یزدفردا

مهدی خان آبادی کار‌شناس ارشد مشاوره خانواده کلینیک مغز، اعصاب و روان بهمن یزد طی یادداشتی به معضل خیانت زناشویی و علائم و نشانه‌های آن پرداخت.



همسری که از شریک زندگی‌اش بی‌وفایی دیده است، بی‌شک این یکی از دردناک‌ترین تجربه‌های زندگی‌اش است. خیانت زناشویی برادر ناتنی صیانت زناشویی است! صیانت سخت‌تر از خیانت است، ‌‌‌ همان طور که مشاوره زناشویی سخت‌تر از مشاوره طلاق و مسئولیت پذیری سخت‌تر از بی‌مسئولیتی است.

با توجه به نرخ شتابان رشد روابط فرازناشویی، متارکه و طلاق ـ که فرجام نبود تفاهم و همخوانی شخصیتی، خلقی، فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی، اجتماعی و... ـ بین همسران است، باید به گونه‌ای جدی نسبت به خطر فروپاشی ازدواج و خانواده در ایران در دو دههٔ ۱۳۹۰ و ۱۴۰۰ هشدار داد. نرخ واقعی طلاق در تهران از ۴۴ درصد و در کلان شهر‌ها از ۳۳ درصد گذر کرده و در هیچ شهرستانی (حتی یزد!) زیر ۲۱ درصد نیست.

تا چند سال پیش متخصصان و روان‌شناسان حوزه خانواده بهترین و تنها‌ترین راه رهایی از خیانت را جدایی و طلاق می‌دانستند؛ اما با پیشرفت علم مشاوره خانواده امروزه مشاوران و روان‌شناسان با بهره‌گیری از نظریات مختلف سعی در ترمیم رابطه، بازگرداندن اعتماد، بخشودگی و پیشگیری از طلاق بخاطر روابط فرازناشویی دارند؛ هر چند به اعتراف بسیاری از مشاوران خانواده کار با مراجعان خیانت زناشویی جزو سخت‌ترین و پیچیده‌ترین موارد مراجعه کننده به مراکز مشاوره است. در این مقاله، ابتدا به بیان برخی از علائم و دلایل خیانت زناشویی می‌پردازیم؛ بعد دربارهٔ انواع متداول خیانت توضیحاتی می‌دهیم و در پایان نیز رهنمودهایی درمانی ارائه خواهیم داد. لازم به ذکر است اغلب مطالب طرح شده در این مطلب برگرفته از تجربه بنده در کار مشاوره با مراجعان خیانت زناشویی است.

علائم و دلایل خیانت
شاید یکی از ابتدایی‌ترین سؤالاتی که مشاوران از مراجعانی که مورد خیانت واقع شده‌اند می‌پرسند این است که: «چه علائم و شواهدی دالّ بر خیانت همسرت داری؟!» و از این طریق می‌خواهند خیانت زناشویی را از «سوءظن زناشویی» متمایز سازند. چرا که بسیاری از تردیدهای همسران ممکن است برگرفته از ظن و تردیدهایی باشد که صرفاً ساختهٔ ذهن مراجع بوده و در واقعیت وجود نداشته باشند

مهم‌ترین علائم و نشانه‌هایی که از زبان مراجعانی که مورد خیانت واقع شده‌اند می‌شنویم عبارتند از: پنهان کاری‌های مکرر (دربارهٔ تماس‌های تلفنی، قرار ملاقات‌ها و...)، برآشفتگی شدید وقتی مورد سؤال واقع می‌شوند که آیا پای کسی دیگر در میان است؟!، داشتن ارتباطات مشکوک تلفنی، پیامکی و یا پست الکترونیکی، تفریحات کاملاً جدا از یکدیگر، جدا از یکدیگر خوابیدن در بستر، تغییر رفتار جنسی و کاهش شدید دفعات رابطهٔ جنسی، عدم صحبت از جذابیت جنسی همسر و به کار بردن کلمات عاشقانه، توجه خیلی زیاد به ظاهر خود و حتی تغییر رنگ مو به یک باره (در مردان)، عذرخواهی‌های مکرر برای بیرون رفتن از خانه و عدم حضور فیزیکی و روانی در منزل و مشغلهٔ ذهنی دائم و مکرر. البته لازم به ذکر است یک دلیل به تنهایی برای محکوم کردن همسر به خیانت کافی نیست و چند نشانه در طول زمان این شک را در مورد وجود چنین روابطی برمی انگیزد. پس به زوج‌های عزیز توصیه می‌کنیم با دیدن یک علامت در دام سوءظن زناشویی نیافتند.

و اما دلایل خیانت زناشویی؛
در این باره با توجه به طیف وسیع مراجعان پرونده‌های خیانت زناشویی در مراکز مشاوره، دلایل مختلفی
را می‌توان برشمرد که اغلب جنبهٔ «روانی» دارند. در مصاحبه با مراجعانی که مرتکب خیانت یا پیمان شکنی زناشویی شده‌اند اغلب این دلایل را می‌شنویم: نیاز به صمیمیت و نوازش جسمی و عاطفی، نوعی حق فردی برای خود قائل شدن، تنوع طلبی در ارتباطات، جلب توجه همسر، استقلال عاطفی، مساوات طلبی نقش جنسی برای خانم‌ها، نیاز به همدم (محرم راز)، نیاز به تأیید شدن توسط دیگران، تحت تأثیر قرار گرفتن بوسیلهٔ کسی که چنین روابطی دارد، مقابله به مثل با همسر، کنجکاوی و هیجان خواهی، نارضایتی از رابطهٔ جنسی و افزایش عزت نفس و اثبات شایستگی.

کسی که وارد رابطهٔ فرازناشویی می‌شود اغلب سه نوع احساس را تجربه می‌کند: احساس گناه بخاطر خیانت در حق همسر، خوشحالی و نشاط بخاطر احساس تعلق خاطر در رابطه‌ای جدید و بیم و نگرانی از لو رفتن رابطهٔ فرازناشویی. این احساسات متعارض بیانگر فشار روانی‌ای است که فرد تحمل می‌کند و آنجا که تحملش به حداقل می‌رسد به مشاور خانواده مراجعه می‌کند و مسلماً درمانگر در چنین شرایطی نباید قضاوت ارزشی بکند و سعی کند با او همدلی کند و پذیرش بدون قید و شرط داشته باشد (هر چند این امر به معنی مهر تأیید بر عمل خیانت نیست.)

انواع خیانت زناشویی
برخی مراجعان رابطهٔ اس‌ام اسی با همکاری از جنس متفاوت را خیانت به حساب نمی‌آورند؛ از این رو لازم است به این نکته اشاره شود که خیانت زناشویی دارای طیفی از روابط تلفنی و اس‌ام اسی تا رابطهٔ جنسی است و مشخصهٔ اصلی آن پیمان شکنی و نقض اعتماد به گونه‌ای است که موجبات ناراحتی و سلب آرامش از همسر را فراهم می‌آورد؛ حال می‌خواهد اس‌ام اسی باشد یا جنسی. با توجه به انگیزه‌های متفاوت خیانت زناشویی، انواع متفاوتی از خیانت نیز قابل تشخیص است.

برخی از نوع «اجتناب از تعارض» ‌اند؛ یعنی فرد خیانت کننده با هدف حداقل تعارض با همسر فرد، دیگری را وارد رابطهٔ خود می‌کند تا از این طریق با ارضای نیاز به احساس تعلق خاطر، مرهمی هم بر احساس تنهایی‌های او باشد. نوع دیگری از خیانت زناشویی که اغلب در سنین بالا مشاهده می‌شود ناشی از پدیدهٔ «آشیانهٔ خالی» هستند؛ وقتی فرزندان ازدواج می‌کنند و می‌روند خانه دوباره خالی می‌شود واحساس تنهایی وجود فرد را فرا می‌گیرد و ازدواجی که صمیمیت به بار نیاورده است، در چنین شرایطی بیشتر در معرض خطر قرار دارد. نوع دیگری از خیانت زناشویی، ناشی از «اعتیاد جنسی» و نوعی «تنوع طلبی جنسی» است؛ که بیشتر در مردان مشاهده می‌شود. خیانت جنسی ثمرهٔ به روغن سوزی افتادن رابطهٔ زناشویی است.

هر چند نوع دیگری از خیانت یعنی «صمیمیت عاطفی» بیشتر در خانم‌ها مشاهده می‌شود. به همین خاطر است که به زنان توصیه می‌شود رابطهٔ جنسی با همسرشان را همیشه تازه و زنده نگه دارند و آقایان نیز محبت کلامی را از همسرشان دریغ نکنند.

البته نمی‌گوییم این نوع خیانت‌ها منحصر به خانم‌ها یا آقایان است؛ در حالی‌که اینکه در نوع دیگری از خیانت نیز «آمیزش جنسی» و «صمیمیت عاطفی» توأم است. نوع دیگری از خیانت از نوع «برقراری ارتباطات خارج از خانه» است. زمانی که نیاز انسان به ارتباط به شکل مطلوبی برآورده نشود یا نادیده گرفته شود، او سعی می‌کند به شکلی نامطلوب آن نیاز را برآورده سازد. زن خانه داری که در منزل بوده و ارتباطات معناداری با افرادی خارج از منزل به شکل مشروع و قانونی ندارد و مرتب از طرف شوهرش منع شده و کنترل می‌شود، به اشکال غیرقانونی و نامشروع روی می‌آورد. برخی خیانت‌ها از نوع «اتفاقی» هستند.

مردان اغلب به زبان می‌آورند که به پیشنهاد دوستی با زنی ارتباط جنسی برقرار کرده‌اند و حال درگیر و گرفتار این رابطه شده‌اند. یا ممکن است زنی اعلام کند در اثر تصادف یا مواردی شبیه به این در موقعیتی در برابر کسی قرار گرفته که همیشه دوست داشته معشوقه‌اش باشد؛ حال این جذابیت می‌تواند ظاهری یا شخصیتی و یا مربوط به طبقهٔ اقتصادی ـ اجتماعی باشد. نکتهٔ مهم اتفاقی بودن و برنامه ریزی نشده بودن این ارتباط است.

نوع دیگری از خیانت نیز به قصد انتقام از همسر انجام می‌شود؛ به قصد تخلیهٔ خشم و اثبات اینکه من هم می‌توانم!!! گاهی از زبان مردان می‌شنویم که «من خیانت کردم ولی تو ازت برنمیاد یه همچین کاری بکنی!» چنین جمله‌ای خشم طرف مقابل را شعله ور‌تر می‌سازد و این احتمال وجود دارد از روی لجبازی دست به چنین کاری بزند. خیانت جنسی رابطهٔ زناشویی را می‌شکند و توسط خانم‌ها بیشتر قابل تحمل است، چون اگر خانم‌ها بدانند هنوز شوهرشان به آن‌ها توجه دارد، انعطاف نشان می‌دهند؛ با این حال وقتی پای ضعف جنسی در میان باشد، خیانت بیشتر چشم پوشی از رابطهٔ جنسی با همسری است که دچار ضعف جنسی است.