دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی به ویژه در مقاطع ارشد و دکتری یا کارمندان امروز اداری و پژوهشی، مسلما در فرآیند کار و تحصیل خود با واژه «پروپوزال» مواجه شده‌اند. شاید برای شما نیز جالب باشد که دقیقا بدانید پروپوزال چیست و یک نمونه پروپوزال موفق کاری و تحصیلی را چگونه می‌توان پیدا کرد یا نوشت. در این مطلب با شما هستیم تا در این خصوص بیشتر صحبت کنیم.

پروپوزال (Proposal) چیست؟ ساختار و محتوای هر قسمت

مقدمه : در ابتدا لازم مي دانم تعريف جامع و مختصري از كلمه پروپوزال( (Proposalارائه نمايم و سپس تدوين يك پروپوزال را بطور خلاصه بيان خواهم نمود .
پروپوزال (Proposal): در لغت به معني پيشنهاد است و در واقع مي توان با آن ماكت و اسكلتي از كار اصلي را ارائه داد.
‌همچنين براي تصويب يك طرح پژوهشي و تامين اعتبار آن ، لازم است تا پژوهشگر قصد پژوهشي خود را در پيشنهاد طرح پژوهشي (Proposal) به اطلاع افراد ذيربط و كساني كه اعتبار مالي طرح را تامين مي كنند برساند شايد در اينجا مناسب باشد بجاي كلمه يProposal از كلمهdesign استفاده نمود اماچون كلمهProposal معمول شده اينجانب نيز طرح پيشنهاده را Proposal تعريف نموده و به شرح آن مي پردازم . در پيشنهاد طرح تحقيق (Proposal) ، اهداف ، سئوالات و فرضيه ها ، ويژگيها ي روش اجراي تحقيق ، زمان و هزينه هاي لازم براي اجراي طرح تحقيق بايد به نحوي روشن و قانع كننده بيان شود . پژوهشگر بايد نهايت تلاش خود را بعمل آورد تا داوران طرح به سهولت به هدف پژوهش و ضرورت اجراي آن با توجه به طرح پيشنهادي (Proposal)پي برند.
اما قبل از اجراي يك پروپوزال لازم است پژوهشگر مشخصات خود را كه شامل نام ، نام خانوادگي، شغل ، سمت فعلي ، درجات علمي ، سوابق تحصيلي ، فعاليتهاي پژوهشي و سوابق شغلي و همچنين مشخصات همكاران اصلي طرح (شامل نام ، شغل ، درجه علمي و نوع همكاري ) بصورت طبقه بندي و در قالب و فرمتي در ابتداي پروپوزال (Proposal)بياورد .
اجزاي يك پروپوزال(Proposal):ا- عنوان 2- ضرورت و اهميت تحقيق 3-طرح مساله 4- شناسايي وبيان مساله 5- اهداف تحقيق 6- سئوالات تحقيق 7- فرضيات تحقيق 8- پيشينه تحقيق 9- روش تحقيق 10-ابزار اندازه گيري تحقيق 11- جامعه آماري 12- حجم نمونه 13- تجزيه و تحليل داده ها 14- شرح چارچوبهاي نظري تحقيق 15- بودجه وخدمات 16- فهرست منابع و ماخذ تحقيق

نکاتی برای انتخاب موضوع برای پروپوزال دانشگاهی :

الف- موضوع باید جدید بوده و قبلاً در مورد آن کاری صورت نگرفته باشد. با جستجو در سایت ایران داک می‌توانید از تکراری نبودن موضوع پروپوزال و پایان نامه اطلاع پیدا کنید.

ب- موضوع پروپوزال ارشد باید در ارتباط با تحصیلات و تخصص دانشجو و محقق باشد.

ج- منابع لازم، مواد و وسایل، تجهیزات، بودجه و اطلاعات برای انجام تحقیق باید در نظر گرفته شود. عدم دسترسی به این موارد در روند پروپوزال اشکال ایجاد می‌کند.

د- موضوع تحقیق در زمان مورد نظر قابل انجام باشد.

ه-موضوع باید با قوانین سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ارزشی جامعه منافاتی نداشته باشد و نکات اخلاقی و حقوق انسانی را مورد توجه قرار دهد.



1- عنوان:
پس از آنكه پژوهشگر موضوع تحقيق را با توجه به علاقه ، توانايي خود و بديع بودن ، قابل پژوهش بودن، اهميت و اولويت داشتن و در دسترس بودن منابع اطلاعاتي و مالي موضوع انتخاب نمود بايد اين موضوع را با يك عنوان كه در برگيرنده تمام موضوع تحقيق باشد بيان نمايد .

انتخاب عنوان مناسب برای موضوع مورد نظر اهمیت بسیاری دارد. عنوان ویترین تحقیقات شماست و بیش از بقیه قسمت‌ها دیده می‌شود.
عنوان تحقيق به فراخور نوع تحقيق ( بنيادي ، كاربردي و ... ) بايد در عين خلاصه بودن دقيقاً بيان نمايد كه در حين تحقيق چه متغيير هايي بررسي خواهد شد ، همچنين مي بايست جامعه تحقيق ، زمان و مكان تحقيق در عنوان كاملاً مشهود باشد( در مورد تحقيقات كاربردي) .

 

نکاتی برای انتخاب عنوان برای پروپوزال دانشگاهی :

-عنوان باید با موضوع همخوانی و ارتباط داشته باشد.

– عنوان باید جذاب و کامل باشد.

-طرح سؤال در عنوان مناسب نیست

-عنوان نه خیلی بلند و نه خیلی کوتاه باشد.

– عنوان در نگارش فارسی بدون اشکال بوده و قابلیت بدون اشکال ترجمه تخصصی به انگلیسی را داشته باشد. در پروپوزال عنوان هم به صورت فارسی و هم به صورت انگلیسی نوشته می‌شود.

– عنوان باید مفهوم کلی موضوع و محتوای تحقیق را مشخص کند.

-عنوان باید بدون کلمات اختصاری و واژه‌های مبهم باشد.

-عنوان بدون کلمات منفی و دور از پیش‌داوری باشد.

– در صورت لزوم باید زمان و مکان انجام تحقیق در موضوع مشخص باشد.


بطور مثال مي توان به عناوين ذيل اشاره نمود :
الف – بررسي رابطه فقر و افت تحصيلي دانش آموزان دوره ابتدايي محمد آباد در سال تحصيلي 86-85 .
همانگونه كه ملاحظه مي كنيد دوره تحصيلي ، زمان و شهر (جامعه تحقيق) ، متغييرها فقر و افت تحصيلي در عنوان فوق كاملاً مشهود است و يا مي توان در موضوع هاي اجتماعي عنوان ذيل را مثال زد .
ب- شناسايي روند گرايش جوانان شهر اصفهان نسبت به مشاغل مختلف در دودهه گذشته .
در اين عنوان نيز زمان ، جامعه و متغيير مشهود است .
1-1- متغييرها
لازم است متغييرهاي تحقيق نيز به طور خلاصه بيان گردد. متغييرها را مي توان از نظر ماهيت مقادير به دو دسته تقسيم نمود الف– متغييرهاي كيفي(يا مقوله اي شامل حالت هاي گوناگون يك ويژگي است)، مانند : مذهب، شغل ، گروه خوني و ... ب- متغييرهاي كمي ( متغييرهايي كه جهت اندازه گيري آنها مي توان اعداد را به وضعيت آزمودني و طبق قاعده اي معين منتسب كرد) كه به دو نوع 1- متغيير كمي گسسته، مانند: تعداد فرزندان و تعداد كتب و ... 2- متغييركمي پيوسته ، مانند: قد و وزن و ...
همچنين بطور كلي متغييرها را از نظر نقش مي توان به پنج دسته تقسيم نمود .
1- متغييرمستقل 2- متغيير وابسته 3- متغيير تعديل كننده 4- متغيير كنترل 5- متغيير مداخله گر
1- متغييرمستقل: يك ويژگي از محيط فيزيكي يا اجتماعي است كه بعد از انتخاب و دخالت پژوهشگر ،مقاديري را مي پذيرد تا تاثيرش بر ديگر متغييرها مشاهده شود .
2- متغيير وابسته: متغييري كه تغييرات آن تحت تاثير متغيير مستقل قرار مي گيرد.
بطور مثال در موضوع بررسي تاثير شيوه هاي تشويق بر يادگيري دانش آموزان ، يادگيري بعنوان متغيير وابسته و شيوه هاي تشويق بعنوان متغيير مستقل ايفاي نقش مي كنند.
3- متغيير تعديل كننده: متغيير كيفي يا كمي است كه جهت يا ميزان رابطه ميان متغييرهاي مستقل و وابسته را تحت تاثير قرار مي دهد.
بطور مثال در بررسي تاثير شيوه هاي مختلف تشويق بر يادگيري دانش آموزان دختر و پسر ، جنسيت نقش متغيير تعديل كننده را ايفا مي كند ، اين متغيير را متغيير مستقل دوم نيز مي گويند.
4- متغيير كنترل: در يك تحقيق ، پژوهشگر نمي تواند تاثير تمام متغيير ها را بر يكديگر مطالعه كند لذا بايد برخي متغييرها را كنترل كرده و آنها را خنثي نمايد.
بطور مثال در «چه رابطه اي ميان پيشرفت تحصيلي و عزت نفس دانش آموزان دختر سوم راهنمايي وجود دارد ؟
اثر پايه تحصيلي و جنسيت بر پيشرفت تحصيلي و عزت نفس كنترل مي شود.
5- متغيير مداخله گر:متغييري است كه محقق براي استنتاج از نحوه تاثير متغيير مستقل بر متغيير وابسته مورد نظر قرار مي دهد .
بطور مثال در يك طرح تحقيق كه هدف آن بررسي تاثير روش آموزش برنامه اي در مقايسه با سخنراني براي دروس رياضي پايه پنجم ابتدايي است ، متغيير مستقل روش تدريس و متغيير وابسته پيشرفت تحصيلي دانش آموزان است و از آنجاكه يادگيري متغييري است كه تاثير متغيير مستقل بر متغيير وابسته را تحت تاثير قرار مي دهد و مشاهده آن به طور مستقيم امكان پذير نمي باشد ، متغيير مداخله گر ناميده مي شود.

1-2- مقياس متغييرها:
بطور خلاصه مي توان متغييرها را با پنج مقياس زير اندازه گيري نمود :
1- اسمي( مانند خوب و بد ، شاد و غمگين ، 0و1، مجرد و متاهل و گروههاي خوني ) 2- رتبه اي(در اندازه گيري آنها ترتيب و رتبه اي قائل شويم مانند عالي ،خيلي خوب ، خوب ، متوسط و بد) 3- فاصله اي(هم ترتيب اشيا و هم فاصله بين آنها مشخص گردد مانند نمرات دانش آموزان در يك درس ) 4- نسبتي(اين مقياس دقيق ترين مقياس اندازه گيري است و داراي ارزش صفر حقيقي مي باشد ، نقطه اي در مقياس نمايانگر فقدان كامل ويژگي مورد اندازه گيري است و نقاط مختلف اين نوع مقياس قابل مقايسه اند مثلا 9 سال سه برابر سه سال است و اين نسبت برابر با 6 سال به دو سال است اما بهره هوشي يك مقياس فاصله اي است چون صفر مطلق ندارد ، لذا برتري هوشي فردي با بهره هوشي 120 نسبت به فردي با بهره هوشي 100 برابر با برتري فردي با بهره هوشي 144 به فردي با بهره هوشي 120 نمي باشد .)

2- ضرورت و اهميت تحقيق:
پژوهشگر تحقيقي را انتخاب مي كند كه ماهها برآن وقت صرف خواهد نمود لذا بايد به موضوع انتخابي خود علاقه مند باشد همچنين مواردي چون بديع بودن ، پژوهش پذير بودن ، اهميت و اولويت ، توانايي پژوهشگر ، تامين منابع مادي و اطلاعاتي ، به صرفه بودن و ... را بايد توجه نمايد و با توجه به محورهاي ذكر شده فوق اين بند طرح پيشنهاده خود را نيز تكميل نمايد در اين مرحله پژوهشگر بايد ضرورت و اولويت انجام اين تحقيق را براي مخاطب روشن نمايد.
3- طرح مساله:
پژوهشگر در اين قسمت بايد بكوشد سئوالهاي وسوسه انگيز بسوي تحقيق جذب كند و ذهن مخاطب را از امور بديهي و هميشگي دور سازد وچالشي در ذهن او پديد آورد.
در این قسمت شما باید عنوان پایان نامه خود را به صورت یک جمله سوالی مطرح کنید. در واقع چه سوالی در ذهن شما وجود داشت که منجر به انتخاب این عنوان برای پایانامه خود شدید.

4-بیان مسئله

بیان مسئله توضیح مختصری است که اهمیت تحقیق را به روشنی مشخص می‌کند. محقق در آن توضیح می‌دهد که به دنبال چه چیزی است و در پی حل کدام مسئله است. دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری باید بتواند توضیح دهد با انجام این تحقیق چه منفعتی حاصل خواهد شد. برای تأیید انجام پروپوزال ارشد ، بیان مسئله باید قانع کننده باشد در نگارش بیان مسئله موارد زیر را لحاظ کنید:

-بیان مسئله باید بر اساس نظم منطقی از کل به جز و از عمومی به اختصاصی، تنظیم شود و پیوستگی مطالب را حفظ کند.

-مشکل را به طور کامل شرح دهد و ضرورت انجام تحقیق را مشخص کند.

– به ضرورت انجام تحقیق و تأثیر مثبت آن اشاره کند.

-چنانچه تحقیقی در این زمینه انجام شده به آن اشاره کرده و تفاوت این تحقیق با موارد قبلی را مشخص کنید.

– ذکر شود نتایج تحقیق می‌تواند برای چه گروه‌ها و یا سازمان‌هایی مفید باشد و از آن بهره خواهند برد.

– در بخش آخر بیان مسئله، هدف تحقیق را مطرح کنید.

 

بیان مساله در پروپوزال چیست و چطور بنویسیم

در این بخش باید حدود یک صفحه در مورد روند کار خود توضیح دهید. بیان کنید که مساله پروپوزال چیست. نکته ای که خیلی از دانشجویان از آن سوال دارند این هست که اگر ما نتوانستیم دقیقا همان کار را در پایان نامه انجام دهیم چه اتفاقی می افتد؟ جواب این هست که شما سعی خودتان را بکنید که بتوانید هر آنچه که در پایان نامه قرار است انجام دهید را بیاورید ولی همان طور که گفتیم پروپوزال یک طرح اولیه است و اشکالی ندارد که بعدا در پایان نامه روند کار کمی به سمت دیگر منحرف شود. نکته دیگری که باید اضافه کنم این هست که این بخش در صورتی که خوب و مناسب توضیح داده شود تاثیر زیادی در جلب نظر اساتید برای انتخاب و تایید پروپوزال شما دارد.



5- اهداف تحقيق :
در اجراي پژوهش هاي علمي پس از بيان مساله تحقيق ، پژوهشگر قصد خود را به صورت عملياتي كه از طريق مشاهده هاي عيني قابل دستيابي است بيان مي كند . در برخي از پژوهشها محقق به جاي طرح سئوال هاي پژوهشي يا فرضيه ، فقط به بيان هدف مي پردازد.
براي مثال ، هدف يك تحقيق تحقيق را مي توان به صورت زير بيان نمود :‌مشخص كردن سير تحول آموزش فني – حرفه اي در ايران .
براي بيان هدف بايد از يك فعل كنشي استفاده كرد . در مثال فوق «مشخص كردن » به عنوان فعل كنشي به كار رفته است .
اما هدف بالا بايد در اهداف جزيي متبلور شود به طور مثال مي توان با توجه به ابعاد مساله، اهداف جزيي ذيل را در نظر گرفت :
1- چگونگي پديد آمدن آموزش و پرورش در ايران .
2- رابطه آموزش فني – حرفه اي با ساير آموزش هاي رسمي كشور .

6- سئوالات تحقيق:
مساله ي تحقيق مي تواند در مطالعات كيفي و كمي بصورت سئوال بيان شود و غالباً شكل سئوالي بيان مساله ارجح است چرا كه ساده و گويا است و پژوهشگر را به سمت پاسخح دادن به اين سئوالات سوق مي دهد .
سئوالات تحقيق را مي توان به سه دسته تقسيم كرد : الف – توصيفي ب- رابطه اي ج- تفاوتي
الف – سئوالات توصيفي : در اين سئوالات از كلمات پرسشي « چه مي باشد؟» ، « چيست ؟» ، «چگونه است ؟» و ... استفاده مي شود . براي مثال ، در مساله ، پيشرفت تحصيلي دانش آموزان سوم راهنمايي مناطق تابعه شهرستانهاي استان تهران شركت كنندگان در آزمون پيشرفت تحصيلي ، مي توان نوشت : سطح پيشرفت تحصيلي دانش آموزان سوم راهنمايي مناطق تابعه شهرستانهاي استان تهران شركت كنندگان در آزمون پيشرفت تحصيلي چگونه است ؟
ب- سئوالات رابطه اي :در اين دسته سئوالات ، چگونگي رابطه ي دو يا چند متغيير مورد نظر قرار مي گيرد . براي مثال ، چه رابطه اي بين مفهوم خود و پيشرفت تحصيلي وجود دارد ؟
ج- سئوالات تفاوتي : اين سئوال ها با تفاوت سطوح متغييرها سروكار دارد و معمولاً به شكل زير بيان مي شود :
آيا بين پيشرفت تحصيلي دختران و پسران پايه سوم راهنمايي تفاوتي وجود دارد ؟

7- فرضيات تحقيق :
فرضيات تحقيق حدس و گمان هاي خردمندانه اي است كه پژوهشگر در مورد روابط دو يا چند متغيير تحقيق خود دارد . فرضيات تحقيق بايد بصورت خبري بيان شود و نشان دهنده نتايج مورد انتظار از تحقيق باشد، بطور مثال :«بين مفهوم خود و پيشرفت تحصيلي رابطه مثبتي وجود دارد»
يك فرضيه هيچگاه اثبات يا ابطال نمي شود ، بلكه براساس داده هاي بدست آمده فقط تاييد يا رد مي شود . فرضيه ها بطور منطقي حدس ، گمان واحتمالي هستند و شواهد تجربي پژوهشگر را قادر مي سازد تا به نتيجه برسد كه بيان آن از نظر احتمالي صحيح است و بطور منطقي مي توان آنرا قبول كرد .
هرچند در بالا گفته شد كه فرضيات براساس حدس و گمان و احتمال پژوهشگر بيان مي گردند اما لازم به توضيح است كه اين حدس و گمان بايد بر اساس مفاهيم و يا نظريه هاي مرتبط با مساله و مشاهده هاي تجربي ناشي از تحقيقات قبلي باشد .

8- پيشينه تحقيق:
بطور كلي مي توان گفت پيشينه تحقيق نقد و بررسي دانش و اطلاعات موجود درباره موضوع تحقيق مورد نظر است . اگر اين نقد و بررسي درست انجام شود به بيان مساله كمك شاياني خواهد نمود.
در اينجا از اهداف نوشتن پيشينه تحقيق مي توان به 4 مورد ذيل اشاره نمود:
الف – تعريف و تحديد مساله : پژوهشگر مي تواند با مطالعه تحقيق هاي پيشين با گستره موضوع مورد مطالعه آشنا شود و با توجه به مفهومي كه در اين باره يافته است موضوع هاي فرعي آنرا مشخص كرده و مساله تحقيق را محدودتر كند.
ب- قرار دادن يافته هاي تحقيق در چارچوب تحقيقات قبلي : يعني پژوهشگر بيان مي كند كه تحقيقات قبلي چه سهمي در روشن شدن مساله مورد بررسي داشته اند و تحقيق خود چه نقشي در گسترش دانش درباره مساله مورد مطاله و بررسي خواهد داشت .
ج- اجتناب از دوباره كاري : پيشينه تحقيق مي تواند به پژوهشگر كمك كند تا از تكرارهاي ناخواسته خودداري نمايد و اگر تحقيق مشابهي انجام شده شايد پژوهشگر بخواهد عمداً تحقيق را براي اطمينان از نتايج آن تكرار كند.
د- انتخاب روش ها و ابزار اندازه گيري دقيق تر: با بررسي پيشينه تحقيق مي توان از ابزار اندازه گيري ، روش نمونه گيري و امثال آن آگاه شد و به نقاط قوت و ضعف آن پي برد و براي تحقيق موجود طرح تحقيق مناسبي را در نظر بگيرد.
براي پيشينه تحقيق مي توان از منابعي مانند: مطالعات ، نوشته هاي يك نظريه پرداز و محقق ، گزارش يك نظريه يا ناظر ، مطالعات تجربي منتشر شده در مجلات(علمي و فصلنامه ها)، نمايه ها و چكيده ها ، گزارش هاي تحقيق و پايان نامه ها ، كتابها ، مقالات منتشرشده استفاده نمود.

9- روش تحقيق:

روش و مراحل تحقیق

یکی از ارکان تحقیق و یا پژوهش که در پروپوزال مطرح می شود، تعیین نوع تحقیق و مراحل انجام آن است. در این مورد محقق ضمن اشاره به نوع تحقیق، مراحل انجام آن را شامل: ابزار گردآوری داده ها، روش گردآوری اطلاعات، جامعه آماری و حجم نمونه ، روش انتخاب نمونه از جامعه آماری، ابزار تجزیه و تحلیل داده ها و بالاخره روش های تجزیه و تحلیل داده ها( روش های تحلیل کیفی و کمی) را توضیح می دهد.

 

در زیر به تعدادی از انواع تحقیق به طور مختصر اشاره می شود.

انواع تحقیق براساس هدف

 

1-تحقیقات بنیادی

این تحقیقات در پی شناخت و کشف روابط بین پدیده ها و درک اصول و قوانین طبیعی است. این تحقیقات نظریه ها و فرضیه ها را آزمایش می کنند، قوانین علمی را کشف کرده و مرزهای دانش را توسعه می دهند.

 

2-تحقیقات کاربردی

-این تحقیقات برداده ها ونتایج تحقیقات بنیادی تکیه دارند و در پی دستیابی به اصول و قواعدی هستند که بتوان آنها را در عمل و اجرا به کار بست.

-این تحقیقات در پی شناخت علل مشکلات و حل آنها هستند و کاربردی فراگیر دارند.

 

3- تحقیقات توسعه ای

این تحقیقات در پی شناخت راه های بهبود یا افزایش تولید و روش های جدید تولید کالا و خدمات بوده و عمدتأ متوجه نوآوری در فرایند ها، ابزارها و محصولات در یک زمان و مکان خاص هستند.

 

انواع تحقیق بر اساس ماهیت و روش

تحقیقات تاریخی

این گونه تحقیقات مربوط به موضوعات معین و مربوط به زمان گذشته است و تلاش محقق در جهت کشف حقایق پیشین از طریق جمع آوری اطلاعات و اسناد مربوط به گذشته می باشد.

 

تحقیقات توصیفی

هدف این تحقیقات، توصیف عینی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است البته بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی مثل نگرش سنجی ها و منو گرافی ها. تحقیقات موردی ، تحلیل محتوا، قوم نگاری و زمینه یابی از انواع آن محسوب می شوند .

 

تحقیقات همبستگی

این تحقیقات در پی کشف رابطه همبستگی بین متغیر هاست. جهت محاسبه میزان همبستگی بین دو متغیر از همبستگی های پیرسون و اسپیر من و کندال استفاده می شود.

 

تحقیقات علی ( علت و معلولی )

در این تحقیقات پژوهشگر با مطالعه شرایط قبلی درصدد جستجوی علل یا روابطی برای وقوع حوادث است.

 

تحقیقات پیمایشی

در این تحقیقات، محقق جهت پاسخ دادن به مسئله زمان حال و جمع آوری اطلاعات خود از روش پیمایشی و عمدتأ از تکمیل پرسشنامه و یا مصاحبه استفاده می کند و هدف محقق تعمیم نتایج نمونه به جامعه بزرگتر آماری است.

 

تحقیقات تجربی (آزمایشگاهی)

از این تحقیقات معمولأ جهت یافتن راه حل های مسائل و یا پیدا کردن راهکارهایی جهت حل مشکلات در زمان حال یا آینده استفاده می شود، در این تحقیقات عمدتا از روابط علت و معلولی استفاده می کنند و محل آزمایش و پژوهش معمولأ آزمایشگاه است و متغیر ها برای محقق قابل کنترل می باشد.

 

تحقیقات نیمه تجربی

این تحقیقات بیشتر مربوط به تحقیقات اجتماعی است و امکان کنترل همه متغیر ها برای محقق وجود ندارد ، مثل سنجش خصوصیات اجتماعی و فرهنگی افراد.

 

تحلیل محتوا

این روش معمولا برای سنجش تحلیل گفتار یا متن ها استفاده می شود، مثل مقایسه تحلیلی، روزنامه ها، مجلات، نوارها و ...تحلیل محتوا در مقولات مطالب عامیانه، علمی( متون مذهبی، کلامی، ادبی و ...) و تحلیل های کمی و ریاضی.


در پژوهش هاي علوم رفتاري با دو رويكرد مواجه هستيم :
الف – رويكرد خردگرايانه ب-رويكرد طبيعت گرايانه
حوزه علوم رفتاري ، از جمله روان شناسي و علوم تربيتي ، انتخاب رويكرد انجام پژوهش بر پايه ي جهان بيني و نوع مثال فكري( پارادايم : مجموعه اي از مفروضه ها ، مفاهيم يا گزارش هاست كه از نظر منطقي به طور انعطاف پذيري به هم مرتبط بوده و جهت فكري و پژوهش را هدايت مي كند .
رويكرد خردگرايانه يعني واقعيت چيزي است كه فرد مي تواند به وسيله حواس خود آنرا تجربه كند. مثلاً : تاثير رفتار معلم بر يادگيري دانش آموزان را مي توان بدون مطالعه ي ساير متغييرها كه بر يادگيري دانش آموزان اثر مي كند بررسي كرد.
رويكرد طبيعت گرايانه نيز براين فرض استوار است كه واقعيت چيزي نيست كه همه بطور يكسان آن را مشاهده كنند و تجربه مشابهي از آن بدست آورند ، بنابراين در رويكرد طبيعت گرايانه مفروضه اصلي مورد تاكيد آن است كه واقعيت مورد مشاهده به تفسير افراد و ذهنيت آنان بستگي دارد .
بطور كلي روش هاي تحقيق در علوم رفتاري را مي توان با توجه به دو ملاك الف – هدف تحقيق ب- نحوه گردآوري داده ها تقسيم كرد .
الف – دسته بندي تحقيقات بر اساس هدف :
1- تحقيق بنيادي : هدف اين تحقيق آزمون نظريه ها ، تبيين روابط بين پديده ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در يك زمينه خاص است.
2- تحقيق كاربردي : هدف از تحقيقات كاربردي توسعه دانش كاربردي در يك زمينه خاص است يعني اين تحقيقات به سمت كاربرد عملي دانش هدايت مي شوند.
3- تحقيق توسعه اي: به منظور تدوين و تشخيص مناسب بودن يك فراورده آموزشي (طرح ، روش ها و برنامه هاي درسي ) انجام مي شود .
ب- دسته بندي تحقيقات بر اساس نحوه گردآوري داده ها :
1- تحقيق توصيفي(غيرآزمايشي) 2- تحقيق آزمايشي 3- ساير روش ها
1- تحقيق توصيفي(غيرآزمايشي) : شامل مجموعه روش هايي است كه هدف آنها توصيف كردن شراتيط يا پديده هاي مورد بررسي است . اجراي تحقيق توصيفي مي تواند صرفا براي شناخت بيشتر شرايط موجود يا كمك رساندن به فرايند تصميم گيري باشد. تحقيقات توصيفي را مي توان به پنج دسته تقسيم كرد : ( پيمايشي، همبستگي، اقدام پژوهي، بررسي موردي ، تحقيق پس – رويدادي يا علي – مقايسه اي)
1-1- تحقيق پيمايشي : براي بررسي توزيع ويژگيهاي يك جامعه آماري روش تحقيق پيمايشي بكار مي رود.و براي پاسخ به سئوالات پژوهشي مانند سئوال هاي زير بكار مي رود. الف – ماهيت شرايط موجود چگونه است ؟ ب- چه رابطه اي ميان رويدادها وجود دارد ؟ ج- وضعيت موجود چگونه است ؟
همچنين اين تحقيق را مي توان به سه دسته روش مقطعي ، طولي و دلفي تقسيم نمود.
1-2- تحقيق همبستگي:در اين نوع تحقيق رابطه ميان متغييرها بر اساس هدف تحقيق تحليل مي گردد. تحقيق همبستگي را مي توان بر اساس هدف به سه دسته الف- مطالعه همبستگي دو متغييري ب- تحليل رگرسيون ج- تحليل ماتريس همبستگي يا كواريانس
1-3- اقدام پژوهي: هدف اين دسته از پژوهش هاي آموزشي ، توصيف شرايط يا پديده هاي مربوط به نظام آموزشي مي باشد . با استفاده از اقدام پژوهي مي توان موقعيت هاي نامعين ملموس مربوط به اقدام ها و عمليات آموزشي را مشخص كرد.هريك از افرادي كه در نظام آموزشي دست اندركار فعاليتهاي آموزشي مي باشند و به ويژه با فرايند ياددهي – يادگيري سروكار دارند ، مي توانند براي شناخت « مشكلات مبتلا به » آموزشي و پي بردن به راههاي كاهش اين مشكلات ، اقدام پژوهي را بطور انفرادي يا گروهي بكار برند. اين نوع تحقيق مي تواند بازخورد لازم براي بهبود واحدهاي آموزشي ، فرايند ياددهي – يادگيري و نيز ارزيابي آموخته ها ، را فراهم آورد.
1-4- بررسي موردي: بر خلاف پژوهش هاي آزمايشي، در اين روش پژوهشگر به دستكاري متغيير مستقل و مشاهده اثر آن بر متغيير وابسته نمي پردازد و يا مانند پژوهشگر پيمايشي كه با انتخاب نمونه اي با حجم وسيع و معرف از جامعه درباره تعدادي از متغييرها به بررسي مي پردازد ، عمل نمي كند ، بلكه به انتخاب يك «مورد» پرداخته و آن را از جنبه هاي بي شمار بررسي مي كند .
5- تحقيق پس – رويدادي (علي – مقايسه اي): معمولاً به تحقيقاتي گفته مي شود كه در آنها پژوهشگر با توجه به متغييروابسته به بررسي علل احتمالي وقوع آن مي پردازد. به عبارت ديگر تحقيق علي – مقايسه اي گذشته نگر بوده و سعي بر آن دارد كه از معلول به علت احتمالي پي برد. مثلاً به منظور شناسايي علل احتمالي شكست تحصيلي دانش آموزان مي توان از اين روش استفاده كرد .
2- تحقيق آزمايشي : به منظور برقراري رابطه ي علت – معلولي ميان دو يا چند متغيير از طرح هاي آزمايشي استفاده مي شود . در اين تحقيق گروه هاي آزمايشي و گواه مورد نظر قرار مي گيرند و از طريق آنها تفاوت هاي ميان آزمودني ها كنترل مي شود . اين كنترل را مي توان از طريق يكي از شيوه هاي ذيل بعمل آورد .
الف – انتساب تصادفي ب- همتا نمودن تصادفي ج- انتخاب همگن د- تحليل كواريانس ه- استفاده از آزمودني ها بعنوان كنترل خودشان .
2-1- انتساب تصادفي: در انتساب تصادفي هر يك از آزمودني ها با شانس مساوي به گروه آزمايشي يا گروه گواه منتسب مي شوند.
2-2- همتا كردن تصادفي: در اين شيوه سعي برآن است كه آزمودني هاي انتخاب شده از نظر متغيير ناخواسته همگن باشند. مثلا در يك آزمايش مي توان دانش آموزان را از نظر نمره هوش در زوج مرتب هاي يكسان قرار داد و بطور تصادفي يكي را در گروه گواه و ديگري را در گروه آزمايشي قرار داد .
2-3- انتخاب همگن: در اين انتخاب ، نمونه اي از آزمودني ها كه از نظر متغيير ناخواسته «همگن» هستند انتخاب مي شوند.سپس از ميان آنها به گروههاي گواه و آزمايشي منتسب مي شوند. براي مثال در تحقيق تاثير روش تدريس بر يادگيري بي سوادان بزرگسال ، پژوهشگر شك كند كه آيا سن بر متغيير وابسته تاثير دارد لذا گروه بي سوادان 25 تا 30 سال را انتخاب و روش تدريس را برآنان آزمايش مي كند .
2-4- تحليل كواريانس: براي كنترل متغيير ناخواسته مي توان از شيوه ي تحليل كوواريانس استفاده كرد . در اين شيوه داده هاي مربوط به متغيير ناخواسته ، كه قبل از اجراي آزمايش به دست مي آيد ، در تحليل نتايج مورداستفاده قرار مي گيرد .براي مثال توانايي قبلي بزرگسالان را مي توان با نمره هاي پيش- آزمون مورد سنجش قرار داد و سرانجام نمره ها را به عنوان اندازه گيري متغيير ناخواسته در تحليل نهايي دخالت داد ، بدين طريق اثرات «توانايي و دانش اوليه ي بي سوادان در خواندن » در هر دو گروه آزمايشي و گواه كاهش مي يابد .
2-5- استفاده از آزمودني ها به عنوان كنترل خودشان:مي توان بر افراد يك گروه آزمودني « عمل » آزمايشي را اجرا كرد و همان افراد را به عنوان كنترل خودشان مورد مشاهده قرار داد ، سپس نتيجه « عمل» را در قبل و بعد از اجراي « عمل » آزمايشي مشاهده و مقايسه كرد . براي مثال در تحقيق دو شيوه تدريس ابتدا يك روش تدريس شده و سپس شيوه دوم و در نهايت اثرات دو روش بررسي مي شود .
2-6- تحقيق شبه آزمايشي: معمولاً در تحقيقات علوم رفتاري استفاده از روش هاي انتساب تصادفي دشوار است . به طرح هاي آزمايشي كه در آن ها نتوان از انتساب تصادفي استفاده كرد ، طرح هاي شبه آزمايشي گويند . انواع طرح هاي شبه آزمايشي به شرح زير مي باشد : الف – طرح هاي تك – گروهي سري هاي زماني ب- طرح هاي شبه آزمايشي با گروه گواه ج-طرح هاي تك آزمودني .
3- ساير روش ها:
3-1- روش تحقيق تاريخي: سئوالاتي مانند « تشكيلات و نظام آموزشي كشور چگونه تحول يافته ؟» را مي توان با استفاده از روش تاريخي پاسخ داد . هدف از تحقيق تاريخي به كار بردن داده هاي مربوط به واقعيت هاي مرتبط با رويدادهاي گذشته و تفسير آن ها است . از اين طريق مي توان به عوامل مؤثر در بروز وقايعي كه در گذشته رخ داده است پي برد و رويدادهاي زمان حال را بهتر شناخت ..
3-2- روش تحقيق فلسفي: روش فلسفي با توجه به ماهيت خود ( تجزيه و تحليل مفاهيم ) كاربرد فعالي در كليه زمينه هاي علمي از جمله تعليم و تربيت دارد پژوهشگران تعليم و تربيت به دنبال آموزش روش هاي چگونگي كسب دانش و تدوين نظريه هايي درباره يادگيري هستند و قبل از هر چيز به درك دانش و تعريف آن در معناي واقعي خود نياز دارند و اين تعريف در مفاهيم فلسفي يافت مي شود .فيلسوف از طريق مطالعه يادگيري و فرايند ياددهي به «علم در حيطه عمل» آگاهي مي يابد و متخصصان تعليم و تربيت با كمك مفاهيم فلسفي به روابط و نكات افتراقي ميان دانش از يك طرف و غريزه ، نگرش ها ، نهادها ؛ عادت ها و يا احساسات از طرف ديگر و همچنين به تفاوت بين يادگيري و تجربه پي مي برد .
3-3- روش تحقيق قوم نگاري: در اين تحقيق پژوهشگر به توصيف علمي فرهنگ ها ي مختلف مي پردازد . باتوجه به تعريف فوق ، هدف تحقيق قوم نگاري ثبت و توصيف رويدادها ، فرايندها در شرايط طبيعي و ويژه آنها مي باشد . از اين تحقيق مي توان در تعليم و تربيت استفاده نمود، تحقيقات قوم نگاري در تعليم و تربيت ، توصيف علمي از سيستم هاي ياددهي – يادگيري ، فرايند ها و پديده هاي تربيتي در درون بافت هاي ويژه نظام هابي آموزشي فراهم مي آورد.
3-4- تحليل محتوا :‌ براي بررسي محتواي آشكار پيام هاي موجود در يك متن مي توان از روش تحليل محتوا استفاده نمود .



10- ابزار اندازه گيري در تحقيق:الف – پرسشنامه ب- مصاحبه ج- مشاهده د- مقياس هاي اندازه گيري نگرش ها ه- آزمون هاي رواني – تربيتي و- قابليت اعتماد ابزار اندازه گيري
الف – پرسشنامه : پرسشنامه يكي از ابزارهاي رايج تحقيق است و روشي مستقيم براي كسب داده هاي تحقيق است . از اين طريق مي توان دانش ، علايق ، نگرش و عقايد فرد را مورد ارزيابي قرار داد ، به تجربيات قبلي پي برد و به آنچه در حال حاضر انجام مي دهد آگاهي يافت .
ب- مصاحبه : با اين ابزار امكان برقراري تماس مستقيم با مصاحبه شونده فراهم مي گردد و با اين كار مي توان به ارزيابي عميق تر ادراك ها ، نگرش ها ، علايق و آرزوهاي آزمودني پرداخت
ج- مشاهده : يكي از ابزار جمع آوري داده ها در علوم رفتاري خصوصاً در روان شناسي تحولي و اجتماعي ، مشاهده است . مشاهده عبارتست از شناسايي ، نامگذاري ، مقايسه ، توصيف و ثبت آنچه روي مي دهد .
د- مقياس هاي اندازه گيري نگرش ها : از جمله ابزار گرد آوري داده ها در تحقيقات علوم رفتاري ، مقياس هاي اندازه گيري نگرش است . بطور كلي مقياس ها براي سنجش نگرش ها ، قضاوت ها ، عقايد و ساير خصيصه هايي كه به آساني قابل اندازه گيري نيستند به كار مي رود . براي اندازه گيري نگرش ها مي توان از مقياس هاي ذيل استفاده كرد : مقياس ليكرت ، مقياس افتراق معنايي ، مقياس ثرستون ، مقياس گاتمن و مقياس فاصله اجتماعي بوگاردوس .
ه- آزمون هاي رواني – تربيتي : در تحقيقات علوم رفتاري ، از آزمونهاي رواني – تربيتي به عنوان يكي از ابزارهاي گردآوري داده ها استفاده مي شود. آزمون وسيله اي است براي اندازه گيري منظم نمونه هايي از رفتار آزمودني . آزمون براي ارزيابي تفاوت هاي فردي و يا تفاوتهايي كه در فرد در مواقع مختلف ديده مي شود ، بكار مي رود . آزمونها بر اساس خصيصه اندازه گيري شده به سه گروه بزرگ تقسيم مي شوند :
آزمون هاي هوش و استعداد ، آزمون هاي پيشرفت تحصيلي و آزمون هاي رغبت ، نگرش و شخصيت .
و- قابليت اعتماد ابزار اندازه گيري : قابليت اعتماد يكي از ويژگيهاي فني ابزار اندازه گيري است و به اين معني است كه ابزار اندازه گيري در شرايط يكسان تا چه اندازه نتايج يكساني را بوجود مي آورد : براي اين كار مي توان از روش هاي ذيل به اين خواسته دست يافت :
1- اجراي دوباره آزمون يا روش بازآزمايي 2- روش موازي يا استفاده از آزمونهاي همتايي 3- روش تنصيف(دو نيمه كردن) 4- روش كودر-ريچاردسون 5- روش آلفاي كرونباخ

 

 ابزار و منابع جمع آوری و تحلیل اطلاعات

هیچ پژوهشی بدون اطلاعات کامل نمی‌شود. در تحقیقات نظری، استفاده از کتابخانه و اسناد علمی-تاریخی به جمع آوری اطلاعات کمک می‌کند و تحقیقات با موضوع علمی، آزمایش و تجربه می‌تواند مفید باشد. در پروپوزال ارشد ابزار جمع آوری اطلاعات: پرسشنامه، مصاحبه، انجام آزمایش، مشاهده و غیره می‌بایست به درستی مشخص باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات باید:

-به طور روشن شرح داده شود و مناسب‌ترین ابزار باشد.

-ابزار با نوع تحقیق هم خوانی داشته باشد.

-نحوه بررسی با ابزار مشخص شود.

-روش تجزیه تحلیل داده‌های به دست آمده از ابزار توضیح داده شود.

-مراحل و جزئیات به دست آمدن داده‌ها با ابزار شرح داده شود.

-آزمون‌های آماری با تحقیق تناسب داشته باشد


11- جامعه آماري:

يك جامعه آماري عبارت است از مجموعه اي از افراد يا واحدها كه داراي حداقل يك صفت مشترك باشند. بطور معمول در هر تحقيقي جامعه مورد بررسي يك جامعه ي آماري مي باشد كه پژوهشگر مايل است درباره صفت (صفت ها) متغيير واحدهاي آن با مطالعه بپردازد . بطور مثال اگر پژوهشگري مايل باشد درباره مشكلات اجتماعي – اقتصادي دانشجويان ايران بپردازد جامعه آماري مورد بررسي شامل تمام افرادي است كه در نظام آموزش عالي ايران در يك مقطع زماني مشخص ثبت نام كرده اند .
جامعه آماري بايد جامع و مانع باشد ، يعني بايد چنان باشد كه از نقطه نظر زماني و مكاني همه واحدهاي مورد مطالعه را در برگيرد و در ضمن ، با توجه به آن ، از شمول واحدهايي كه نبايد به مطالعه آن ها پرداخته شود جلوگيري بعمل آيد.


12- حجم نمونه:

به منظور گردآوري داده هاي مورد نياز درباره افراد افراد جامعه مي توان يكي از روش هاي زير بكار برد : 1 – سرشماري 2- نمونه گيري
1-11 – سرشماري : در اين روش به طريق شمارش كامل ، از هريك از افراد جامعه داده هاي مورد نظر گردآوري مي شود.
2-11- نمونه گيري: الف- تصادفي ساده ب- سيستماتيك ج- طبقه اي د- خوشه اي ه- چندمرحله اي
الف- نمونه گيري تصادفي ساده :در اين نمونه گيري به هر يك از افراد جامعه احتمال انتخاب مساوي داده مي شود . به عبارت ديگر اگر حجم افراد جامعه N و حجم نمونه راn فرض كنيم ، احتمال انتخاب هر فرد جامعه در نمونه مساوي است . مثلا اگر در يك دبيرستان 400نفري بخواهيم 20 نفر انتخاب كنيم شانس انتخاب هر يك از دانش آموزان اين دبيرستان خواهد شد .
ب- نمونه گيري سيستماتيك : براي انتخاب يك نمونه به حجم n از يك جامعه به حجم N ، ابتدا حجم جامعه را بر حجم نمونه تقسيم مي كنيم تا فاصله نمونه گيري مشخص شود:I = . سپس يك عدد تصادفي چنان انتخاب مي كنيم كه كوچكترين يا مساوي فاصله نمونه گيري باشد. مثلاًاگراولين عدد انتخاب شده را i بناميم ( ) نفرات بعدي نيز از فرمولهاي ذيل بدست مي آيد : i) +i ,(I+i),(2I+i),…,((n-1)
چ- نمونه گيري طبقه اي : در نمونه گيري طبقه اي ، واحدهاي جامعه مورد مطالعه در طبقه هايي كه از نظر صفت متغيير همگن تر هستند ، گروه بندي مي شوند ، تا تغييرات آن ها در درون گروه ها كمتر شود . سپس از هر يك از طبقات تعدادي انتخاب مي شوند .
د- نمونه گيري خوشه اي : اگر فهرست كامل افراد در دسترس نباشد مي توان افراد جامعه را در دسته هايي خوشه بندي كرد . سپس از ميان خوشه ها نمونه گيري كرد .
ه- نمونه گيري چند مرحله اي: در اين نمونه گيري افراد جامعه با توجه به سلسله مراتبي ( از واحدهاي بزرگتر به كوچكتر ) از انواع واحدهاي جامعه انتخاب مي شوند . بطور مثال اگر افت تحصيلي دانش آموزان سوم راهنمايي يك منطقه مورد مطالعه قرار گيرد مي توان مرحلع اول نمونه گيري را مدارس ، مرحله دوم را كلاس و مرحله سوم را دانش آموزان كلاس در نظر گرفت .

13- تجزيه و تحليل داده ها :به طور كلي داده ها نمايانگري از واقعيت ها ، مفاهيم ، يا دستورالعمل ها مي باشند. چنانچه داده ها به صورت واژه به توصيف واقعيت ها بپردازد آن ها را داده هاي كيفي و چنانچه داده ها به صورت عدد و رقم باشد آن ها را داده هاي كمي گويند .
تنظيم و تحليل داده هاي كيفي مستلزم انجام سه فعاليت زير است.
الف – تلخيص: يعني خلاصه كردن داده ها .
ب- عرضه : يعني ظاهر ساختن مجموعه اي سازمان يافته از داده ها، به طوري كه به كمك آنها بتوان نتيجه گيري نمود.
ج- نتيجه گيري و تاييد: يعني پژوهشگر از ابتدا به معناي هر رويداد ، به نظم رويدادها ، الگوي وقوع آنها و تبيين آنها و ... پي ببرد و نتايج بدست آمده را با احتياط عرضه كند ، هرچند در وهله اول ممكن است مبهم به نظر آيد ولي به مرور زمان و با پژوهش هاي ديگر اثبات خواهد شد .
اما تجزيه و تحليل داده هاي كمي : تجزيه و تحليل اين داده ها را مي توان بصورت هاي مختلف تقسيم نمود مانند تجزيه و تحليل پارامتري و ناپارامتري و يا آزمايشي و غير آزمايشي.
در تجزيه و تحليل پارامتري مي توان پارامترهاي جامعه را برآورد نمود و از آمارهاي توصيفي و استنباطي مانند ميانگين ، واريانس ، انحراف معيار و... اما آزموني ناپارامتري است كه هيچگونه نتيجه گيري درباره پارامتري صورت نگيرد در تحليل ناپارامتري فقط آزمون فرض صورت مي گيرد.
تحليل داده هاي كمي در طرح هاي غيرآزمايشي به دو دسته عمده تقسيم مي شوند:
الف – تحليل داده هاي كمي در تحقيق پيمايشي: كه معمولاً مشخص كردن توزيع فراواني تك متغييري داده ها مورد نظر قرار مي گيرد و به اين جهت پارامترهاي جامعه از طريق برآورد نقطه اي يا فاصله اي محاسبه مي شود. ب- تحليل داده هاي كمي در تحقيق همبستگي : به سه دسته زيرتقسيم مي شوند:
1-ب- همبستگي هاي دو متغييري 2-ب- پيش بيني يا رگرسيون 3- ب- تحليل هايي كه روي ماتريس همبستگي يا كوواريانس صورت مي گيرد.
تحليل داده هاي كمي در طرح هاي آزمايشي نيز براي موارد تك نمونه اي و چند نمونه اي و تحليل واريانس بكار مي رود .

14- شرح چارچوبهاي نظري تحقيق :
«نظريه» واقعيتهاي موجود در قضايا را روشن مي كند؛ به اين معني كه قضايا به كمك داده هاي واقعي تجربي و در دنياي واقعي قابل آزمون است .
نظريه هميشه به صورت واقعي در فرايند «تحقيق» عرضه مي شود ، گاهي اوقات «تحقيق» به منظور آزمودن نظريه انجام مي شود . در برخي موارد « فرضيه تحقيق» از نظريه گرفته مي شود . در اغلب پژوهشها ، روشهاي تجزيه و تحليل ، وقتي قوي و مناسب است كه يافته ها را در جهت نظريه هاي تدوين شده هدايت كند.
ضروريست پژوهشگر نظريه دانشمندان و پژوهشگران را كه متناسب با موضوع تحقيق است در طرح تحقيق بيان نمايد و تا پايان تحقيق خود در چارچوب و قالب نظريه قدم بردارد .

اهداف تحقیق

اهداف تحقق به دو بخش الف-اهداف کلی ب- اهداف جزئی تقسیم می‌شود. در بیان اهداف تحقیق رعایت این موارد موجب بهبود عملکرد می‌شود:

-هدف کلی با عنوان تحقیق هم خوانی داشته باشد و نتیجه نهایی تحقیق را بیان کند.

-هدف کلی و جزئی، به روشنی بیان شده و واقع‌بینانه باشد.

اهداف جزئی، بر اساس روال منطقی از هدف کلی استخراج شود.

هدف قابل اندازه گیری و سنجش باشد.

-هدف تحقیق با استناد به مراجع علمی تعریف شود.


15- بودجه بندي وخدمات :
در اين قسمت پژوهشگر با توجه به تعداد پرسنل ، نوع مسئوليت هريك ، كل ساعات كار و ميزان ساعات كار نيروي انساني براي اجراي طرح ، تداركات ، وسايل و تجهيزات مورد نياز را مشخص كرده و بر اين اساس هزينه طرح را برآورد مي كند سپس آن را به صورت طرح پيشنهادي براي درخواست اعتبار پژوهشي به سازمان تامين كننده اعتبار ارائه مي دهد.

  • در تکمیل هزینه ها، تفکیک هزینه ها از قبیل نیروی انسانی، تجهیزات و … رعایت شده باشد.
  • واحد هزینه ها در بالای ستون مربوط درج شده باشد.
  • هزینه های تحقیق براساس مراحل انجام تحقیق، تفکیک شده باشد.
  • از درج هزینه هایی از قبیل «سایر هزینه ها» در جدول هزینه خودداری شده باشد.
  • هزینه های مربوط به نیروی انسانی، براساس اسامی یا عناوین شغلی تفکیک شده باشد.
  • تناسب نسبی بین هزینه های مطرح شده و نوع تحقیق برقرار باشد.



16- فهرست منابع و ماخذ:

 

دراین بخش فهرست منابع داخلی یا خارجی را که محقق از آنها برای جمع آوری اطلاعات استفاده خواهد کرد به طور کامل ذکر می کند. ممکن است برخی منابع هم بعد از نوشتن پروپوزال اضافه گردد که آنها را در فهرست منابع تحقیق پایان نامه ذکر خواهد کرد.

در این مقاله تلاش بر این بوده است که اطلاعات جامع و کاملی درباره ی نوشتن پروپوزال در اختیار خوانندگان قرار داده شود. ممکن است به تناسب موضوعی که برای تحقیق استفاده می شود. لازم باشد نکات دیگری ذکر گردد اما در حالت کلی این نوشته راهنمای جامعی برای آشنایی با پروپوزال نویسی است. امیدوارم برای مخاطبین قابل استفاده و مفید باشد.

  • کلیه منابع و ماخذی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته، در انتهای گزارش فهرست شده باشند.
  • شیوه معتبری برای بیان منابع تحقیق مورد استفاده قرار گرفته باشد.
  • در کل گزارش، وحدت رویه در ارایه منبع وجود باشد.
  • تعداد منابع کافی باشد.
  • تمامی استنادات داده شده در متن، دارای آدرس کتاب شناختی در بخش منابع باشند.
  • تمامی آدرس های کتاب شناختی در بخش منابع، ارجاع مربوط در متن داشته باشند.
  • ترجیحا کمتر از 5 سال از تاریخ انتشار منابع مورد استفاده، سپری شده باشد.
  • در تحقیق، هم از منابع فارسی و هم انگلیسی استفاده شده باشد.
  • منابع مورد استفاده از تنوع مناسبی برخوردار باشد.

 

 

رعایت اصول نگارش در پروپوزال

  • افعال مورد استفاده در پروپوزال به صورت زمان آینده بیان شده باشند.
  • در نگارش از جملات کوتاه و حداکثر 5/2 سطر استفاده شده باشد.
  • پاراگراف ها کوتاه و حداکثر 10 سطر باشند.
  • از نشانه های نگارشی از قبیل نقطه، ویرگول و … به گونه ای صحیح استفاده شده باشد.
  • شکل کامل هر گونه اختصارات زبان انگلیسی که برای اولین بار در متن ظاهر شده در زیرنویس درج گردیده باشند.
  • اسامی افراد، مکان ها و اسامی دشوار زبان انگلیسی، زیرنویس شده باشند.
  • پانویس های انگلیسی در متن با اعداد فارسی ارجاع شده باشند.
  • پانویس های انگلیسی از چپ به راست و فارسی از راست به چپ به ترتیب شماره ارجاع مرتب شده باشند.
  • از فونت های (قلم) مناسب و در اندازه های (سایز) مناسب استفاده شده باشد.
  • از آوردن القاب از قبیل دکتر، مهندس، خانم، آقا، سرهنگ و … خودداری شده باشد.
  • از آوردن اصطلاحاتی از قبیل خوشبختانه، متاسفانه، بدبختانه و … که حامل بار عاطفی خاصی هستند خودداری شده باشد.
  • از به کاربردن اصطلاحات زبان انگلیسی که معادل آنها در زبان فارسی وجود دارد، پرهیز شده باشد.
  • از عبارت هایی نظیر، علیرغم، با وجود این، افزون بر این، به علاوه، به عبارت دیگر و … بجا استفاده شده باشد.
  • مطالب براساس یک نظم منطقی (شماره یا حروف الفبا) کدگذاری شده باشد.
  • اشتباه املایی و انشایی وجود نداشته باشد
  • ارقام و اعداد در متن فارسی با قلم فارسی و در متن انگلیسی با قلم انگلیسی نوشته شده باشد.

 

پیش بینی زمان لازم برای انجام تحقیق

  • تحقیق به درستی مرحله بندی شده باشد.
  • زمان پیش بینی شده با نوع تحقیق تناسب داشته باشد.
  • گانت چارت مراحل انجام تحقیق ترسیم شده باشد.
  • زمان اختصاص داده شده به هر مرحله، با میزان فعالیت مورد نیاز آن مرحله تناسب داشته باشد.
  • حدود تاریخ دفاع و یا تحویل گزارش نهایی در مراحل تحقیق پیش بینی شده باشد.
  • تدوین مقاله حاصل از تحقیق، در مراحل گانت چارت تحقیق لحاظ شده باشد.

 

توصیه نهایی

در یک نگاه کلی هنگامی که دانشجو طرح تحقیق خود را آماده می کند باید به سوال های زیر پاسخ گوید:

  • آیا این موضوع ارزش تحقیق دارد؟
  • آیا می شود در این موضوع رساله ای نوشت؟
  • آیا من توانایی انجام آن را دارم؟
  • آیا میل و علاقه ای به این کار در من هست؟
  • در باب یک طرح تحقیقی خوب طراحی شده سوال های زیر مطرح است.
  • مشکل چیست و چگونه باید آن را تعریف کرد؟
  • چگونه مشکل، به یک کار پژوهشی تبدیل می شود؟
  • چه اطلاعاتی را باید جمع آوری کرد و چه چیزهایی به آن مربوط است؟
  • چگونه باید اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرد؟
  • چگونه تحلیل من به حل مساله کمک می کند؟

دانشجو باید بداند که در تهیه طرح پیشنهادی تحقیق همه نکات لازم را به ویژه درباره مسائل کلیدی رعایت کند. این نکته درباره رساله دکتری در ایران به ویژه دانشگاه های دولتی که رسما برای دفاع طرح پیشنهادی تحقیق جلسه رسمی با داوران داخلی و خارجی می گذارد، اهمیت بسیار دارد. دانشجو باید در کاری که تحویل می دهد همه نکات لازم را رعایت کند؛ مثلا چکیده، فهرست مندرجات، استناد دهی مناسب، آوا نویسی اسامی خارجی و مانند آن را رعایت کرده باشد تا داوران بتوانند با سرعت بیشتری به نقد محتوا بپردازند.

پس از تکمیل پروپوزال و قبل از تسلیم آن به یک سازمان، بهتر است آن را مرور و میزان مطلوبیت آن را بررسی نمایید. محورهایی که در بالا آمده است، برای این منظور طراحی شده اند. نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که تمامی محورهای مورد بحث در مورد تمامی پروپوزال ها صدق نمی کند و به طور کلی مطرح شده اند. به عنوان مثال، در پژوهش های توصیفی ممکن است نیازی به نگارش فرضیه یا فرضیه های پژوهش نباشد، لذا رعایت محورهای مطرح شده زیر در بخش فرضیه، برای چنین پژوهش هایی، ضرورتی نخواهد داشت. از نظر اصول علمی، زمانی پروپوزال پیشنهادی از مطلوبیت مناسبی برخوردار خواهد بود که محورهای زیر در فرآیند تکمیل آن رعایت شده باشد.


 

بعد پر کردن فرم پروپوزال چکار کنیم؟

 

بعد از این که شما این فرم را پر کردید استاد راهمنا و مشاور آن را مطالعه می کنند و ایرادات آن را به شما می گویند. ممکن است بارها آن را رد کنند اما ناراحت نباشید و مجدد تلاش کنید. بعد از امضا توسط استاد راهنما و مشاور فرم شما تحویل شورای پژوهش می شود و معمولا چند هفته بعد اگر اشکال خاصی نداشت تصویب می شود و شما می توانید کار بر روی پایان نامه را شروع کنید.
فرم پروپوزال شامل بخش های زیر است و ممکن است در دانشگاه های مختلف اندکی با هم تفاوت داشته باشد.

 

خب دوستان موارد دیگری نیز مثل هزینه پایان نامه یا این که آیا این موضوع در جایی قابل استفاده است و … نیز در فرم وجود دارد که نیازی به توضیح ندارد.
در این مقاله قصد من این بود که برای دوستانی که آشنایی چندانی با این موضوع ندارند که پروپوزال چیست به صورت مختصر، ساده و به دور از اصطلاحات فنی، در مورد اینکه پروپوزال چیست مطالبی بنویسم. اگر شما نظری درباره این مقاله دارید حتما در بخش دیدگاه ها در پایین همین صفحه قید بفرمایید. از همراهی شما سپاسگزارم.

در پایان یک فایل دانلود آموزش پروپوزال نویسی در اختیار شما قرار می دهیم:

دانلود آموزش پروپوزال نویسی

 منابع :‌
1- روشهاي پژوهش در علوم رفتاري از دكترزهره سرمد ، دكتر عباس بازرگان و دكترالهه حجازي .
2- كندو كاوها و پنداشتها از دكترفرامرز رفيع پور .
3- روشهاي پژوهش در علوم رفتاري(از نظريه تا عمل) از عباس خورشيدي ، فرشيد موفق و ...
4- فصل نامه هاي تعليم و تربيت

5-kalamesabz.com

6-aftabir.com


  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا