هادی سجادیپور
هنگامیكه پيروزی انقلاب اسلامی مردم ايران در سال 57 به آخرين مراحل خود نزديك میشد حضرت امام خمينی(ره) در اقدامی هوشمندانه و برای ادارهی كشور بعد از سقوط رژيم پهلوی، مهندس مهدی بازرگان را كه از چهرههای سياسی مخالف رژيم شاه و نزديك به نيروهای انقلابی بود بهعنوان رئيس دولت موقت منصوب كردند.
در جلسهای كه در تاريخ 15 بهمن 1357 در مدرسهی رفاه با حضور خبرنگاران تشكيل شد، حكم انتصاب بازرگان بهعنوان نخست وزير دولت موقت قرائت شد. متن حكم توسط آقاى هاشمى رفسنجانى و ترجمهی انگليسى آن توسط ابراهيم يزدى در مراسم قرائت شد.
حضرت امام در اين حكم تأكيد كرده بودند «جناب آقای مهندس مهدی بازرگان بنا به پيشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اكثريت قاطع قريب به اتفاق ملت ايران كه طی اجتماعات عظيم و تظاهرات وسيع و متعدد در سراسر ايران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است... مأمور تشكيل دولت موقت مینمايم»
اين انتصاب بهعنوان اولين انتصاب رسمی در دولت انقلابی ايران، ماهيتی قانونی و شرعی داشت. بر مبنای مدل حكومتی ولايت فقيه، لازم بود تا رئيس دولت مشروعيت خود را از فرمان رهبر كه خود نيز دارای مشروعيتی الهی و مورد وفاق ملت بود، كسب كند. از اين رو حضرت امام، بازرگان را بهعنوان رئيس دولت منصوب و او را موظف به انجام وظايفی كه در حكم به آن تأكيد شده كردند.
اما عمر اولين دولت در جمهوری اسلامی چندان به درازا نكشيد چراكه بازرگان و همفكران او در دولت موقت، در پی آن بودند تا با بهرهگيری از فرصت حضور در دولت نظر ملت را به خود جلب كرده و بتوانند با حضور در نهادهای تازه تأسيس، مدل حكومتی مورد نظر خود را در جمهوری اسلامی مستقر كنند. بر اين اساس آنان تلاش زيادی برای حضور در مجلس خبرگان قانون اساسی به كار بستند ولی راه به جايی نبردند و از مجموع 73 نماينده مجلس خبرگان، تنها 6 كرسی در اختيار آنان قرار گرفت.
اين شرايط و عدم اقبال مردم به آنان باعث شد تا مهندس بازرگان و همفكران او در دولت موقت به بهانهی تسخير لانه جاسوسی آمريكا توسط دانشجويان پيرو خط امام در روز 14 آبان 59 استعفا دهند.
تنفيذ در بيمارستان
بعد از استعفای دولت بازرگان، شورای انقلاب ادارهی امور كشور را به عهده گرفت و به عبارت بهتر توأمان هم عهدهدار وظايف قوهی مقننه و هم وظايف قوهی مجريه شد. در آن شرايط مهمترين رخداد كشور برنامهريزی برای برگزاری همهپرسی قانون اساسی در 11 و 12 آذر 59 و همچنين اولين دورهی انتخابات رياست جمهوری بود كه قرار بود در 5 بهمن 58 برگزار شود.
در اولين دورهی از انتخابات رياست جمهوری با توجه به مشكلاتی كه برای جلالالدين فارسی نامزد حزب جمهوری اسلامی پديد آمد، بنیصدر توانست بهعنوان رئيسجمهور انتخاب شود.
حضرت امام كه در آن روزها در بيمارستان قلب تهران بستری بودند، برای اينكه روال ادارهی امور نظام نوپای اسلامی از حركت نايستد، در همان بيمارستان مراسم تنفيذ بنیصدر را انجام دادند.
در حكم تنفيذ بنیصدر كه در تاريخ 15 بهمن 1358 و با حضور مقامات كشوری و اعضای شورای انقلاب و خبرنگاران برگزار شد، حضرت امام فرمودند: «بر حسب آنكه مشروعيت آن(رأی ملت) بايد به نصب فقيه جامعالشرايط باشد، اينجانب به موجب اين حكم، رأى ملت را تنفيذ و ايشان را به اين سمت منصوب نمودم؛ لكن تنفيذ و نصب اينجانب و رأى ملت مسلمان ايران محدود است به عدم تخلف ايشان از احكام مقدسه اسلام و تبعيت از قانون اساسى اسلامى ايران.»
بعد از قرائت حكم تنفيذ بنیصدر، حضرت امام در سخنانی بر فانی بودن مقامات دنيوی تأكيد كرده و فرمودند: «هر مقامى كه براى بشر حاصل مىشود، چه مقامهاى معنوى و چه مقامهاى مادى روزى گرفته خواهد شد و آن روز هم نامعلوم است.» و افزودند: «توجه داشته باشند همهی كسانى كه براى بشر خدمت مىكنند، كسانى كه داراى مقامى هستند، داراى پستى هستند، كه مقامْ آنها را مغرور نكند. مقام رفتنى است و انسان در حضور خداى تبارك و تعالى ماندنى است.»
اما بنیصدر بعد از روی كار آمدن، رويهای ديگر را در پيش گرفت. خيانتهای او در جبهههای جنگ و همكاری و پيوند او با منافقين عليه نيروهای انقلاب باعث شد تا مجلس شورای اسلامی با رأی 177 نفر از نمايندگان در مقابل يك رأی مخالف سرانجام او را فاقد كفايت سياسی اعلام كند.
آيتالله خامنهای كه با بيان 14 دليل مستند، نقش ويژهای در اعلام عدم كفايت سياسی بنیصدر از سوی مجلس داشتند، دربارهی جلسهی تنفيذ بنیصدر و سخنان امام در آن جلسه میگويند: «شما به نطق امام در زمان تنفيذ حكم رياست جمهورى بنىصدر نگاه كنيد. ببينيد آيا آيندهى بنىصدر در آن نطق ديده مىشود يا نه؟ بنده مىگويم ديده مىشود.»
فقط 28 روز
رئيسجمهور بعدی رجايی بود كه در انتخابات دوم مرداد 1360 بهعنوان رئيسجمهور انتخاب شد. مراسم تنفيذ او 11 مرداد در آستانهی عيد سعيد فطر و در حسينيهی جماران برگزار شد. در اين پيام حضرت امام با تأكيد بر اينكه اين تنفيذ تا مادامی باقی است كه رئيسجمهور در چارچوب قانون و شرع عمل كند افزوده بودند: «بايد ايشان توجه داشته باشند و از عمل ملت دريافته باشند كه ملت دلاور نيز رأى خود را بر اين اساس به ايشان دادهاند، و من اميدوارم كه در حفظ اين امانت الهى و مسؤوليتى كه ملت برعهده ايشان گذاشته است، با تمام توان كوشش نموده و از آن پاسدارى نمايند و وفادار به پيمان خود در مقابل خداوند مقتدر حاضر و ناظر و ملت حاضر در صحنه و مراقب احوال و اوضاع باشند» بعد از قرائت اين پيام حضرت امام در سخنانی به تبيين رسالت خطير رئيسجمهور در قبال آراء ملت پرداختند. [متن كامل سخنرانی امام خمينی]
ولی دست جنايتآفرين منافقين به رجايی اجازهی خدمت به اين كشور را نداد و كمتر از يك ماه بعد از مراسم تنفيذ، او به همراه حجتالاسلام باهنر در انفجار دفتر نخستوزيری به فيض شهادت نائل میآيد.
عيد قربان
برای انتخاب رئيسجمهور آينده، انتخابات در تاريخ 10 مهر 60 برگزار شد و آيتالله خامنهای توانست با اكثريت قاطع آراء به رياست جمهوری انتخاب شود. مراسم تنفيذ نيز 17 مهر 60 - روز عيد سعيد قربان - در حسينيهی جماران برگزار شد.
در اين مراسم آقاى سيد احمد خمينى متن نامههاى وزير كشور و شوراى نگهبان را مبنى بر اعلام صحت انتخابات قرائت نمود و سپس ايشان متن حكم امام خمينى(ره) در مورد تنفيذ انتخابات را براى حاضران خواند. [متن كامل]
حضرت امام در حكم تنفيذ رئيسجمهور جديد فرمودند: «خداوند متعال بر ما منت نهاد كه افكار عمومى را براى انتخاب رئيس جمهورى متعهد و مبارز، در خط مستقيم اسلام و عالِم به دين و سياست هدايت فرمود كه اميد است با حُسن تدبير و كمك قواى سه گانه و پشتيبانى ملت بزرگ، مشكلات يكى پس از ديگرى رفع و احكام مقدس اسلام بهطور دلخواه در سطح كشور اجرا گردد. اينجانب به پيروى از ملت عظيمالشأن و با اطلاع از مقام و مرتبت متفكر و دانشمند محترم جناب حجتالاسلام آقاى سيدعلى خامنهاى - ايّدهاللَّه تعالى- رأى ملت را تنفيذ و ايشان را به سمت رياست جمهورى اسلامى ايران منصوب نمودم» در اين حكم نيز همانند احكام قبلی بر اين نكته تأكيد شده بود كه اين تنفيذ مشروط به رعايت شرع و قانون از سوی منتخب ملت است. بعد از قرائت حكم نيز حضرت امام در سخنانی با ذكر اين نكته كه آرای كسب شده توسط آيتالله خامنهای بيشترين رأی در ميان رؤسای جمهور پيشين و نمونهای منحصر به فرد در دنياست، به مسؤولين توصيه فرمودند كه در راه خدمت به مردم از هيچ تلاشی فرو گذاری نكنند. [متن كامل]
تنفيذ رأی 85 درصدی
آيتالله خامنهای بعد پايان دور اول رياست جمهوریشان، در دورهی چهارم رياست جمهوری هم نامزد انتخابات شدند و توانستند با كسب بيش از 85 درصد آراء به سمت رياست جمهوری ايران انتخاب شوند. تنفيذ اين دوره از انتخابات نيز در تاريخ 13 شهريور 1364 در حسينيهی جماران برگزار شد.
حكم تنفيذ حضرت امام در دو حوزه قابل تقسيم بود. قسمت اول دعوت از مسؤولين به حفظ هوشياری در مقابل دسيسههای بدخواهان انقلاب و قدرتهای خارجی و منافقان داخلی بود. بخش دوم نيز اشاره به تنفيذ رئيسجمهور شده بود و تأكيد شده بود كه «... البته رأى ملت و تنفيذ اينجانب، تا وقتى است كه ايشان به تعهد خود و راه مستقيمى كه در پيش داشتهاند، باقى باشند و به اسلام و احكام نورانى آن پایبند و طرفدار مظلومان و مستضعفان و محرومان و مخالف ظالمان و ستمگران و مستكبران باشند و با هيچ ظالم مستكبرى راه سازش باز نكنند كه نمىكنند.» بعد از قرائت حكم تنفيذ، حضرت امام در سخنانی مسؤولين كشور را به حفظ بيتالمال، عدم پيروی از هوای نفس به عنوان عامل اصلی همهی فسادها و همچنين پایبندی و رعايت صلاح اسلام و كشور در كارها توصيه كردند.
امام
بعد از ارتحال حضرت امام در 14 خرداد 1368، حضرت آيتالله خامنهای از سوی مجلس خبرگان رهبری به عنوان رهبر آيندهی نظام اسلامی انتخاب شدند.
هنوز زمانی - هر چند كوتاه- تا پايان اتمام زمان رياست جمهوری ايشان باقی مانده بود و اين به معنای آن بود كه بايد انتخاباتی زودرس برای تعيين رئيسجمهور آينده برگزار میشد.
انتخابات پنجمين دورهی رياست جمهوری در تاريخ 6 مرداد 68 برگزار شد و آقای هاشمی رفسنجانی توانست به عنوان رئيسجمهور كشور انتخاب شود.
مراسم تنفيذ حكم اولين دورهى رياست جمهورى حجتالاسلام والمسلمين هاشمىرفسنجانى در حسينيهی جماران برگزار شد. در حكم تنفيذ، ضمن تقدير از شخصيت و فعاليتهای آقای رفسنجانی در انقلاب تأكيد شده بود: «بديهى است كه اين رأى و تنفيذ تا زمانى است كه ايشان در همين صراط مستقيم و نورانى كه عمر شريف خود را تاكنون در آن گذرانيدهاند - يعنى راه دفاع از اسلام ناب محمّدى (صلىاللَّهعليهواله)- و مجاهدت براى تحقق حاكميت كامل قرآن و عمل به شريعت و طرفدارى از محرومين و مستضعفين و كوشش براى ريشهكن كردن فقر و محروميت و استقرار عدالت اجتماعى راه خود را ادامه دهند كه البته چنين خواهد بود.» [متن كامل]
تنفيذ دوم، تأكيد بر عدالت اجتماعی
حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی بعد از به پايان رساندن چهارسال اول دوران رياست جمهوريش، برای دورهی بعد يعنی ششمين دوره رياست جمهوری هم كانديدا شد. در اين انتخابات كه در تاريخ 21 خرداد 72 برگزار شد، آقای رفسنجانی توانست مجدداً به عنوان رئيسجمهور ايران انتخاب شود هرچند كاهش 24 درصدی آراء وی در مقايسه با دورهی قبل نشان از نارضايتیهايی از برنامههای دولت داشت.
تنفيذ اين دوره از انتخابات هم در تاريخ 12 مرداد 1372 برگزار شد. آيتاللهالعظمی خامنهای با تأكيد بر اينكه تنفيذ مادامی برقرار است كه رئيسجمهور در راه دفاع از اسلام ناب محمّدى صلّىاللَّهعليهوآله و استقرار عدالت اجتماعى و تمسّك به اصول پايدار انقلاب اسلامى گام بردارد فرمودند: «اين فرصت را مغتنم شمرده، رئيسجمهور محترم و برادر گرامى خود را به آنچه توصيهی همهی انبيا و اولياء مؤمنين است توصيه مىكنم؛ يعنى رعايت تقوا و بىاعتنايى به زخارف دنيا و دوام ذكر الهى و اعتماد به قدرت حضرت احديّت و ناچيز شمردن قدرت خود و همهی قدرتمندان مادّى در برابر قدرت كاملهی الهى، و مهربانى با بندگان خدا و حُسنِ سلوك با مردم؛ بهخصوص قشرهاى ضعيف كه نيروهاى هميشه در صحنهی انقلاب و صميمىترين ياران آنانند و حفظ موضع مستحكم هميشگى خود در برابر دشمنان و مخالفان و بدخواهان، و نيز به گزينش همكاران و مديرانى كه اين معيارها را در آنان بازشناخته و ثبات قدم، استحكام روحيه و استقامت فكر آنان را آزموده باشند.»
متن حكم تنفيذ در كنار مسائلی كه سوی رهبر انقلاب در سخنرانی بعد از قرائت حكم تنفيذ مطرح شد نشان از اهتمام ايشان به عدالت اجتماعی و ضرورت ملاحظه شدن آن از سوی دولت بود. [محورهای مطالبات رهبر انقلاب از حجتالاسلام هاشمی]
دوم خرداد
با پايان يافتن دورهی دوم رياست جمهوری آقای رفسنجانی، علیرغم برخی پيشبينیها، حجتالاسلام و المسلمين خاتمی توانست با كسب اكثريتی بيستميليونی بهعنوان رئيسجمهوری اسلامی ايران انتخاب شود.
رهبر انقلاب دربارهی اين انتخابات و حواشی آن فرمودند: « از ماهها قبل، بعضى از بزرگان و عزيزان و برجستگان كشور، مكرر به من مىگفتند كه اگر شما به شخص خاصى براى رياست جمهورى نظر داريد، آن را به ما بگوييد تا ما اوضاع و احوال را هموار كنيم و مردم را هدايت نماييم كه همان انجام گيرد. من به آنها گفتم آنچه من از خدا خواستهام، سى ميليون رأى است. در طول اين چند ماه قبل از انتخابات، هر چه اصرار شد، آقايان محترم مسؤولان برجستهى كشور و ديگران، غير از همين حرف، چيزى از من نشنيدند. گفتم در اين انتخابات، من آراء مردم را از خداى متعال خواستهام؛ آن براى ما و كشور مهم است. بالأخره هركس كه در رأس دولت و قوهى مجريه قرار گيرد، كارى مىكند، پيشرفتهايى دارد، مشكلاتى دارد. هيچكس مطلق نيست، هيچكس كامل نيست؛ تفاضلها هم خيلى زياد نيست. آنچه براى من مهم است، اين قضيه است كه همهى ملت احساس كنند كه در اين آزمايش شريكند. بحمدالله خداوند متعال اين دعا را مستجاب كرد، اين آرزو را برآورده نمود و اين هديه را به ملت ايران داد. ما اگر تا آخر عمرمان هم شكر كنيم، كم است.»
تنفيذ حكم رياست جمهورى حجتالاسلام والمسلمين آقاى خاتمى نيز در تاريخ 12/5/1376 انجام شد و ايشان از سوی رهبر انقلاب با تنفيذ آراء ملت بهعنوان رئيسجمهور منصوب شدند.
رهبر انقلاب در اين حكم ضمن تقدير از حضور پرشكوه و سیميليونی ملت در انتخابات، آن را مهر بطلانی بر توطئههای دشمنان برای كم كردن حضور ملت در انتخابات دانسته و تأكيد كردند: «اين رويكرد، همچنان كه نشان اعتماد ملت ايران به روحانيت متعهد است، مژدهرسان اين نيز هست كه در حركت سازندگى ملت ايران - كه بحمداللَّه سالهاست با همكارى ملت و مسؤولان برجسته آغاز گشته است - همواره توجه به ارزشهاى اصيل معنوى و پایبندى به دين و اخلاق و معنويت، ركن اساسى بوده و خواهد بود.» ايشان در اين حكم تأكيد كردند: «تنفيذ اينجانب همانند رأى ملت، تا زمانى است كه ايشان به تعهد خود و صراط مستقيمى كه تاكنون در پيش داشتهاند - يعنى راه اسلام و احكام نورانى آن و دفاع از مستضعفان و مظلومان و ايستادگى در برابر دشمنان ستمگر و زورگو و مستكبر – پایبند باشند» رهبر انقلاب وظيفهی رئيسجمهور و دولت آينده را نيز تلاش در جهت تأمين و استقرار عدالت اجتماعی ناميدند.
توصيههای راهگشا
آقای خاتمی نيز بعد از به پايان رساندن دورهی چهارسالهی رياست جمهوری خود، برای دورهی هشتم رياست جمهوری هم كانديدا شد و توانست در آن دوره از انتخابات كه در تاريخ 18 خرداد 80 برگزار شد، با كسب 21ميليون رأی بهعنوان رئيسجمهور ايران انتخاب شود. تنفيذ اين دوره از انتخابات يك تفاوت ويژه با دورههای گذشته داشت و آن برگزاری مراسم تنفيذ در روز 11 مرداد 80 بود؛ سه تنفيذ قبلی در دوران رهبری آيتاللهالعظمی خامنهای همواره در روز 12 مرداد انجام شده بود ولی اينبار مراسم تنفيذ يك روز زودتر برگزار شد.
رهبر انقلاب در حكم تنفيذ آقای خاتمی تأكيد كردند: «مردم ايران در فضائى آرام و با رفتارى متين و با اكثريتى قاطع و شورانگيز، شخصيتى انقلابى و فرزانه و منتسب به بيت سيادت و علم و تقوا را كه اينك چهارسال تجربهى مديريت كلان بر مزاياى ايشان افزوده است، به رياست جمهورى برگزيدند و پایبندى خود را به دين و اخلاق و ارزشهاى معنوى و دلبستگى خود را به روحانيت و سيادت نشان دادند. اينك كه بحمداللَّه اين فرصت تازه و فضاى پرنشاط در كشور پديد آمده، جاى آن است كه لحظهلحظه وقت مسؤولان و نخبگان و امناء ملت، به خدمت و تلاش مخلصانه سپرى شود و عزم و همّت همگان، به سوى بسط عدالت و ارتقاء معرفت و معنويت و گشايش امر اقتصاد و معيشت عمومى، معطوف گردد و فقر و فساد و تبعيض كه محصول حاكميت جهل و ظلم و خودكامگى طواغيت در روزگارى بس طولانى است، از صفحهى زندگى ملت ايران زوده شود.» [محورهای مطالبات رهبر انقلاب از حجتالاسلام خاتمی]
تنفيذ نهم
بعد از پايان چهارسال دوم رياست جمهوری آقای خاتمی، شرايط برای انتخاب رئيسجمهور جديد فراهم شد. آقای احمدینژاد توانست در نهمين دورهی انتخابات رياست جمهوری كه مرحلهی اول آن در 27 خرداد 84 و مرحلهی دوم آن در تاريخ سوم تير برگزار شد، با كسب 17ميليون رأی بهعنوان رئيسجمهور انتخاب شود.
مراسم تنفيذ اين دوره از انتخابات رياست جمهوری نيز در تاريخ 12 مرداد 84 برگزار شد. رهبر انقلاب در حكم انتصاب رئيسجمهور جديد تأكيد كردند كه حضور حداكثری مردم در اين دوره از انتخابات، پديدهای شگفتانگيز بوده است و افزودند: «مردمسالاری اسلامی به بركت انقلاب و امام كبير ما، به ما آموخته است كه حضور مردمی در عرصهی گزينش مديران كشور، عامل حراست از اقتدار ملی و حصاری مستحكم در برابر استيلاطلبی بيگانگان و دستاويزی مطمئن برای جلوگيری از لغزش و انحراف مديران است. ملت ايران درس مردمسالاری را از اسلام فراگرفته و از بن دندان، مؤمن و متعهد به آن است، موانع اين راه را با مجاهدت خويش، هموار كرده و سند آن را با خون عزيزترين جوانانش، به امضاء رسانده است».
رهبر معظم انقلاب همچنين تأكيد كردند كه اين انتصاب تا زمان پایبندی رئيسجمهور به شرع و قانون است و افزودند: «رئيسجمهور محترم را به توكل به خداوند قادر و اغتنام فرصت زودگذر و اخلاص در عمل و بهكارگيری همهی توان خود و بهرهگيری از ظرفيت عظيم انسانی كشور در راه دستيابی به هدفهای والائی كه اعلام كردهاند، توصيه میكنم و كمك و هدايت الهی را برای ايشان و همهی مسؤولان كشور مسألت مینمايم»
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 04,اکتبر,2024