یزدفردا | نسخه چاپی | اثر و پدیده قابل ثبت و حمایت قانون مالکیت فکری است؟ (22)

بانو حمیده زابلی – وکیل پایه یک دادگستری یزد -کارشناس ارشد حقوق مالکیت فکری

سوالی که مطرح است کدام اثر و پدیده مشمول حقوق مالکیت فکری شده و قابلیت ثبت و حمایت قانونی دارد؟ شاید بتوان در مجموع اثر فكري قابل حمایت را در دو بخش صنعتی و همچنین ادبي و هنري قابل تقسيم دانست.
حقوق مالکیت فکری به مفهوم اعم به حقوق و امتيازاتي اشاره می‌کند که به خالق یا پدیدآورنده یک اثر تحت شرایطی اعطا می‌شود. این اثر برآیند قوه خلاقانه یک انسان است. این اثر می‌تواند در زمينه صنعتی، علمی، ادبی یا هنری باشد که به شکل یک اختراع، نوشته، نام تجاری، برنامه کامپیوتری و گونه جديد گياهي و ...در آید. هدف حقوق مالکیت فکری از طرفي اعطای امتيازات مشخصی به خالق یا پدیدآورنده اثر است و از طرف ديگر ویژگی بازدارندگی نیز دارد. به این ترتیب که نظام‌های حقوقی با اعطای حق مالکیت فکری، ناقضان آن را مجازات می‌کنند.

هنگامی كه از مالکیت فکری یا معنوی مجموعه ای سخن می گوییم مشتمل بر دو قسمت کلی است که ممکن یک پدیده یا اثر شامل یک یا چند گروه شود؛ مالکیت فکری شامل دو دسته می شود:
الف: حقوق مالکیت صنعتی
ب:حقوق مولف ، مصنف و هنرمند

-حقوق مالکیت صنعتی شامل :
—--اختراع
—--علامت تجاری
—--اسرار تجاری
—--طرح صنعتی
—--نشان جغرافیایی
—— نرم افزار

—--مالکیت علمي ،ادبی و هنری شامل :
—--تمام آثار علمي، ادبی – هنري

اختراع (Invention)
يك محصول، كالاي جديد در هر شكل و قالبي در ابعاد كوچك و يا بزرگ و يا يك راه حل و روشي نو كه از ذهن خلاق إنسانها نشأت ميگيرند تا براي حل مشكلي كه در يك يا چند صنعت وجود دارد بكار گرفته شود . دولت زماني از اين اختراع حمايت مي كند كه مخترع آنرا بطور كامل افشا نمايد بنابراين حمايت دولت و إعطاي حقوق انحصاري به مخترع در ازاي افشاي اختراع مي باشد.
علامت تجاریTrade Mark) )
نشاني كه باعث متمايز ساختن كالاها و يا خدمات أشخاص اعم از افراد و شركت ها ، موسسات و بنگاه ها در تمام رسته هاي شغلي مي گردد و باعث مي شود مشتريان و مصرف كنندگان كالا و يا خدمات مطلوب خود را با توجه به آن نشان از ساير كالا يا خدمات جدا و مشخص سازند و مانع گمراهي آنان گردد. مانند علامت اپل براي گوشي همراه و رايانه يا علامت اسنپ براي خدمات تاكسي

اسرار تجاري (Trade Secrets)
اسرار تجاري كه بعضا به آن اطلاعات محرمانه نيز ميگويند ، يك فرمول، راه حل، روش ، پروسه ، طراحي، الگو و روش تجاري كسب و كار يااطلاعاتي مي باشه كه هنوز عمومي نشده و بطور مطمئني دراختيار أشخاصي مي باشد كه بااستفاده از آن دريك كسب و كار ميتوان مزاياي اقتصادي قابل توجهي را در برابر رقبا و يا مشتريان بدست آورد.

طرح صنعتی (Industrial Design)
به عنوان یکی از مقوله های مالکیت فکری صرفا به ماهیت زیبایی شناختی و تزئینی یک محصول اشاره دارد و مربوط به شکل ظاهري یک محصول است. علیرغم اینکه محصول ممکن است ویژگی های خلاقانه فنی نیز داشته باشد، اما اساسا طرح های صنعتی از ابعاد فنی و عملکردی آن متفاوت است.
طرح صنعتی قابلیت اعمال نسبت به طیف وسیعی از محصولات را دارا است، از محصولات صنعتی و ابزار فنی و پزشکی گرفته تا جواهرات و صنایع دستی، پوشاک و منسوجات و در عین حال در رابطه با بسته بندی نیز دارای اهمیت ویژه ای است.

نشان جغرافیایی
(Geographical Indications)
همان گونه که از نامش هویداست، اشاره به نام مکان جغرافیایی دارد که محصول موردنظر در آنجا به عمل آمده است. نشان مبدا یا علامت جغرافیایی تضمین کننده کیفیت مشخصی برای یک محصول خاص است. چرا که به خریدار اطمینان می دهد محصول خریداری شده در مبدا مشخصی با تمامی ویژگی های موردنظر آن منطقه يا مردمان آن منطقه تهیه شده است. بدیهی است صنايع دستي زيلو که در مركز ايران واقع در شهرستان ميبد به عمل می آید با محصول زيلوئي که در دیگر مناطق ایران تولید می شود از جهات بسیاری متفاوت است. فرش دستبافی که در يزد تولید می شود با توجه به نوع پشم و رنگ بسیار متفاوت از فرش هایی با طرح و نقشه مشابه است که در تبريز تولید می شود.