یزدفردا :در بخش اول و دوم، به چیستی و تاریخچه هوش مصنوعی پرداخته شد. همچنین، چهار رویکرد اصلی هوش مصنوعی و آزمون تورینگ نیز معرفی شدند.
به گزارش فرادید، در این بخش، به جنبه‌های مثبت یا همان کارکردهای هوش مصنوعی خواهیم پرداخت. البته تعداد این کارکردها فراوان است و ما به اختصار به چند مورد اساسی آن اشاره خواهیم کرد.
قسمت اول: هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی هنوز جای کافی برای یک انیشتین تمام‌عیار دارد!
از نگاه برترین دانشگاه‌های جهان، بحث هوش مصنوعی یکی از مهم‌ترین مباحث علمی حال حاضر دنیای علم و فناوری است. در این نوشتار سعی شده تا با زبانی ساده به بحث هوش مصنوعی، مزایا و معایب، موقعیت کنونی و آینده پیش روی آن پرداخته شود. در آخر، مباحث فراهوش، ترابشریت و سایبورگ نیز در همین رابطه مطرح خواهند شد.
مقدمه
بشر به خود لقب علمی «انسان اندیشه‌ورز» را نسبت داده است. دلیل آن نیز اهمیت ظرفیت روانی ما برای زندگی و موجودیت ما است. موضوع مورد مطالعه‌ی هوش مصنوعی «نهادهای هوشمند» است. بنابراین، یکی از اهداف این مبحث، شناخت خود انسان است. فلسفه و روانشناسی هم با هوش سروکار دارند، اما «هوش مصنوعی» برخلاف آنها علاوه بر درک هوش، تلاش دارد تا آن را نیز بسازد. نکته دیگری مطالعه هوش مصنوعی در این است که محصولات هوشمندِ ساخته شده به خودی خود کاربردی هستند.
هوش مصنوعی هنوز در اول راه خود قرار دارد. با این حال، محصولات مهم و جالبی تاکنون با کمک هوش مصنوعی تولید شده است. هنوز کسی قادر نیست تا آینده هوش مصنوعی را با جزئیات کامل پیش‌بینی کند. اما چیزی که مشخص است این است که کامپیوترهای کنونی (در سطح هوش انسان) و کامپیوترهای نسل بعد، نقشی اساسی در آینده هوش مصنوعی دارد.
هوش مصنوعی یک معمای بزرگ را مطرح می‌کند. چگونه ممکن است که یک مغز آهسته و کوچک، بیولوژیکی یا الکترونیکی، بتواند دنیایی به مراتب بزرگتر و پیچیده‌تر از دنیای خود را ببیند، درک کند، پیش‌بینی کند و به کار گیرد؟ با آن خصوصیات چه‌کاری انجام خواهیم داد؟ پاسخ این سوالات دشوار است، اما در هوش مصنوعی همه‌چیز شدنی است. سفر با سرعتی بالاتر از سرعت نور و ساخت دستگاه ضد جاذبه شاید در حال حاضر کمی دور از ذهن باشد، اما پژوهش‌های حوزه هوش مصنوعی نشان داده که ساخت هر چیزی ممکن است. کافی است نگاهی به یک آینه بیندازید تا یک سامانه بسیار هوشمند را مشاهده کنید.
مقدمه
بشر به خود لقب علمی «انسان اندیشه‌ورز» را نسبت داده است. دلیل آن نیز اهمیت ظرفیت روانی ما برای زندگی و موجودیت ما است. موضوع مورد مطالعه‌ی هوش مصنوعی «نهادهای هوشمند» است. بنابراین، یکی از اهداف این مبحث، شناخت خود انسان است. فلسفه و روانشناسی هم با هوش سروکار دارند، اما «هوش مصنوعی» برخلاف آنها علاوه بر درک هوش، تلاش دارد تا آن را نیز بسازد. نکته دیگری مطالعه هوش مصنوعی در این است که محصولات هوشمندِ ساخته شده به خودی خود کاربردی هستند.
هوش مصنوعی هنوز در اول راه خود قرار دارد. با این حال، محصولات مهم و جالبی تاکنون با کمک هوش مصنوعی تولید شده است. هنوز کسی قادر نیست تا آینده هوش مصنوعی را با جزئیات کامل پیش‌بینی کند. اما چیزی که مشخص است این است که کامپیوترهای کنونی (در سطح هوش انسان) و کامپیوترهای نسل بعد، نقشی اساسی در آینده هوش مصنوعی دارد.
هوش مصنوعی یک معمای بزرگ را مطرح می‌کند. چگونه ممکن است که یک مغز آهسته و کوچک، بیولوژیکی یا الکترونیکی، بتواند دنیایی به مراتب بزرگتر و پیچیده‌تر از دنیای خود را ببیند، درک کند، پیش‌بینی کند و به کار گیرد؟ با آن خصوصیات چه‌کاری انجام خواهیم داد؟ پاسخ این سوالات دشوار است، اما در هوش مصنوعی همه‌چیز شدنی است. سفر با سرعتی بالاتر از سرعت نور و ساخت دستگاه ضد جاذبه شاید در حال حاضر کمی دور از ذهن باشد، اما پژوهش‌های حوزه هوش مصنوعی نشان داده که ساخت هر چیزی ممکن است. کافی است نگاهی به یک آینه بیندازید تا یک سامانه بسیار هوشمند را مشاهده کنید.
هوش مصنوعی یکی از رشته‌های جدید است. این رشته به طور رسمی در سال 1956 شروع شد. عنوان «هوش مصنوعی» نیز همان سال ساخته شد، اما از پنج سال قبل آن کارهایی در این زمینه صورت گرفته بود. هرگاه از دانشمندان رشته‌های دیگر نظرخواهی می‌شود تا رشته مورد علاقه خود را بگویند، هوش مصنوعی و ژنتیک مدرن در صدر قرار می‌گیرند.
یک دانشجوی فیزیک شاید فکر کند که تمام ایده‌های خوب دنیا قبلا توسط گالیله، نیوتن، انیشتین و دیگران به کار گرفته شده است و ایده جدید نیازمند سال‌ها مطالعه است. اما واقعیت کمی متفاوت است. هوش مصنوعی هنوز جای کافی برای یک انیشتین تمام‌عیار دارد!
از طرف دیگر، مطالعه هوش یکی از قدیمی‌ترین رشته‌های جهان است. فیلسوف‌ها به مدت دو هزار سال تلاش می‌کردند تا چرایی و چگونگی مشاهده، یادگیری، یادآوری و منطق را بررسی کنند. ظهور کامپیوترهای کاربردی در اوایل دهه 50 میلادی این حدس و گمان‌ها را به رشته‌ای نظری و تجربی تبدیل کرد. آن اوایل، برخی فکر می‌کردند که «ابرمغزهای الکترونیکی» از پتانسیل محدودی برای پردازش هوش برخوردار است. در آن روزها «سریع‌تر از انیشتین» تیتر یک بسیاری از روزنامه و مجله‌ها شده بود.
کامپیوتر به ابزاری برای ساخت خلاقانه محصولات هوش مصنوعی تبدیل شد. مزیت دیگر کامپیوتر، سنجش نظریه‌های هوش مصنوعی بود. بسیاری از نظریه‌های هوش مصنوعی نیز نتوانستند از این سنجش نمره قبولی بگیرند. هوش مصنوعی به تدریج جای پای خود را محکم کرد و به چیزی فراتر از تصور اولیه دانشمندان تبدیل شد. ایده‌های جدید بسیار قوی، ظریف و جالب‌تر شده‌اند.
هوش مصنوعی امروزه گرایش‌های متفاوتی دارد. گرایش‌های عمومی مانند ادراک و تفکر منطقی و گرایش‌های تخصصی مانند شطرنج، اثبات قضیه‌های ریاضی، نوشتن شعر و تشخیص بیماری‌ها از آن جمله هستند. اغلب، دانشمندان رشته‌های دیگر به تدریج به سمت هوش مصنوعی می‌آیند تا بتوانند از این طریق مباحث هوشی رشته خود را مکانیزه و قاعده‌مند کنند. دانشمندان حوزه هوش مصنوعی نیز به همین شکل به سراغ رشته‌های دیگر می‌روند تا ایده‌ها و روش‌های خود را در آن اعمال کنند. از این رو، رشته «هوش مصنوعی» به واقع یک رشته جهانی است.
هوش مصنوعی چیست؟
ما تاکنون گفته‌ایم که هوش مصنوعی چرا جالب است، اما نگفته‌ایم که هوش مصنوعی دقیقا چه چیزی است؟ البته می‌شد به طور اجمالی گفت که این رشته «با برنامه‌های هوشمند سروکار دارد. بنابراین بهتر است کمی برنامه‌نویسی کنیم.» اما تاریخ علم به ما نشان داده که اشاره به اهداف صحیح کمک شایانی به ما می‌کند.
کیمیاگران ابتدایی به دنبال معجون حیات ابدی و همچنین روش تبدیل سرب به طلا بودند. اما آنها مسیر اشتباهی را در پیش گرفته بودند. زمانی که هدف تغییر کرد، روش علمی و علم زایا توانست پدید آید. یافتن نظریه‌های صریح که به پیش‌بینی‌ها رنگ واقعیت می‌بخشید اساس کار باید قرار می‌گرفت. درست مانند همان سِیری که دانشمندان علم نجوم حرکت ستاره‌ها و سیارات را در اوایل کار پیش‌بینی می‌کردند. هشت تعریفی که از «هوش مصنوعی» صورت گرفته در ادامه آورده شده است. این تعاریف پایه و اساس تعاریف بعدی نیز بوده است. تعاریف به عمل آمده در دو بُعد کلی دسته‌بندی می‌شوند. تعاریف دسته اول با «منطق و پردازش‌های فکری» در ارتباط هستند، در حالی که تعاریف دسته دوم «رفتار» را خطاب قرار می‌دهند که ما به آن «عقلانیت یا خردپذيرى» می‌گوییم. یک سیستم زمانی عاقلانه عمل می‌کند که کار را صحیح انجام دهد.
دسته اول
- تلاش مهیج جدید تا کامپیوترها بتوانند بیندیشند... به معنای واقعی کلمه: دستگاه‌هایی هوشمند (هوگلند، 1985)
- مکانیزه سازی فعالیت‌هایی که با تفکر انسانی در ارتباط است. فعالیت‌هایی مانند تصمیم‌گیری، حل مسئله و یادگیری (بلمن، 1978)
- مطالعه قوه ذهنی از طریق مدل‌های رایانشی (چارنیاک و مک دِرمات، 1985)
- مطالعه محاسباتی که امکان مشاهده، استدلال و عمل را ممکن می‌سازد (وینستون، 1992)
دسته دوم
- هنر ساخت دستگاه‌هایی که کارکردی را انجام می‌دهند. کارکردی که اگر توسط انسان انجام شوند به هوش نیازمند است (کورزویل، 1990)
- مطالعه ساخت کامپیوترها برای انجام کارهایی که در حال حاضر انسان‌ها بهتر آن کار را انجام می‌دهند (ریچ و نایت، 1991)
- زمینه علمی که به دنبال توضیح و تقلید رفتارهای هوشمندانه از منظر پردازش‌های رایانشی است (شالکوف، 1990)
- شاخه علوم کامپیوتری که با مکانیزه سازی رفتار هوشمندانه در ارتباط است (لوگر و استابِلفیلد، 1993)
این تعاریف چهار مسیر کلی را در زمینه هوش مصنوعی برای ما ممکن می‌سازد:
- سیستم‌هایی که مانند انسان فکر می‌کنند.
- سیستم‌هایی که منطقی فکر می‌کنند.
- سیستم‌هایی که مانند انسان عمل می‌کنند.
- سیستم‌هایی که منطقی عمل می‌کنند.
از نظر تاریخی، هر چهار روش دنبال شده است. همواره تنشی بین رویکردهای «انسان‌محور» و رویکردهای «عقلانیت محور» وجود داشته است. در واقع بین رفتار انسانی و عقلانی تفاوتی وجود دارد. همه ما قوانین شطرنج را می‌دانیم، اما این بدان معنا نیست که همه ما استاد بزرگ شطرنج هستیم. به همین شکل، همه ما برای امتحان می‌خوانیم، اما همه ما نمره 20 را کسب نمی‌کنیم!
یک رفتار یا عمل انسانی بر اساس علوم تجربی تعریف می‌شود که خود مستلزم فرضیه‌سازی و تایید تجربی آن فرضیه است. رویکرد عقلانی اما ترکیبی از ریاضیات و مهندسی است. افراد یک گروه به پژوهش انجام شده در گروه دیگر شک و تردید وارد می‌کنند، اما حقیقت این است که هر گرایش نتایج ارزشمندی را دنبال می‌کند. در ادامه هر بحث را جدی‌تر دنبال خواهیم کرد.
- قسمت دوم: زندگی را به هوش مصنوعی بسپارید!
بخش دوم؛ چهار رویکرد اصلی هوش مصنوعی و آزمون تورینگ
زندگی را به هوش مصنوعی بسپارید!
در بخش اول، به تعریف هوش مصنوعی و تاریخچه‌ی آن نگاه شد. دو جنبه رفتاری و منطقی هوش مصنوعی هر کدام به شاخه‌ای در علم هوش مصنوعی تبدیل شد که البته مکمل یکدیگر هستند. در بخش دوم، به چهار رویکرد اساسی در هوش مصنوعی پرداخته می‌شود. «آزمون تورینگ» به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل ابتداییِ هوش مصنوعی معرفی خواهد شد. همچنین، نمونه‌هایی از استفاده هوش مصنوعی در زندگی روزمره نیز معرفی خواهند شد.
قسمت اول: هوش مصنوعی هنوز جای کافی برای یک انیشتین تمام‌عیار دارد!
رفتار انسانی: رویکرد آزمون تورینگ
آلن تورینگ (1950) آزمون تورینگ را پیشنهاد داد. این آزمون روشی برای سنجش میزان هوشمندی ماشین است. او رفتار هوشمندانه را «توانایی انجام تمامی وظایف ادراکی در سطح انسانی» تعریف می‌کند. آزمون به این صورت انجام می‌گیرد که یک شخص به عنوان پرسشگر با یک ماشین و یک انسان به گفتگو می‌نشیند و سعی در تشخیص ماشین از انسان دارد. در صورتی که ماشین بتواند پرسشگر را به گونه‌ای فریب دهد که در قضاوت خود دچار اشتباه شود، توانسته است آزمون را با موفقیت پشت سر بگذارد.
قسمت اول: هوش مصنوعی هنوز جای کافی برای یک انیشتین تمام‌عیار دارد!
رفتار انسانی: رویکرد آزمون تورینگ
آلن تورینگ (1950) آزمون تورینگ را پیشنهاد داد. این آزمون روشی برای سنجش میزان هوشمندی ماشین است. او رفتار هوشمندانه را «توانایی انجام تمامی وظایف ادراکی در سطح انسانی» تعریف می‌کند. آزمون به این صورت انجام می‌گیرد که یک شخص به عنوان پرسشگر با یک ماشین و یک انسان به گفتگو می‌نشیند و سعی در تشخیص ماشین از انسان دارد. در صورتی که ماشین بتواند پرسشگر را به گونه‌ای فریب دهد که در قضاوت خود دچار اشتباه شود، توانسته است آزمون را با موفقیت پشت سر بگذارد.
پردازش زبان طبیعی: کامپیوتر باید بتواند به راحتی به انگلیسی (یا یک زبان انسانی دیگر) مکالمه کند.
نمایش معلومات: اطلاعات را قبل یا هنگام بازجویی ذخیره کند.
استدلال مکانیزه: استفاده از اطلاعات ذخیره شده به منظور پاسخگویی به سوالات و بازیابی نتایج جدید.
فراگيرى ماشينی: انطباق با شرایط جدید، و کشف و برون‌یابی الگوها.
آزمون تورینگ به عمد از برقراری رابطه فیزیکی بین پرسشگر و کامپیوتر اجتناب می‌کند. زیرا شبیه‌سازی فیزیکی یک شخص برای هوش غیرضروری است. با این وجود، آزمون تورینگ جامع شامل یک سیگنال ویدیویی است تا پرسشگر بتواند توانایی‌های ادراکی آن دستگاه را بسنجد. علاوه بر آن، این فرصت مهیا می‌شود تا پرسشگر بتواند از طریق «دریچه» اشیای فیزیکی را به دستگاه بدهد. کامپیوتر برای اینکه بتواند آزمون جامع تورینگ را پشت سر بگذارد، به دو چیز نیاز دارد:
بینایی کامپیوتر: برای درک شی، و
مهندسی رباتیک: تا آن شی را حرکت دهد.
در قدم اول، عبور از آزمون تورینگ در حوزه هوش مصنوعی کار دشواری است. زمانی که هوش مصنوعی باید با انسان ارتباط برقرار کند، بحث رفتار انسانی آن کامپیوتر یا ماشین نیز مطرح می‌شود. در واقع، رفتار این کامپیوترها باید مطابق اصول رفتاری انسان‌ها باشد.
تفکر انسانی: رویکرد مدل‌سازی شناختی
اگر قرار باشد نحوه تفکر کامپیوترها را با تفکر انسان‌ها مقایسه کنیم، اول باید بدانیم که انسان‌ها چگونه فکر می‌کنند. لازم است که وارد فکر انسان شویم. از کار از دو طریق صورت می‌پذیرد: 1. از طریق درون‌نگرى: تلاش برای ثبت افکار خودمان در همان حین که اتفاق می‌افتند. 2. از طریق آزمایش‌های روان‌شناختی. زمانی که یک نظریه دقیق از ذهن انسان داشته باشیم، می‌توانیم آن نظریه را در قالب برنامه کامپیوتری پیاده‌سازی کنیم.
اگر درونداد / برونداد و زمان‌سنجی آن کامپیوتر با انسان همخوانی داشته باشد، بدان معنا است که آن مکانیسم در انسان نیز جواب می‌دهد. برای نمونه، نیوِل و سیمون که «سامانه حل‌کننده مشکل» را اختراع کردند، از این مسئله راضی نبودند که آن کامپیوتر به هر شکلی به راه‌حل برسد. دغدغه اصلی آنها این بود که مراحل حل مشکل آن دستگاه، به مراحل تفکری انسان نزدیک باشد.
تفکر منطقی: رویکرد قوانین فکری
ارسطو اولین کسی بود که اصول «تفکر صحیح» را تدوین کرد. تفکر صحیح در واقع همان «پردازش منطقی انکارناپذیر» است. مبحث مشهور «قیاس منطقی» ارسطو الگویی جالب را به دست می‌داد. به این شکل که اگر فرضیه صحیح را بر اساس قیاس منطقی به یک رابطه بدهیم، نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد. برای نمونه به این مورد دقت کنید: «سقراط یک انسان است. همه انسان‌ها خواهند مرد. بنابراین، سقراط نیز خواهد مرد.» این‌گونه پنداشته می‌شد که قوانین فکری بر عملیات ذهنی ما حاکم است. بر همین اساس علم «منطق» آغاز شد.
رشد مبحث «منطق صوری» در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیست، دستور نشان‌گذاری برای چیزهای مختلف در جهان و روابط بین آنها را فراهم آورد. تا سال 1965 این امکان پدید آمد که یک برنامه با حافظه و زمان کافی بتواند توضیح یک مشکل را دریافت و سپس به دنبال راه‌حل بگردد. اگر راه‌حلی نبود، آن برنامه هرگز دست از جستجو برنمی‌داشت.
کنش منطقی: رویکرد کنشگر منطقی
کنش منطقی بدان معنا است که فرد بتواند با اصولی که در ذهن دارد، در جهت رسیدن به اهدافش حرکت کند. کنشگر هوشمند هر چیزی است که بتواند محیطش را از طریق حسگرها درک کند و بر روی محیطش از طریق عمل‌کننده‌ها تاثیر گذارد. در این رویکرد، هوش مصنوعی به مطالعه و ساخت کنشگرهای هوشمند می‌پردازد. یک کنشگر انسانی دارای حس‌کننده‌هایی از قبیل چشم، گوش و لامسه است. اما ورودی یک کنشگر نرم‌افزاری می‌تواند چندین متغیر باشد که مقدار آنها «کنشگر» خوانده می‌شود. سپس بر اساس مکانیزم تصمیم‌گیری یک تصمیم اخذ می‌کند.
مطالعه هوش مصنوعی برای طراحی یک کنشگر هوشمند دو مزیت دارد. اول اینکه از رویکرد قوانین فکری عام‌تر است، زیرا «استنباط صحیحِ» موجود در آن رویکرد تنها یک مکانیسم ممکن برای رسیدن به عقلانیت است و نه یک مکانیسم لازم. دوم اینکه رویکرد کنشگر هوشمند نسبت به رویکردهای دیگر بیشتر اساس علمی دارد، زیرا استاندارد عقلانیت به خوبی تعریف شده و کاملا عام است.
نمونه‌هایی از استفاده هوش مصنوعی در زندگی
آرنولد دِنکر استاد بزرگ بین‌المللی شطرنج به صفحه مانیتور جلوی خود خیره شده است. او دیگر امیدی ندارد و باید شکست را بپذیرد. حریف او «های تِک» به اولین برنامه‌ای تبدیل شده که توانسته در یک بازی شطرنج، یک استاد بزرگ را مغلوب کند.
مسافر به میکروفن می‌گوید: «من می‌خواهم از بوستون به سان فرانسیسکو بروم.» او این پاسخ را می‌شوند: «چه روزی می‌خواهید سفر کنید؟» مسافر توضیح می‌دهد که قصد دارد روز 20 اکتبر با ارزان‌ترین بلیط موجود، بدون توقف، به آنجا برود و روز یکشنبه نیز برمی‌گردد. یک برنامه درک گفتاری به نام «پگاسوس» تمامی این مکالمه را بررسی می‌کند. مسافر موفق می‌شود که یک بلیط رزرو کند و 894 دلار کمتر هزینه کند. این برنامه از هر ده کلمه، یکی را اشتباه متوجه شد. این از همین خطاها می‌تواند برای پیشرفت خود استفاده کند.
یک تحلیلگر در اتاق عملیات ماموریتی آزمایشگاه جت پروپالشن به یک‌باره متوجه یک هشدار می‌شود. پیامی قرمز روی صفحه ظاهر شده که می‌گوید در فضاپیمای وُیاجر که در حوالی سیاره نپتون است یک «ایراد» دیده شده است. خوشبختانه، این تحلیلگر می‌تواند آن ایراد را از زمین برطرف کند. خدمه معتقد هستند که اگر به خاطر «ماروِل» نبود، این مشکل نادیده گرفته می‌شود. مارول سیستم متخصصی است که حجم فراوانی از داده‌ها که از طرف فضاپیما ارسال می‌شود را بازبینی کند و اگر مشکلی پیش آمد، حتما آن را گزارش خواهد کرد.
راننده به راحتی بر روی صندلی خود لم داده و با سرعت 70 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند. در 120 کیلومتری که پشت سر گذاشته، او حتی به فرمان دست هم نزده است. یک سامانه روباتیک راننده واقعی آن خودرو است که داده‌های لازم را از طریق دوربین تصویری، ردیاب صوتی و یابنده‌های لیزری متصل به خودرو جمع‌آوری می‌کند. این سامانه از طریق داده‌های جمع‌آوری شده و تجربیات حاصل از آموزش، فرمان را چرخانده و سرعت را تنظیم می‌کند.
یک متخصص غدد لنفاوی موردی دشوار را به سامانه توضیح داده و تشخیص آن را از طریق سامانه بررسی می‌کند. او تشخیص سامانه را به سخره می‌گیرد. مخترعان این سامانه نگران نشده و از پزشک می‌خواهند که علت این تشخیص را از سامانه بپرسد. دستگاه عوامل اصلیِ تاثیرگذار بر تصمیم و برهم کنشِ علائم این مورد را توضیح می‌دهد. در نهایت، آن متخصص اشتباه خود را می‌پذیرد.
دوربین‌های نصب‌شده بر روی چراغ‌های راهنمایی واقع در چهارراه‌ها به کنترل ترافیک کمک می‌کند. البته نوع هوشمند آن به طور خودکار این کار را در سطح یک ناحیه انجام می‌دهد. البته این‌ها تنها چند نمونه از محصولات هوش مصنوعی هستند.
هوش مصنوعی به چه کار می‌آید؟
اما پیش از آن که به سراغ کارکردهای هوش مصنوعی برویم، بهتر است بار دیگر یک شمایل کلی از هوش مصنوعی را در ذهن تداعی کنیم. هوش مصنوعی به میزان «هوشمندی» یک دستگاه اطلاق می‌شود. زمانی که از هوشمندی صحبت می‌کنیم، در واقع به توانایی درک «ماشین یا دستگاه» نسبت به پیرامون خود و اتخاذ تصمیم متناسب به آن اشاره می‌کنیم. واژه «هوش مصنوعی» اولین بار توسط جان مک کارتی مطرح شد. اما درک صحیح هوش مصنوعی به مدت‌ها قبل بازمی‌گردد.
شبکه عصبی مصنوعی
شبکه عصبی یک مدل الکترونیکی از مغز است که شامل چندین پردازشگر ساده به هم متصل است. این شبکه کارکرد واقعی مغز را تقلید می‌کند.
کارکردهای شبکه عصبی مصنوعی شامل فراگیری خواندن کد پستی، پیش‌بینی بورسِ سهام و ارز و ارزیابی احتمال خطر بدهی است.
مزیت شبکه عصبی مصنوعی این است که این شبکه‌ها برای یادگیری نیازی به برنامه‌نویسی ندارند. اما زیان اصلی که متوجه شبکه عصبی مصنوعی است این است که راه‌اندازی و تامین مالی این شبکه به توصیه و مشاوره متخصصان زیادی احتیاج دارد.
سامانه‌های بینایی
هوش مصنوعی برای درک و تفسیر داده‌های تصویریِ کامپیوتر استفاده می‌شود. از هوش مصنوعی برای درک و تفسیرِ تصاویر برای اهداف صنعتی، نظامی و همچنین تصاویر ماهواره‌ای استفاده می‌شود.
هواپیمای جاسوسی یک عکس می‌گیرد. سپس متخصصان مربوطه آن عکس را تحلیل کرده تا ببینند آیا آن منطقه متعلق به دشمن بوده است. پلیس در تصاویر ذخیره شده خود به دنبال مجرمی خاص می‌گردد. پزشکان نیز از این سامانه برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنند.
تشخیص گفتار
به توانایی درک صحبت‌های انسان، زمانی که انسان با یک کامپیوتر صحبت می‌کند «تشخیص گفتار» گفته می‌شود. البته تشخیص گفتار چندین مشکل اساسی نیز دارد. انسان‌ها با لهجه‌های مختلفی در یک زبان خاص صحبت می‌کنند. گاهی اوقات، زبان عامیانه و همچنین صداهای مزاحم و سرماخوردگی نیز وجود دارد.
خودروی هوندا سی آر وی اغلب حالت‌های صداهای افراد را در خود دارد. استفاده از تلفن همراه، کم یا زیاد کردن دمای داخل اتومبیل، خاموش یا روشن کردن کولر، درخواست از هوش مصنوعی خودرو برای جهت‌یابیِ ماهواره‌ای و خاموش و روشن کردن یا کم و زیاد کردن صدای سیستم صوتی خودرو از جمله امکانات هوش مصنوعی این خودرو است. افراد معلول می‌تواند از آن برای نوشتن یادداشت یا استفاده از اینترنت خودرو نیز استفاده کنند. تلفن‌های هوشمندی که اخیرا تولید شده این امکان را مهیا می‌سازد تا کاربر با فرمان صوتی تمامی کارهای گوشی را انجام دهد
تشخیص دستخط
نوشته‌های خطی انسان با کمک هوش مصنوعی به متون کامپیوتری قابل ویرایش تبدیل می‌شوند. نرم‌افزارهای OCR این قابلیت را برای ما به ارمغان آورده است. البته باید بر روی زبان‌های بیشتری کار شود. همچنین، می‌توان با یک قلم مخصوص بر روی صفحه گوشی چیزی یادداشت کرد تا آن متن به صورت خودکار به یک متن دیجیتال تبدیل شود.
روبات‌های هوشمند
روبات‌ها می‌توانند کارهای فراوانی را انجام دهند. یک کارخانه خودروسازی را در نظر بگیرید. روبات‌ها جوشکاری می‌کنند، شیشه جلوی خودرو را جا می‌اندازند، رنگ می‌پاشند و کارهای دیگری که احتمالا خودتان دیده‌اید. این روبات‌ها دقیقا همان کاری را انجام می‌دهند که انسان‌ها برای آنها برنامه‌ریزی کرده‌اند. تمامی این روبات‌ها حسگر دارند. البته این روبات‌ها هوشمند نیستند. آنها درست طبق برنامه‌ریزی که از پیش انجام شده است، یک کار خاص را مرتب تکرار می‌کنند.
اما پیش از آن که به سراغ کارکردهای هوش مصنوعی برویم، بهتر است بار دیگر یک شمایل کلی از هوش مصنوعی را در ذهن تداعی کنیم. هوش مصنوعی به میزان «هوشمندی» یک دستگاه اطلاق می‌شود. زمانی که از هوشمندی صحبت می‌کنیم، در واقع به توانایی درک «ماشین یا دستگاه» نسبت به پیرامون خود و اتخاذ تصمیم متناسب به آن اشاره می‌کنیم. واژه «هوش مصنوعی» اولین بار توسط جان مک کارتی مطرح شد. اما درک صحیح هوش مصنوعی به مدت‌ها قبل بازمی‌گردد.
شبکه عصبی مصنوعی
شبکه عصبی یک مدل الکترونیکی از مغز است که شامل چندین پردازشگر ساده به هم متصل است. این شبکه کارکرد واقعی مغز را تقلید می‌کند.
کارکردهای شبکه عصبی مصنوعی شامل فراگیری خواندن کد پستی، پیش‌بینی بورسِ سهام و ارز و ارزیابی احتمال خطر بدهی است.
مزیت شبکه عصبی مصنوعی این است که این شبکه‌ها برای یادگیری نیازی به برنامه‌نویسی ندارند. اما زیان اصلی که متوجه شبکه عصبی مصنوعی است این است که راه‌اندازی و تامین مالی این شبکه به توصیه و مشاوره متخصصان زیادی احتیاج دارد.
سامانه‌های بینایی
هوش مصنوعی برای درک و تفسیر داده‌های تصویریِ کامپیوتر استفاده می‌شود. از هوش مصنوعی برای درک و تفسیرِ تصاویر برای اهداف صنعتی، نظامی و همچنین تصاویر ماهواره‌ای استفاده می‌شود.
هواپیمای جاسوسی یک عکس می‌گیرد. سپس متخصصان مربوطه آن عکس را تحلیل کرده تا ببینند آیا آن منطقه متعلق به دشمن بوده است. پلیس در تصاویر ذخیره شده خود به دنبال مجرمی خاص می‌گردد. پزشکان نیز از این سامانه برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنند.
تشخیص گفتار
به توانایی درک صحبت‌های انسان، زمانی که انسان با یک کامپیوتر صحبت می‌کند «تشخیص گفتار» گفته می‌شود. البته تشخیص گفتار چندین مشکل اساسی نیز دارد. انسان‌ها با لهجه‌های مختلفی در یک زبان خاص صحبت می‌کنند. گاهی اوقات، زبان عامیانه و همچنین صداهای مزاحم و سرماخوردگی نیز وجود دارد.
خودروی هوندا سی آر وی اغلب حالت‌های صداهای افراد را در خود دارد. استفاده از تلفن همراه، کم یا زیاد کردن دمای داخل اتومبیل، خاموش یا روشن کردن کولر، درخواست از هوش مصنوعی خودرو برای جهت‌یابیِ ماهواره‌ای و خاموش و روشن کردن یا کم و زیاد کردن صدای سیستم صوتی خودرو از جمله امکانات هوش مصنوعی این خودرو است. افراد معلول می‌تواند از آن برای نوشتن یادداشت یا استفاده از اینترنت خودرو نیز استفاده کنند. تلفن‌های هوشمندی که اخیرا تولید شده این امکان را مهیا می‌سازد تا کاربر با فرمان صوتی تمامی کارهای گوشی را انجام دهد
تشخیص دستخط
نوشته‌های خطی انسان با کمک هوش مصنوعی به متون کامپیوتری قابل ویرایش تبدیل می‌شوند. نرم‌افزارهای OCR این قابلیت را برای ما به ارمغان آورده است. البته باید بر روی زبان‌های بیشتری کار شود. همچنین، می‌توان با یک قلم مخصوص بر روی صفحه گوشی چیزی یادداشت کرد تا آن متن به صورت خودکار به یک متن دیجیتال تبدیل شود.
روبات‌های هوشمند
روبات‌ها می‌توانند کارهای فراوانی را انجام دهند. یک کارخانه خودروسازی را در نظر بگیرید. روبات‌ها جوشکاری می‌کنند، شیشه جلوی خودرو را جا می‌اندازند، رنگ می‌پاشند و کارهای دیگری که احتمالا خودتان دیده‌اید. این روبات‌ها دقیقا همان کاری را انجام می‌دهند که انسان‌ها برای آنها برنامه‌ریزی کرده‌اند. تمامی این روبات‌ها حسگر دارند. البته این روبات‌ها هوشمند نیستند. آنها درست طبق برنامه‌ریزی که از پیش انجام شده است، یک کار خاص را مرتب تکرار می‌کنند.
حسگر وسیله‌ای است که داده‌های فیزیکی را از محیط پیرامون دریافت کرده و این داده‌ها را به عنوان درونداد به داخل یک کامپیوتر می‌فرستد. نمونه‌های این حسگرها، حسگر نوری، گرمایی، حرکتی، تکانی، فشاری، دمایی و صدایی است.
یک روبات هوشمند به روباتی گفته می‌شود که خودش بتواند با سامانه درونی خود، طرحی را برنامه‌ریزی کند. مثلا فرض کنید که جعبه‌ها بر کف کارخانه افتاده و راه بسته شده است. یک روبات هوشمند این مسئله را به خاطر خواهد سپرد و مسیری دیگر را انتخاب خواهد کرد.
روبات‌های هوشمند کارهای متفاوتی مانند تحویل خودکار به کارخانه، بازرسی لوله‌ها، خنثی‌سازی بمب و شناسایی محیط‌های خطرناک و ناشناخته را انجام می‌دهند.
فواید شغلی
برخلاف کارگران انسانی، 24 ساعت شبانه‌روز و در هفت روز هفته کار می‌کنند. به عبارتی بهتر، در تمام 365 روز سال فعال هستند. به تعطیلات نیازی ندارند. پولی نمی‌خواهند و آن کارخانه نیز در درازمدت به سوددهی بالایی می‌رسد. ارسال کارگر به برخی مکان‌ها خطرناک است. بنابراین، ارسال یک روبات به یک نیروگاه انرژی هسته‌ای امن‌تر از ارسال انسان است. روبات‌های دارای هوش مصنوعی می‌توانند با دقت بالا کار کنند و میزان تولید را سرعت بخشند.
تکنیک‌های جستجو
یافتن راه‌حل برای یک مشکل توسط هوش مصنوعی به همان شکلی صورت می‌گیرد انسان تعداد راه‌های پیش روی خود را بررسی می‌کنید. حرکت اول بازی شطرنج را در نظر بگیرید. هشت حرکت ممکن از سوی سرباز و دو حرکت پرشی اسب‌ها تنها گزینه‌های ممکن است. در واقع ده حرکت در مجموع وجود دارد.
مورد دیگر زمانی است که یک روبات هوشمند می‌خواهد میزبان یک جام جهانی خاص بین سال‌های 1966 تا 2010 را به کاربر بگوید. او گزینه‌های احتمالی را بررسی می‌کند. تنها گزینه‌های احتمالی به این ترتیب است: آمریکای جنوبی (برزیل، شیلی و آرژانتین)، آمریکای شمالی (آمریکا)، آمریکای مرکزی (مکزیک)، آفریقا (آفریقای جنوبی) و اروپا (فرانسه، آلمان، اسپانیا، انگلستان و ایتالیا).
روبات با ترسیم یک نمودار درختی در هوش خود، در دو مرحله به جواب موردنظر می‌رسد: جستجوی عرضی ابتدایی و سپس جستجوی ابتدایی عمقی.
نمایش معلومات
شبکه معنایی یکی از تکنیک‌های نمایش معلومات است. در واقع، این روش تمامی روابط نسبی بین اعضای یک مجموعه از اشیا یا حقایق را مشخص می‌کند. به عبارتی می‌توان گفت هوش مصنوعی از طریق نمایه‌ای داده‌ها را نمایش می‌دهد.
کپی کردن
منظور از کپی کردن در اینجا، دانش‌آموزی نیست که سر جلسه آزمون از روی دست همکلاسی خود تقلب کند. روبات‌ها می‌توانند با به سرعت یک عمل را تقلید کنند. فرض کنید گروهی از روبات‌ها در روبه‌روی شما قرار دارد و شما می‌خواهید کاری خاص را به آنها آموزش دهید. تنها کافی است یک بار آن کار را انجام دهید تا نتیجه را ببینید.
قدرت تصمیم‌گیری
زمانی که انسان می‌خواهد تصمیم مهمی بگیرد، به همه جوانب و عواقب آن دقت می‌کند. گاهی اوقات زمان تصمیم‌گیری او به چندین روز نیز طول می‌کشد، اما برای روبات‌ها چنین نیست. آنها بهترین و عقلانی‌ترین تصمیم ممکن را کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌گیرند.
کاوش‌های فضایی
هوش مصنوعی در فضا کاربرد گسترده‌ای دارد. روبات‌های هوشمند برای ماموریت‌های طولانی‌مدت به فضا ارسال می‌شوند. این روبات‌ها به دلیل اینکه محدودیت‌های جسمانی انسان را ندارند، به راحتی می‌توانند در محیط‌های دشوار فعالیت کنند. علاوه بر آن، می‌توان روبات را طوری طراحی کرد که تا جو سیاره مقصد باعث اختلال در عملکرد آن روبات نشود.
نقاط خطرناک
از روبات‌ها می‌توان در نقاط خطرناک استفاده کرد. سمت القدم یکی از همین نقاط است. استفاده دیگر آنها نیز حفاری زمین به منظور کشف ذخایر سوختی جدید است. معدن‌کاوی نیز یکی دیگر از همین دشواری‌ها است. شاید باورش کمی مشکل باشد، اما اطلاعاتی که ما از فضا در اختیار داریم بیشتر از اطلاعاتی است که از اعماق دریا در اختیار داریم. روبات‌ها می‌تواند دامنه اطلاعاتی ما را در این زمینه به شکلی چشمگیر گسترش دهند.
مورد دیگر که انسان می‌تواند از روبات استفاده کند، کاوش سیاه‌چاله‌ها است. شاید در آینده‌ای نه چندان دور کاوش‌هایی نیز در این زمینه صورت پذیرد.
منطقی تصمیم گرفتن
روبات‌ها خالی از احساس هستند. همین مسئله باعث می‌شود تا در مواقع ضروری بهتر از انسان تصمیم گیرند. دلیل آن این است که سد بزرگی به نام احساسات در روبات‌ها وجود ندارد.
اهداف نظامی
شاید بارزترین کاربرد هوش مصنوعی برای ما «پهپادها» باشند، اما روبات‌های جنگجو و کمک‌رسان در میدان‌های نبرد نیز وجود دارند. خودروهای جنگی، پرتابگرها، جنگنده‌ها و همچنین ماهواره‌ای نظامی از هوش مصنوعی بهره جسته‌اند.
مصارف پزشکی
یکی از پرکاربردترین زمینه‌های هوش مصنوعی، حوزه مربوط به پزشکی و درمان است. پزشکی با کمک هوش مصنوعی به ساخت برنامه‌هایی اشاره دارد که روند تشخیص و تجویز را به صورت هوشمند انجام می‌دهد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند باعث تحولی در آزمایشگاه‌های پزشکی شود. ساخت دست و پاهای مکانیکی برای افراد دارای معلولیت جسمانی، قلب مصنوعی، روش‌های جدید جراحی از جمله خدمات هوش مصنوعی در زمینه پزشکی است.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
http://www.yazdfarda.com/news/af/102748/
سهشنبه 13,مه,2025