تاریخچه نظرسنجی الکترونیکی


باگسترش و توسعه شبکه جهانی اینترنت، گمانه زنی و نظرسنجی های اینترنتی نیز رفته رفته جای خود را در میان روش های سنتی نظرسنجی باز کرد؛ تا جاییکه امروزه ده ها هزار سایت اینترنتی موضوعات مختلفی را مورد نظرسنجی از بازدیدکنندگان و مراجعه کنندگان خود قرار می دهند. در این میان سایت اطلاع رسانی، cnn را می توان جزو نخستین مراکزی دانست که به صورت گسترده نظرسنجی اینترنتی را از بازدیدکنندگان خود انجام داد. سابقه استفاده از نظرسنجی الکترونیکی به دهه 1960 میلادی باز می گردد که در دانشگاه ها به کمک ماشین های پانچ انجام می شد. یکی از رایج ترین کاربردهای نظرسنجی الکترونیکی را می توان در برگزاری انتخابات مشاهده کرد. در سال 2005، کشور هند با استفاده از کیوسک های نظرسنجی اینترنتی توانست قریب به 5000 تن در مصرف کاغذ صرفه جویی کند. میزان استفاده از روش های نظرسنجی الکترونیکی به سرعت رو به گسترش است. به ویژه در کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه؛ تا جاییکه برخی از کشورهای اروپایی و امریکایی انتخابات خود را به صورت الکترونیکی (اینترنتی) برگزار می کنند.


امروزه مشهورترین نظرسنجی های الکترونیکی توسط سایت های cnn و bbc به صورت پرسش های روزانه از مسائل مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی انجام می شود. نظرسنجی الکترونیکی در بسیاری از سایت ها و وبلاگ های ایرانی نیز مشاهده می شود.


کاربرد نظرسنجی اینترنتی

نظرسنجی الکترونیکی می تواند در حل بسیاری از مشکلات اثربخش بوده و در بالا بردن کارآمدی سیستم بسیار موثر باشد. موضوعات نظرسنجی می تواند طیف وسیعی از امور مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... را شامل شود - مواردی از کاربردهای مختلف در این مقاله مطرح شده است- . به عنوان مثالی دیگر در یک کارخانه یا شرکت، مشارکت کارکنان به عنوان رکن اصلی در مباحث رهبری سازمانی مطرح می شود. نظرسنجی ها به انسانی تر شدن شرایط کاری کمک می کنند و محیط کاری را برای کارکنان لذت بخش تر می کنند. فرض کنید یک شرکت خدماتی یا تولیدی قصد دارد میزان رضایت مشتریان از تولیدات یا خدمات خود را ارزیابی کند، به راحتی می تواند با یک نظرسنجی، میزان محبوبیت و رضایت مشتریان خود را تا حد قابل توجهی دریابد.



معایب نظرسنجی الکترونیکی:


هرچند در نظرسنجی سنتی به صورت مستقیم و چهره به چهره، یا ارسال پرسش نامه با پست و یا درج نظرسنجی در رسانه های نوشتاری همچون روزنامه، مجله و یا کتاب با مشکلات و معایب زیادی روبه رو می شویم، اما نظرسنجی های الکترونیکی نیز خالی از عیب نیستند. در ذیل به اختصار به برخی از این موارد اشاره می شود:


1 - عدم امکان دسترسی همه جامعه آماری مورد نظر به اینترنت
به عنوان مثال در کشور ما حدود15میلیون نفر به اینترنت دسترسی دارند که این تعداد در مقایسه با جمعیت واجد شرایط رای دهنده درصد بسیار پایینی است. ضمن آنکه ممکن است از همین تعداد نیز در محدوده زمانی نظرسنجی، درصدی امکان ارتباط با اینترنت را نداشته باشند.

2 - امکان رای دهی مکرر کاربر

هرچند روش هایی برای جلوگیری از رای دهی مکرر کاربران وجود دارد و یزدفردا هم سعی نموده بر اساس طراحي رايانه‌اي انجام‌شده، از هر کامپیوتر تنها يک بار امکان شرکت در اين نظرسنجي وجود داشته باشد .و باعدم دريافت آراي تكراري از يك دستگاه رايانه از آراء تکراری جلوگیری نماید ،اما عدم دريافت آراي تكراري از يك دستگاه رايانه، هرچند امكان تقلب در نظرسنجي را به شدت كاهش مي‌دهد، اما در عوض از ميان آراي افراد متفاوت كه از يك دستگاه رايانه در نظرسنجي شركت مي‌كنند، تنها رأي نخست را محاسبه مي‌كند.، و اینرا هم باید بپذیریم که تاکنون در محیط وب نرم افزاری که بتواند صد درصد تضمین کند یک کاربر تنها یک بار در نظرسنجی شرکت کند طراحی نشده است و این امر ارزش علمی نظرسنجی های اینترنتی و صحت نتایج آن را کاهش می دهد. بد نیست بدانید در زمان برگزاری مسابقات جام جهانی، در نظرسنجی الکترونیکی که در وب سایت فیفا (fifa) صورت گرفت به دلیل علاقه زیاد و شرکت پرشور و مکرر ایرانیان در این نظرسنجی تعداد قابل توجهی از تیم ستارگان جهان از میان بازیکنان ایرانی انتخاب شده بود.



3 - در نظرسنجی الکترونیکی نمی توان نمونه آماری را انتخاب کرد


در این نوع نظرسنجی ما مخاطب خود را انتخاب نمی کنیم بلکه مخاطب ما را انتخاب می کندونتایج حاصل از نظرسنجی های اینترنتی گرچه به دلیل اینکه جامعه آماری معرف همه دیدگاههای اقشار گوناگون جامعه نبوده و حجم نمونه کافی نیست و همچنین به دلیل برخی کاستی های فنی ، قابل تعمیم به کل جامعه نمی باشد، یعنی ممکن است در یک نظرسنجی شرکت افراد 30-20 ساله مدنظر باشد، اما سنین مختلف در نظرسنجی شرکت کنند،اما توجه به این نتایج می تواند ما را به دیدگاههای حداقل بخشی از جامعه که به اینترنت دسترسی دارد آگاه سازد.
.

4 یکی از معضلاتی در نظرسنجی های اینترنتی


- یکی از معضلاتی که در نظرسنجی های اینترنتی با آن رو به رو هستیم این است که مدیران سایت های نظرسنجی نیز می توانند در هر مرحله و به دلخواه خود در نتایج نظرسنجی دستکاری کنند. اما این دستکاری ها نیز نمی تواند از چشم مخاطبان دور بماند و در نهایت به اعتماد کاربران به سایت مورد نظر لطمه خواهد زد

هدف اصلی یک رسانه مستقل باید استفاده صحیح از فرصت ها باشد  ،نه تبدیل شدن فرصت ها به تهدیداتی که ناشی از ارایه اطلاعات نادرست و عوامفریبی است ومتاسفانه گاهی برخی سایت های خبری اطلاعاتی به کاربران خود ارایه می کنند که برای کاربر آگاه به مسایل فنی وب کاملا نادرست و غیرقابل باور می نماید. ارایه نظرسنجی های آنلاین و ارایه نتایجی که به نفع مسئولان و مالکان سایت و وابستگان فکری گردانندگان و به ضرر رقبا باشد، نمونه ای از عوامفریبی رایج در برخی سایتهای اینترنتی است. این قبیل نظرسنجی های آنلاین به ویژه وقتی نتایج نظرسنجی دو سایت متفاوت به طور 100 درصد با هم متضاد می شود،ویا با گذشت زمانی نه چندان طولانی و مشخص شدن آراء واقعی افکار عمومی ، اعتبار رسانه ها و سایتهای اینترنتی را نزد افکار عمومی شدیدا کاهش می دهد. یزدفردا در این راستا تلاش خود را نموده تا به عنوان امانت دار افکار عمومی عمل نموده و نتایج نظر سنجی های گذشته یزدفردا نشان دهنده صداقت همکاران ماست وافکار عمومی و کاربران اینترنت در ایران و خصوصا همراهان فردائی یزدفردا ثابت نموده اند که مهمترین  رمز موفقیت یک رسانه صداقت آن است و تا کنون صدها سایت اینترنتی در ایران متولد شده و اما با زیرپا گذاشتن اصول مهم صداقت ورعایت بی طرفی در انتشار اخبار با عدم اقبال عمومی روبرو شده و بالجبار از صفحه دنیای مجازی محوشده و یا حداقل درصورت بروز بودن قابلیت تاثیرگذاری خود را ازدست داده اند .

با توجه به معایب ذکر شده، مبنای قرار دادن نتایج نظرسنجی های الکترونیکی و اینترنتی (که در نظرسنجی های مکتوب هم قابل مشاهده و تعمیم می باشد) به منظور قضاوت در مورد نتایج کل انتخابات امکان گمراه کردن تصمیم گیرندگان را فراهم می آورد ولی در نهایت با مشخص شدن نتایج واقعی انتخاباتها باعث عدم اقبال عمومی به نتایج نظرسنجی های بعدی برگزارکننده نظرسنجی خواهد شد  .



مزایای نظرسنجی الکترونیکی

نظرسنجی الکترونیکی که ممکن است از طریق شبکه اینترنت یا شبکه داخلی محل کار یا از طریق ایمیل(نامه الکترونیکی) و یا روش های دیگر صورت گیرد؛ صرف نظر از معایبی که دارد از مزایای زیادی نیز برخوردار است که در ذیل برخی از آنها آورده شده است.
1 - در نظرسنجی الکترونیکی می توان فرم های نظرسنجی را با هزینه ای بسیار پایین و با سرعت بسیار بالا در اختیار مخاطبان در اقصی نقاط جهان قرار داده و به صورت بلادرنگ (on line) در جریان نظرات آنها قرار گرفت.

2 - یکی از ملزومات اصلی و اصول پایه هر نظرسنجی صحیح، عدم افشای نظرات پاسخگو و ارائه پاسخ های او بدون نگرانی است که در نظرسنجی الکترونیکی این امر تا حد زیادی محقق می شود.

3 - در این نوع نظرسنجی هزینه هایی از قبیل استخدام پرسشگر، نقل و مکان آنان به محل های پرسشگری، ارسال و جمع آوری پرسشنامه و بسیاری از هزینه های دیگر حذف می شود.

4 - استخراج آمار نظرسنجی به راحتی و به صورت بلادرنگ توسط مدیران و یا بصورت خودکار توسط نرم افزار های طراحی شده سایت نظرسنجی امکان پذیر است و آنان قادر خواهند بود در هر لحظه آمار استخراج شده را تجزیه و تحلیل و آنالیز کنند. بدین ترتیب امکان مطالعات مقدماتی برای طراحی و اجرای فرم های نظرسنجی نهایی با هزینه ای اندک فراهم می شود.


5 - ده ها هزار نفر به طور همزمان می توانند در نظرسنجی الکترونیکی شرکت کنند و به سرعت می توان نتیجه نظرسنجی را استخراج کرد