به گزارش واحد دریافت خبر یزدفردا:حتما براي تان اتفاق افتاده كه از قرص هايي مثل استامينوفن يا كدئين براي رفع كسالت بدون تجويز پزشك استفاده كنيد، اما بايد بدانيد كه چنين داروهايي ممكن است در طولاني مدت سلامت شما را به خطر بياندازد. دكتر نادر حقي، معاون آموزشي مركز اورژانس در مورد انواع مسموميت هاي دارويي، توضيحات كاملي ارايه و از خطرات آن، ما را با خبر مي كند.

    
    مسموميت دارويي چيست؟
    هر دارو يا ماده اي كه فرد براي درمان، بيش از حد مجاز استفاده مي كند و حتي داروهايي كه براي كاربرد درماني در دوز مجاز مصرف ولي منجر به مشكلاتي در بدن مي شوند و از بدن دفع نمي شوند را مسموميت دارويي مي گوييم. مهم ترين نكته در اين مورد سن فرد مصدوم و ابتلابه نوعي بيماري است و اينكه با توجه به نوع دارو چطور آن دارو از بدن دفع و مثلادارو از طريق دستگاه گوارش يا كليه از بدن خارج مي شود. بنابراين بايد توجه داشت كه براي هر فردي چه دارويي تجويز مي شود. براي مثال فردي كه كليه اش دچار مشكل است، نمي تواند داروهايي كه از طريق كليه دفع مي شوند را مصرف كند و اگر از چنين داروهايي حتي در دوز پايين استفاده كند دچار مسموميت مي شود و اين موضوع در مورد داروهايي كه از طريق سيستم گوارش دفع مي شوند هم صدق مي كند.
    
     چه نكاتي در مسموميت دارويي اهميت دارند؟
    همان طور كه گفتيم در مسموميت دارويي تشخيص نوع داروي مصرفي بسيار مهم است. گاهي اوقات بعضي داروها عوارض و مسموميت شان نسبت به مقدار دوز درماني بسيار به هم نزديك هستند، مثلادارويي مثل ديگوكسين براي كساني كه به مشكلات قبلي دچارند و انقباض قلب شان به طور منظم انجام نمي شود، تجويز مي شود اما نكته مهم اين است كه دوز درماني به دوز مسموميت خيلي نزديك است و مصرف كمي بيش از حد آن موجب مسموميت مي شود. بنابراين به افرادي كه نظير اين داروها را مصرف مي كنند، مي گوييم تا نصف قرص را ميل كنند يا اگر قرص كامل را مي خورند دو روز در هفته دارو را مصرف نكنند تا اثرات مسموميت ايجاد نشود.
    
     داروها چطور در بدن مسموميت ايجاد مي كند؟
    بعضي از داروها در دوزهاي تجمعي موجب بروز مسموميت مي شوند. مثلاقرص استامينوفن كه بسياري از افراد بدون توجه از آن استفاده مي كنند، وقتي هر روز يك يا دو عدد قرص استامينوفن را مي خوريد به مرور زمان در بدن شما جمع و وقتي ميزان آن در بدن افزايش پيدا كرد منجر به مسموميت دارويي مي شود. اما گروه ديگري از داروها به محض مصرف و ورود به بدن موجب بروز مسموميت مي شوند و اگر راه تزريق دارو براساس استاندارد گفته شده نباشد مثلااگر دارويي بايد به صورت عضلاني تزريق شود ولي داخل رگ تزريق گردد ممكن است بسيار خطرناك باشند و آسيب هاي جدي را وارد كند، چون ميزان دارو از حد معمول بسيار بيشتر است و عوارض را به همراه خواهد داشت.
    
     شايع ترين مسموميت ها در ايران كدام موارد هستند؟
    به طور كلي در ايران دو نوع مسموميت دارويي شايع داريم. يكي از آنها مسموميت هاي دارويي در كودكان است كه معمولااشتباهي مصرف مي شوند مثل شربت ها و قرص ها كه سهوا استفاده مي شوند. نوع ديگر مسموميت ها مصرف عمدي داروي بيش از حد است و معمولاداروهايي كه در منزل نگهداري مي شوند مثل قرص هاي آرام بخش و اعصاب كه از جمله داروهاي مصرفي در اين دسته هستند. البته در برخي موارد شاهد اين هستيم كه فردي به دكتر مراجعه مي كند و بايد قرص را در هفته دو يا سه بار مصرف كند اما به طور اشتباهي روزي سه عدد مي خورد و بعد از چند روز دچار مسموميت مي شود. عموما بيشترين نوع مسموميت دارويي در بزرگسالان به وسيله مصرف بيش از حد يا غيرمجاز قرص ها صورت مي گيرد.
    
     مصرف چه داروهايي خطرات جدي براي انسان دارد؟
    دسته اي از داروها هستند كه مصرف كمي از آنها موجب آسيب هاي جدي و حتي مرگ مي شود البته اين داروها به ندرت توسط داروخانه ها تجويز مي شوند يا طريقه مصرف آنها مثل روش هاي گوارشي نيست. مثلاقرص برنج كه مورد مصرفي آن براي انسان به كار نمي رود و مصرف حتي نصف قرص هم منجر به مرگ انسان مي شود. جدا از اين مورد من پيشنهاد مي كنم تا در خوردن داروهاي سه حلقه اي ضدافسردگي نظير ايمن پرامين بسيار دقت كنيد. اين قرص ها به طور معمول در همه خانه ها يافت مي شود اما مساله مهم اين است كه بدن افراد مختلف در دوزهاي متفاوت اين داروها عكس العمل عجيبي نشان مي دهند. بيماراني داشتيم كه با خوردن پنج عدد از اين قرص ها دچار مسموميت شده اند و عوارض خطرناكي را نيز در برداشته است و شايد شخص ديگري 20 عدد از اين قرص ها را مصرف كند اما اتفاقي برايش نيفتد. بنابراين در مورد خيلي از داروها نمي توانيم به طور دقيق بگوييم كه مصرف چه ميزان از آنها علايم مسموميت را به همراه خواهد داشت. بنابراين عكس العمل بدن افراد به ميزان مصرف داروها بسيار متفاوت است. معمولاداروهايي كه مصرف بيش از حد آنها خطرناك است تنها در نسخه پزشك تجويز مي شوند و حتما توصيه مي شود كه در جايي مناسب و دور از دسترس اطفال نگهداري شوند. كودكان وزن كمتري دارند و ممكن است با خوردن يك يا دو عد قرص سلامت شان به خطر بيفتد.
    
     علايم مسموميت دارويي چه مواردي هستند؟
    گاهي اوقات ديده مي شود كه بسياري از مردم به دلايل مختلف مثلاسردرد يا دندان درد به طور مكرر از قرص هاي مثل استامينوفن استفاده مي كنند. بايد بدانيد كه مصرف يك يا دو عدد از اين قرص باعث ايجاد مسموميت نمي شود ولي اثرات چنين دارويي در بدن به صورت تجمعي است يعني با مصرف مداوم امثال چنين قرص هايي اثرات آن در بدن جمع مي شود و بعد از گذشت مدتي علايم مسموميت را ايجاد مي كنند. تنفس هاي تند يا حالت تهوع، سردرد و سرگيجه همگي از نشانه هاي مسموميت چنين داروهايي هستند. ولي مشكلي كه در اينجا وجود دارد اين است كه هيچ كدام از داروها ويژگي اختصاصي ندارند كه بتوان با توجه به آن نوع مسموميت يا دارو را حدس زد. داروهايي مثل آتروپين و امثال آن موجب گشادي مردمك چشم مي شوند، پس اگر داروي از اين خانواده مصرف شود با معاينه چشم مي توان فهميد كه دارويي مصرفي از چه دسته اي بوده است ولي به غير از اين مورد نمي توان دارويي كه موجب مسموميت شده را حدس زده و در واقع داروهايي ديگر علايم مشخصي براي تشخيص ندارند. بنابراين روي اين مساله تاكيد مي كنم كه حتما داروها را با تجويز پزشك استفاده و دور از دسترس اطفال نگهداري كنيد. يادتان باشد اگر دارويي را با تجويز پزشك براي درمان ناراحتي مصرف مي كنيد به هيچ عنوان در موارد ديگر براي رفع ناراحتي هاي ديگر مثل سردرد و غيره استفاه نكنيد. عدم رعايت اين موضوع نيز مي تواند موجب بروز مسموميت دارويي شود چون شرايط جسماني شما ممكن است با گذشته متفاوت باشد، بنابراين از خوددرماني به شدت پرهيز كنيد تا دچار مسموميت نشويد.
    
     مصرف بيش از حد دارو به كدام يك از اعضاي بدن آسيب مي زند؟
    داروها براساس اينكه مكانيسم اثرشان در جاهاي مختلف بدن است، متفاوت هستند. مثلاداروي آسپرين در مسيري از بدن عمل مي كند و باعث مي شود تا مخاط معده كاهش پيدا كند و محافظ هاي معده را ضعيف مي كند و در نتيجه موجب زخم هاي گوارش مي شوند. بعضي از داروها بر كبد تاثير مي گذارند يعني اگر فرد بيمار مبتلابه بيماري كبد باشد و اين دسته داروها را مصرف كند، دچار مسموميت شديد مي شود. هر دارويي براي قسمت خاصي از بدن تجويز مي شود و اگر داروي مصرفي كاربرد عمومي نداشته باشد مي توان نوع دارو را فهميد. توجه داشته باشيد بعضي داروها مثل آمپول كلسيم اگر وارد خارج از رگ شود موجب نكروز ناحيه يعني از بين بردن سلول هاي آن منطقه از بدن مي شود. بنابراين نوع روش مصرفي دارو نيز حايز اهميت است و در تشخيص مسموميت كمك مي كند.
     واكنش مناسب هنگام بروز مسموميت دارويي چيست؟
    اگر شخصي با هدف خودكشي بيش از حد دارو بخورد و دچار مسموميت شود بايد حتما او را نزد پزشك يا مركز مسمومان ببريد. اين مساله بسيار مهمي است چون شما نمي دانيد كه فرد چه مقدار دارو را مصرف كرده بنابراين براي جلوگيري از آسيب جدي فرد را سريعا به مركز درماني ببريد تا هر چه زودتر شست وشوي معده براي او انجام شود و درمان مناسب صورت بگيرد. حال اگر شخصي به طور اشتباهي دارويي مصرف كرده توصيه مي كنيم اگر مي دانيد كه چه نوع داروي استفاده كرده و هوشيار است، مي توانيد از مواردي كه باعث استفراغ در انسان مي شود استفاده كنيد و اجازه ندهيد تا داروها در بدن جذب شوند البته نوعي از اين مواد مثل زغال فعال تنها در مراكز مسموميت پيدا مي شود. زغال فعال براي افراد مسموم تجويز مي شود و با ورود به معده افزايش حجم پيدا مي كند و سپس موارد دارويي در روده به آن متصل مي شوند و نمي گذارد تا دارو جذب معده شود. در ساعات و دقايق بعد از مصرف دارو كارهايي كه موجب استفراغ و حالت تهوع مي شوند، بهترين كار هستند چون قبل از اينكه قرص در بدن باز شود و اثر خود را وارد كند از طريق سيستم گوارش دفع مي شود. البته بعضي از مواد مثل قرص ديازپام جذب بالايي دارند و سريعا جذب بدن مي شوند يعني به محض ورود قرص در بدن اثر مي كند و شايد نتوانيم عكس العمل به موقع را انجام دهيم و تنها مي توانيم جلو عوارض آن را بگيريم. بنابراين در چنين موارد مخصوصا اگر افراد مصدوم كودكان باشند بلافاصله با اورژانس تماس بگيريد يا خودتان فرد را به مركز مسموميت برسانيد. در صورت بد حال بودن مريض تماس با اورژانس بسيار ضروري است چون ممكن است نياز به مراقبت هاي ديگري باشد. اگر فرد مسموم حالت خواب آلودگي دارد يا مدت زيادي از مصرف دارويش گذاشته، شست وشوي معده و استفراغ فايده اي در اين حالت ندارد، يعني دارو وارد سيستم خون شده بنابراين فرد را سريعا به مركز درماني ببريد. چنين بيماري به دليل اينكه هوشيار نيست و دچار منگي مي شود ممكن است با بالاآوردن، محتويات معده وارد ريه اش شود و دچار خفگي گردد. پس در اين موارد به هيچ وجه توصيه نمي كنيم كه فرد مصدوم را وادار به استفراغ كنيد چون منجر به انسداد ريه خواهد شد و خطر خفگي به دنبال خواهد داشت. در مورد شربت ها كه نوع ديگر داروهاي مصرفي هستند، بايد بگوييم به دليل مايع بودن، شربت با سرعت بيشتري در معده جذب مي شود. در بعضي از خانواده ها افراد از نوع شربت خاصي براي مصرف دارويي استفاده مي كنند كه بايد بسيار مراقب باشند تا از دسترس كودكان دور نگه دارند، چراكه براي آنها بسيار خطرناك است. معمولامزه شربت هاي درماني براي مواردي مثل سرماخوردگي طوري است كه كودكان هم بتوانند بخورند ولي به طور كلي شركت هاي دارويي زياد مايل به خوشمزه كردن شربت ها نيستند به اين دليل كه ممكن است توسط كودكان اشتباهي خورده شود و عواقب خطرناكي به همراه خواهد داشت. حتما شربت ها را در جايي دور از دسترس كودكان يا در يخچال نگهداري كنيد تا كودكان به راحتي نتوانند آن را در اختيار داشته باشند. اگر قرار باشد كودك شما براي درمان ناراحتي از شربت استفاده كند، مصرف آن بايد حتما تحت نظر پزشك صورت بگيرد و سر ساعت معين خورده شود.
    
     چه نكاتي را بايد در مصرف داروها رعايت كرد؟
    به تاريخ مصرف داروها توجه كنيد. اگر داروها را بعد از گذشت تاريخ مصرف استفاده كنيد كه آسيب جدي اي به بدن وارد مي كنيد. دارويي مثل تتروسايكلين كه در بعضي كشورها شربت آن نيز توليد مي شود، اگر بعد از تاريخ مصرف آن خورده شود، فوق العاده خطرناك است بنابراين اگر دكتر شربت يا قرص را برايتان تجويز كرد، بعد از گذراندن دوره درماني اگر مقداري از آن باقي مانده، سعي كنيد تا آن را دور بريزيد و در خانه نگهداري نكنيد. يادتان باشد كه به هيچ عنوان نمي توانيد شربتي را كه چهار يا پنج ماه، در يخچال نگهداري شده مصرف كنيد، در غيراين صورت ممكن است باعث بروز مسموميت در ميان يكي از افراد خانواده شود.

 

چگونه از بروز مسمومیت ها در اطفال پیشگیری کنیم ؟

●   کودکان زیر ۵ سال، پر خطرترین گروه سنی از نظر بروز مسمومیت هستند.

●  کودکان خردسال ممکن است هر چیزی را به دهان ببرند. این عمل بخشی از آموزش و درک این گروه سنی از محیط اطرافشان است و این عمل زمینه ساز بروز مسمومیت است.

●   در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید.

●   کیف دستی، ساک خرید و کیسه های نایلونی را دور از دسترس کودکان قرار دهید. ممکن است داخل آنها وسایلی باشد که توسط کودک بلعیده شود و یا کودک ضمن بازی آنها را روی سر خود کشیده و سبب خفگی وی شود.

●   گلها و گیاهان آپارتمانی را دور از دسترس کودکان قرار دهید و هنگام بازی کودکان در فضای باز مراقب آنها باشید تا توسط گلها و گیاهان سمی، مسموم نشوند.

●    نام گیاهان خانگی را به خاطر بسپارید و آن را روی برچسبی کنار آنها بنویسید. بسیاری از گیاهان و گلهای آپارتمانی مانند خرزهره و دیفن باخیا، سمی هستند و تماس پوست با آنها و یا به دهان بردن آنها منجر به مسمومیت می شود.

●  مواد شیمیایی، شوینده و سفید کننده را در منزل در کمدهای دارای قفل و دور از دید و دسترس کودکان قرار دهید.

●   درب کمدهایی که در آن مواد شیمیایی خطرناک را نگه می دارید با قفل یا طناب محکم نمائید.

●  داروهای مصرفی افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهدارید.

●  از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود.

●   در هنگام بروز مسائل و مشکلات خانوادگی، بیشتر مراقب کودکان باشید. در این شرایط کودکان در برابر حوادث و مسمومیت اتفاقی آسیب پذیرترند.

●  همیشه پس از استفاده از مواد شیمیایی سریعاً درب آن را ببندید، ولی بدانید هیچ ظرف دربسته ای از دسترسی کودکان در امان نیست.

●   هیچگاه الکل و ضد یخ را در دسترس کودکان قرار ندهید.

●  در صورتیکه کودک شما ماده ای غیر خوراکی را بلعید، با مرکز اورژانس و یا مرکز کنترل مسمومیتها با شماره تلفن ۰۹۶۴۶ تماس بگیرید.

۱۵٫  شماره تلفن های زیر را در دسترس و یا در کنار تلفن نصب نمائید: شماره تلفن پزشک کودک، شماره تلفن مرکز کنترل مسمومیت:۰۹۶۴۶ ، شماره تلفن اورژانس: ۱۱۵٫

●   محصولات شیمیایی و شوینده، نفت و بنزین را همیشه در ظرف اصلی آن نگهداری کنید. هیچگاه این فرآورده ها را در ظرف مواد خوراکی (مانند بطری نوشابه) نگه داری نکنید. این عمل سبب خورده شدن اتفاقی این مواد توسط کودکان می شود.

●    به کودکان بیاموزید هیچ چیزی ننوشند و یا نخورند مگر اینکه با اجازه بزرگسالان باشد.

●   داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.

●   زمانیکه شما در منزل نیستید و کوک را به فرد دیگری می سپارید ، کودکان در معرض بیشترین خطر مسمومیت قرار دارند.

●   اگر به کودک خود دارو می دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.

●   در هنگام استفاده از محصولات شیمیایی و پاک کننده چنانچه مجبور شدید به زنگ درب ورودی و یا تلفن جواب دهید، هرگز از کودک خود چشم برندارید.

●   عمده ترین موارد مسمومیت در کودکان در اثر خوردن داروها، مواد شیمیایی و محصولات خانگی مانند، مواد آرایشی بهداشتی، فرآورده های شوینده، سفیدکننده و لوله باز کن، لاک پاک کن (استون) و گیاهان آپارتمانی سمی بوده است.

●   مسمومیت اتفاقی در اثر بلع نفت در کودکان بسیار خطرناک می باشد. در صورت بلع نفت توسط کودک هر چه سریع تر او را نزدیک ترین مرکز درمانی منتقل نمایید.

●   بلع باطری ساعت در کودک می تواند با عوارض جدی همراه باشد. در این موارد کودک را در اسرع وقت به یک مرکز درمانی منتقل کنید.

●   با مصرف خودسرانه داروها بدون تجویز پزشک، سلامت کودک خود را به خطر نیندازید.

●  مقادیر بالای برخی از داروهای به ظاهر کم خطر، می توانند برای کودک کشنده باشد.

●   شایعترین علت بروز مسمومیت در جهان، مصرف داروها بیش از مقادیر درمانی می باشد.

●   دهان، شایعترین راه ورود سموم به بدن می باشد.

●  داروها را دور از دید و دسترس کودکان و در ارتفاع بالا ودر کمد مجهز به قفل نگه داری نمایید.

●  در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید.

●  داروهای مصرفی افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهدارید.

●  از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود.

●   داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.

●  اگر به کودک خود دارو می دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.

●  بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند را دور از دسترش ایشان قرار دهید و مراقبت دقیقی در خصوص میزان داروی مصرفی ایشان به عمل آورید.

●   بهترین کار برای پیشگیری از دادن دوز تکراری دارو به کودک ، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرصها در داخل جعبه های مخصوص تقسیم بندی شده (برحسب صبح، عصر و شب) می باشد.

●  بروز مسمومیت توسط برخی از داروها هرچند ممکن است منجر به مرگ نگردد ولی مقادیر بالای این داروها می توانند منجر به صدمات دائمی کبد و کلیه فرد مسموم شود.

●   داروها را مطابق با توصیه پزشک یا داروساز و نه بیشتر از آن مصرف نمائید چراکه با مصرف چند برابر مقادیر درمانی داروها به طور خودسرانه، نه تنها روند درمان شما سریعتر نمی شود بلکه تنها دچار عوارض سوء و یا مسمومیت با داروها خواهید شد.

●   داروها خصوصا داروهای خوش طعم مخصوص کودکان را از دسترس ایشان دور نگه دارید. ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو نماید.

●   در برخورد با کودک مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این کودک، بسته های دارویی را همراه وی به بیمارستان ببرید.

●   شایعترین علت مسمومیت در کشور ما بروز مسمومیت های دارویی می باشد.

●  چنانچه در خانه کودک زیر ۵ سال دارید، حتما داروها را در کمدهای بالاتر و مجهز به قفل قرار دهید.

●   کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد مسن فامیل در حال مصرف داروهای خود می باشند، کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو بنمایند.

 
مسمومیت بیشتر در خانه رخ می دهد و کودکان زیر پنج سال در بالاترین خطر ابتلا به مسمومیت اتفاقی هستند. هر ماده ای که برای بدن شما زیانبار باشد یک سم است که ممکن است از طریق استنشاق، تزریق، فرو بردن، پخش در چشم و یا از طریق پوست جذب شود هر ماده ای اگر بیش از حد به بدن وارد شود می تواند سمی باشد شما در حال نگهداری از کودک 4 ساله هستید و کشف می کنید که کودک بیش از نیمی از یک بطری قرص های شما را خورده است و یا مسمومیت می تواند در اثر ( خوردن دارو در دوزهای بیش از حد مجاز، مصرف بیش از حد مواد مخدر، مونوکسید کربن از لوازم گاز، محصولات خانگی مانند ( پودر رختشویی )، آفت کش ها، گیاهان داخل سالن و یا در فضای باز، فلزات مانند سرب و جیوه ) باشد.

اثرات محدوده مسمومیت از بیماری کوتاه مدت تا آسیب های مغزی، کما و مرگ است و درمان مسمومیت بستگی به نوع سم خورده شده دارد.

علائم و نشانه های مسمومیت

علائم مسمومیت به نوع سم و مقدار گرفته شده بستگی دارد و عبارت از ( استفراغ، درد معده، درجه حرارت بالا، خواب آلودگی و غش ) می باشد.
اگر در کودک به طور ناگهانی چنین علائمی پیدا شود ممکن است مسموم شده باشد به ویژه اگر کودک کسل و گیج است.
قرمزی اطراف دهان و لب ها به علت نوشیدن سموم خاص می باشد.
در اثر مواد شیمیایی مانند ( بنزین و یا تینر ) تنفس بودار می شود.
سوختگی، لکه و بو ( در فرد، لباس ها، مبلمان، کف، فرش و یا اشیاء مناطق اطراف فرد ) نشانه مسمومیت است.
بطری های خالی دارو و یا قرص های پراکنده و دیگر نشانه های غیر منتظره، از علائم مسمومیت است.

در موارد مسمومیت چکار کنیم؟

اول آرام باشید اگر مراحل درست انجام شود بیشتر موارد مسمومیت کودکان خفیف و قابل کنترل هستند با این حال، برخی از مواد برای کودکان بیشتر سمی هستند و ممکن است حتی در دوزهای بسیار کوچک نیز برای یک کودک کشنده باشد مواد شیمیایی، الکل ( به عنوان مثال، مواد شیمیایی صنعتی، رقیق کننده رنگ، آفت کش ها مانند ( لیندان )، نوشابه های الکلی مانند ودکا، ضد یخ، مایعات برف پاک کن شیشه جلو اتومبیل )، پاک کننده ها، سفید کننده، لوازم آرایشی ناخن، بعضی از انواع گیاهان و قارچ ها، مسمومیت غذایی در اثر مواد غذای ( آماده، کپک زده و یا باکتری در گوشت خام آلوده )، نیش حشرات و نیش مار ) سبب مسمومیت می شوند.
داروهایی مانند ( ضد افسردگی، دیابت، قلبی، مواد مخدر، آهن، مخدرها مانند ( اکسی کدون، متادون )، سالی سیلات ها به عنوان مثال ( ASA، مزالازین ) و داروهای ضد تشنج ) سبب مسمومیت می شوند
توجه داشته باشید که این لیست جامع نیست هر دارو یا ماده شیمیایی مصرف شده توسط یک کودک می تواند منجر به آسیب های جدی شود این مواد باید دور از چشم و دسترس اطفال نگه داشته شود در مسمومیت ها، کودک را وادار به استفراغ نکنید مگر توصیه شده باشد.
اگر کودک بیهوش و تنفس متوقف شده یا فاقد نبض است با اورژانس تماس بگیرید و اگر شما برای انجام این کار آموزش دیده اید عملیات احیاء ( CPR ) را شروع کنید تکنیک های CPR برای بزرگسالان و کودکان بیش از 1 سال سن مشابه هستند با این تفاوت که در کودکان ممکن است نیاز به تنفس کوچکتر باشد.
اگر کودک دارای ( مشکل تنفس، تشنج و یا مشکل در بلع ) باشد با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
سن کودک، وزن تقریبی و یک شرح حال از آنچه که کودک بلعیده است ( به عنوان مثال، نوشته های بر چسب بطری قرص و یا قرص هایی مشابه ) را بیاد داشته باشید.
اگر سم روی لباس ها، پوست و چشم فرد ریخته است لباس را در آورده و پوست یا چشم را با آب سرد یا ولرم بشویید و یا از حمام به مدت 10 - 30 دقیقه یا تا زمانی که کمک برسد استفاده کنید.

درمان مسمومیت

مسمومیت می تواند از عوامل مختلف مثل داروها، مواد مخدر، مواد غذایی بوجود آمده و ممکن است سبب آسیب به فرد شود لذا مسمومیت یک اورژانس پزشکی است و آن را در خانه نمی توان درمان کرد. لذا باید بلافاصله به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

درمان پزشکی مسمومیت

سم جذب نشده را قبل از هر گونه آسیب به بدن حذف کنید.
اگر فرد بیهوش است پزشک برای محافظت از خفه شدن فرد در اثر استفراغ و ارائه تنفس مصنوعی یک لوله پلاستیکی، انعطاف پذیر و نرمی را در نای ( لوله گذاری ) او قرار می دهد.
هنگامی که سم به معده نقل مکان کرد روش های دیگری مورد نیاز است.
زغال چوب فعال به عنوان یک جاذب فوق العاده برای جذب بسیاری از سموم عمل می کندهنگامی که سم به زغال چوب در روده گیر کند نمی تواند به جریان خون وارد شودزغال چوب فعال ( فعال ) هیچ طعم و مزه ندارد اما گاهی اوقات باعث می شود که فرد به استفراغبیافتدزغال چوب فعال را در اسرع وقت پس از مسمومیت داده شود  این کار برای ( الکل، caustics، لیتیوم و یا فرآورده های نفتی ) موثر نیست.
مقدار زیادی از مایع به نام Golytely بنوشید  .
برخی از سموم دارای پادزهرهای خاص می باشند پادزهرها از کارکرد سم جلوگیری و یا اثرات سم را معکوس می باشد.
آتروپین یک پادزهر برای گازهای عصبی خاص و حشره کش ها است از آتروپین برای گاز اعصاب استفاده می شود .
پادزهر مشترک N استیل سیستئین ( Mucomyst ) که برای خنثی کردن مصرف استامینوفن بیش از حد استفاده می شود استامینوفن در دوزهای نرمال، یکی از ایمن ترین داروهای شناخته شده است اما مصرف بیش از حد و گسترده سبب آسیب کبد می شود و هپاتیت و نارسایی کبد ایجاد می کند.
چسب سدیم پلی استایرن سولفونات ( Kayexalate ) می تواند پتاسیم و دیگر الکترولیت ها از جریان خون جذب کند.
اگر یک فرد است که توسط یک مار سمی گاز گرفته شود از آنتی ونوم  antivenin استفاده می شود.
وقتی که هیچ درمان خاصی وجود ندارد، پزشک علائم و نشانه های مورد نیاز را درمان می کند.
اگر فرد مضطرب یا دارای توهم است از آرام بخش برای آرام کردن فرد استفاده می شود.
از ونتیلاتور برای کسی که تنفس او در اثر مسمومیت متوقف شده استفاده می شود.
داروهای ضد تشنج برای درمان و یا جلوگیری از تشنج استفاده می شود.

پیشگیری از مسمومیت در کودکان

تقریبا تمام مسمومیت ها در خانه رخ می دهد و 80 درصد از مسمومیت کودکان در سنین 1 تا 4 سال می باشد. سوخت و ساز بدن کودکان از بزرگسالان متفاوت است کودکان متابولیک سریعتر و از لحاظ جسمی کمتر قادر به تحمل مواد شیمیایی سمی مانند ویتامین ها یا قرص های حاوی آهن هستند لذا مقدار زیاد این داروها در کودکان به علت آسیب کبدی می تواند برای کودکان کشنده باشد.
درب تمام کابینت های نگهداری مواد خطرناک برای محدود کردن دسترسی کودکان به مواد سمی، قفل ایمنی نصب کنید.
تمام داروهای نسخه ای و بدون نسخه را خارج از دید و دور از دسترس کودکان ذخیره، و ترجیحاً در قفسه قفل دار نگهداری شود.
گیاهان سمی داخل خانه را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
از مناطق که به تازگی کود یا آفت کش پاشیده شده دور بمانید.
کودکان کنجکاو تمایل به قرار دادن هر چیزی در داخل دهان خود دارند.
لذا بطری های پزشکی ممکن است برای آنها جذاب باشد .
و ممکن است به بعضی داروها یا محصولات خانگی ( به ویژه داروی با طعم شیرین و عطر میوه ای ( مانند غذا یا نوشیدنی نگاه کنند.
کودکان تقلید از بزرگسالان را دوست دارند و مصرف دارو در مقابل کودکان ممکن است خطرناک باشد چون ممکن است عمل شما را دنبال کنند.
از ظروف مقاوم، سخت و ایمنی را برای نگه داشتن دارو استفاده کنید تا کودکان قادر به باز کردن درب آن نباشند.
داروها را در قفسه های قفل دار نگهداری کنید
 
 
برای آشنایی بیشتر با راه های مبارزه با مسمومیت ها با دکتر فاطمه فرهمند، متخصص بیماری های گوارش کودکان، به گفتگو نشسته ایم تا با شیوه های پیشگیری از این مشکل در کودکان بیشتر آشنا شویم.

آیا مسمومیت درکودکان فقط مسمومیت گوارشی است؟

ـ نه، مسمومیت در کودکان فقط به نوع گوارشی محدود نمی شود. کودکان ممکن است از طریق خوردن غذاهای آلوده، داروها و حتی استنشاق بعضی مواد دچار مسمومیت شوند. اما عمده ترین مسمویت ها از نوع گوارشی است یعنی مسمومیتی که از طریق میکروب هایی مثل استافیلوکوک طلایی است که ممکن است در یک مدرسه یا مهدکودک در یک جشن یا مهمانی یا مراسم تولد، همگی کودکان به دلیل مصرف کیک های خامه دار دچار علایم مسمومیت شوند. این علایم معمولا از نیم تا سه ساعت بعد از خوردن غذای آلوده ایجاد می شود و شامل استفراغ، تب و گاهی اسهال و دل درد است. گاهی ممکن است این مسمومیت به وسیله بعضی میکروب هایی ایجاد شود که از مواد غذایی حاوی گوشت های کاملا پخته نشده یا همبرگر ایجاد شود که در این صورت نیز علایمی نظیر دل درد، استفراغ، تب و حتی اسهال ایجاد می کند. مصرف بعضی کنسروها که ظاهرشان نیز نشان می دهد که نباید مورد استفاده قرار گیرد، می تواند سبب تولید بیماری بوتولیسم شود که سم آن موجب بروز اختلالات بینایی حرکتی و فلج شده و یبوست ایجاد می کند. مصرف بعضی قارچ های سمی که معمولا در کوه ها و کشتزار ها رشد می کند نیز ممکن است سبب بروز مسمومیت شود. همچنین مصرف بعضی گیاهان زمانی که کودکان برای تفریح به طبیعت برده می شوند دیده شده که سبب بروز مسمومیت و علایمی نظیر تنگی مردمک ها شده است.

چه داروهایی و چگونه باعث مسمومیت می شوند؟

ـ مصرف اشتباه و بیش از حد برخی داروها از جمله استامینوفن باعث ایجاد مسمومیت می شود. گاهی به دلیل اینکه والدین داروهای ضدتشنج و اعصاب می خورند، این داروها اگر در دسترس کودکان قرار بگیرد و بچه چند تا با هم مصرف کند، دچار مسمومیت دارویی و بروز نشانه هایی مانند تهوع، استفراغ، اختلال هوشیاری و گیجی می شود. مصرف ایبوپروفن و آسپیرین هم می تواند در کودکان خونریزی گوارشی ایجاد کند. در بچه های شیرخوارگاهی والدین به علت بی قراری و ناآرامی و گریه زیاد به او ترکیبات حاوی تریاک می دهند که مصرف این ماده یا حتی استنشاق آن در کودکان باعث ایجاد مسمومیت و علایمی مثل بی حالی و یا کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش تعداد تنفس می شود. همچنین تنفس هوای آلوده به گاز کربونیک ناشی از بخاری هم سبب بروز مسمومیت های شدید در کودکان می شود.

کمی هم از خطرات مسمومیت با مواد ضدعفونی کننده بگویید لطفا.

ـ بله، علاوه بر مواردی که ذکر شد، انواع شوینده ها و پاک کننده ها و ترکیباتی نظیر گاز پاک کن یا چنته نیز سبب بروز مسمومیت های شدیدی در کودکان و حتی منجر به بروز عوارص غیرقابل برگشت و زخم های مری و معده می شود. با توجه به شیوع بالای این نوع مسمومیت ها که بعضا دیده شده والدین در داخل ظروف آب ریخته و ماده حل کننده ای مثل چنته یا محلول ضدعفونی را در آن رقیق کرده اند و کودک به اشتباه آن را نوشیده است و دچار مشکلات شدیدی شده است. از این رو حتی به وزارتخانه اطلاع داده شده است که به بسیاری از کارخانه ها اطلاع دهند تا این مواد شوینده و تمیزکننده را در ظروف قشنگ و خوشرنگ نریزند و حتما علامت خطر و مرگ و نشانه های هشداردهنده روی آنها درج شود.

مشاهده شده که گاهی کودکان حتی نفتی را که در داخل لیوان ریخته شده، نوشیده اند! در صورت بروز مسمومیت با نفت در خانه چه اقدامی باید کرد؟

ـ کمی آب جوشیده سرد شده را با کمی نمک و قند مخلوط کرده و به حالت سرم درآورید و یا سرم خوراکی به کودک دهید تا ماده سمی کمی رقیق شده و به دفع آن کمک کند. در صورت نبودن سرم خوراکی آب جوش و نبات کفایت می کند و نباید چیز دیگری به کودک بخورانید. اگر شیرخوار دچار مسمومیت شده دادن شیر مادر می تواند کمی ماده سمی را رقیق کند. بلافاصله نیز کودک باید به بیمارستان انتقال داده شود. در مسومیت دارویی نیز بلافاصله کودک باید به مرکز بهداشتی یا بیمارستان منتقل شود. اگر کودک دچار مسمومیت با مواد شوینده شده است، به هیچ وجه کودک را وادار به استفراغ نکنید و هرگز به او شیر ندهید، چون باعث سوختگی مسیر گوارشی و حتی راه هوایی او می شود.

حرف آخر؟

ـ اگر قرار است کودکان به تفریح یا اردو بروند، توصیه می کنم حتی المقدور از خانه برایشان غذا آماده کنید و غذاهایی که دارای سس و یا تخم مرغ هستند نظیر الویه را تا جایی که می توانید به آنها ندهید. باقی مانده غذا را در یخچال نگه دارید و غذاهای مانده را هرگز استفاده نکنید. لازم است که والدین شیر را قبل از مصرف بجوشانند و از سالم بودن آنها مطمئن شوند.

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا