یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلیهدايت كارگر شوركي
مقدمه:
طرح قانونی "تشکیل سازمان مدیریت، برنامه‌ریزی و بهره‌وری" در دستوركار اين روزهاي مجلس شوراي اسلامي قرار گرفته است. صرف نظر از ابعاد حقوقي و كارشناسي ضرورت اين موضوع يا جنبه هاي فني و ساختاري اين موجوديت جديد اداري، به نظر مي رسد انتخاب عنوان مناسب براي نامگذاري اين سازمان نيز كم اهميت نباشد. در اين تحليل، تلاش مي شود مناسبترين عنوان براي اين سازمان، معرفي شود.
خلاصه طرح:
در اين طرح، چنين پيش بيني شده كه معاونت "برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئيس جمهور" و معاونت "توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور" با کلیه وظایف اختیارات، نیروی انسانی، دارایی‌های و تعهدات خود ادغام و سازمان "مدیریت، برنامه‌ریزی و بهره‌وری کشور" زير نظر رئيس جمهور تشکیل شود. مأموریت‌های اصلي اين سازمان شامل پنج وظیفه برنامه‌ریزی، بودجه‌ریزی، نظارت، امور اداری- استخدامی و توسعه بهره‌وری معرفي شده است.
ويژگيهاي حداقلي براي انتخاب نام سازمان:
به نظر مي رسد عنواني كه براي نامگذاري يك سازمان دولتي در سطح كلان ملي (و احتمالا با دارابودن شعبي در استانها) انتخاب مي شود بايد از ويژگيهايي به شرح زير برخوردار باشد:
- گويايي و جامعيت: نام انتخابي بايد گوياي ماموريتها و رسالتهاي اصلي سازمان باشد و هرچه كلمات انتخابي، جامعتر گزينش شوند (گوياي ماموريتهاي بيشتري باشند)؛ عنواني مناسبتر خواهيم داشت. اين عنوان بايد بتواند در كوتاهترين زمان ممكن، مخاطب را با رسالت و ماموريت كلان خويش آشنا سازد.
- انحصار و تمايز: علي القاعده نبايد نام سازمان جديد با سازمانهاي موجود ديگر شباهت زياد داشته باشد كه مخاطبان را به اشتباه بياندازد. همچنين ماموريتها و رسالتهاي بيان شده در نام سازمان بايد حالتي متمايز از ديگر سازمانها داشته باشد بطوريكه بتواند نام سازمان را بصورت انحصاري به ماموريتهايش مرتبط نمايد.
- اختصار و كوتاهي: بهتر است عنواني انتخاب شود كه با حداقل واژگان ممكن بتواند معرفي كننده سازمان و ماموريتهايش باشد. بويژه آنكه توصيه شده در طراحي نام سازمانها از بكارگيري حروف ربط مانند "و" پرهيز شود.
نقدي بر عنوان " سازمان مديريت، برنامه ريزي و بهره وري":
اگر بخواهيم عنوان پيشنهاد شده در طرح نمايندگان مجلس براي اين سازمان را با معيارهاي فوق بسنجيم بايد گفت:
- عنوان انتخابي از جامعيت و گويايي نسبي برخوردار است. چراكه
o كلمه مديريت شامل وظايف متعدد و يكپارچه اي است كه حداقل 4 ماموريت از ماموريتهاي پنجگانه سازمان را نمايندگي خواهد كرد: برنامه‌ریزی، بودجه‌ریزی، نظارت و امور اداری- استخدامی.
o واژه برنامه ريزي نيز دو ماموريت برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی را شامل مي شود (چراكه بودجه نيز نوعي برنامه يكساله مالي است) ضمن آنكه در قالب اين مفهوم، تدوين برنامه هاي ميان مدت (مانند برنامه هاي پنجساله توسعه) و برنامه هاي كوتاه مدت (مانند بودجه ساليانه) قابل برداشت است.
o اصطلاح بهره وري به ماموريت پنجم سازمان يعني توسعه بهره وري اشاره دارد.
- از منظر ويژگي انحصار و تمايز، اما اين عنوان چندان مناسب به نظر نمي رسد چرا كه سازمانهاي بسياري را مي توان در نظام اداري و اجرايي كشور سراغ گرفت كه به وظايف مديريت و برنامه ريزي مي پردازند و حتي به تعبيري ديگر شايد نتوان از هيچ سازماني دولتي نام برد كه مديريت و برنامه ريزي (البته در حوزه اي تخصصي) از جمله وظايف و ماموريتهاي اصلي اش نباشد.
- با معيار اختصار و كوتاهي عبارت، عنوان انتخاب شده براي اين سازمان، اصلا مناسب و مطلوب نيست. بويژه اينكه دو كلمه مديريت و برنامه ريزي با يكديگر همپوشاني كامل دارند و برنامه ريزي به اعتقاد همه صاحبنظران، يكي از وظايف اوليه (و شايد اولين وظيفه) مديريت محسوب مي شود. از سوي ديگر واژه بهره وري نيز وقتي در كنار اصطلاح جامع مديريت قرار بگيرد؛ تركيبي ناهمگون و نامتجانس بوجود خواهد آورد.
اصلاح عنوان با معيار اختصار:
عنوان طولاني " سازمان مدیریت، برنامه‌ریزی و بهره‌وری کشور" را ميتوان بصورتي مختصر و ساده تر "سازمان مديريت و بهره وري كشور" خواند چراكه لزومي به ذكر واژه برنامه ريزي در كنار كلمه مديريت احساس نمي شود. چنانكه گفته شد برنامه ريزي يكي از وظايف و اركان مديريت محسوب مي شود و بنابراين ذكر اين هر دوكلمه در عنوان سازمان، ضرورتي نخواهد داشت. كلمه مديريت، شامل مفهوم برنامه ريزي نيز مي باشد و لذا مي توان با حذف واژه برنامه ريزي، عنوان انتخابي براي اين سازمان را مختصرتر كرد.
اصلاح عنوان با معيار گويايي:
اكنون مي توان عنوان " سازمان مدیریت و بهره‌وری کشور" را به لحاظ رعايت اصل گويايي و جامعيت به "سازمان مديريت كشور" اصلاح كرد چراكه از ميان وظايف پنجگانه بيان شده در طرح تشكيل اين سازمان، چهار مورد از آنها با ذكر كلمه مديريت، فراخواني مي شود و وارد نمودن واژه بهره وري در اين عنوان تنها بخاطر اشاره به يكي از اين ماموريتهاست؛ در حاليكه شايد حتي بتوان اين ماموريت اخير (توسعه بهره وري) را نيز با اندكي اغماض، در زمره مفاهيم مرتبط با اصطلاح جامع و چندبعدي مديريت دانست. واژه مديريت در مباني نظري اين دانش، از چنان گستره وسيعي برخوردار است كه بسياري از مفاهيم سازماني و اداري مانند برنامه ريزي، هماهنگي، سازماندهي، نظارت، رهبري، بسيج منابع، نيروگماري، بودجه بندي، گزارش دهي و... را شامل مي شود.
اصلاح عنوان با معيار انحصار:
اما اگر قرار باشد نامي كه براي اين سازمان با چنين ماموريتهاي حساسي انتخاب مي كنيم؛ حالتي انحصاري و متمايز از ساير سازمانها داشته باشد لازم است به جنبه هاي خاص مفهوم مديريت در اين سازمان و تفاوت آن با ديگر سازمانهاي تخصصي توجه كنيم:
- شايد بتوان يكي از نقاط تمايز و تفاوت را در جامعيت برنامه ريزي هاي اين سازمان دانست كه در مقايسه با برنامه ريزي هاي بخشي (مانند بخش كشاورزي، سلامت، فرهنگ و...) از حالتي كلي تر و جامع برخوردار است (مانند برنامه پنجساله توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي).
- تفاوت ديگر را بايد در سطح مديريت دانست كه در مقايسه با ديگر دستگاه هاي عمومي و دولتي از حالتي فراگير و كلان برخوردار است بطوريكه تاثير تصميمات مديريتي اين سازمان در سطح كلان جامع و با گستره اي فراگير در كل نظامها و خرده سيستمهاي جامعه، متجلي خواهد شد.
- وجه ديگر افتراق مفهوم مديريت در اين سازمان، ماهيت اقدامات و تصميمات مديريتي است. مي توان ادعا كرد كه جنس مديريت مورد انتظار از اين سازمان در قياس با ديگر سازمانهاي عمومي، از حالتي نظارتي و مغزگونه برخوردار است در حاليكه ديگر دستگاه هاي اجرايي، موظف به اجرا و پياده سازي عملياتي برنامه ها (همچون بازوهاي اجرايي بدنه دولت) هستند.
براي يافتن واژه اي مناسب جهت ترسيم اين ويژگيهاي متمايز، مي توانيم از متن طرح پيشنهادي مجلس براي ايجاد اين سازمان، بهره گرفت. با نگاهي دقيقتر به وظايف و اختيارات سازمان در اين طرح به واژگان و اصطلاحاتي از قبيل چشم انداز، خط مشي، سياست، روش، هدف، برنامه، عمليات، پايش و... بر مي خوريم كه ناخودآگاه ما را به مفهوم رايج و آشناي "مديريت استراتژيك يا راهبردي" نزديك مي سازد. بنابراين مي توان عنوان قبلي "سازمان مديريت كشور" را به عنوان "سازمان مديريت راهبردي كشور" اصلاح نمود.
سازمان مديريت راهبردي كشور: عنواني گويا، متمايز و مختصر
لازم به يادآوري است كه مفهوم جامع مديريت راهبردي، مفاهيم جزئي تر از قبيل برنامه ريزي راهبردي يا نظارت راهبردي (برگرفته از نام معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي) و همچنين سازماندهي راهبردي (طراحي كلان ساختار اجراي كشور)، نيروگماري راهبردي (توزيع نيروي انساني در ميان دستگاه هاي اجرايي) و ارزيابي راهبردي (سنجش عملكرد سازمانهاي عمومي و دولتي) را نيز شامل مي شود كه در حقيقت، مجموعه ماموريتهاي دو معاونت درحال ادغام رئيس جمهور را تشكيل مي دهند.
بدين ترتيب پيشنهاد نهايي اين تحليل آن است كه به جاي عنوان "سازمان مدیریت، برنامه‌ریزی و بهره‌وری کشور" نام گويا، متمايز و مختصر "سازمان مدیریت راهبردي کشور" را براي نامگذاري اين سازمان در حال احيا انتخاب كنيم.