تفت در یک نگاه- عكس تفت

شهرستان تفت:

شهرستان تفت با وسعت شش هزار كيلومتر مربع در هيجده كيلومتري جنوب غربي مرکز استان قرار دارد و يكي از مناطق خوش آب و هواي اين استان است. اين شهرستان داراي دو بخش و نه دهستان است. مساحت عمومي اين شهر بيش از پانزده كيلومتر مربع است و بيشتر فضاهاي آن را، به ويژه محلات قديمي، باغ ها تشكيل مي دهند. بافت كلي و قديمي شهر، باغ - محله و خانه- باغ است.
در تاريخ يزد، همواره آب تفت زبانزد عام و خاص بوده و اكنون نيز كوچه اي بنام (آب تفت) در شهرستان يزد وجود دارد كه نشانه اي از توجه به طراوت شهرستان تفت است. اكثر جهانگردان در سفرنامه هاي خود از تفت به عنوان جايگاهي سرسبز و زيبا با باغهايي پر از درختان ميوه و انار و گلهاي خوشبو ياد نموده اند برخي از روستاهاي اين شهرستان مانند توران پشت قدمتي بيش از ظهور اسلام دارند كه به دستور توراندخت ساساني بنا گرديده است.

شهر تفت:

تفت شهری نسبتا بزرگ است که با کوه های سنگی در اطراف احاطه شده است. چشم انداز باغ های این شهر به خصوص باغ های انار بسیار دیدنی است. شهر تفت در جنوب غربی استان یزد و در فاصله 22 کیلومتری شهر یزد واقع شده و به دلیل قرار گرفتن در دامنه های شیرکوه از آب و هوایی خنک نسبت به دیگر شهرهای استان برخوردار است. شهر تفت به طور کلی از دو بخش تشکیل می شود؛ بخش شمالی و بخش جنوبی که به ترتیب گرمسیر و سردسیر نامیده میشود. شهر كنوني تفت داراي 24 محله كوچك و بزرگ است.
از مکان های دیدنی تفت می توان به مسجد شاه ولی مربوط به عصر صفویه، باغ و خانه بازسازی شده نمیر، آبشار دره گاهان، قلعه قدیمی گرمسیر، آسیاب آبی و قدمگاه اشاره کرد. شهرت تفت به محصول اصلی کشاورزی آن، انار، و کانالهای آب زیرزمینی آن (قنات)، بر میگردد. دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی تاریخ شناس معاصر و نویسنده سرشناس تاریخ که اکثر نوشته‌هایش در باره تاریخ کویر ایران است، نام شهر تفت را منسوب به گرمای کویری آن می‌داند، جالب است بدانيد هواي اين شهر در تابستان بسيار مطبوع و خنك مي باشد.

درباره تفت:

جغرافيا و اقليم:

شهرستان تفت، در كنار راه يزد – شيراز در باختر استان قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به شهرستان يزد، از باختر به شهرستان های يزد و ابركوه، از جنوب به شهرستان های

ابركوه و مهريز و از خاور به شهرستان مهريز محدود می‌شود. بلندی مركز شهرستان تفت از سطح دريا، 1560 متر است. اين شهرستان ناحيه ای كوهستانی است و بيش از 60 درصد روستاهای آن، در دامنه كوه ها قرار دارند. آب و هوای تفت نيمه بيابانی است، كه به دليل قرار گرفتن در دامنه شيركوه نسبت به يزد، دارای تابستانهای ملايم تر و بارندگی بيشتری است. بيشترين درجه حرارت، در تابستان 34 و كمترين آن در زمستان 12 درجه سانتي‌گراد است. رطوبت در تابستان 15 درصد و در زمستان 30 درصد بوده و ميانگين بارندگی ساليانه برف 70 سانتي‌متر و باران تا 60 سانتي‌متر است. مسيرهاي ارتباطي اين منطقه به اطراف عبارتند از:
- راه تفت – يزد به سوی شمال خاوری و به درازای 20 کيلومتر
- راه تفت – ده نو – ده شير به سوی باختر و سپس به سوی جنوب
- راه تفت – ترزجان به درازای 24 کيلومتر
- راه تفت – منشاد – ده بالا
- راه تفت – ابرکوه به درازای 150 کيلومتر
فاصله هوايی شهر تفت تا تهران، 520 كيلومتر است.

وضعيت اجتماعي:

بر اساس آخرین نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵ که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است جمعیت شهرستان تفت ۴۵۳۵۷ نفر می باشد که از سال ۱۳۷۵ تاکنون ۸/۱۹ درصد کاهش داشته است و بیشتر به علت مهاجرت می باشد مطابق این نتایج نرخ باسوادی شهرستان ۷۰ درصد میباشد. مردم اين شهرستان مسلمان شيعه و آريايی نژادند و به زبان فارسی و لهجه شيرين محلی يزدی سخن میگويند. زرتشتيان ساکن در اين شهر با گويش ويژه خودشان سخنی می گويند. تفتی ها، مردمی پاك انديش، سخت كوش، درستكار، ‌متدين و مهمان نواز هستند.

65% جمعيت اين شهرستان به كشاورزي و باغ‌داري اشتغال دارند. شهرستان تفت يكي از بزرگترين مراكز پرورش كرم ابريشم و توليد انار در استان است. با توجه به استعداد ناحيه؛ بيشتر مردم تفت كشاورز و باغ‌دار هستند. از فرآورده‌های کشاورزی اين منطقه می توان گندم، جو، بنشن، تره بار، انار، هلو، زردآلو، گوجه و گردو را نام برد كه انار تفت فراوان و از کيفيت خوبی برخوردار بوده و به نقاط ديگر صادر میشود.
مردم اين شهرستان همراه كشت به دام‌داری نيز می پردازند. مهم‌ترين صنايع دستي اين شهرستان را گيوه دوزي و قالي بافي تشكيل مي‌دهد. قالي‌هاي اين منطقه با طرح كاشاني بافته مي‌شوند. زنان روستايي با ابزار ساده رويه گيوه را مي بافند و يا به قول خودشان مي چينند. ماده اوليه گيوه نخ پنبه اي است پس از مرحله بافت؛ بايستي رويه به تخت دوخته شود. كار تهيه تخت و دوخت به وسيله مردان انجام مي‌شود. گيوه هاي اين منطقه از شهرت زيادي در استان برخوردار هستند.

سوابق و پيشينه تاريخي:

تفت منطقه‌اي باستانی با پيشينه‌ای دراز است. اين شهر از هر لحاظ با يزد پيوند تاريخی داشته و نامش هميشه با آن، همراه بوده است.

وجه تسميه:

واژه تفت، در اوستا «تفته» به معنی «گرم شده»است. مردم تفت بر اين باورند که به دو دليل اين شهر تفت ناميده می‌شود. يکی به دليل وجود تفته كوه در جنوب شهر، كه هنگام تابش خورشيد، بسيار داغ و سوزان شده و به اصطلاح محل تفتيده می شود و ديگر سبد و طبق ميوه که در گويش محلی به آن ها «تفت» می گويند، که هر دو مورد درست بوده و كاربرد دارند. در ديگر فرهنگ ها تفت به معنی قهر و غضب، خرام و خرامان، گياه دارويی كه خوردن بيخ آن مانند تاتوله جنون آورد، نيز آمده است. شهر تفت را، كه زادگاه علامه تفتازانی است، به دليل وجود چشمه «نصيری» در پای «چنار سرده»، «تفت نصيری» نيز ناميده اند.
تفت، در فرهنگ معين به معني گرم شدن، حرارت، گرم يا به معناي سبدي چوبين كه در آن ميوه جاي دهند، آمده است. نام تفت در منابع تاريخي و عرفاني از قرن نهم هجري به بعد همراه با نام شاه نعمت‌الله ولي آورده شده است. در برخي منابع اين شهر به دراز شهر معروف است زيرا تمام خانه ها و ساختمانهاي آن اطراف يك خيابان طولاني واقع شده است و يك رودخانه در طول شهر وجود دارد كه سالهاست چشم مردم بدنبال قطره آبي مي گردد.

نام مکان تاریخی	بقعه شاه خلیل تفت
آدرس	تفت، میدان شاه ولی
توضیحات	بنای بقعه یا خانقاه شیخ خلیل ا... ثانی از نوادگان شاه نعمت ا... ولی جزئی از مجموعه وسیعی بود که به عنوان خانقاه شاه نعمت ا... ولی ایجاد شده است. گنبد آجری بر فراز بقعه مربع شکل و سنگ مرمرهای خوش تراش و ظریف مربوط به 9 قبر در زیر گنبد با کتیبه های مختلف دارای نقشهای گل و بوته حجاری شده از آثار جالب این بقعه می باشد.

نام مکان تاریخی	مسجد شاه ولی نعمت
آدرس	تفت، میدان شاه ولی
توضیحات	این مسجد در قرن هشتم هجری بنا شده است. در این مسجد بزرگ آثار جالب توجهی به چشم می خورد. مانند سنگ مرمر محراب به اندازه 64* 125 سانتی متر با نقش قندیل و کنده کاری های گل و بوته و واژه های مقدس، در ورودی چوبی مشبک بسیار ظریف که لفظ (محمد) چند بار در حلقه هایی به صورت زیبا بر آن کنده کاری شده و در اطراف آن کتیبه ای از کاشی معرق نام دوازده امام به خط نسخ بر روی آن نصب شده است و یک شبکه گچ بری بسیار خوش طرح برای نور گیری که در حاشیه اش تاریخ 1339 دیده می شود.

نام مکان تاریخی	خانقاه شیخ علی بلیمان
آدرس	شهرستان تفت، روستای بیداخوید
توضیحات	این خانقاه که در بیداخوید یزد واقع شده مشتمل بر بقعه، خانقاه و مسجد است. بر فراز این اثر ارزشمند گنبدی قرار دارد و در درون سه قبر دیده می شود که یکی از آنها متعلق به عارف نامدار شیخ علی بلیمان است. بنای خانقاه تقریباً با همان طرح و اسلوب قدیم پا بر جا مانده و مناسب کتیبه ها و آثار تاریخی حائز اهمیت می باشد.

نام مکان تاریخی	قدمگاه
آدرس	تفت
توضیحات	این بنا در سال 512 هجری قمری به فرمان گرشاسب بن علی بن فرامرز، یکی از امرای دیلمی ساخته شده است. اصل بنا چهار ضلعی و هر ضلع آن از داخل 8 متر است. در ارتفاع 3 متری بنا به هشت ضلعی مبدل شده است. سنگ تاریخ محراب از جنس مرمر و به ابعاد 60*160 متر با دو حاشیه و یک متن به خط کوفی می باشد.

نام مکان تاریخی	گنبد شیخ جنید
آدرس	شهرستان تفت، روستای توران پشت
توضیحات	این بنا در روستای توران پشت از توابع شهرستان تفت واقع شده است. گنبدی که دیده می شود دارای برجی هشت ضلعی و سنگی است که از سنگهای ساده نما سازی شده است و از لحاظ شیوه و سبک معماری عهد سلجوقی نمونه قابل ملاحظه به شمار می رود. در بالای محراب آن کتیبه ای آجری به خط کوفی موجود بوده که در سال 1315 به موزه ایران باستان منتقل شده است. بر اساس مضمون این کتیبه این محل آرامگاه ابن ابی طاهر بوده و به دستور فرزندش در سال 543 هجری قمری ساخته شده است.

نام مکان تاریخی	قلعه توران پشت
آدرس	شهرستان تفت، روستای تواران پشت
توضیحات	قلعه توران پشت بر روى صفه اى در دامنه كوه رو به سوى دشت با وسعت زياد كفه طاقستان را تحت تسلط خود دارد و كيفيتى اساطيرى را به ذهن متبادر مى سازد. اين ويژگى باعث شده كه بتواند خطر هجوم غارتگران و متجاوزان را كه بيشتر از سمت كفه و منطقه فارس، روستا را تهديد مى كرده خنثى و بدين وسيله دورى فاصله از مركز و شهرهاى بزرگ را جبران كند. اين قلعه از نظر كاربرد سنگ در بناى آن منحصر به فرد است. در اين قلعه تعداد زيادى حجره وجود دارد و هر خانواده روستا حجره اى در اختيار داشته اند و مواد غذايى مانند حبوبات، خشكبار، آرد و... را به گونه اى طبقه بندى شده، در محلهاى مخصوصى كه به اين منظور در حجره ها در نظر گرفته شده اند انبار مى كردند و از اين رو يك قلعه حفاظتى ـ زيستى بشمار مى آمده است. ويژگى ديگر اين قلعه در سنگى قلعه كه در اندازه ۱‎/۷ *۱ متر از نوع سنگهاى رسوبى همان تپه است مى باشد. اين در تا چندى پيش به زيبايى بر لولاى يك تكه سنگى خود مى چرخيد و باعث حفاظت قلعه از ورود بيگانگان میشد.

نام مکان تاریخی	قلعه پهلوان بادی تفت
آدرس	شهرستان تفت، دره گاوون
توضیحات	در جنوب غربی شهر تفت در راه دره گاوون دو اثر قدیمی بر فراز کوهی به نام میلک دیده می شود. بر نوک این کوه یک قلعه قدیمی ساخته شده از آجر با مسیری صعب العبور قرار گرفته است. در داخل این قلعه شکل آسیابی به نام آسیاب پهلوان بادی معروف است.