اولویت با وزن ۴۳۶/. و بعد از آن بهبود کیفیت با وزن ۲۴۷/.‌، تنوع محصول۱۵۹/۰ و تحویل سریع وزن ۱۵۹/۰ را کسب نمودند.
در نهایت هر دو گزینه با در نظر گرفتن هر معیار مقایسه شد. در مقایسه دو گزینه، از تیم تصمیم‌گیری خواسته شد تا با در نظر گرفتن معیارهای اصلی در سطح دوم‌، معیار های فرعی در سطح سوم و سومین معیارهای فرعی در سطح چهارم ، اهمیت و ارجحیت آنها را تعیین نمایند. برای مثال ، تیم ارزیابی ماتریس مقایسات زوجی را برای معیار فرعی قدرت رقابتی (که در زیر فرصتها قرار دارد) ،تهیه کردند که درآن گزینه ۱ (‌اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر‌) به گزینه۲ ( عدم اجرای سیستم تولید انعطاف‌پذیر) ترجیح داده می‌شود .
ترکیب نتایج
پس ازتعیین اولویتهای ناحیه‌ای برای معیار ها و گزینه ها از طریق مقایسات زوجی ، اولویت نهایی گزینه ها همانطور که در شکل ۴ نشان داده می شود ، محاسبه شد. گزینه ۱ با ارجحیت ۶/۵۴ درصد برترین رتبه را به خود اختصاص داد که نشان می‌دهد شرکت باید سیستم تولید انعطاف پذیر را در کل کارخانه اجرا نماید.
● تجزیه و تحلیل حساسیت
مجموعه تحلیلهای حساسیت به‌منظور بررسی اثر تغییرات در وزن معیارها (ارجحیت) بر رتبه بندی گزینه ها انجام شد.جهت بررسی چگونگی واقع گرایانه بودن نتایج نهائی ، این تحلیل توسط نرم افزار اکسپرت چویس صورت پذیرفت. با بررسی اثر تغییر اهمیت (وزن ) چهار معیار اصلی را بر نتایج نهائی مشخص شد که رتبه بندی گزینه ها به تغییرات در اهمیت معیار مزیتها حساس نیستند. درحالی که نسبت به تغییرات در معیار ریسک ها و معایب کاملاً حساس و نسبت به تغییرات در معیار فرصتها کمی حساس هستند.با افزایش اهمیت معیار مزیتها به ۰.۶۲۳، رتبه بندی نهائی گزینه ها بدون تغییر باقی ماند. هنگامی که اهمیت معیار معایب از ۰.۲۴۸به۰.۴۶۱ افزایش داده شد ، گزینه ۲ بهترین انتخاب شد. همین‌طور با افزایش اهمیت نسبی معیار ریسک ها به ۰.۴۳۸، عیناً گزینه ۲، بهترین انتخاب شد. در چهارمین سناریو فقط هنگامی گزینه ۲ بهترین انتخاب شدکه اهمیت معیار فرصتها از ۰.۲۰۷ به ۰.۵۶۷ افزایش یافت.
تحلیل حساسیت نشان می دهد، زمانی که اهمیت معیارهای اصلی پنج درصد افزایش و کاهش می یابند در تمامی ترکیبات ممکن‌، رتبه بندی گزینه‌ها بدون تغییر باقی می ماند. در این شــــرایط تی تی ام باید اجرای سیستم تولید انعطاف پذیر را به‌عنوان بهترین گزینه انتخاب نماید.
● نتیجه
در حالی که سیستم های تولید انعطاف‌پذیر به‌شدت سرمایه بر و استقرار آنها چندین سال به‌طول می انجامد، شرکتهای معدودی در ترکیه برای استقرار آن تلاش نموده اند. تی تی ام یکی از معدود شرکتهایی است که موفق به اجرای این سیستم به‌طور بخشی شده است . دراین مطالعه، تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی را به‌منظور راهنمایی و کمک به مدیریت شرکت که قصد داشتند در مورد اجرای سیستم های تولید انعطاف پذیر در کل کارخانه تصمیم بگیرند، پیشنهاد شد. مهمترین عوامل شناسائی و اثر آنها را بر هدف مدل تصمیم‌گیری تعیین شد. سرمایه گذاری در سیستم های تولید انعطاف پذیر، یک تصمیم پیچیده است که معیارهای متعددی در آن سهیم هستند. با کمک تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی می‌سازد، ۲۸ معیار کمی و کیفی را در ارزیابی سیستم تولید انعطاف پذیر، یکپارچه شد. در نهایت نتیجه آن شد که اجرای سیستم‌های تولید انعطاف پذیر، بهترین گزینه با وزن ۰.۵۴۶ است. همان‌طور که انتظار می‌رفت این گزینه به‌طور قاطعانه بهترین تصمیم نشد. دلیل این امر آن است که ، با وجود اینکه مزیتها و فرصتهای بیشماری از اجرای سیستم تولید انعطاف‌پذیرحاصل می شود‌، در اینجا ریسک‌ها و معایب متعددی نیز وجود دارند.
http://bashari.blogfa.com/