به گزارش   فارس، عليرغم اينكه بايزيد مردوخي دبير هيات امناي حساب ذخيره ارزي در دولت اصلاحات در يك اقدام تعجب برانگيز و قابل تامل گزارش قبلي خبرگزاري فارس با عنوان "مسابقه در دولت اصلاحات براي برداشت غيرقانوني از حساب ذخيره ارزي " را كه در مقاله وي در شماره 5 فصلنامه جامعه و اقتصاد وابسته به موسسه مطالعات دين و اقتصاد منتشر شده بود تكذيب كرد، گروه اقتصادي خبرگزاري فارس بر خود لازم مي بيند جهت تنوير افكار عمومي بخش ديگري از اين مقاله را كه به بررسي جزئيات عملكرد حساب ذخيره ارزي در دولت خاتمي مي پردازد منتشر كند و از آقاي مردوخي نيز انتظار مي رود قبل از اينكه همانند گزارش قبلي تصميم به تكذيب عجولانه اين مطالب بگيرد، به اين فصلنامه مراجعه كند تا اگر چنانچه جزئيات نوشته هاي خود در اين مقاله را فراموش كرده است، خاطرات گذشته برايشان زنده شود.

بخش دوم مقاله بايزيد مردوخي دبير وقت هيات امناي حساب ذخيره به شرح زير است:

طبق ماده 60 اصلاحي قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران (1383-1379) حسابي به نام «حساب ذخيره ارزي» به نام خزانه با سه هدف اصلي زير در بانك مركزي افتتاح شد:
الف- ايجاد ثبات در ميزان درآمدهاي حاصل از صدور نفت خام در برنامه سوم توسعه
ب-تبديل دارايي‌هاي حاصل از فروش نفت خام به ديگر انواع ذخاير
پ-سرمايه‌گذاري بخش غير دولتي و فراهم كردن امكان تحقق فعاليت‌هاي پيش‌بيني شده در برنامه

محدوديتها و شرايطي كه در قانون براي استفاده از منابع حساب ذخيره ارزي معين شد عبارتند از:

الف- دولت در صورتي مي تواند از موجودي حساب ذخيره ارزي برداشت نمايد كه درآمد ارزي حاصل از صادرات نفت خام نسبت به ارقام مندرج در جدول شماره 2 قانون برنامه سوم توسعه كاهش پيدا كند.
ب- حداكثر معادل 50 درصد حساب ذخيره ارزي براي سرمايه‌گذاري و تامين بخشي از اعتبارات مورد نياز طرح‌هاي توليدي و كارآفريني بخش غير دولتي كه توجيه فني و اقتصادي آنها به تاييد وزارتخانه‌هاي تخصصي ذي‌ربط رسيده باشد، از طريق شبكه بانكي داخلي و بانك‌هاي ايراني خارج از كشور به صورت تسهيلات با تضمين كافي، قابل تخصيص است.


* مصرف 95درصد درآمدهاي نفتي توسط دولت خاتمي


عملكرد حساب ذخيره ارزي در دوره پنج ساله برنامه سوم توسعه با توجه به درآمد صادرات نفت خام كشور و منابع حاصل از مازاد درآمد نفتي به شرح زير بوده است:
1- درآمد صادرات نفت خام در كل دوره پنج ساله برنامه سوم توسعه معادل 106.4 ميليارد دلار بوده است. رشد متوسط سالانه درآمد صادرات نفت خام 8.47 درصد بوده و از 20.5 ميليارد دلار در سال 1379 به 28.4 ميليارد دلار در سال 1383 بالغ شده است.
2- مازاد درآمد نفتي كه بر پايه ماده 60 قانون برنامه سوم توسعه، در طول پنج سال برنامه به حساب ذخيره ارزي واريز شده معادل 29.1 ميليارد دلار بوده و با رشد متوسط سالانه‌اي معادل 14.47 درصد از 5.9 ميليارد دلار در سال 1379 به 10.2 ميليارد دلار در سال 1383 رسيده است.


* رشد سالانه 125 درصدي برداشت از حساب ذخيره ارزي در دولت خاتمي


3- برداشت دولت از حساب ذخيره ارزي بر پايه مصوبات مجلس شوراي اسلامي در دوره برنامه سوم توسعه 17 ميليارد دلار بوده و با رشد متوسط سالانه‌اي معادل 125.42 درصد، از 656 ميليون دلار در سال 1380 به 7.5 ميليارد دلار در سال 1383 افزايش پيدا كرده است.


*سهم 3.5 ميليارد دلاري خصوصي‌ها از مجموع 106 ميليارد دلار درآمد نفتي


4- گشايش اعتبار اسنادي براي طرح‌هاي سرمايه‌گذاري بخش غيردولتي توسط بانك‌هاي عامل به منظور استفاده از تسهيلات حساب ذخيره ارزي در دوره برنامه سوم توسعه بالغ بر 6.1 ميليارد دلار بوده است.
گشايش اعتبار اسنادي از 440 ميليون دلار در سال 1380 با رشد متوسط سالانه 77.69 درصد به 2.5 ميليارد دلار در سال 1383 رسيده است.
5- از جمع كل اعتبارات اسنادي گشايش شده براي طرح‌هاي سرمايه‌گذاري بخش غيردولتي در دوره برنامه سوم توسعه، جمعا 3.5 ميليارد دلار استفاده شده است و از 121 ميليون دلار در سال 1380 با رشد متوسط سالانه 148.14 درصد به 8.1 ميليارد دلار در سال 1383 رسيده است.
6- تعداد طرح‌هاي سرمايه‌گذاري بخش غيردولتي براي استفاده از تسهيلات ارزي حساب ذخيره ارزي كه در دوره برنامه سوم توسعه به تصويب بانك‌هاي عامل اين حساب رسيده‌اند بالغ بر 1356 طرح و به مبلغ كل 10.2 ميليارد دلار بوده است. مبلغ ارزي هر طرح به طور متوسط از 7.56 ميليون دلار تجاوز نكرده است.
7- تعداد قراردادهاي منعقد شده بين بانك هاي عامل و متقاضيان استفاده از تسهيلات ارزي براي اجراي طرح‌هاي سرمايه‌گذاري بخش غيردولتي در دوره برنامه سوم توسعه 1016 قرارداد و به مبلغ كل 6.6 ميليارد دلار بوده است. مبلغ ارزي هر قرارداد به طور متوسط از 6.76 ميليون دلار تجاوز نكرده است.
8- تعداد طرح‌هاي در دست بررسي بانك‌هاي عامل كه در پايان اسفند 1383 به مرحله تصويب يا انعقاد قرارداد با متقاضيان سرمايه‌گذاري در بخش غيردولتي نرسيده، 504 طرح و به مبلغ 8.2 ميليارد دلار بوده است.
متوسط مبلغ ارزي هر طرح در دست بررسي بانك‌هاي عامل در پايان اسفند 1383 معادل 16.27 ميليون دلار است.


* سهم 5 ميليون دلاري بخش كشاورزي از حساب 30 ميليارد دلاري


9- توزيع تسهيلات حساب ذخيره ارزي در بين متقاضيان غيردولتي سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي مختلف اقتصادي در برنامه سوم توسعه به شرح زير بوده است:
1 - سهم بخش صنعت و معدن 97.09 درصد
2 - سهم بخش حمل و نقل 1.7 درصد
3 - سهم بخش خدمات فني و مهندسي 1.06 درصد
4 - سهم بخش كشاورزي 0.14 درصد


* اختصاص 41 درصد حساب ذخيره ارزي تنها به 4 استان


10- توزيع استاني تسهيلات حساب ذخيره ارزي در دوره برنامه سوم توسعه بر پايه گشايش اعتبارات اسنادي براي طرح‌هاي صنعتي بخش غيردولتي نشان مي‌دهد كه چهار استان توسعه يافته‌تر كشور يعني تهران، مركزي، قزوين و اصفهان به ترتيب 13.89، 10.32، 8.5، 8.43 درصد از كل اعتبارات اسنادي گشايش شده براي 30 استان كشور را به خود اختصاص داده‌اند و چهار استان كمتر توسعه يافته كشور يعني كهكيلويه و بويراحمد، كردستان، ايلام و گلستان به ترتيب از 0.19، 0.35، 0.41 و 0.96 درصد از كل تسهيلات 30 استان كشور در طول برنامه سوم توسعه بهره‌مند شده‌اند.
11 - سود متعلقه به موجودي حساب ذخيره ارزي نزد بانك مركزي در دوره برنامه سوم توسعه جمعا بيش از يك ميليارد دلار بوده كه از 53.4 ميليون دلار در سال 1379 با رشد متوسط سالانه‌اي معادل 34.58 درصد به 175.2 ميليون دلار در سال 1383 بالغ شده است.
12 - بازدريافت تسهيلات اعطايي به بخش عيردولتي بابت اصل تسهيلات، از 16.7 ميليون دلار در سال 1380 با رشد متوسط سالانه‌اي معادل 79.2 درصد، به 96.1 ميليون دلار در سال 1383 رسيده است. جمع بازدريافت واريز شده به حساب ذخيره ارزي در دوره برنامه سوم توسعه 187 ميليون دلار بوده است.
13- دريافت سود تسهيلات اعطايي به طرح هاي سرمايه گذاري بخش غير دولتي در دوره برنامه سوم توسعه جمعا " 9.9 ميليون دلار بوده و از 0.8 ميليون دلار در سال 1380 با رشد متوسط سالانه 90.14 درصد به 5.5 ميليون دلار در سال 1383 رسيده است.


*برداشت 76درصد از حساب ذخيره ارزي

به طور كلي جمع جريان ورودي به حساب ذخيره ارزي از آغاز ايجاد اين حساب در سال 1379 تا پايان سال 1383، بالغ بر 30.3 ميليارد دلار (شامل مازاد درآمد نفت، سود متعلقه به موجودي حساب و بازدريافت اصل و سود تسهيلات اعطايي) بوده است.
برداشت‌هاي دولت طي اين دوره 56.2 درصد كل اين رقم و استفاده بخش غيردولتي (گشايش اعتبار اسنادي) معادل 20 درصد آن بوده است. به اين ترتيب حساب ذخيره ارزي با موجودي حدود 7.2 ميليارد دلار در پايان برنامه سوم توسعه، به دوران برنامه چهارم توسعه (1384 - 1388) راه پيدا كرده است.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا