شهرستان صدوق:
شهرستان صدوق یکی از شهرستانهای استان یزد در مرکز ایران است. شهر اشکذر مرکز این شهرستان است. شهرستان صدوق با وسعت 5486 كيلومتر مربع در شمال غربي استان قرار دارد. جمعيت اين شهرستان در سال 1375 بالغ بر 27924 نفر بوده است. مركز اين شهرستان اشكذر است و داراي دو بخش مركزي و خضرآباد و سه دهستان است.




جغرافيا و اقليم:
شهر اشکذر مركز شهرستان صدوق در 20 كيلومتري‌ شمال غربي‌ يزد واقع‌ شده‌ است‌. طول‌ جغرافيايى‌ آن‌ 54 و 13 و عرض‌ جغرافيايى‌ آن‌ 32 و ارتفاع‌ آن‌ از سطح‌ دريا 1175 متر است‌.
ویژگیهای‌ طبیعی‌ اشکذر شبیه‌ مثلثی‌ است‌ که‌ یک‌ رأس‌ آن‌ متوجه‌ جنوب‌ است‌ و در ضلع‌ شمالی‌ آن‌ دهستان رستاق‌،و در ضلع‌‌غربی‌ آن‌ نیز بخش‌ خضرآباد همین‌ شهرستان‌ قرار گرفته‌ است ؛ شهرستان‌ صدوق در دشت یزد - اردکان‌ واقع شده است‌. در سراسر این‌ دشت‌ برخانهای‌ (تپه‌های‌ شنی‌ هلالی‌ شکل‌) متعدد که‌ حاصل‌ فرسایش‌ بادی‌ است‌، به‌ چشم‌ می‌خورد. گفته‌ می‌شود که‌ منشأ این‌ شنهای‌ روان‌ باتلاق‌ گاوخونی‌ است‌. این منطقه دارای آب و هوای صحرایی با طوفان‌های توأم با شن و ماسه می‌باشد. تپه‌های هلالی شکل که یکی از پدیده‌های فرسایش بادی است که در تمام مناطق مشاهده می‌گردد به همین علت از زمان‌های بسیار قدیم برای مصون بودن روستاها از طوفان‌های کویری، خانه‌ها و اماکن اصلی ده به صورت متمرکز و مزارع و باغات، مساکن را محاصره کرده‌اند.
میانگین‌ حداکثر و حداقل‌ دما طی‌ یک‌ دورة کوتاه‌ مدت‌ ۶ ساله‌ (۱۳۵۷-۱۳۶۳ش‌) به‌ ترتیب‌ حدود ۲۸ و ۱۰ درجة سانتی‌گراد برآورد شده‌ است‌. میانگین‌ بارش‌ سالانه‌ طی‌ همان‌ سالها ۶۸ میلی‌متر بوده‌ است‌. شهر اشکذر فاقد رودخانة دائمی‌ است‌‌. بروز طوفانهای‌ شن‌ و ماسه‌ و فرسایش‌ بادی‌ حاصل‌ از آن‌ از ویژگیهای‌ این‌ ناحیه‌ است‌ که‌ همراه‌ دیگر عوامل‌ نامساعد طبیعی‌ از جمله‌ کمی‌ ریزشهای‌ جوی‌ و کاهش‌ تدریجی‌ منابع‌ آب‌ زیرزمینی‌، موجب‌ فقدان‌ پوشش‌ گیاهی‌ شده‌ است‌. در این‌ دشت‌ جانورانی‌ مانند آهو، روباه‌، خرگوش‌ و گونه‌هایی‌ از پرندگان‌ مانند کبوتر و تیهو وجود دارند.


وضعيت اجتماعي:
اشكذر در اواسط نيمة نخست‌ سدة حاضر قصبة مركز بخش‌ اشكذرِ شهرستان‌ يزد به شمار مى‌آمده‌، و 2943 نفر جمعيت‌ داشته‌ است‌. در نخستين‌ سرشماري‌ عمومى‌ جمعيت‌ كشور در 1335ش‌، جمعيت‌ شهر اشكذر 2220 برآورد شده‌ است‌. سرشماري هاي‌ مربوط به‌ سال 1365ش‌ جمعيت‌ شهر را 9637 نفر گزارش‌ كرده‌اند و آخرين‌ سرشماري‌ جمعيت‌ در 1370ش‌، گوياي‌ جمعيتى‌ معادل‌ با 10558 نفر (2236خانوار) در شهر اشكذر است. بدين‌سان‌ درصد رشد جمعيت‌ بين سالهاي‌ 1365ش‌، تا 1370ش‌ 9/2% بوده‌ است‌. جمعيت‌ فعلى‌ شهر در مساحتى‌ بالغ‌ بر 1/18 كم 2 به‌ سر مى‌برند.
ساكنان‌ شهر در گروههاي‌ عمدة زير داراي‌ فعاليت‌ اقتصادي‌ هستند: 8/17% در كشاورزي‌ و دامپروري‌ و 9/23% در صنعت‌، 8/23% در ساختمان‌ و بقيه‌ در ساير گروههاي‌ عمده‌ اشتغال‌ داشته‌اند. در كنار فعاليتهاي‌ عمدة اقتصادي‌، صنايع‌دستى‌ از قبيل‌ فرش‌بافى‌، زيلو بافى‌، پارچه‌بافى‌ و يك‌ كارخانة جوراب‌بافى‌ در اين‌ شهر داير است‌.

سوابق و پيشينه تاريخي:
نویسندگان کتب تاریخی، بنای اولیه شهر اشکذر را از زمان اشکانیان می‌دانند. با این توضیح، اشکذر در زمان اشکانیان به وجود آمده است و قدمت آن به حدود ۲۰۰۰ هزار سال می‌رسد. عده‌ای اشکذر را خیلی قدیمی‌تر می‌دانستند و معتقدند که بنای اولیه اشکذر به علت حمله شنهای روان در زیر خاک مدفون گشته‌است. بنای موجود اشکذر، با احداث قنات کویر به دست اشک بن زال که منشأ آن در نزدیکی صفاییه کنونی در یزد است، آغاز و شروع به رشد نموده است و مردم در کمال خوشی و آبادانی به کشاورزی می‌پرداخته‌اند. این قنات از زمان احداث حدود ۱۲۰ قفیز آب داشته و اراضی بسیاری را به زیر کشت می‌برده است. لیکن به‌طور قطع‌، اشكذر در دورة اسلامى‌ در ابتداي‌ سدة 8ق‌ وجود داشته‌ است‌، چه‌ بناهايى‌ متعدد مربوط به‌ آن‌ دوره‌ در اين‌ شهر برپا بوده‌ است‌. نخستين‌ آنها خانقاهى‌ بوده‌ كه‌ شيخى‌ صاحب‌ كرامت‌، به‌نام‌ شيخ‌ تقى‌الدين‌ دادا آن‌ را ساخته‌ بوده‌ است‌. ديگري‌ خانقاهى‌ است‌ منسوب‌ به‌ امير ركن‌الدين‌ محمد قاضى‌ (د 732ق‌) از اعيان‌ يزد. در اين‌ مكانها نيازمندان‌ اطعام‌ مى‌شده‌اند. بسياري‌ از املاك‌ و قناتهاي‌ اشكذر نيز به‌صورت‌ وقف‌ اداره‌ مى‌شده‌، و عايدات‌ حاصل‌ از آنها به‌ مصرف‌ درماندگان‌ و نيازمندان‌ مى‌رسيده‌ است‌.


وجه تسميه:
در تاریخ جدید یزد آمده است که بنای اشکذر به دست اشکین زال (اشک بن زال) که از ملوک الطوایف زمان اشکانیان بوده، بنیانگذاری شده است که اهالی نیز این موضوع را تأیید می‌کنند و لذا پیشوند «اشک» دقیقاً به همین علت می‌باشد در مورد پسوند «ذر» به دلیل نبودن منبع تاریخی اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی به گفته اهالی اشک بن زال زنی داشته به نام «آذر» که به گفته آنها پسوند «ذر» مخفف همان نام آذر در لهجه بومی بوده‌است.


در کتب:
احمد بن حسن بن علی کاتب یزدی، مؤلف کتاب تاریخ جدید یزد می‌نویسد: «در زمان اشکانیان، اشک بن زال (اشکین زال) که از ملوک الطوایف بود، اشکذر را او ساخت».


نام مکان تاریخی مجموعه حجت آباد وزیر
آدرس شهرستان صدوق، کیلومتر 25 یزد تهران
توضیحات این بنا در زمان ناصرالدین شاه قاجار توسط میرزا محمد مستوفی بنا شده است و شامل باغ، عمارت، حمام، آب انبار و بازار می باشد. محل آن 25 کیلومتری یزد به تهران می باشد و مساحت عمارت آن 1400 متر و در 3 طبقه می باشد.




نام مکان تاریخی بقعه سلطان محمود شاه
آدرس شهرستان صدوق، روستای بُندَرآباد
توضیحات این بنا خانقاه شیخ تقی الدین محمد (شیخداد) بوده است. از حیث نقشه ساختمانی و طرز بنا به مسجد شباهت کامل دارد. در جنوب صحن آن صفه ای به طول 11 متر و در جنوب این صفه گنبدی قرار دارد که با کاشی های فیروزه رنگ شش ضلعی و حواشی معرق پوشیده شده است.
در این مجموعه محرابی به چشم میخورد که در دو طرف آن دو اتاق کوچک با تزئینات کاشی فیروزه ای وجود دارد. در این بقعه آثار و قبور متعددی دیده میشود که محل دفن عده ای از مشایخ سلسله دارائی است. زمان احداث بنا قرن هفتم هجری قمری میباشد.




نام مکان تاریخی مسجد ریگ رضوانشهر
آدرس شهرستان صدوق، اشکذر
توضیحات این مسجد از آثار قرن نهم هجری می باشد که به علت هجوم ریگ، زمانی طولانی زیر شن بوده ولی چند سالی است که از زیر شن بیرون آمده است. در اطراف این مسجد تپه های ماسه ای فراوان دیده می شود. محراب این مسجد با کاشی کاری معرق تزئین شده است و به فاصله کمی از این مسجد بقایای آثار دیوار و خانه های بسیار قدیمی به صورت مخروبه دیده می شود.

دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری استان به تفکیک شهرستان:
نام دفتر نام مدیرعامل نام مدیرفنی آدرس تماس - تلفن
طوبی سیر اشکذر علی محمد دهقانی اشکذری محمد مهدي دهقاني
اشکذر ـ خیابان امام ـنبش کوچه فاطميه
03523622575-0352444





  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا