معناي اسراف

حجت الاسلام حمید رضا مطهریان
در توضيح معناى اسراف گفته اند:اسراف ، تجاوز از حد است ،در هر عملى، اگر چه حلال که انسان آن را انجام مى دهد. گرچه کاربرد و مصداق آن در انفاق و مصرف کردن بيشتر است.
از اين رو به کارگيرى هر چيز در غير مسير و حد خودش، چه از نظر کميت و چه کيفيت، ((اسراف)) ناميده مى شود.


موارد اسراف
1- ضايع کردن مال و بيهوده تلف کردن آن، هر چند کم باشد، مثل بيرون ريختن آب باقيمانده در ليوان، پوشيدن لباس قيمتى مخصوص مهمانى، در محيط کار

2- صرف مال در آنچه به بدن ضرر مى رساند. مثل خوردن پس از سيرى در صورتى که مضر باشد.

امام صادق (ع) مى فرمايند:اسراف در چيزى است که موجب اتلاف مال و اضرار به بدن شود.1

اما اگر درمان بيمارى و سلامتى آدمى به هزينه ي زياد نياز دارد، بايد هزينه کرد و به يقين اسراف نخواهد بود.

3- صرف
مال در مصارفى که شرعا حرام است. مانند خريد شراب و ابزار و ادوات حرام.

انفاق در راه خدا نيز بايد اندازه را نگه داشت واز حد تجاوز نکرد، زيرا تامين نفقه همسر و فرزندان و تهيه مسائل رفاهى اوليه آنها از واجبات است.

مردى از دنيا رفت و پيامبر (ص) بر او نماز خواند.
سپس پرسيد: چند تا بچه دارد و چه چيزى براى آنها گذاشته است؟

ـ يا رسول الله! مقدارى ثروت داشت اما قبل از مردن همه را در راه خدا داد.

ـ اگر اين را قبلا به من گفته بوديد، بر اين آدم نماز نمى خواندم. بچه هاى گرسنه را در اجتماع رها کرده است؟2

يکى از ويژگى هاى عالى فرهنگ اسلام اين است که در مصرف و استفاده ازبعضى امکانات ((شان و موقعيت)) افراد را مدنظر قرار مى دهد و ملاک اسراف و عدم
اسراف در بعضى از زمينه ها و موارد را با اوضاع اقتصادى هر زمان و موقعيت اقتصادى و اجتماعى هر فرد گره مى زند. به عنوان مثال خانه بزرگ داشتن و لباس فلان قيمت پوشيدن و ميزان طلا و جواهرات و اندازه نفقه همسر را مى توان به اين مساله نيز منوط کرد. (3) ولى بايد توجه داشت که وسعت و سادگى چيزى است و تجمل پرستى و زرق و برق پرستى چيز ديگر. از ديدگاه اسلام اولى ممدوح و دومى مذموم است.


مساله اى که در اينجا بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که بهره بردارى از نعمتهاى الهى چنانچه از حد طبيعى هر فرد بگذرد، اسراف است ولى در حد اعتدال مانعى ندارد و چه بسا کمتر از آن حد براى بعضى افراد، مصداق ((بخل)) باشد.


امام صادق(ع) درباره ي نشانه ي مسرف مى فرمايند:«للمسرف ثلاث علامات: ياکل ماليس له و يلبس ماليس له و يشترى ماليس له».4

اسراف کار سه ويژگى دارد: مافوق شأن خود مى خورد، مى پوشد و خريد مى کند.

در تعابير اسلامى حدى را که براى مسکن معين کرده اند اين است که به اندازه ((کفايت)) و ((کفاف)) آدمى باشد و اين مقدار نسبت به افراد، خانواده ها، زمانها و مناطق فرق مى کند، ولى در عين حال بايد بگونه اى باشد  که از حد اعتدال آن زمان و منطقه تجاوز نکند.

على عليه السلام در بيان حد لباس انسانهاى باتقوا مى فرمايد: ملبسهم الاقتصاد لباس پوشيدنشان در حد اعتدال و ميانه روى است.

نه لباسهاى قيمتى مى پوشند و نه لباسهاى ژوليده و پست. بلکه در پرتو لباس معمولى، ظاهرى آراسته، پاکيزه و متين دارند.

پى‏نوشت‏ها:
1 ـ کافى،ج 4 ، ص 54 .
2 ـ گفتارهاى معنوى، شهيد مطهرى، ص 163 .
3 ـ براى توضيح بيشتر پيرامون ميزان نفقه همسر، مى توانيد به تحريرالوسيله امام خمينى (ره)، ج 2 ، کتاب النکاح، فصل نفقات، مساله 8 مراجعه کنيد.
4 ـ سفينه البحار، ج 1 ، ص 615 . برگرفته از سايت شهيد آويني
یزدفردا



  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا