یزدفردا_گردشگری: نام رشته های مهم صنایع دستی سیستان و بلوچستان که طبق نظر سازمان ملی استاندارد ایران مصوب شده است، بیش از گذشته بر خلاقیت و هنر مردمان این دیار صحه میگذارذ و از مهمترین آنها میشود به موارد زیر اشاره کرد.
سفال بلوچستان، سکه دوزی بلوچ، سوزن دوزی بلوچ، خامه دوزی سیستان (خمک دوزی)، قالی سیستان، گلیم بلوچستان، حصیر سیستان، حصیر بلوچستان، قیچک بلوچستان، پلیواردوزی بلوچ (پریواردوزی:نوعی گلدوزی روی پارچه)، آینه کاری، سازهای سنتی قیچک بلوچستان، سازهای سنتی قیچک سیستان.
دیگر سوغات و صنایع دستی سیستان و بلوچستان، سیاه دوزی (تزئین لباس با نخ های سیاه و معمولاً پشمی)، دودنی بافی (تورهای تزئینی با اسفند)، چادربافی (برای چادرنشینی و معمولاً با موی بز)، پلاس بافی، جاجیم بافی، نمد مالی، سفره بافی (با نام جهیزی و با پشم شتر) و خراطی است.
در سالهای گذشته بسیاری از آثار هنرمندان و صنعتگران سیستان و بلوچستان، نشان مرغوبیت صنایع دستی یونسکو را از سازمان جهانی یونسکو دریافت کرده اند.
سیر تاریخی صنایع دستی سیستان و بلوچستان
مردم سیستان و بلوچستان مانند دیگر اقوام ایرانی همواره به دنبال راهی برای استفاده بهتر از هنر نیاکانشان بوده اند. آنها شاخ و برگ درختان، مو و پشم حیوانات، خاک و هر آنچه که در دسترشان بوده را به کار می گرفته اند تا محصولاتی نو را برای خود بوجود بیاورند و یا رنگ و حس تازه ای به وسایل زندگی شان بدهند.
صنایع دستی سیستان و بلوچستان زیربنای همین تفکر است و این کار باعث شده تا به مرور زمان آثاری ارزشمند و زیبا به وجود بیاید که روز به روز بر زیبایی آنها افزوده شود.
در جای جای استان پهناور سیستان و بلوچستان هنرها و صنایع دستی گوناگونی رواج دارند که هر کدام علاقه مندان خاص خود را دارد.
این هنرها گویای فرهنگ مردم این منطقه هستند و بخش بسیار مهمی از شیوه زندگی آنها را به تصویر می کشند.
صنایع دستی ممتاز و دیدنی در سیستان و بلوچستان
سوزن دوزی
سوزن‌دوزی هنر تزئین پارچه است و سابقه‌ای طولانی و به دارازی قدمت تاریخ این دیار دارد. این هنر با نام بلوچی‌دوزی هم شناخته میشود و جلوه‌ای دیدنی و خیره‌کننده دارد. هنرمندان روی پارچه‌های ساده با نخ‌های رنگی و به کمک قلاب و سوزن طرح‌هایی می‌زنند. طرح ها در سوزن‌دوزی ذهنی هستند و از رویاها الهام می‌گیرند و به همین جهت سوزن‌دوزی را بازتاب دردها، آمال و آرزوهای زنان بلوچ می‌دانند. سوزن‌دوزی را بر روی لباس، سفره عقد، روتختی، کوسن، سجاده، رومیزی، پشتی و یا حتی لباس انجام می‌دهند.
خامه دوزی
خامه دوزی همان سوزن‌دوزی است که در آن از نخ ابریشم استفاده میشود. از این هنر برای تزئین لباس، جانماز، انواع دستمال و سفره‌ها استفاده می‌کنند.
سفالگری
سفالگری از هنرهای بسیاری قدیمی در سیستان و بلوچستان است و سفال‌های کشف شده در شهر سوخته به خوبی قدمت این هنر را نشان می‌دهند. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سراوان مهمترین مرکز تولید سفال به شمار می‌رود و با عنوان موزه زنده سفال کلپورگان از سال ۱۳۹۶ ثبت جهانی شده است. این روستا تنها موزه زنده سفال در جهان است و این هنر بیش از ۳۰۰۰ سال در آن قدمت دارد.
پریواردوزی
پریواردوزی یا پلیواردوزی، نوعی سوزن‌دوزی یا گلدوزی روی پارچه است. جلوه این هنر بیشتر در قسمت حاشیه روسری و اشارپ زنان بلوچی دیده میشود؛ اما در بخش‌هایی از استان این هنر را برای تزئین قسمت‌های پیش سینه، سرشلوار و دورآستین، کلاه، عرقچین، سرمه‌دان، بازوبند، جلد دعا و ... هم به کار می‌برند.
بیشتر اهالی بومی سیستان و بلوچستان و روستاهای شهرستان سراوان و ایرانشهر به این هنر مشغول هستند و از آن کسب درآمد می‌کنند.
سیاه دوزی
سیاه‌دوزی نوعی سوزن‌دوزی با استفاده از نخ سیاه رنگ ابریشمی است که برای تزیین سرآستین و پیش سینه لباس‌ها به کار می‌رود. در این هنر با دوخت دندان‌موشی ِ بهم چسبیده نقش‌هایی مثلثی شکل روی لباس می‌زنند و گاهی بین دوخت دندان‌موشی از دوخت زنجیره هم استفاده می‌کنند.
سکه دوزی و آینه دوزی
آینه‌دوزی و سکه‌دوزی به هنر دوختن آینه و سکه در سایزهای مختلف در کنار پولک در لباس‌های محلی، جلیقه، روتختی گفته میشود. این هنر دومین هنر محبوب سیستان و بلوچستان بعد از سوزن‌دوزی است و گاهی در کنار ابریشم‌دوزی، قیطان‌دوزی و بخیه‌های تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هنر در مراسم عروسی کاربرد زیادی دارد و در رختخواب و جهیزیه عروس یا حتی گردنبند شتر برای تزئین در عروسی به کار می‌رود. به جز سکه و آینه از منجوق و مروارید، پولک، خرمهره، دکمه صدفی، نوار یراق و پارچه وسایل مورد نیاز برای این هنر هستند.
جواهرات
به استناد متن‌های تاریخی هنر ترصیع و تزئین با جواهرات در سیستان، نیشابور و هرات از سده‌های نخستین در جهان اسلام بسیار مشهور بوده و جالب است بدانید که جواهرات سیستان جزو هدایایی بودند که به مراکز حکومتی فرستاده می‌شده‌اند.
دودنی بافی
دودنی‌بافی یکی از هنرهای تاریخی و دانش ساختن تورهای تزئینی با گیاه علفی است؛ گیاهی با برگ‌های ساده منقسم و گل‌های زرد متمایل به سفید که در اکثر نقاط استان رویش دارد. از این هنر در گذشته در تزئین خانه و گاهی هم به عنوان دفع چشم‌زخم از مال و جان استفاده می‌کردند.
کپر سازی
از دیگر هنرهای دستی نمدمالی است. شستن، رنگرزی و تهیه پشم وظیفه مردان بلوچ میباشد ولی ساخت نمد به عهده بانوان است. بعضی از نمدهای بلوچ به لحاظ ترکیب متنوع رنگها از آثار هنری نیز محسوب می شود.
- نویسنده : یزدفردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
سهشنبه 21,ژانویه,2025